І лекция-тезис

ТҮРКІТАНУ ҒЫЛЫМЫ: ТАРИХНАМА ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯ

Түркі филологиясына кіріспе пәнінің мақсаты.

Түркі филологиясына кіріспе пәнінің міндеті.

Зерттеу нысаны мен басқа пәндермен байланысы.

Түркі филологиясы мен түркітанудың қалыптасып дамуының алғышарттары. Түркі тілдерінің даму тарихындағы кезеңдер.

Түркологияны зерттеудің дереккөздері.

Түркітану, түркология терминдерінің қолданылуы.

ХVІІІ ғасырдағы түркі тілдерін салыстырмалы-тарихи әдіске сүйене отырып зерттеу негізінде Еуропа шығыстанушыларының бастамасы.

Орыс-швед соғысының тұтқыны швед армиясының офицері Ф.Ю.фон Страленберг еңбектері.

Әбілғазы Бахадүр ханның Шежіре түрік еңбегі.

Өзге халықтардың түркілер туралы алғашқы танымдары.

ХІХ ғасырда түркі тілдерін ғылыми түрде зерттеуді түбегейлі қолға алу.

Кеңес дәуіріне дейінгі басты түркологиялық мектептер: Мәскеу, Петербор және Қазан.

Мәскеу мектебінің көрнекті өкілдері – Н.Г. Коноплев, Ф.Е. Корш, В.А. Гордлевский, А.Е. Крымский.

Петербор мектебінің өкілдері – О.И. Сенковский, В.Н. Ярцева, О. фон Бетлингк, И.Н. Березин, В.В. Радлов, Л.З. Будагов, П.М. Мелиоранский, С.Е. Малов, А.Н. Самойлович және басқалар.

Қазан мектебінің негізін салушы – М.А. Казем-Бек., Н.И. Ильминский.

Түркі тайпалары туралы лингвистикалық, тарихи-этнографиялық, фольклорлық деректерді белгілі жүйеге келтіріп жазған алғашқы ғылыми еңбектер.

Махмұд Қашқаридың «Диуани лұғат ит-түрк» (XI ғасырдың 2-жартысы) атты сөздігі.

Жүсіп Баласағұнидің Құтадғу білік (1069 ж.) атты әдеби дидактикалық шығармасы.

Түркітанудың қалыптасуына Ортағасырдағы түркі халықтарының тарихынан, шығу тегінен мәліметтер берген Мұхаммед Хайдар Дулатидың Тарихи Рашиди, Қадырғали Жалайыридың Жылнамалар жинағы, Рашид-ад-Диннің Жами ат-тауарих т.б. шығармалары.

Қазіргі таңда әлем кеңістігінде өмір сүретін түркі тілдес этностар жайында мәліметтер.

Жеке түркі тілдері бойынша зерттеген ғалымдар жайында.

Қырғыз түркітану ғылымы: Б.М. Юнусалиев, Б. Орузбаева, Т. Ахматов, Т.К. Сартбаев т.б.;

Татар түркітану ғылымы: Латиф Заляй, М.З. Закиев, Д.Г. Саттаров т.б;

Башқұрт түркітану ғылымы: Ж. Кигенбаев, А.А. Юлдашев, Н. Ишбулатов, З. Ураксин, С. Миржанова, А. Харисов т.б.;

Қарақалпақ түркітану ғылымы: Д. Насыров, Е. Бердімұратов, О. Доспанов;

Өзбек түркітану ғылымы: С. Ибрагимов, Ф. Абдуллаев, А.И. Гулямов, Ш. Шабдурахманов, Ғ. Абдурахманов, А. Шерматов, С. Муталлибов, Ш. Рахматуллаев.

Әзірбайжан түркітану ғылымы: М. Ширалиев, А. Демиарчи-заде, А.А. Ахундов, Ф. Зейналов, А.А. Абдуллаев.

Түрікмен түркітану ғылымы: А. Азимов, Б. Чарыяров, М. Хыдыров, Т. Таджмұратов, З. Мұхаммедова т.б.;

Қарайым түркітану ғылымы: С.М. Шапшал, К.М. Мұсаев;

Құмық түркітану ғылымы: Ю.Д. Джанмаев, А.Т. Базиев.

Қарашай-балқар түркітану ғылымы: А.М. Аппаев, У.Б. Алиев, М.А. Хабичев, М. Ахматов.

Ұйғыр түркітану ғылымы: Э.Р. Тенишев, Ә.Т. Қайдар, Г. Садвакасов, Т. Талипов, А. Шамиева, Р.А Авакова т.б.;

Тува түркітану ғылымы: А.А. Пальмбах, Д.А. Монгуш, З.Б. Арагачи.

Алтай түркітану ғылымы: Т.М. Тощакова, А.Т. Тыбыкова.

Хакас түркітану ғылымы: М.И. Боргояков, Д. Патачакова, О. Субракова;

Ойрат-алтайтанушы ғалым: Н.П. Дыренкова.

Шор түркітану ғылымы: Ш.С. Сат, М.Д. Бичеоол.

Саха түркітану ғылымы: Л.И. Харитонов, Н.К. Антонов, Е.И. Коркина, В.В. Наделяев, Н.Д. Дъячковский.

Чуваш түркітану ғылымы: В.Г. Егоров, И.П. Павлов, И.А. Андреев, Л.П. Сергеев.

Дата добавления: 2014-01-15