МЧС России 8 страница

ДУШИТЬ¹ несов. 1. бамишрун. 2. нефес дар хьун, нефес кьун, бамиш хьун. ♦ душить в объятиях кIевиз гарданар кьун; его душит злоба ам хъиле кузва, адавай хъел кьуна акъвазриз жезвач.

ДУШИТЬ² несов. атир (одеколон, духи) ягъун.

ДУШИТЬСЯ¹ несов., см. душить ¹.

ДУШИТЬСЯ² несов. жуваз атир, одеколон ягъун.

ДУШНО зегьемвал ава (гьава залан яз, чими яз); нефес кьазва.

ДУШНЫЙ зегьемлу, залан, нефес кьадай (гьава); чими залан гьава авай (кIвал).

ДУШОК мн. нет, разг. ни, ял; мясо с душком ни (ял) галай як; газета с либеральным душком либерализмдин ни (ял) галай (яни либералвилин руьгь, мана, лишан квай)
газет.,

ДУЭЛЬ ж дуэль (тапанчийралди ва я маса яракьралди сада сад тайин къайдайралди ягъиз кьве касди ийидай дяве).

ДУЭТ дуэт (кьведа санал ядай гьава ва я лугьудай мани).

ДЫБА ист. дыба (инсандиз азаб, жаза гун патал, адан беден акъаждай алат).

ДЫБИТЬСЯ несов. 1. пацарал акъвазун, кьулухъ галай кIвачерал хкаж хьун. 2. цаз-цаз хьун, тик акъвазун (чIарар).

ДЫБОМ нареч. цаз-цаз, тим-тик волосы стоят дыбом чIарар цаз-цаз хьанва.

ДЫБЫ: встать на дыбы 1) кьулухъ галай кIвачерал хкаж хьун, пацарал акъвазун; 2) пер. ччина акъвазун, пацариз акъатун, ччиниз къуд гъунун (яни лагьай гаф кьабул тийиз).

ДЫМ 1. мн. нет гум. 2. ист. кIвал; в деревне сто дымов хуьре виш кIвал ава. ♦ дым коромыслом гьарай-вургьай, са къиямат.

ДЫМИТЬ несов. гум авун; гум акъатун; гум ягъун.

ДЫМИТЬСЯ несов. 1. гум акъатун. 2. гьуьм акьалтун, гум хьиз акьалтун (мес. ччилин циф).

ДЫМКА мн. нет гьуьм; цифедин кьелечI перде.

ДЫМНЫЙ гум квай; гум ийидай; гум акъатдай.

ДЫМОВОЙ гумадин, гум акъатдай; дымовая труба гум акъатдай турба, гурмагъ.

ДЫМОК жизви гум.

ДЫМОХОД гурмагъ.

ДЫМЧАТЫЙ гумадин ранг алай, рехивал алай, гьуьм алай хьтин.

ДЫННЫЙ гатун халидин; гатун халийрин.

ДЫНЯ гатун хали.

ДЫРА 1. тIеквен. 2. пер. разг. кас акъат тийир баябан усал чка, тIеквен.

ДЫРЯВЫЙ тIеквен (тIеквенар) авай, тIеквен-тIеквен хьайи. ♦ дырявая голова ва я дырявая память рикIел затI аламукь тийирди, затI акъваз тийир кьил.

ДЫХАНИЕ нефес къачун, нефес чIугун; нефес; ял.

ДЫХАТЕЛЬНЫЙ нефес къачудай, нефесдин.

ДЫШАТЬ несов. 1. нефес къачун, нефес чIугун; ял акъадрун. 2. пер. лишан, малум хьун, акун; его лицо дышало молодостью адан ччинай жегьилвилин лишан малум жезвай. ♦ еле дышать ва я на ладан дышать эхир мукьвал хьун, эхир нефесдихъ агакьун.

ДЫШАТЬСЯ несов. нефес къачуз хьун.

ДЫШЛО дишле (фургьундик, файтундик квай кьве балкIандин арада жедай яргъи кIарас).

ДЬЯВОЛ иблис, шейтIан. ♦ какого дьявола? за каким дьяволом? на кой дьявол? разг. вучиз? гьи жегьеннемдиз? куьн патахъай?

ДЬЯВОЛЁНОК шейтIандин шараг, иблисдин шараг.

ДЬЯВОЛЬСКИЙ 1. иблисдин, шейтIандин. 2. пер. иблисдин хьтин пис ажугълу, фендигар. 3. пер. четин, пис кIеви.

ДЬЯВОЛЬЩИНА мн. нет, разг. кьил акъат тийир шудургъа, къармакъаришвал.

ДЬЯК ист. дьяк (куьгьне замандин Русьда идарадин секретарь).

ДЬЯКОН дьякон (клисадин кешишдилай агъа дережада авай къуллугъчи, мес. мижевир хьтин).

ДЬЯЧОК гъвечIи дьякон (дьякондилай агъа дережада авай къуллугъчи).

ДЮЖИЙ обл. къуватлу, зебердас, зиринг, ацIай гужлу.

ДЮЖИНА дюжина, дежун, цIикьвед (шей).

ДЮЖИННЫЙ адетдин, юкьван гьалдин, кьетIен тушир.

ДЮЙМ дюйм (футдин цIикьведай са пай кьван яргъивилин уьлчме. 25 миллиметр кьван).

ДЮЙМОВКА са дюймадинди (са дюймадин яцIу кьул ва я маса затI).

ДЮЙМОВЫЙ са дюймадин, са дюйма алай.

ДЮНЫ мн. дюнаяр, къумадин кIунтIар (гьуьлуьн яхада авай гару юзурдай къумарин кIунтIар).

ДЮРАЛЮМИНИЙ дюралюминий (алюминий, марганец ва цур акадрай лап кьезил ва гзаф кIеви сплав).

ДЮШЕС дюшес (чуьхверрин са жуьре).

ДЯТЕЛ кIекIе (кIваркIвалаг, ттарариз кIуф ядай къуш).

ДЯДЕНЬКА разг. ччан халу; ччан ими, халу ччан.

ДЯДЬКА 1. разг. см. дядя. 2. ист. дядька (виликди агъайрин кIвалера гададиз килигун, къуллугъун патал гайинардай къуллугъчи).

ДЯДЯ 1. халу, дайи. 2. ими, амле. 3. халадин ва я эмедин гъуьл.

ЕВАНГЕЛИЕ инжил (христианрии диндин чIехи ктаб, мусурманрин къуръан хьтин).

ЕВНУХ хеси итим, хеси авунвай къуллугъчи.

ЕВРЕЙ чувуд.

ЕВРЕЙСКИЙ чувудрин.

ЕВРОПЕЙСКИЙ 1. Европадин; Европадиз хас тир, Европадиз талукь тир. 2. европажуван, европажуваз хас тир.

ЕГЕРЬ м 1. къиметдихъ кьур гьуьрчехъан. 2. воен. егерь (виликди махсус егеррин полкарин солдат).

ЕГО местоим. 1. ам; адаз; адак ва мсб; приведи его сюда ам иниз гъваш; позови его адаз эвера; не трогай его адак кямир. 2. адан; его отец адан буба.

ЕГОЗА м и ж разг. тIурутIум квай хьтин секинсуз, кьарайсуз инсан.

ЕГОЗИТЬ несов. разг. тIурутIум квай хьиз юзун, секинз акъваз тавун; санал кьарай кьун тавун.

ЕДА мн. нет 1. тIуьн; во время еды недай чIавуз. 2. тIуьн, хуьрек.

ЕДВА нареч. 1. анжах; он тогда, едва начинал работать ада а чIавуз анжах кIвалахиз башламишнавай. 2. союз -мазди, -валди; едва он вышел, как вошёл его товарищ ам экъечIзамазди адан юлдаш гьахьна. 3. перен. са гужалди; я едва дошёл зун са гужалди фена агакьна. 4. нареч. жизви амукьна, жизви къакъатна; я едва не упал зун ярх тахьана жизви къакъатна. 5. нареч. лап зайифдиз, жизви; лампа едва горит лампа лап жизви кузва. ♦ едва-едва лап зайифдиз, жизви; едва-ли бажагьат.

ЕДИНЕНИЕ мн. нет сад хьун; садвал.

ЕДИНИЦА 1. сад. 2. единица, тек; единица измерения уьлчмедин тек. 3. ед. нет тек тирбур, лап тIимилбур, сад-кьвед.

ЕДИНИЧНЫЙ тек са, тек сад-тир; тек-тек, тек-бир; тек тир, кьилди тир.

ЕДИНОБОРСТВО текдиз сад садан къаншардиз экъечIна ийидай дяве, текба-текдиз женг, текба-тек-диз дяве.

ЕДИНОБРАЧИЕ мн. нет са паб-гъуьлвал, гъуьлуьз тек са паб ва я папаз тек са гъуьл хьун.

ЕДИНОВЛАСТИЕ мн. нет вири ихтияр (гьукум, власть) са касдин гъиле хьун.

ЕДИНОВЛАСТНО нареч. кьилди вичин ихтиярдалди, вири ихтияр вичин гъиле кьуна.

ЕДИНОВЛАСТНЫЙ вири ихтияр кьилди са касдин гъиле авай.

ЕДИНОВРЕМЕННЫЙ санлай, са сеферда тир.

ЕДИНОГЛАСНО нареч. вирида са сивяй, вирида сад хьиз сес гана.

ЕДИНОГЛАСНЫЙ 1. вирида сад хьиз гайи, вирида сад хьиз кьабулай. 2. вири рази тир, виридан гаф сад хьтин.

ЕДИНОДУШИЕ мн. нет садвал, виридан фикиррин садвал.

ЕДИНОДУШНЫЙ вирибрун фикир сад тир; виридан фикир сад яз авур; виридан гаф сад яз авур, вирида сад хьиз авур; единодушно вирида сад хьиз, садвилелди.

ЕДИНОКРОВНЫЙ 1. са ивидинбур тир, са бубадинбур тир, иви сад тир. 2. са тухумдикай тир, мукьва тир, са тайифадикай тир.

ЕДИНОЛИЧНИК единоличник, текдиз амай (колхоздик квачир).

ЕДИНОЛИЧНЫЙ 1. кьилди са касдин; кьилди са касди ийизвай. 2. единоличникрин, текдиз амайбрун (лежберрин).

ЕДИНОМЫСЛИЕ мн. нет фикиррин садвал, сад хьиз фикирун.

ЕДИНОМЫШЛЕННИК 1. (садахъ ва я садбрухъ галаз) фикир сад тир, сад хьтин фикирдал алай, фикирдив шерик тир. 2. шерик, гаф сад тир кас.

ЕДИНОНАЧАЛИЕ мн. нет тек садан регьбервал, тек сада идара авунин къайда.

ЕДИНООБРАЗИЕ мн. нет са жуьревал, са кIалубдинди (са тегьердинди) хьунухь.

ЕДИНООБРАЗНЫЙ са жуьредин, са тегьердин, са кIалубдин.

ЕДИНОПЛЕМЕННИКИ са тайифадикай тирбур, са сихилдикай тирбур.

ЕДИНОУТРОБНЫЙ диде сад, буба ччара тир (мес. стха).

ЕДИНСТВЕННО нареч. тек са.

ЕДИНСТВЕННЫЙ 1. тек са, тек сад тир. 2. кьетIен, тай авачир. ♦ единственное число грам. теквилин число.

ЕДИНСТВО сад хьун; садвал.

ЕДИНЫЙ 1. сад тир. 2. тек са. ♦ ни единого человека гьич са касни; все до единого садни амачиз вири; всё едино тафават авач, са гафар я.

ЕДКИЙ 1. кудай (мес. ранг, кислота). 2. вилер кудай; туьтер кудай. 3. пер. туькьуьл, нагьакьан, рикI хадай (гаф, хъуьруьн).

ЕДОК кас, недай кас, недайди; по два килограмма на едока гьар са касдиз (гьар са недай касдиз) кьве килограмм; едоков много недайбур гзаф ава.

ЕЕ ж ам; адаз; адак; адан ( см. его).

ЁЖ зоол. кьуьгъуьр.

ЕЖЕВИКА мн. нет мереяр.

ЕЖЕГОДНИК гьар йисанди, йиса садра акъатдайди (журнал, кIватIал ва мсб).

ЕЖЕГОДНЫЙ гьар йисан; гьар йисуз жедай.

ЕЖЕДНЕВНЫЙ 1. гьар йикъан. 2. гьамишан, гьар йикъан, адет хьанвай, адетдин; ежедневные заботы гьамишан къайгъуяр.

ЕЖЕЛИ союз уст., см. если.

ЕЖЕМЕСЯЧНИК гьар вацранди, вацра садра акъатдайди (газет, журнал).

ЕЖЕМЕСЯЧНЫЙ гьар вацран, вацра садра жедай.

ЕЖЕМИНУТНО нареч. гьар декьикьада, гьар са декьикьадилай, гьар са минутдилай; герен-герен.

ЕЖЕМИНУТНЫЙ 1. гьар декьикьадин, гьар са минутдин, гьар са декьикьада жедай. 2. пер. ара датIур, герен-герен жедай.

ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК гьар гьафтединди, гьафтеда садра акъатдайди.

ЕЖЕНЕДЕЛЬНЫЙ гьар гьафтедин, гьар гьафтеда жедай.

ЕЖИКОМ нареч. кьуьгъуьрдин пацар хьиз (яни аскIандиз кьуна тик акъвазарнавай чIарар).

ЕЖИТЬСЯ несов. 1. агаж хьун. 2. пер. къвал чуькьвез акъвазун, чIугварвал авун, регъуьвал авун.

ЕЖОВЫЙ кьуьгъуьрдин. ♦ держать в ежовых рукавицах залпанд кIевиз кьун, туьнтвилелди кIевиз рафтарвал авун.

ЕЗДА мн. нет финиф, къекъуьн (балкIандал алаз ва я маса затIуна аваз).

ЕЗДИТЬ несов. фин; фин-хтун; къекъуьн (са затIуна акьахна).

ЕЗДОВОЙ 1. акьахдай; кутIундай; ездовые собаки арабадик (алеррик) кутIундай кицIер. 2. гьалдайди (тупунин араба гьалдай аскер).

ЕЗЖЕНЫЙ 1. акьахиз (кутIуниз) вердишнавай. 2. ишлемишнавай, кIвачи тIушуннавай, инсанар къекъвенвай (рехъ).

ЕЙ адаз ( см. она).

ЕЙ-ЕЙ, ЕЙ-ЖЕ-ЕЙ межд. разг. валлагь.

ЕКАТЬ несов.: сердце ёкает рикIи тумп-тумп ийизва, рикI хъуткъунзава (мес. кичIе хьана).

ЕКНУТЬ однокр.: сердце ёкнуло рикIи тумп авуна, рикI хъуткъунна.

ЕЛЕ нареч. 1. жизви; анжах. 2. са гужалди, са гуж-баладалди; еле-еле са гуж-баладалди; лап са жизви.

ЕЛЕЙ мн. нет 1. зейтунд ягь. 2. пер. рикIин мелгьям, рикI секинардайди (гаф, затI).

ЕЛЕЙНЫЙ 1. зейтунд ягъдин. 2. пер. такIан къведай тегьердин хуш, ялтахвал квай хуш.

ЁЛКА 1. бот. ёлка ттар (муьтквер ттар). 2. ёлкад сувар; суварин ёлка (цIийи йисуз аялриз сувар авун патал безетмишна туькIуьрдай ель ттаран хел).

ЕЛОВЫЙелдин; еловые доски елдин (ялав) тахтаяр.

ЕЛОЧНЫЙ ёлкадин.

ЕЛЬ ж ель (гьамиша къацу цацар хьтин пешер алай шамагъаждин жинсиникай тир ттар, муьтквер ттар).

ЕЛЬНИК 1. ель ттарарин там. 2. ель ттарарин атIай хилер.

ЕМКИЙ санбар шей гьакьдай, еке.

ЁМКОСТЬ ж мн. нет гьакьун; къенин екевал; гьакьдай кьадар; екевал (къене гьакьдай шейэрин кьадардиз килигна).

ЕМУадаз ( см. он).

ЕНОТ1. зоол. енот (багьа хам алай са гьайван). 2. енотдин хам.

ЕНОТОВЫЙ 1. енотдин. 2. енотдин хамуникай (хаздикай) авур.

ЕПИСКОПепископ (клисадин пуд лагьай дережадин къуллугъчи кешиш; чIехи кешиш).

ЕРАЛАШ мн. нет, разг. 1. шудургъа, къарма-къариш. 2. куьгьне замандин къумар къугъунин са жуьре.

ЕРЕПЕНИТЬСЯ несов. разг. терсвал авун, рекьив текъвез кьилиз ялун.

ЕРЕСЬ ж 1. ересь, клисадин къанунриз хилафвал, зидвал. 2. пер. рекьяй акъатун. 3. пер. буш, манасуз гаф.

ЕРЕТИК еретик, ересдин терефдар, клисадин къанунриз зид тир кас.

ЁРЗАТЬ несов. тIурутIум квай хьиз юзун, динждиз ацукь тавун.

ЕРМОЛКА тесек.

ЕРОШИТЬ несов. акадрун, бачIах авун (чIарар).

ЕРОШИТЬСЯ несов. акахьна бачIах хьун (чIарар).

ЕРУНДА мн. нет гьакIан буш гаф; буш шей; буш кар.

ЁРШ 1. зоол. ёрш (балугърин са жинс). 2. лампад шуьше михьдай щётка.

ЕСАУЛ есаул (виликди казакрикай ибарат кьушунда капитандив барабар офицер).

ЕСЛИ союз эгер. нагагь, -тIа; если хочешь, я дам тебе книгу ваз кIандатIа, за ваз ктаб гуда.

ЕСЛИ БЫ см. если; если бы он пришёл… эгер (нагагь) ам атанайтIа.

ЕСТЕСТВЕННИК естественник (1. тIебиатдин илимрин специалист. 2. тIебиатдин илимар кIелизвай студент).

ЕСТЕСТВЕННО 1. нареч. тIебиидаказ; адетдин тегьерда; адетдин тегьердинди я. 2. ввод. сл. гьелбетда.

ЕСТЕСТВЕННЫЙ 1. тIебиат, тIебиатдин, тIебиатдиз талукь тир (яни ччилин, гьавадин, гьайванрин, ччиляй экъечIдай затIарин гьакъиндай тир). 2. тIебии (яни инсанди рас тавур, вич вичиз авазвай, мес. ишигъ). 3. адетдин.

ЕСТЕСТВО мн. нет тIебиат; асул хесият; асул гьакъикъат; естество вопроса месэладин асул гьакъикъат.

ЕСТЕСТВОВЕД естествовед (тIебиат илимдин специалист; тIебиатдай тарс гузвай учитель).

ЕСТЕСТВОВЕДЕНИЕ мн. нет естествоведение (тIебиат чирдай илим).

ЕСТЕСТВОЗНАНИЕ мн. нет естествознание, тIебиатдикай илим.

ЕСТЕСТВОИСПЫТАТЕЛЬ натуралист.

ЕСТЬ¹ 1. ава; гва; ква; ала; у него есть книга адаз ктаб ава (ва я: адав ктаб гва). 2. я; что есть истина? гьакъикъат вуч я?

ЕСТЬ² несов. 1. тIуьн. 2. кун (мес. гумади вилер, кислотади парча). 3. пер. гъуьнтI гун, югъ тагун. ♦ есть глазами вилер алуд тавун.

ЕСТЬ³ межд. воен. башуьсте, гьазур я.

ЕФЕСтурунин (къилинждин) ттум.

ЕФРЕЙТОР ефрейтор (армияда солдатдинни гъвечIи офицердин арада авай чин).

ЕХАТЬ несов. фин (са ккуьна акьахна).

ЕХИДНА 1. зоол. ехидна (1. хамунал цацар алай кьуьгъуьр хьтин са гьайван. 2. Австралияда жедай зегьерлу гъуьлягъ). 2. пер. разг. туькьуьл мез авай кас, пис фендигар кас.

ЕХИДНИЧАТЬ несов. разг. ягьанатар ийиз рахун, рахшанд ийиз рахун, хкIадай пис зарафат авун.

ЕХИДНЫЙ пис фендигар; пис ягьанат ийидай; туькьуьл рахшанд ийидай.

ЕЩЕ нареч. 1. мад; мадни. 2. артух, артухлама, гьеле артух; он мало способен, да ещё ленив ам алакьун тIимил авайди я, артухлама кагьулни я. 3. гьеле; я ещё не готов зун гьеле гьазур туш; ещё молод гьеле жегьил я. ♦ ещё бы разг. гьелбетда.

ЕЮ 1. адалди. 2. ада ( см. она).

Ж частица, см. же.

ЖАБА¹ зоол. ттаран къиб.

ЖАБА² ; грудная жаба мед. рикI алай чкайрилай хурун тIал.

ЖАБРЫ мн. жабрияр (це жедай гьайванрин, мес. балугърин нефес къачудай органар, кьилин къвалав гвай къалпагъ алай япар хьтинбур). ♦ взять за жабры пер. разг. туьтуьх кьун, туьтуьник ккIана алат тавун, мажбур авун.

ЖАВОРОНОК пIапIиш нуькI.

ЖАДИНА м и ж. разг. пис темягькар, къаних, мискьи кас.

ЖАДНИЧАТЬ несов. 1. къанихвал авун, темягькарвал авун, азгъунвал авун. 2. мискьивал авун, кIевивал авун.

ЖАДНОСТЬ ж мн. нет 1. къанихвал, азгъунвал, темягькарвал. 2. мискьивал, кIевивал.

ЖАДНЫЙ 1. къаних, азгъун, темягькар. 2. мискьи, кIеви.

ЖАЖДА мн. нет 1. цихъ къанихвал, сусамишвал. 2. пер. къанихвал, тамарзувал, гзаф кIан хьун.

ЖАЖДАТЬ несов. 1. цихъ къаних хьун, сусамиш хьун. 2. пер. тамарзу хьун, къаних хьун, гзаф кIан хьун.

ЖАКЕТ жакет (1. виликди итимрин куьруь пенжек хьтинди. 2. гила дишегьлийрин куьруь, винелай алукIдай партал).

ЖАЛЕТЬ несов. 1. язух чIугун; он жалеет сирот адаз етимар (етимрин) язух къвезва, ада етимрин язух чIугвазва. 2. гьайиф атун, гьайиф хьун; он жалеет деньги адаз пул гьайиф къвезва.

ЖАЛИТЬ несов. ягъун; гун; кIасун, сухун; змея жалит гъуьлягъди яда; пчёлы жалят чIижери гуда (мизмиз сухда).

ЖАЛКИЙ 1. язух, язух къведай; жалкий вид язух къведай акунар (шикил). 2. усал; костюм пришёл в жалкое состояние костюм усал гьалдиз атана. 3. къиметдик квачир; жизви; усал; жалкая роль усал роль (са гъвечIи роль); жалкие деньги жизви пулар.

ЖАЛКО нареч., см. жаль.

ЖАЛО 1. мизмиз; жало пчелы чIижрен мизмиз. 2. мез; жало змеи гъуьлягъдин мез. 3. пер. хци кIвенкI; хци (туькьуьл) гаф.

ЖАЛОБА 1. шикаят, арза; подать жалобу арза гун. 2. арза, шел-хвал; жалобы на одиночество вичин ялгъузвилелай шел-хвал.

ЖАЛОБНО нареч. язух къведай тегьерда.

ЖАЛОБНЫЙ 1. язух къведай, язух къведай тегьердин. 2. арзайрин, шикаятрин (мес. дафтар).

ЖАЛОБЩИК арзачи, шикаятчи.

ЖАЛОВАНЬЕ дуллух, мажиб.

ЖАЛОВАТЬ несов. уст. 1. пишкешун, багъишун. 2. хатур авун, гьуьрметун. 3. атун.

ЖАЛОВАТЬСЯ несов. 1. шел-хвал авун (жуван гьалдилай, сагъсузвилелай). 2. арза гун, шикаят авун, арза авун.

ЖАЛОСТЛИВЫЙ мергьеметлу, масад язух къведай.

ЖАЛОСТНЫЙ язух къведай.

ЖАЛОСТЬ ж мн. нет 1. язух, регьим, язух атун; из жалости язухдай. 2. гьайиф, пашманвал; какая жалость! лап гьайиф! пагь, гьайиф!

ЖАЛЬ 1. гьайиф къвезва; язух къвезва; язух я; жаль брата стха язух къвезва. 2. гьайиф; гьайиф къвезва; жаль, что он не приехал гьайиф, ам атанач; ему жаль денег адаз пул гьайиф къвезва.

ЖАЛЮЗИ ср нескл. пенжердай авадардай кьелечI кьуларин пердеяр.

ЖАНДАРМ жандарма (жандармериядин къуллугъчи).

ЖАНДАРМЕРИЯ мн. нет жандармерия (пачагь авай девирдин Россияда ва гилани капиталист уьлквейра револющиядин гьерекатдин аксина женг тухудай кьилдин полиция).

ЖАНР 1. жанр (жуьре, литературада ва искусствода произведениедин са жуьре. 2. яшайиш, майишат къалурзавай шикил). 2. пер. разг. жуьре, къайда, тегьер.

ЖАР мн. нет 1. гзаф чимивал, зегьем; гзаф чими вахт; гзаф чими гьава. 2. цIун мурз, гзаф чими гьава. 3. жуьгьенар, цикIламар (цIун; яни кана алахьнавай жуьгьен цIай). 4. ифин, гьарарат. 5. пер. къизмишвал; гьевес. ♦ задать жару тадияр гун (кичIерар, дяве авун); чужими руками загребать жар масадан гъилелди цIай кIватIун (яни масадан зегьметдикай, масадан гъилелди вичиз хийир къачун, жув кьулухъ акъвазна масад гьалдрун).

ЖАРА мн. нет гужлу чимивал, пис чимивал, зегьем.

ЖАРГОН жаргон (массайри ишлемишзавайди тушир, анжах са социальный группадикай тир инсанри ишлемишзавай, вичихъ кьилдин грамматика ва гафарин асул фонд авачир нугъат).

ЖАРЕНЫЙ чрай (гъеридал ва я гьакI цIал).

ЖАРИТЬ несов. 1. чурун; къавурмишун (гъеридал, цIал). 2. ккун, чурун (мес. ракъини). 3. пер. разг. гьерекатун, тади авун; гваз эгечIун; жарить на гармошке чIагъандив гваз эгечIун, худда чIагъан ягъун.

ЖАРИТЬСЯ несов. чурун.

ЖАРИЩА мн. нет, разг. гзаф пис чимивал, къатламиш тежер чимивал.

ЖАРКИЙ 1. гзаф чими; кудай. 2. чими; жаркие страны чими уьлквеяр. 3. пер. къизмиш; къизгъин; къати.

ЖАРКОЕ жаркое, гъеридал чрай як (верч ва мсб).

ЖАРОВНЯ мангъал.

ЖАРОПОНИЖАЮЩЕЕ мед. ифин (гьарарат) явашардай (ифин агъузардай) дарман.

ЖАСМИН мн. не т жасмин (ни галай лацу цуьквер жедай багъдин кул-вал; гьадан цуьк).

ЖАТВА мн. нет гвен; гвен гуьн; до жатвы осталось не больше недели гвен гуьдалди са гьафтедилай виниз амач.

ЖАТВЕННЫЙ гвенин, гвен гуьдай.

ЖАТКА гвенин машин, гвен гуьдай машин.

ЖАТЬ¹ несов. 1. чуькьуьн; жать друг друга в толпе халкьдин (чалпачухдин) арада сада сад чуькьуьн; сапог жмёт ногу чекмеди кIвач чуькьвезва. 2. чуькьуьн, чуькьвена хкудун (са затIуникай яд). 3. пер. дарвал гун, чуькьуьн, эзмишун.

ЖАТЬ² несов. гуьн.

ЖАТЬСЯ несов. 1. агаж хьун. 2. илис хьун; игис хьун; жаться к матери дидедив игис хьун. 3. пер. разг. жуваз (вичиз) дарвал гун, пул чуькьвена кьун.

ЖБАН кьил алай гетIе (кIарасдин).

ЖВАЧКА 1. гирнагъ. 2. гирнагъ ийидайла къеняй хкиз жакьвазвай ем. ♦ жевать жвачку см. жевать.

ЖВАЧНЫЙ гирнагъдай; жвачные животные гирнагъдай гьайванар (хеб, ккал, гамиш ва мсб).

ЖГУТ жгут, чIикь (самарикай, еперикай, чIуларикай алчударна храй хьиз расай чIикь, кутIундай еб хьтинди).

ЖГУЧИЙ 1. кудай; къатламишиз тежер. 2. пер. гужлу, къати, кIеви. ♦ жгучий брюнет вилерни чIарар чIулав хвех хьтин кас; жгучий вопрос лап вирида фикир гузвай. месэла, гзаф метлеб авай месэла.

ЖДАТЬ несов. килигиз акъвазун, вил алаз акъвазун, гуьзлемишун; ждать не дождаться гзаф тамарзу яз гуьзлемишун, мус жедатIа лугьуз вил алаз хьун.

ЖЕ¹ ср нескл. («ж» гьарфунин тIвар).

ЖЕ² союз 1. амма, лагьайтIа; я уезжаю, товарищ же остаётся зун хъфизва, юлдаш (ва я юлдаш лагьайтIа, амма юлдаш) амукьзава. 2. -ни; с тех пор, как я его знаю, знаю же я его с детства, я не переставал дружить с ним заз ам чидайдалай инихъ, чинни (ва я чин лагьайтIа) заз ам аял чIавалай ийида, за адахъ галаз дуствал атIайди туш. 3. хьи, эхир; ты же хотел итти ваз физ кIанзавай хьи (ва я эхир). ♦ всё же ятIани, гьакI ятIани.

ЖЕ³ частица 1. бес; эхир; кьван; когда же мы пойдём? бес чун мус фида? (ва я чун мус фида эхир?); отчего же? вучиз кьван? (ва я вучиз эхир). 2. гьа; туда же гьа гьаниз; тот же гьа гьама; там же гьа гьана. ♦ сегодня же лап къе, завтра же лап пака.

ЖЕВАНЫЙ жакьвай; жёваный хлеб жакьвай фу.

ЖЕВАТЬ несов. 1. жакьун. 2. гирнагъун (гуьлахун). ♦ жевать жвачку 1) гирнагъун; 2) пер. жакьун, гьа са гафар тикрарун, гьа са гафар эзберун.

ЖЕЗЛ жезл (1. гьукум, власть, ихтияр вичин гъиле авайвилин ва я гьуьрметлу тIварцIин лишан тир лаш, аса. 2. ж. д. ракьун рекье поездрин фин-хтун къайдада ттун патал ишлемишдай автомат алатдин ракьун тIвал).

ЖЕЛАНИЕ мурад, кIани кар, кIани затI; кIан хьун; при всём моём желании гьикьван заз кIанзаватIани, гьикьван зи мурад ятIани.

ЖЕЛАННЫЙ кIани, тамарзу тир, мурад тир.

ЖЕЛАТЕЛЬНО хъсан я; кIанда; мурад я; желательно, чтобы ты выехал сегодня же вун лап къе фейитIа кIанда заз (хъсан я).

ЖЕЛАТЕЛЬНЫЙ кIандай; мурад тир.

ЖЕЛАТИН мн. нет желатин (гьайвандин затIарикай кьелечI экв акъатдай пластинкадин шикилда раснавай дад ва ни галачир ширлинкI, клинж хьтинди, хуьрекрик ва фотографияда ишлемишда).

ЖЕЛАТЬ несов. 1. кIан хьун. 2. мурад яз хьун, тIалабун (садаз са хъсанвал, хъсан рехъ). ♦ оставляет желать многого (ва я лучшего) акьван хъсан туш, гзаф хъсанни туш, гьеле хъсан туш.

ЖЕЛВАК еке матI, кIеви буьвел хьтинди (жендекдал).

ЖЕЛЕ ср нескл. желе (1. желатин акадарна емишрин цикай ийидай ширин лахта хьтин недай затI. 2. гьайванрин кIарабар ва маса затIар ргана-ргана ийидай экьи лахта хьтин затI).

ЖЕЛЕЗА анат. железа (цIумаруф, цIмаруф, организмдиз герек затIар гун ва я зарарлу шейэр: гьекь, кьери яд къецел акъудун патал герек тир шей гьасил ийидай орган).

ЖЕЛЕЗИСТЫЙ¹ ракь квай.

ЖЕЛЕЗИСТЫЙ² железайрин, цIумаруфрин; железаяр квай, цIумаруфар квай.

ЖЕЛЕЗКА 1. ракьун кIус. 2. железка (къумар къугъунин са жуьре).

ЖЕЛЕЗКА см. железа.

ЖЕЛЕЗКО спец. рандадин мез, рандадин чкIул.

ЖЕЛЕЗНОДОРОЖНИК ракьун рекьин къуллугъчи.

ЖЕЛЕЗНОДОРОЖНЫЙ ракьун рекьин; ракьун рекьерин.

ЖЕЛЕЗНЫЙ 1. ракьун. 2. пер. ракь хьтин мягькем, кIеви; гужлу. ♦ за железной решёткой дустагъханада.

ЖЕЛЕЗНЯК мин. железняк, ракь квай руда (мяден).

ЖЕЛЕЗО 1. ракь. 2. ракьар; ракьун шейэр. 3. мед. ракь квай дарман.

ЖЕЛЕЗОБЕТОН мн. нет ракьни бетон акахьайди.

ЖЕЛЕЗОДЕЛАТЕЛЬНЫЙ ракьун, ракь ишлемишдай, ракьукай затIар ийидай.

ЖЕЛЕЗОПЛАВИЛЬНЫЙ ракь цIурурдай.

ЖЕЛЕЗОПРОКАТНЫЙ ракь кIалубра твадай, ракь прокат ийидай (ракьун гирдим элкъвезвай чархарин арада чуькьвез герек тир кIалубдиз гъидай).

ЖЕЛОБ чIутхвар.

ЖЕЛОБОК 1. гъвечIи чIутхвар. 2. хвал, гез (кIарасдай ва маса затIунай акъуднавай). 3. гирнагъдай гьайванрин хукадин (руфунин) са пай.

ЖЕЛОНКА желонка (буругъдай нафт акъудун патал ишлемишдай, кIане клапан авай яргъи цилиндр хьтин алат).

ЖЕЛОНЩИК желончи, желондал кIвалахдай рабочий.

ЖЕЛТЕТЬ несов. 1. хъипи хьун; къиб ягъун. 2. хъипи хьана акун.

ЖЕЛТЕТЬСЯ несов. хъипи хьана (хъипи затIар) акун.

ЖЕЛТИЗНА мн. не т хъипивал; хъипи тIехв.

ЖЕЛТИТЬ несов. хъипи авун.

ЖЕЛТОК какадин къиб.

ЖЕЛТОЛИЦЫЙ ччин хъипи, хъипи ччин алай.

ЖЕЛТОПУЗИК руфунин кIан хъипи чурчул (хуьрлинкI).

ЖЕЛТОРОТЫЙ 1. кIуф хъипи (нуькI, шараг). 2. пер. разг. таза, шек, тежрибасуз, цак аламай (жегьил).

ЖЕЛТУХА мн. нет, мед. саралух (азар).

ЖЕЛТУШНЫЙ 1. саралухдин. 2. саралух квай.

ЖЕЛТЫЙ хъипи.

ЖЕЛУДЕВЫЙ мегьверин, мегъуьн.

ЖЕЛУДОК хук (къене авай руфун); руфун. ♦ расстройство желудка къен фин, къен фидай азар.

ЖЕЛУДОЧЕК гъвечIи хук (1. иви дамарра къекъуьн къайдада твадай рикIин пай. 2. кьилин мефтIеда буш чка. 3. гъвечIи хук).

ЖЕЛУДОЧНЫЙ хуквадин; руфунин.

ЖЕЛУДЬ м мегъв (мегъуьн ттаран емиш).

ЖЕЛЧНЫЙ 1. туькьуьлдин; жёлчный пузырь туькьуьл авай куркур (кисе). 2. пер. ажугълу, хъел квай.

ЖЕЛЧЬ ж мн. нет 1. туькьуьл (къене авай лекьинихъ жедай). 2. пер. ажугъ, хъел.

ЖЕМАНИТЬСЯ несов. наз гун, наз маса гун; наз гудай кьуьруькар авун.

ЖЕМАННЫЙ наз гудай, назвал квай, назанивилин.

ЖЕМАНСТВО мн. нет наз гунин кьуьруьк, назанивилин кьуьруьк.

ЖЕМЧУГ инжи, гевгьер (лацу, хъипи ва чIулав рангунин жуьреба-жуьре тав акъатай нур гудай элкъвей багьа хат; чими уьлквейрин гьуьлерин кIане жедай моллюскдин-шуькьуьнтдин хъипрепIрал жеда).

ЖЕМЧУЖИНА 1. гевгьердин са твар, хат. 2. пер. хазина, лап багьа затI, гевгьер, жавагьир.

ЖЕМЧУЖНИЦА 1. седефдин хъипрепI (гьадан хъипрепIда гевгьер жеда). 2. обл. верем азар, туберкулёз (кIвалин гьайванрин ва къушарин).

ЖЕМЧУЖНЫЙ 1. гевгьердин, гевгьеррин; гевгьеррикай авур. 2. пер. гевгьердин, гевгьер хьтин.

ЖЕНА паб.

ЖЕНАТЫЙ паб гъанвай, паб авай, эвленмиш хьанвай.

ЖЕНИН папан.

ЖЕНИТЬ сов. и несов. эвленмишун, паб гъун, паб къачун, мехъер авун. ♦ без меня меня женили зак тупIалар акалнава-заз хабар авач (яни завай хабар такьуна зал са кар тапшурмишна, илитIна).

ЖЕНИТЬБА мн. нет эвленмиш хьун, паб къачун, мехъер авун.

ЖЕНИТЬСЯ сов. и несов. эвленмиш хьун, жуваз (вичиз) паб къачун.

ЖЕНИХ ччам; адахли гада, свас це лагьанвай гада; свас кIанзавай гада. ♦ смотреть женихом пер. шад яз акун, ччам хьиз акун.

ЖЕНОНЕНАВИСТНИК папар (дишегьлияр) такIан кас, абрувай яргъаз жедай кас.

ЖЕНОПОДОБНЫЙ, папан (дишегьлидин) акунар авай, папан ухшарар къведай.

ЖЕНСКИЙ папан; папарин (дишегьлидин; дишегьлийрин); женская одежда папарин парталар. ♦ женский пол 1) диши жинс. 2) дишегьлияр.

ЖЕНСТВЕННЫЙ дишегьлидин лишанар квай, дишегьлидихъ жедай назиквал авай.

ЖЕНЩИНА паб, дишегьли.

ЖЁРДОЧКА гъвечIи пая; ттар (атIай, элкъвей, шуькIуь руькуьн хьтин).

ЖЕРДЬ ж пая; ттар (атIай яргъи руькуьн хьтин).

ЖЕРЕБАЯ бугъаз (хвар, лам).

Дата добавления: 2014-01-11