МЧС России 4 страница

ДАНТИСТ дантист, сарарин доктор.

ДАНЬ ж харж. ♦ отдать дань гьуьрмет авун, къадир хуьн, лайихвилелди гьисаба кьун.

ДАР 1. багъиш; пишкеш, савкьват. 2. зигьин, талант; бажарагъвал.

ДАРВИНИЗМ мн. нет дарвинизм (гьайванрин ва ччиляй экъечIдай затIарин жуьреяр абрун простой формайрикай дережа-дережа развивать хьунин, эволюциядин гьакъиндай Чарлз Дарвинан теория).

ДАРВИНИСТ дарвинист, дарвинизмдин терефдар.

ДАРЕНЫЙ багъиш авур; дарёному коню в зубы не смотрят (мисал) багъиш авур (багъишай) балкIандин сарариз килигдайди туш.

ДАРИТЬ несов. багъиш авун, пишкеш авун, пишкеш гун.

ДАРМОЕД разг. мифтехур; гьавайда недайди, ччарадан гьисабдай яшамиш жедайди; фукъиран.

ДАРМОЕДСТВО мн. нет, разг. мифтехурвал; кеспи тийир явакьанвал, фукъиранвал.

ДАРОВАНИЕ 1. мн. нет. см. даровать. 2. зигьин, талант, бажарагъвал, алакьун.

ДАРОВАТЬ сов. и несов. багъиш авун; гун; даровать свободу азадвал гун.

ДАРОВИТЫЙ зигьин авай, талант авай, алакьун авай.

ДАРОВОЙ гьаваян, пул тагай, гьавайда гьатай.

ДАРОМ нареч. 1. гьавайда, пулсуз, къимет тагана; лап ужуз. 2. гьавайда, нагьакь, менфятсуз.

ДАРСТВЕННЫЙ багъиш авунин, пишкеш авунин; дарственная запись багъиш авунин чар.

ДАТА тарих, дата (чарарал, документрал къалурдай йис, варз ва югъ).

ДАТЕЛЬНЫЙ грам.: дательный падеж гунугин падеж.

ДАТИРОВАТЬ сов. и несов. тарих (йис, варз, югъ) эцигун; тарих къалурун.

ДАТЬ см. давать. ♦ ни дать, ни взять см. взять; дать знать хабар гун.

ДАТЬСЯ см. даваться. ♦ далось тебе это дело: постоянно возишься с ним вазни кар жагъана; гьамиша гьадал алахънава вун.

ДАЧА¹ 1. гун. 2. гудай кьадар, гунугин норма.

ДАЧА² дача (шегьердин эгьлияр гатуз яшамиш хьун ва ял ягъун патал шегьердилай къерехда авай кIвалер, яйлах).

ДАЧА³ тамун участок, там, лесная дача там, тамун участок.

ДАЧЕВЛАДЕЛЕЦ дачадин иеси.

ДАЧНИК дачада яшамиш жезвайди.

ДАЧНЫЙ 1. дачадин; дачайрин. 2. дачада жедай.

ДВА кьвед. ♦ в два счета лап фад, гьасятда, са четинвални авачиз.

ДВАДЦАТИЛЕТИЕ 1. къад йис. 2. къад йис тамам хьайи вахт.

ДВАДЦАТИЛЕТНИЙ 1. къад йисан. 2. къад йиса авай, къад йис хьайи.

ДВАДЦАТЫЙ къад лагьай.

ДВАДЦАТЬ къад.

ДВАДЦАТЬЮ нареч. къадра.

ДВАЖДЫ нареч. кьведра, кьве сеферда, кьве гъилера.

ДВЕ ж кьвед; две сестры кьве вах.

ДВЕНАДЦАТЫЙ цIикьвед лагьай.

ДВЕНАДЦАТЬ цIикьвед.

ДВЕРНОЙ ракIарин.

ДВЕРЦА рак (гъвечIи рак).

ДВЕРЬ ж рак, ракIар. ♦ показать на дверь рак къалун (яни чукурун, экъечI лугьун); ломиться в открытую дверь виридаз ашкара тир, садани гьуьжет тийизвай са кар кIевелай субут ийиз, тестикь ийиз алахъун.

ДВЕСТИ кьве виш.

ДВИГАТЕЛЬ м 1. двигатель, мотор (са алатдив кIвалах ийиз тадай, ам юзурдай механизм). 2. пер. гьерекатдал гъидай, юзурдай къуват, вилик ракъурдай къуват.

ДВИГАТЕЛЬНЫЙ гьерекатдал гъидай, юзурдай.

ДВИГАТЬ несов. 1. юзурун. 2. вилик юзурун; вилик тухун; вилик ракъурун. 3. юзурун; кIвалах ийиз тун; элкъуьрун.

ДВИГАТЬСЯ несов. 1. юзун. 2. элкъуьн. 3. вилик юзун; вилик фин. 4. рекье гьатун.

ДВИЖЕНИЕ 1. юзун. 2. гьерекат. 3. фин-хтун, къекъуьн; движение на улице куьчеда къекъуьн, фин-хтун. 4. кIвалах (са механизмдин, машиндин). 5. вилик фин. 6. артух ва эксик хьун, кьадар дегиш хьун. ♦ приводить в движение юзурун, юзунал (гьерекатдал) гъун, юзун кутун; приходить в движение юзун, юзунал атун, юзун акатун; служба движения поездрин фин-хтун идара ийидай отдел (ракьун рекьин идарада).

ДВИЖИМОСТЬ ж мн. нет юзуриз жедай шейэр, кIвалин шейэр.

ДВИЖИМЫЙ 1. гьерекатдал гъайи, юзурай. 2. юзуриз жедай; движимое имущество юзуриз жедай кIвалин шейэр.

ДВИЖУЩИЙ юзурзавай; юзурдай; гьерекатдал гъизвай; вилик ракъурдай.

ДВИНУТЬ см. двигать.

ДВИНУТЬСЯ см. двигаться.

ДВОЕ кьвед; нас двое чун кьвед, чун кьве кас; двое суток кьве сутка.

ДВОЕВЛАСТИЕ мн. нет санлай кьве гьукумат (власть) хьунухь, санлай (са вахтунда) кьве гьукумат авай гьал.

ДВОЕДУШИЕ мн. нет кьве-ччин-алайвал.

ДВОЕДУШНЫЙ кьве-ччин-алай; рикIе сад меце сад авайди.

ДВОЕТОЧИЕ кьве точка, кьве стIал (:).

ДВОЙТЬСЯ несов. 1. кьве патахъ паюн; кьве патахъ пай хьун. 2. са затI кьвед хьиз акун.

ДВОЙКА кьвед.

ДВОЙНИК са касдиз лап ухшарди, гьадан лап кьвед лагьай кIалуб (авай кас).

ДВОЙНОЙ кьве къат; кьве къатан

ДВОЙНЯ кьветхвер; кьветхверар (аялар).

ДВОЙСТВЕННЫЙ 1. кьве падни ядай, кьве патахъни майил ийидай. 2. кьве ччин алай.

ДВОР 1. гьаят. 2. кIвал; в деревне сорок дворов хуьре яхцIур кIвал ава. 3. пачагь ва адав мукьва ксар. 4. гъен; къец; на дворе къецел, гъенел. ♦ постоялый двор карвансара; монетный двор пул атIудай чка; попятный двор см. попятный.

ДВОРЕЦ 1. пачагьдин кIвалер. 2. дворец (вичин архитектурадалди тафаватлу тир, общественный кар патал менфят къачудай зурба кIвалер); дворец труда зегьметдин дворец.

ДВОРЕЦКИЙ ист. дворецкий, кIвалин лакей (виликди девлетлу агъайрин кIвалера кIвалин крариз килигдай ва кIвалин къуллугъчийрин кьилел алай чIехи лакей къуллугъчи).

ДВОРНИК дворник (шегьерра кIвалин гьаятдин ва къвалав гвай куьчедин михьивилин къайгъу ийидай къуллугъчи).

ДВОРНИЦКАЯ дворникдин кIвал, дворник авай чка.

ДВОРНЯ мн. нет, ист. кIвалин къуллугъчияр (помещикдин).

ДВОРНЯГА, ДВОРНЯЖКА гьаятдин кицI.

ДВОРОВЫЙ 1. гьаятдин. 2. гьаятдин ва кIвалин къуллугъчи тир. ( см. дворня).

ДВОРЦОВЫЙ пачагьдин. кIвалин, пачагьдин кIвалерин; дворецдин. ♦ дворцовый переворот лап чIехи къуллугъдал алайбру гужалди пачагь дегишрун.

ДВОРЯНИН дворянин; дворяне дворянар (виликди помещикрикай, абрун несилрикай ва къуллугъдал лап чIехи мертебадиз акъатай чиновникрикай ибарат тир общественный группа).

ДВОРЯНСКИЙ 1. дворяниндин; дворянрин. 2. дворянинвилин.

ДВОРЯНСТВО мн. нет дворянар.

ДВОЮРОДНЫЙ 1) амледин. 2) халудин. 3) халадин. 4) мумадин (эмедин); двоюродные братья амледин (халудин, халадин ва я мумадин) рухваяр.

ДВОЯКИЙ кьве жуьредин; кьве тегьердин.

ДВУБОРТНЫЙ кьве патални дуьгмеяр алай, кьве патайни дуьгмеяр твадай (мес. пенжек).

ДВУГЛАВЫЙ кьве кьил алай.

ДВУГОРБЫЙ кьве мандав авай.

ДВУГРАННЫЙ кьве ччин авай (кьве синен).

ДВУГРИВЕННЫЙ са абаси (къад кепек).

ДВУДОЛЬНЫЙ 1. кьве пай тир, кьве пай авай. 2. кьве пешинин (ччиляй экъечIдайла, кьве пай хьана, кьве хилен цIир акъуддай пахла хьтин).

ДВУЖИЛЬНЫЙ разг. ччан кIеви, мягькем, дурум гудай.

ДВУЗНАЧНЫЙ кьве лишандин, кьве знакдин; двузначное число кьве знакдин число.

ДВУКОЛКА кьве чарх квай араба.

ДВУКОПЫТНЫЙ зоол. кьвечхел кикер авай (мес. ккал, хеб хьтин).

ДВУКРАТНЫЙ кьве сефердин, кьве сеферда.

ДВУКРЫЛЫЕ зоол. кьве лув квайбур (мес. ветIер, тIветIвер ва мсб).

ДВУЛИКИЙ кьве-ччин-алай. ♦ двуликий Янус пер. кьве-ччин-алай инсан.

ДВУЛИЧИЕ мн. нет кьве ччин алайвал.

ДВУЛИЧНЫЙ кьве-ччин-алай.

ДВУНОГИЙ кьве кIвач квай.

ДВУПОЛЫЙ 1. хунса (кьве жинсииин -эркекданни ва дишиданни лишанар квай инсан). 2. бот. эркек-дишивилин кьве жинсинин лишанарни (пестик ва тычинка) авай (цуьк).

ДВУРОГИЙ кьве карч алай.

ДВУРУЧНЫЙ кьве гъилин, кьве, гъилелди кIвалахдай; двуручная пила кьве гъилин (кьве касди кIвалахдай) мишер.

ДВУРУШНИК кьве-ччин-алай кас.

ДВУРУШНИЧАТЬ несов. кьве ччин-алайвал авун; ччинал сакIа, кьулухъай масакIа рахун.

ДВУРУШНИЧЕСТВО мн. нет кьве ччин-алайвал.

ДВУСКАТНЫЙ кьве патахъ алгъай (мес. муьхцуьн къав хьтин).

ДВУСЛОЖНЫЙ кьве слогдин.

ДВУСМЫСЛЕННЫЙ кьве мана гудай; кьве жуьре кьатIуз жедай.

ДВУСПАЛЬНЫЙ кьве касдин, кьве кас ксудай.

ДВУСТВОЛКА къуша-луьле тфенг, къушаяр.

ДВУСТВОЛЬНЫЙ къуша-луьле, кьве луьле авай.

ДВУСТВОРЧАТЫЙ кьве хилен, кьве хел авай (рак).

ДВУСТИШЬЕ кьве цIарцIикай ибарат бейт (шиир).

ДВУСТОРОННИЙ 1. кьве патан, кьве терефдин. 2. кьве падни садхьтин, ччинни кIан садхьтин (мес. магьут).

ДВУХАКТНЫЙ кьве актунин, кьве пердедин, кьве актуникай (кьве пердедикай) ибарат тир (пьеса).

ДВУХАРШИННЫЙ кьве юкI алай.

ДВУХВЁРСТНЫЙ 1. кьве версинин. 2. дюмади кьве верс къалурдай, кьве версинин масштабдин.

ДВУХГОДИЧНЫЙ кьве йисан; двухгодичный курс кьве йисан курс.

ДВУХГОДОВАЛЫЙ кьве йисан, кьве йис хьайи.

ДВУХДНЕВНЫЙ кьве йкъан.

ДВУХКОЛЕЙНЫЙ кьве колеядин; двухколейная железная дорога кьве колеядин (къушаба кьве рехъ авай) ракьун рехъ.

ДВУХКОЛЁСНЫЙ кьве чарх квай.

ДВУХКОПЕЕЧНЫЙ кьве кепекдин.

ДВУХЛЕМЕШНЫЙ кьве магъ алай (куьтен).

ДВУХЛЕТНИЙ 1. кьве йисан. 2. кьве йиса авай, кьве йис яш хьанвай.

ДВУХМАЧТОВЫЙ кьве мачта авай; двухмачтовый корабль кьве мачта авай гими.

ДВУХМЕСТНЫЙ кьвед ацукьдай, кьведаз чка авай.

ДВУХМЕСЯЧНЫЙ кьве вацран; двухмесячный ребёнок кьве вацран аял.

ДВУХНЕДЕЛЬНЫЙ 1. кьве гьафтедин. 2. кьве гьафтеда садра акъатдай (журнал).

ДВУХПАЛАТНЫЙ кьве палатадикай ибарат тир, кьве палата авай (парламентдин система).

ДВУХСОТЛЕТИЕ 1. кьве виш йис. 2. кьве виш йис тамам хьун, кьве виш йис тамам хьайи вахт.

ДВУХСОТЫЙ кьве виш лагьай.

ДВУХТЫСЯЧНЫЙ 1. кьве агъзур лагьай. 2. кьве агъзурдан, кьве агъзурдак квай. 3. кьве агьзур авай (мес. десте).

ДВУХЦВЕТНЫЙ кьве рангунин.

ДВУХЭТАЖНЫЙ кьве мертебадии, кьве гьавайрин (кIвалер).

ДВУЯЗЫЧНЫЙ 1. кьве чIалал рахадай. 2. кьве чIалан (мес. урус чIаланни лезги чIалан словарь).

ДЕ частица разг. см. дескать.

ДЕБАТИРОВАТЬ несов. рахунар авун, фикирар лугьун; дебатировать вопрос месэладал (месэладин гьакъиндай) рахунар авун.

ДЕБАТЫ ед. нет дебатар, рахунар, фикир лугьунар (са месэладин винел).

ДЕБЕЛЫЙ разг. ацIай куьк.

ДЕБЕТ дебет (атай ва фейи шейэр ва пулар кхьидай дафтарда гьа учреждениедиз атай пулар-доходар ва масабрал алай буржар къалурдай пай).

ДЕБИТ дебит (са мяденди са тайин вахтуна гузвай цин, газдин ва я энергиядин кьадар).

ДЕБИТОР дебитор, буржлу.

ДЕБОШ разг. къалмакъал, дяве; устроить дебош дяве акъудун, къалмакъал акъудун.

ДЕБОШИРИТЬ несов. разг. къал-макъал акъудун, дяве акъудун.

ДЕБРИ ед. нет 1. тамун къалин кIевер. 2. пер. кIевер (са месэладин, са илимдин четин, кIеви чкаяр).

ДЕБЮТ дебют (1. театрда къугъваз сифтени-сифте яз сегьнедиз экъечIун; са кардал, са майданда, сифтени-сифте яз экъечIун. 2. шахмат къугъунин сифте кьил).

ДЕБЮТАНТ дебютант (са кардал сифтени-сифте майдандиз экъечIзавай кас).

ДЕБЮТИРОВАТЬ сов. и несов. сифте яз сегьнедиз экъечIун, сифте яз экъечIун (са кардал).

ДЕВА руш; старая дева гъуьлуьз тефена кьуьзуь хьанвай руш.

ДЕВАЛЬВАЦИЯ эк. девальвация (чарчин пуларин официальный курс, абрун шей маса къачудай къуват гзаф агъуз аватайла, государстводи кьиле тухудай пуларин реформа).

ДЕВАТЬ несов., см. деть.

ДЕВАТЬСЯ несов., см. деться.

ДЕВЕРЬ м хен, гьуьлуьн стха.

ДЕВИЗ девиз (1. асул дибдин идея, фикир, мурад кхьенвай куьруь са предложение, мес. коммунист партиядин девиз: «Вири уьлквейрин пролетарар, сад хьухь!»; пионеррин девиз: «Гьамиша гьазур я». 2. чинебан конкурсра авторди вичин тIваруннн эвезда проектдал кхьидай куьруь гафар-тIвар).

ДЕВИЦА руш.

ДЕВИЧЕСКИЙ, ДЕВИЧИЙ рушан; рушарин.

ДЕВИЧНИК уст. тухузвай рушан кIвале вилик квай нянихъ рушарин межлис.

ДЕВИЧЬЯ ист. къуллугъчи рушарин кIвал (виликди агъайрин кIвалера).

ДЕВОЧКА гъвечIи руш, аял руш; трёхлетняя девочка пуд йиса авай руш.

ДЕВСТВЕННИЦА рушвал гумай дишегьли.

ДЕВСТВЕННОСТЬ ж мн. нет 1. рушвал. 2. пер. михьивал, сафвал. 3. пер. гъил хкIун тавур хамвал (мес. тамун, ччилин).

ДЕВСТВЕННЫЙ 1. рушвал гумай. 2. пер. михьи, саф. 3. пер. инсандин гъил хкIун тавур (мес. там, ччил).

ДЕВУШКА руш; агакьай руш.

ДЕВЧАТА разг. рушар.

ДЕВЯНОСТО кьудкъанни цIуд.

ДЕВЯНОСТЫЙ кьудкъанни цIуд лагьай; девяностые годы кьудкъанни цIуд лагьай йисар (90-далай 99-дал кьван).

ДЕВЯТЕРО кIуьд.

ДЕВЯТИСОТЫЙ кIуьд виш лагьай.

ДЕВЯТКА кIуьд.

ДЕВЯТНАДЦАТЫЙ цIекIуьд лагьай.

ДЕВЯТНАДЦАТЬ цIекIуьд.

ДЕВЯТЫЙ кIуьд лагьай.

ДЕВЯТЬ кIуьд.

ДЕВЯТЬСОТ кIуьд виш.

ДЕВЯТЬЮ нареч. кIуьдра; девятью девять кIуьдра кIуьд.

ДЕГАЗАЦИЯ дегазация, зегьерлу газдикай михьивун, зегьерлу газдикай зарарсуз авун.

ДЕГАЗАТОР дегазатор (1. дегазация ийидай прибор. 2. дегазация ийидай кас).

ДЕГАЗИРОВАТЬ дегазация авун, зегьерлу газдикай михьивун.

ДЕГЕНЕРАТ дегенерат (бедендин ва я акьулдин жигьетдай вичин нормальный хесетар, гьалар агъуз жез, эксик жез, туьрема хьунин лишанар квай инсан).

ДЕГЕНЕРАЦИЯ дегенерация (организмдин биологический, тIебии лишанар усал хьун, эксик хьун, чIур хьун).

ДЁГОТЬ м мн. нет дёготь (кIарасдикай, торфдикай ва я къванци цIивиндикай хкуддай лап экьи мазут хьтин чIулав затI).

ДЕГРАДАЦИЯ деградация (яваш-явашди агъуз аватун, усал хьун).

ДЕГРАДИРОВАТЬ сов. и несов. деградациядин гьалдиз атун, агъуз аватун, усал хьун.

ДЕГТЯРНЫЙ дёготдин.

ДЕГУСТАТОР спец. дегустатор (дадуниз килигна чехирдин, туьтуьндин, чайдин ва мсб. качество, ери тайинардай специалист).

ДЕГУСТАЦИЯ дегустация, дадуналди качество тайинрун.

ДЕГУСТИРОВАТЬ сов. и несов. дегустация авун, дадуналди качество тайинрун.

ДЕД чIехи буба.

ДЕДОВСКИЙ 1. чIехи бубадин. 2. чIехи бубайрин, ата-бубайрин.

ДЕДУКТИВНЫЙ дедукциядин, дедукциядиз хас тир.

ДЕДУКЦИЯ мн. нет, филос. дедукция (фикир авунин, къанмишунин карда умуми гьаларилай, умуми къайдайрилай элячIна кьилди-кьилдин фактарал, нетижайрал. атунин метод я; дедукциядин акси метод индукция я).

ДЕДУШКА чIехи буба.

ДЕЕПРИЧАСТИЕ грам. деепричастие.

ДЕЕСПОСОБНЫЙ 1. кар ийиз жедай, кар авуниз бажарагълу. 2. крар кьиле тухуз ва абрун патахъай жаваб гуз ихтияр авай.

ДЕЖУРИТЬ несов. дежурнывал авун; нубат чIугваз акъвазун.

ДЕЖУРНЫЙ дежурный, дежурный тир, нубат чIугвазвай. ♦ дежурное блюдо (ресторанда истемишайвалди гун патал) виликамаз гьазурнавай хуьрек.

ДЕЖУРСТВО дежурнывал.

ДЕЗАВУИРОВАТЬ сов. и несов. вич рази туширди малумрун, разивал авачирди малумрун; правительство дезавуировало ноту своего посла гьукуматди вичин посолдин нотадал рази туширди малумарна.

ДЕЗЕРТИР дезертир (1. дяведин къуллугъдилай катайди ва я армиядиз эверайла чуьнуьх хьайиди. 2. пер. вичин общественный везифаяр бегьемруникай кьил къакъажзавай кас).

ДЕЗЕРТИРОВАТЬ сов. и несов. дезертирвал авун.

ДЕЗЕРТИРСТВО мн. нет дезертирвал.

ДЕЗИНФЕКТОР спец. дезинфектор (дезинфекция ийидай кас).

ДЕЗИНФЕКЦИЯ мн. нет дезинфекция (махсус дарманралди -зарарлу, азар галукьардай микробар, нетIер, шутIар терг авун патал кIвалер, парталар ва мсб. дарманламишун).

ДЕЗИНФИЦИРОВАТЬ сов. и несов. дезинфекция авун.

ДЕЗОРГАНИЗАТОР дезорганизатор, тешкилсузвал твадай кас, тешкилвал чIурдай кас.

ДЕЗОРГАНИЗАТОРСКИЙ дезорганизаторвилин.

ДЕЗОРГАНИЗАЦИЯ мн. нет 1. см. дезорганизовать. 2. тешкилсуз хьун, тешкилвал чIурхьун; тешкилсузвал гьатун; тешкилсузвал.

ДЕЗОРГАНИЗОВАТЬ сов. и несов. тешкилвал (къайда) чIурун; тешкилсузвал (къайдасузвал) ттун.

ДЕЗОРГАНИЗОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. тешкилсуз хьун, тешкилвал чIур хьун, тешкилсузвал гьатун. 2. см. дезорганизовать.

ДЕЗОРИЕНТАЦИЯ мн. нет ориентировкадин (кьил акъудиз хьунин) бажарагъвал тутун, кьил акъудиз тежервал авун, ягъалмишрун.

ДЕЗОРИЕНТИРОВАТЬ сов. и несов. кьил акъудиз хьунин бажарагъвал тун тавун, кьил акъудиз тежервал авун, ягъалмишрун.

ДЕЙСТВЕННЫЙ кар ийидай, кар бажармишдай, эсер ийидай.

ДЕЙСТВИЕ 1. кар; кIвалах. 2. къуват; амал; договор сохраняет своё действие договор къуватда ама, договордал амал алама. 3. кар, эсер, таъсир; действие лекарства дармандин эсер. 4. акт, перде (пьесада). 5. вакъиа; кар; агьвалат. 6. мат. амал. ♦ военные действия дяведин операцияр, ягъунар, дявеяр, дяведин гьерекатар.

ДЕЙСТВИТЕЛЬНО нареч. гьакъикъатда, дугъриданни.

ДЕЙСТВИТЕЛЬНОСТЬ ж мн. нет 1. гьакъикъат; гьакъикъатда авай кар; гьакъикъатда авай гьал. 2. гьакъикъивал.

ДЕЙСТВИТЕЛЬНЫЙ 1. гьакъикъи, гьакъикъатда авазвай; халис. 2. кар ийидай, эсер ийидай. 3. амал алай, къуватда амай; удостоверение действительно на один месяц шагьадатнама са вацран къене амал алайди я (яни адалай кьулухъ ам виже къвезмач).

ДЕЙСТВОВАТЬ несов. 1. кар авун. 2. кIвалах авун. 3. гьерекат авун; юзурун. 4. эсер авун, кар авун. 5. ишлемишун.

ДЕЙСТВУЮЩИЙ 1. кар ийизвай; кар ийидай. 2. кIвалахзазай; кIвалахдай. 3. эсер ийизвай; эсер ийидай. 4. амал алай, ишлемишзавай; действующие законы амал алай, ишлемишзавай законар. ♦ действующее лицо иштирак ийизвай кас, кар ийизвай кас; действующая армия дяве ийизвай армия, фронтда авай армия.

ДЕКАБРИСТ декабрист (1825-йисан декабрдин 14-да Россияда хьайи восстаниедин иштиракчи).

ДЕКАБРЬ м декабрь.

ДЕКАБРЬСКИЙ декабрдин.

ДЕКАДА декада, цIуд югъ, цIуд йкъан муддат.

ДЕКАДАНС мн. нет декаданс (культура агъуз аватун).

ДЕКАДЕНТ декадент (декадентвилин терефдар кас, см. декадентство).

ДЕКАДЕНТСТВО мн. нет декадентвал (литературада ва искусствода гуьгьуьлдин, руьгьдин агъуз аватуникай, тек са акуниз, гуьзелвилиз фикир гуникай ибарат тир са рехъ).

ДЕКАДНИК декада, цIуд югъ (са кампания, са общественный кIвалах кьиле тухудай).

ДЕКАДНЫЙ декададин, цIуд йкъан.

ДЕКАЛИТР декалитр, цIуд литр.

ДЕКАН декан (1. вузра - чIехи школайра факультетдин кьилел алай кас. 2. католикрин килисада чIехи кешиш).

ДЕКЛАМАТОР декламатор (декламациядин устIар, декламация ийидай кас).

ДЕКЛАМАЦИЯ мн. нет декламация (литературадин шейэр лап гуьзелдиз кIелунин устIарвал; гьакI хъсандиз кIелун).

ДЕКЛАМИРОВАТЬ несов. декламация авун, кIелун.

ДЕКЛАРАЦИЯ декларация (1. асул дибдин принциприн гьакъиндай официальнидаказ малумрун; партияди, гьукуматди вичин къвезмай къанунар эцигунин принциприн гьакъиндай ва я вичин политикадин гьакъиндай торжественнидаказ ийидай малумрун. 2. са бязи герек тир малуматар къалурна гузвай официальный документ, заявление).

ДЕКЛАРИРОВАТЬ сов. и несов. декларация авун, малумрун.

ДЕКЛАССИРОВАННЫЙ вичик вичин классдин лишанар кумачир, вичин классдихъ галаз алакъа амачир, вич обществодиз менфятсуз хьана чIур хьанвай.

ДЕКЛАССИРОВАТЬСЯ сов. и несов. вичин классдин лишанар, сифетар, интересар квадрун, са кIвалахни тийиз обществодиз менфятсуз хьана чIур хьун.

ДЕКОЛЬТЕ нескл. ср. декольте (дишегьлийрин парталдин хевяй гардан ва хурун чIехи пай дуьздал жедайвал атIанвай кьацI).

ДЕКОЛЬТИРОВАННЫЙ 1. декольте авай, хевяй еке кьацI атIанвай. 2. хевяй еке кьацI авай партал алай.

ДЕКОРАТИВНЫЙ декорация патал тир, чIагурун патал тир, гуьрчегдиз къалурун патал тир, гуьрчегвал патал тир.

ДЕКОРАЦИЯ декорация (театрда кар жезвай чка ва гьалар къалуриз эцигнавай, чIугунвай, сегьне безетмишзавай шикилар. 2. пер. кимивилер, нукьсанар кIевун патал тир винел патан гуьзелвал, винел патан акунар, перде).

ДЕКОРИРОВАТЬ сов. и несов. безетмишун, гуьрчегрун, чIагурун.

ДЕКРЕТ декрет (центрдин властди акъуднавай, закондин къуват авай къарар).

ДЕКРЕТИРОВАТЬ сов. и несов. декрет акъудун, декретдалди къарардиз къачун.

ДЕКРЕТНЫЙ декретдалди тайин авунвай; декретдин; декретный отпуск декретдалди тайин авунвай отпуск (аял хадай дишегьлидиз).

ДЕЛАННЫЙтIебии тушир, гужалди ийизвай, авачир, галачир; деланный смех галачир хъуьруьн, гужалди ийизвай хъуьруьн.

ДЕЛАТЬ несов. 1. авун; кар авун. 2. авун, расун (мес. стол). 3. яратмишун; туькIуьрун; кхьин (ктаб); чIугун (шикил). ♦ делать выбор хкягъун; делать уроки тарсар гьазурун; делать попытку алахъун (са кар жедатIа акваз); делать прогулку къекъуьн, сейир авун; делать честь гьуьрмет авуниз гьахълу авун, кьилин чIехивал яз хьун; нечего делать мад вуч ийида кьван, маса чара авач; от нечего делать ийидай кар авачирвиляй; делать вид тир хьиз къалурун; делать вывод нетижа хкудун.

ДЕЛАТЬСЯ. несов. 1. хьун. 2. арадал атун. 3. см. делать.

ДЕЛЕГАТ делегат (са коллективди хкянавай векил).

ДЕЛЕГАТСКИЙ делегатдин; делегатрин; делегатвилин.

ДЕЛЕГАЦИЯ делегация, делегатар.

ДЕЛЕГИРОВАТЬ. сов. и несов. делегатвиле ракъурун; дедегатвиле хкягъун.

ДЕЛЕЖ, ДЕЛЕЖКА разг. паюн.

ДЕЛЕНИЕ 1. паюн; ччара авун. 2. пай хьун. 3. пай; ара.

ДЕЛЕЦкарчи, къазанжи авай кардал алахъдайди (кардин маса терефдиз фикир тагуз, анжах практикада ам кьиле тухуниз, менфят хьуниз фикир гудай кас).

ДЕЛИКАТЕС деликатес (лезетлу зериф багьа недай затI, хуьрек).

ДЕЛИКАТНИЧАТЬ несов. кьадардилай артух юмшагъвал авун, гзаф хъуьтуьлвал авун.

ДЕЛИКАТНЫЙ 1. эдеблу, юмшагъ. 2. четин, мукъаятвилелди эгечIун кIандай, гзаф назик (месэла).

ДЕЛИМОЕ мат. вич пай жезвай число.

ДЕЛИМОСТЬ ж мн. нет пайиз хьун.

ДЕЛИТЕЛЬ м мат. вичел масад пайизвай число.

ДЕЛИТЬ несов. 1. паюн. 2. паюн, шерик хьун, шериквал авун, уртахвал авун; делить с кем-нибудь горе и радость садахъ галаз дердериз ва шадвилериз шерик хьун.

ДЕЛИТЬСЯ несов. 1. паюн. 2. пай хьун; пайиз хьун. 3. паюн; шериквал авун; дерт-гьал авун. 4. гун; чирун; пай гун; делиться новостями цIийи хабарар гун.

ДЕЛО 1. кар. 2. кар, вакъиа. 3. кар, буржи, къайгъу; какое мне дело? зи вуч буржи я? (заз вуч герек авай кар я?). 4. дело (судда авай кар; кардиз талукь кагъазар ва мсб). ♦ то и дело мукьвал-мукьвал; герен-герен; за дело нубат аваз, нагьакь туш; за дело! кардив эгечI! первым делом сифтени-сифте, эвелни эвел; в самом деле гьакъикъатда, дугъриданни; на деле гьакъикъатда; не у дел кардик квач, къуллугъдал алач; дело в шляпе кар гьазур я, туькIвена; дело (стало) за ним кар гьадал акъвазнава, гьадахъ галкIанва.

ДЕЛОВИТОСТЬ ж мн. нет кардиз бажарагъвал, кар кьиле тухуз бажарагъвал.

ДЕЛОВИТЫЙ кар бажармишдай, бажарагълу.

ДЕЛОВОЙ 1. кардиз (кIвалахдиз) талукь тир. 2. кар бажармишдай, кар чидай; деловой человек кар бажармишдай кас.

ДЕЛОПРОИЗВОДИТЕЛЬ м делопроизводитель (канцелярдин кар, кхьинар кьиле тухудай работник).

ДЕЛОПРОИЗВОДСТВО мн. нет канцелярдин кар кьиле тухун.

ДЕЛЬНЫЙ1. кар алакьдай, кар бажармишдай. 2. метлеб квай; акьуллу; дельная мысль акьуллу фикир.

ДЕЛЬТА геогр. дельта (гьуьлуьз мукьва кьиляй вацIун хилер-хилер хьанвай тIиш).

ДЕЛЬФИН дельфин (гьуьлуьн са гьайван).

ДЕЛЯНКА делянка (тамун атIуниз тайин авунвай участок).

ДЕЛЯЧЕСТВО мн. нет делячвал (кардин къене политический везифаяр рикIелай ракъурун, дар практицизм, принципсузвал).

ДЕМАГОГ демагог, буш-бугъаз (карда вичин мурадрихъ агакьун патал тIимил къанажагълу массайриз кьуру хиве кьунар ийиз абур алдатмишдай ва вичин патаз желб ийиз алахъдай кас).

ДЕМАГОГИЧЕСКИЙ демагогвилин.

ДЕМАГОГИЯ демагогия, демагогвал ( см. демагог).

ДЕМАРКАЦИОННЫЙ: демаркационная линия демаркациядин цIар, гьукуматдин сергьят тайинардай ва ччара ийидай цIар.

ДЕМАРКАЦИЯ 1. сергьят тайинрун, сергьят ччара авун. 2. мед. организмдин ччан аламачир чкаяр ччан аламайбрукай ччара авун.

ДЕМАРШ демарш (са гьукуматди вичин векилдалди маса гьукуматдиз са еке метлеб авай кардин гьакъиндай кхьена ва я сивяй гудай, ийидай лугьун, серенжем).

ДЕМАСКИРОВАТЬ сов. и несов. маскировка алудун; дуьздал акъудун.

ДЕМИСЕЗОННЫЙ демисезон, гатфаризни зулуз алукIдай (мес. пальто).

ДЕМИЛИТАРИЗАЦИЯ мн. нет демилитаризация (са пачагьлугъдиз са тайин территорияда кьушун хуьнуьх къадагъа авун, а чка яракьсуз, кьушунсуз тун).

ДЕМОБИЛИЗАЦИЯ демобилизация, демобилизоватун (1. дяведин къуллугъдикай азад авун, азад авуна ахъаюн. 2. армия ислягьвилин гьалдал куьчуьрмишун, ислягьвилин гьалдал элячIун, дяведин крар бегьемарзавай хозяйстводин хилер ислягьвилин гьалдиз хкун, элкъуьр хъувун).

ДЕМОБИЛИЗОВАТЬ сов. и несов. демобилизоватун, демобилизация авун, дяведин къуллугъдилай ахъаюн.

ДЕМОБИЛИЗОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. демобилизовать хьун, дяведин къуллугъдикай азад хьун. 2. см. демобилизовать.

ДЕМОКРАТ демократ (1. демократиядин тегьерда идара авунин, халкьдин власть хьунин терефдар. 2. демократический партиядин член. 3. демократиядин, халкьдин гегьенш массайрин тегьерда яшамиш жедай кас).

ДЕМОКРАТИЗАЦИЯ леи. нет. 1. демократияламишун, демократиядин бинедал эцигун. 2. демократияламиш хьун, демократиядин бинедал къурмиш хьун.

ДЕМОКРАТИЗИРОВАТЬ сов. и несов. демократияламишун, демократиядин бинедал эцигун.

ДЕМОКРАТИЗИРОВАТЬСЯ сов. и несов. демократияламиш хьун.

ДЕМОКРАТИЗМ мн. нет демократизм, демократвал.

ДЕМОКРАТИЧЕСКИЙ демократический, демократиядин; демократиядиз хас тир.

ДЕМОКРАТИЯ демократия (1 власть, гьукумат халкьдин, массайрин гъиле авай идарадин форма; гьахьтин формадин идара авай государство, пачагьлугъ. 2. демократар, обществодин юкьван ва агъа дережадин къатар, массаяр. 3. са коллектив гегьенш массайрин иштираквал таъмин ийидай тегьерда тешкил хьун).

ДЕМОН иблис.

ДЕМОНИЧЕСКИЙ иблис хьтин, иблисдин хьтин; (кьадарсуз кIеви къилих авай) пис фендигар.

ДЕМОНСТРАНТ демонстрациядин иштиракчи.

ДЕМОНСТРАТИВНЫЙ 1. протест ийидай тегьердин, наразивал (разисузвал) къалурдай тегьердин. 2. къурху гудай, гьелегь кьадай тегьердин. 3. демонстратив, къалурунал бинеламишнавай; демонстративный метод чешнеяр къалурунал бинеламишнавай метод (тарс гунин метод).

ДЕМОНСТРАТОР демонстратор, къалурдай кас.

ДЕМОНСТРАЦИЯ 1. къалурун; демонстрация нового фильма цIийи фильм къалурун. 2. демонстрация (массаяр, са гзаф инсанар чпин са тайин тир политический мурад, метлеб патал куьчейра къекъуьн). 3. воен. демонстрация (душмандиз кичIерар гун ва я адан фикир масанихъ алудун патал кьушунар къекъуьрун ва я дяведин операция).

ДЕМОНСТРИРОВАТЬ сов. и несов. 1. къалурун. 2. демонстрация авун (2-манада).

ДЕМОРАЛИЗАЦИЯ мн. нет деморализация (1. эдеб-гьая амачиз чIурхьун. 2. дисциплина агъуз аватна моралдин, эдебдин жигьетдай чIурхьун).

ДЕМОРАЛИЗОВАННЫЙ деморализация хьанвай, дисциплина амачиз чIур хьанвай, руьгьдай аватнавай.

ДЕМОРАЛИЗОВАТЬ сов. и несов. деморализациядин гьалдиз гъун, дисциплина амачир чIуру гьалдиз гъун (мес. армия).

ДЕМПИНГ эк. демпинг (са пачагьлугъди вичин товарар ччара уьлквейрин базарра лап агъуз, ужуз къиметрай маса гун).

ДЕНАТУРАТ мн. нет денатурат (зегьерлу ва я пис такIан къведай дад галай затIар кутуна хъваз тежер гьалдиз гъанвай спирт).

ДЕНАТУРИРОВАТЬ сов. и несов. денатурат авун (спиртдикай).

ДЕНАЦИОНАЛИЗАЦИЯ мн. нет денационализация (национализация авунвай, яни вири халкьдин менфятдиз къахчунвай мал-мулк виликан иесийрихъ элкъуьр хъувун).

ДЕНАЦИОНАЛИЗИРОВАТЬ сов. н несов. халкьдин менфятдиз къахчунвай мал-мулк виликан иесийрихъ элкъуьрун.

Дата добавления: 2014-01-11