МЧС России 86 страница

СТАРАТЕЛЬНЫЙ чалишмиш жедай, алахъдай, сяй ийидай.

СТАРАТЬСЯ несов. чалишмиш хьун, алахъун, сяй авун.

СТАРЕЙШИНА м ист. агъсакьал; тухумдин кьил; башчи. ♦ совет старейшин Францияда диракториядин девирда законар акъуддай вини палата; 2) государственный думада фракцийрин лидеррин мешвера; 3) сечкидалди жедай идарайра, тешкилатра делегацийрин векилрин мешвера.

СТАРЕТЬ несов. 1. кьуьзуь хьун. 2. эски хьун, куьгьне хьун.

СТАРЕЦ уст. кьуьзуь кас, къужа.

СТАРИК кьуьзуь кас, къужа, кьуьзуьди.

СТАРИКОВСКИЙ разг. кьуьзуьдан, къужадин, кьуьзуь касдин.

СТАРИНА мн. нет 1. эвел заман, куьгьне девир, куьгьне заман; в старину куьгьне заманда. 2. эвел замандин затIар, куьгьне замандин затIар. 3. эвел замандин адет, куьгьне замандин адет; куьгьне адет. 4. разг. кьуьзуьди; къужа.

СТАРИНКА: по старинке куьгьне тегьерда, куьгьнедай адет хьанвайвал, куьгьне къайдада.

СТАРИННЫЙ 1. куьгьне замандин, эвел замандин; старинные песни куьгьне замандин манияр. 2. куьгьне, фадлай авай; старинная дружба куьгьне дуствал.

СТАРИТЬ несов. 1. кьуьзуь авун. 2. кьуьзуьз къалурун; яшдилай чIехиз къалурун; кьуьзуьди хьиз къалурун; борода тебя старит ччуруди вун кьуьзуьз къалурзава (яшдилай чIехиз къалурзава).

СТАРИТЬСЯ несов., см. стареть.

СТАРОДАВНИЙ 1. фад алатай, лап куьгьне (вахт). 2. лап куьгьне, ата-бубайрилай амай (мес. адет).

СТАРОЕ куьгьнеди, эскиди (адет, кар ва мсб).

СТАРОЖИЛ куьгьне эгьли, сана фадлай яшамиш жезвай кас, куьгьнедай яшамиш жезвайди.

СТАРОМОДНЫЙ куьгьне модадин (моддин), модадай (моддай)акъатнавай, дебдай акъатнавай, дебзамачир.

СТАРООБРАЗНЫЙ кьуьзуьдан хьтин; кьуьзуьдаз ухшар.

СТАРОСВЕТСКИЙ уст. куьгьне замандин, куьгьне; куьгьне къайдайрин.

СТАРОСЛАВЯНСКИЙ куьгьне девирдин славянрин.

СТАРОСТА м староста (са коллективдин крар кьиле тухуз хкягъай ва я тайин авур къуллугъчи); сельский староста хуьруьн староста (революциядилай вилик хуьруьн кавха); староста курса курсунин староста.

СТАРОСТЬ ж мн. нет кьуьзуьвал; под старость кьуьзуь жедай кьиляй, кьуьзуь жедайла; на старости ва я на старости лет кьуьзуь кьиляй, кьуьзуь кьилихъ.

СТАРТ старт (1. спортдин акъажунар, мес. чукурун, сирнав авун башламишиз сигнал гайи вахт, бащламишун. 2. акъажунра кар, мес. чукурун, сирнав башламишзавай чка, цIар. 3. самолёт цавуз экъечIиз башламишай вахт, башламишун).

СТАРТЕР стартер (1. спортда акъажунар башламишуниз сигнал гудай кас. 2. тех. автомобилдин ва я самолётдин мотор автоматически худа твадай алат).

СТАРТОВАТЬ сов. и несов, старт башламишун, юзун башламишун, рекье гьатун (спортда чукурдайбру чукуриз башламишун, я автомобиль рекье гьатун, я самолёт цавуз экъечIун).

СТАРУХА къари, кьуьзуь дишегьли.

СТАРУШЕЧИЙ кьаридин; къаридин хьтин.

СТАРУШКА см. старуха.

СТАРЧЕСКИЙ 1. кьуьзуьдан; кьуьзуьдан хьтин. 2. кьуьзуьвилин.

СТАРШИЙ 1. чIехи; старший брат чIехи стха; старшие чIехибур. 2. старший (къуллугъдал, амайбрулай чIехиди, са кьадар ксарин кьил); старший агроном старший агроном 3. вини, вине авай (мес. школада класс).

СТАРШИНА м 1. ист. кавха, юзбаши; волостной старшина волостдин кавха. 2. ист. старшина (са тешкилатдин хкягъай кьил). 3. воен. старшина (кьушунда, я флотда гъвечIи командиррикай садан тIвар).

СТАРШИНСТВО мн. нет чIехивал (яшдиз, мертебадиз ва я къуллугъдиз килигна).

СТАРЫЙ 1. кьуьзуь; старый человек кьуьзуь кас. 2. куьгьне, эски. 3. виликан, куьгьне. ♦ по-старому виликди хьиз, виликан тегьерда, куьгьне тегьерда; стар и мал ва я старый и малый гъвечIи чIехи вири; кьуьзуь жегьил вири; Старый свет Европани, Азияни Африка (Америка квачиз).

СТАРЬЕ мн. нет, разг. куьгьне затIар, куьгьне-муьгьне, эски-уьскуь.

СТАРЬЕВЩИК куьгьне-муьгьне затIарин алверчи (куьгьне парталар ва маса затIар маса къачуз гун хъийидай кас).

СТАСКИВАТЬ несов., см. стащить.

СТАСОВАТЬ акадрун (къумар къугъвадайла чарар).

СТАТИКА мн. нет статика (1. теоретический механикадин са хел. 2. секинвилин, юзан тийизвай, гьерекатсузвилин гьал).

СТАТИСТИК статистик (статистакадин специалист).

СТАТИСТИКА мн. нет статистика (1. инсанрин общество ва халкьдин майишат вилик финифин карда кьадаррин жегьетдай дегишвилер гьисабдиз къачудай, ахтармишдай илим. 2. гзаф жезвай гьар са вакъиадин, гьалдин, кардин кьадарар гьисабдиз къачун)

СТАТИСТИЧЕСКИЙ статистикадин; статистические данные статистикадин малуматар.

СТАТНЫЙ шумал, иер кIалуб авай, шумал буй авай.

СТАТСКИЙ уст., см. штатский. ♦ статский советник статский советник (революциядилай вилик граждан къуллугъдал алайбрукай бязибрун чин, гьа чин авай кас).

СТАТУС-КВО нескл. статус-кво (са тайин вахтунилай вилик; мес. дяведилай вилик, авазвай, хьайи гьал); сохранить статус-кво статус-кво хуьн (виликди авазвай гьал хуьн).

СТАТУТ юр. статут (асул дибдин закон; низамнама; устав).

СТАТУЭТКА статуэтка. гъвечIи статуя (см. статуя).

СТАТУЯ статуя (скульпторди металлдикай ва я маса затIуникай расай инсандин вири буйдин шикил).

СТАТЬ¹ 1. къарагъна акъвазун, кIвачел акъвазун; ни стать, ни сесть я къарагъна акъвазиз, я ацукьиз жедач. 2. акъвазун; волосы стали дыбом чIарар тик акъвазна (цаз-цаз хьана); стань у ворот къапудив акъваз; часы стали сят акъвазна. 3. муркIади кьун (вацI). 4. элячIун, гьатун; крестьянство стало на колхозный путь лежберар колхозрин рекьел элячIна (рекье гьатна). 5. башламишун; он сел и стал думать ада ацукьна, фикирар ийиз башламишна. 6. хьун; стать учителем учитель хьун; он стал моим другом адакай заз дуст хьана. 7. авун; он не станет больше играть ам мад къугъван хъийидач. 8. -да (-дач); он не станет слушать ада яб гудач. 9. амукь тавун; не стало больше не сил, ни терпения мад я къуват, я сабур амукьнач. 10. бес хьун, акъакьун. 11. гьакьун. ♦ во что бы то ни стало гьар гьикI хьайитIани.

СТАТЬ² ж 1. буй; буй-бухах, кIалуб. ♦ быть под стать кутугайди хьун, кьурди хьун; с какой стати? вучиз, вуч себебдалди?

СТАТЬСЯ разг. хьун; может статься хьун мумкин я, мумкин я, белки.

СТАТЬЯ 1. макъала, статья. 2. статья (са документдин, закондин, договордин кьилди метлеб квай гъвечIи пай, кIус). 3. статья (доход къведай чкадин ва я расход ийидай кардин тIвар авай са хел, раздел).

СТАХАНОВЕЦ стахановчи.

СТАХАНОВСКИЙ 1. Стаханован (мес. метод). 2. стахановчивилин.

СТАЦИОНАР стационар (гьамиша са чкада аваз кIвалахдай идара, мес. библиотека-стационар, яни са чкада кIвалахдай библиотека).

СТАЦИОНАРНЫЙ стационарный (1. дегиш тежер, гьамишан. 2. гьамиша санал алай, са чкадал алай. 3. азарханада яргъалди къатаканвай).

СТАЧАТЬ см. тачать.

СТАЧЕЧНИК стачкадин иштиракчи, стачкачи (см. забастовщик).

СТАЧЕЧНЫЙ стачкадин, забастовкадин.

СТАЧИВАТЬ несов., см. сточить.

СТАЧКА стачка, забастовка (см. забастовка).

СТАЩИТЬ 1. тухун. 2. ялна алудун. 3. разг. чуьнуьхун, тухун.

СТАЯ луж; стая волков жанавуррин луж; стая уток уьрдегрин луж.

СТАЯТЬ цIурун.

СТВОЛ 1. тан (таран). 2. воен. луьле (яракьдин).

СТВОРКА хел (кьве патахъ ахъа жедай гьар са затIунин, мес. ракIарин, дакIардин ва мсб).

СТВОРЧАТЫЙ кьве хилен, кьве хел авай (мес. рак); хилер авай.

СТЕАРИН мн. нет стеарин (шемер расдай хъуцIур хьтин лацу затI).

СТЕАРИНОВЫЙ стеариндин.

СТЕБЕЛЬ м кьал, тан (набататдин, хъчарин); ттум (цуькведин).

СТЕБЕЛЬЧАТЫЙ тан авай; кьал авай.

СТЁГАНЫЙ раб ягъай, рапар ягъай (мес. памбаг ва я сар ттуна раб ягъай яргьан).

СТЕГАТЬ¹ несов. ягъун, чIугун, вигьин (мес. къамчи).

СТЕГАТЬ² несов. раб ягъун (мес. яргьандиз ва я памбаг алай яцIу валчагъдиз).

СТЕГНУТЬ однокр. ягъун, чIугун, вигьин (садра, са къамчи).

СТЁЖКА¹ 1. раб ягъун. 2. цвал (мес. яргъандин).

СТЕЖКА² обл. кIвачин рехъ, жигъир.

СТЕЖОК цвал (цвадайла рапунин кьил кутур ва хкудай кьве тIеквендин ара).

СТЕЗЯ уст. рехъ.

СТЕКАТЬ несов., см. стечь.

СТЕКАТЬСЯ несов., см. стечься.

СТЕКЛО шуьше.

СТЕКЛОВИДНЫЙ шуьше хьтин, шуьше хьиз аквадай.

СТЕКЛОГРАФ тех. стеклограф (кхьей затIар элягьдай, печатать ийидай, шуьшедикай раснавай аппарат).

СТЕКЛОГРАФИРОВАТЬ стеклографдал элягъун, стеклографдал печатун.

СТЕКЛОГРАФИЯ стеклография (1. стеклографиядал печатун. 2. стеклографиядал печатать ийидай кархана. 3. стеклографиядал печатать авур затI).

СТЕКЛОДУВ уф тваз шуьшедин затIар расдай рабочий (эаводда).

СТЕКЛОПЛАВИЛЬНЫЙ: стеклоплавильный завод шуьше цIурурдай завод.

СТЁКЛЫШКО разг. 1. шуьше (мес. сятинин). 2. шуьшедин кIус.

СТЕКЛЯННЫЙ 1. шуьшедин. 2. шуьшедин, шуьшедикай авур (мес. къаб). 3. шуьше авай, шуьше ттур, шуьшебенд (мес. рак, айван). 4. пер. ччан алачир хьтин юзан тийир (вилер).

СТЕКЛЯРУС мн. нет стеклярус (гуьрчегвал патал парталдал цвадай, гъалунихъ акалдай, лацу ва рангарин лап бицIи шуьшед хтар).

СТЕКЛЯШКА разг. 1. бицIи шуьшедин затI. 2. шуьшед кIус.

СТЕКОЛЬНЫЙ шуьшедин; стекольный завод шуьшедин завод.

СТЕКОЛЬЩИК пенжерра шуьшеяр твадай устIар.

СТЕЛИТЬ несов. разг., см. стлать.

СТЕЛИТЬСЯ несов. разг., см. стлаться.

СТЕЛЛАЖ стеллаж (сад-садан винел хкаж хьанвай са шумуд кьацI, мес. ктабар эцигун патал кьуларикай раснавай).

СТЕЛЬКА стелька (кIвачин къапарин къеняй кIанел алкIурдай кьелечI тумаж, ших ва мсб).

СТЕЛЬНАЯ бугъаз; стельная корова бугъаз ккал.

СТЕМНЕТЬ мичIи хьун.

СТЕНА 1. цал. 2. къвал (мес. са къапунин, хандакIдин). 3. пер. манийвал. 4. пер. цал хьтин къат (мес цифедин). 5. пер. сих жерге. ♦ в стенах къене; в стенах института институтдин къене, институтда; в четырёх стенах садакни акахь тийиз кIваляй экъечI тийиз; как за каменной стеной цлахъ галай хьиз, архайин яз, саламатвилихъ кIевиз инанмиш яз; как на каменную стену къванцин цлахъ хьиз, инанмиш яз, саламатвилихъ агъунваз (умуд кутун, далу акалун); на стену лезть гзаф хъел атун, жув хамарай акъудун; под стенами мукьув, патав, кIаник (мес. са шегьердин).

СТЕНАНИЕ угь; суза; шел-хвал.

СТЕНАТЬ несов. уст. угь авун; суза авун; шел-хвал авун.

СТЕНГАЗЕТА (стенная газета) цлан газет.

СТЕНД стенд (1. заводда гьазур хьайи машинрин хъсан-писвал ахтармишдай чка. 2. тамашун патал экспонатар, затIар, диаграммаяр ва мсб эцигдай кьул, чка).

СТЕНКА 1. цал. 2. къвал (мес. къапунин).

СТЕННОЙ цлан; стенные часы цлан сят.

СТЕНОБИТНЫЙ воен. уст. цлар чукIурдай (мес. туп).

СТЕНОГРАММА стенограмма (стенографиядин къайдада кхьей шей).

СТЕНОГРАФ стенограф (стенеграфиядин кхьинардай кас).

СТЕНОГРАФИРОВАТЬ сов. и несов, стенографиядин тегьерда кхьин, стенограмма кхьин (см. стенография).

СТЕНОГРАФИСТКА стенографистка (стенографиядин тегьерда кхьидай дишегьли).

СТЕНОГРАФИЧЕСКИЙ стенографиядин.

СТЕНОГРАФИЯ мн. нет стенография (махсус лишанралди ва гафар куьруь авунин тегьерда гзаф тадиз кхьинин къайда).

СТЕПЕННЫЙ 1. акьул кьиле авай; рикIивай фагьумдай, бегьем (кас). 2. залан, дамах гвай.

СТЕПЕНЬ ж дережа; степень знания чирвилин дережа; учёная степень илми (алимвилин) дережа. ♦ в равной степени барабардиз, сад хьиз; до известной (ва я до некоторой) степени са кьадар; до какой степени гьинал кьван; до такой степени акьван чкадал, акьван, анал кьван; ни в какой (ва я ни в малейшей) степени гьич кIусни; до последней степени эхирдал кьван; лап михьиз; акьалтIай дережада.

СТЕПНОЙ 1. степдин, дуьзен чуьлдин. 2. степда авай, дуьзен чуьлда авай.

СТЕПНЯК 1. степдин (дуьзен чуьлдин) инсан, дуьзен чуьлдин чкада яшамиш жезвай кас. 2. степдин балкIан, дуьзен чуьлдин балкIан (ва я маса гьайван).

СТЕПЬ ж степь, дуьзен чуьл (тамар авачир гьакIан векь экъечIдай дуьзен чуьллерин чка).

СТЕРВЕНЕТЬ несов. пис хъел атун, пехъи хьун.

СТЕРВЯТНИК кIвагъ, къузгъун, тIегъерхъан (кьейи гьайванрин як нез жендекрал ацукьдай къуш).

СТЕРЕОМЕТРИЯ мн. нет стереометрия (геометриядин, фигураяр чирдай са хел).

СТЕРЕОСКОП стереоскоп (оптикадин прибор я, адай килигайла кьве шикилда чIугунвай затI экъисай са шикил хьиз аквада).

СТЕРЕОТИП стереотип (типографияда кIватIай набордин, текстдин суьрет тир металлдин тахта, ахпа гьадай мад басма хъийида).

СТЕРЕОТИПНЫЙ 1. тип. стереотипдин, стереотип тир, стереотипдай басма авур. 2. пер. гьамишан хьтин, гьамиша адет хьанвай.

СТЕРЕТЬ 1. михьун; стереть пыль руг михьун; стереть пот с лица ччинилай гьекь михьун. 2. чIурун (мес. кхьейди резиндалди). 3. гуьцI жез-жез ягъун; хер авун; акъудун; хер акъудун (мес. чекмеди кIвач ягъун; хивелагди хивез хер акъудун). ♦ стереть с лица земли терг авун, дуьньядилай михьиз терг авун; стереть в порошок буьнжуькьрун, руг авун, терг авун.

СТЕРЕТЬСЯ 1. алатун; гуьцI жез-жез алатун (мес. ранг, шир; хатIар). 2. цIурун (мес. ишлемишдай кьван), цIрана алатун; цIрана гъвечIи хьун (мес. гимиш чIулунал алай шикил; тупIал) 3. пер. акъатун (рикIяй са кар), алатун.

СТЕРЕЧЬ несов. 1. хуьн, вил алаз хуьн, къаравул хьун, вил алуд тавун. 2. вилив хуьн, гуьзетун.

СТЕРЖЕНЬ м 1. стержень, гиг, ух. 2. пер. пун, диб, асул кар алай чка.

СТЕРЖНЕВОЙ 1. стержень авай, гиг авай, ух авай. 2. пер. асул кьилин, дибдин, асул кар алай; стержневой вопрос асул кар алай месэла.

СТЕРИЛИЗАТОР стерилизатор (1. стерилизация ийидай алат. 2. стерилизация ийидай специалист кас).

СТЕРИЛИЗАЦИЯ стерилизация, стерилизоватун (1. са затIуникай зарар хьун тавун патал, адан микробар терг ийиз ам дармандин целди чуьхуьн ва я маса жуьре дезинфекция авун. 2. ахта авун, хеси авун, операциядин рекьелди аялар тежервал авун).

СТЕРИЛИЗОВАТЬ сов. и несов. стерилизоватун, стерилизация авун (см. стерилизация).

СТЕРИЛЬНЫЙ 1. стерилизация авунвай, зиянсуз авунвай (дезинфекциядалди микробар кьена зиянсуз авунвай). 2. биол. тухумсуз, велед тежедай.

СТЕРЛЯДЬ ж стерлядь (къизилбалугъдин жинсиникай са балугъ).

СТЕРНЬ и СТЕРНЯ ж мн. нет 1. сам (гвейи ник). 2. сам, самар (гвейи никIе ччиле амай самар).

СТЕРПЕТЬ эхун (эхи авун); кьабулна акъвазун.

СТЁРТЫЙ 1. ягъай, яна хер акъудай, хер акъатай (мес. хев, далу). 2. суьртмиш хьайи; цIрай (мес. гимиш пул). 3. терг авур.

СТЕСАТЬ ягъун, яна дуьзрун, яна алагърун (мес. кIарасдин, къванцин тIурар, къвалар).

СТЕСНЕНИЕ 1. дарвал гун; чуькьуьн. 2. нефесдин дарвал, нефес дар хьун; чувствовать стеснение в груди хурай нефес дар хьун. 3. регъуьвал, регъуь амалар; без стеснения регъуьвал тавуна.

СТЕСНЕННЫЙ дарвиле ттунвай, дарвал авай; четинвал авай; быть стеснённым в деньгах пулуникай дарвал аваз хьун; в стеснённых обстоятельствах дарвал (четинвал) авай гьалара, дарвиле ттунвай гьалара.

СТЕСНИТЕЛЬНЫЙ 1. дарвал гудай, дарвиле твадай. 2. регъуьвал ийидай.

СТЕСНИТЬ 1. чуькьуьн, дарвал гун, четинвал гун. 2. къулайсузвал авун, къулайсузвал гун.

СТЕСНИТЬСЯ 1. жуваз (вичиз) дарвал къачун. 2. чуькьуьн; чуькьвей хьиз хьун (дарихмишвилик), рикI дарихмиш хьун, рикI дар хьун.

СТЕСНЯТЬ несов., см. стеснить; я не стесню вас? за квез (ваз) дарвал (къулайсузвал) гузвач хьи?

СТЕСНЯТЬСЯ несов. 1. рикI дар хьун, дарихмиш хьун. 2. регъуь хьун, регъуьвал авун.

СТЕЧЕНИЕ мн. нет кIватI хьун; туькуьлмиш хьун.

СТЕЧЬ авахьун, авахьна фин (жими затI, яд).

СТЕЧЬСЯ 1. авахьун, авахьна кIватI хьун (яд, жими затI). 2. пер. туькуьлмиш хьун, кIватI хьун (инсанар).

СТИЛЕТ стилет (пуд мурцан гъвечIи гапур хьтинди).

СТИЛИЗАЦИЯ 1. стилламишун, са тайин стилдиз ухшар авун (см. стилизовать). 2. стилизация, стилламишнавайди, са тайин стилдиз ухшар авунвайди.

СТИЛИЗОВАТЬ сов. и несов. стилламишун (кхьей затI ва я чIугур суьрет са тайин малум тир стилда ттун, гьа стилдиз ухшар авун).

СТИЛИСТ стилист (художественный литературадин хъсан стиль чидай, хъсан стилда кхьидай кас).

СТИЛИСТИКА мн. нет. стилистика (литературадин теорияда литературадин чIал стилдин жигьетдай, адан алатар ва къайдаяр ахтармишдай са хел).

СТИЛЬ¹ м стиль (1. искусствода са художникдин, я са девирдин ва я са миллетдин художественный алатрин, вири тегьеррин, къайдайрин кIватIал. 2. са литературадин произведениедиз, я автордиз ва я литературадин рекьиз хас лишанрикай тир идеяйрин ва чIалан алатрин система, тегьер. 3. пер. кIвалахдин, са кар кьиле тухунин къайдаяр, тегьерар, методар; сталинский стиль в работе кIвалахдин къене Сталинан стиль).

СТИЛЬ² м стиль (йисар гьисабунин къайда, рехъ; старый стиль куьгъне стиль, яни исятда гьисабзавай цIийи стилдалди вацран цIипуд тирла куьгьне стилдалди сад жедай).

СТИЛЬНЫЙ стилдин, са тайин стилда раснавай.

СТИМУЛ стимул (кар авуниз гьевеслу ийидай, са кар арадал акъатуниз, вилик финиз хъсан шартIар яратмишдай себеб).

СТИМУЛИРОВАТЬ сов. и несов. стимул гун, стимул яратмишун, стимулламишун, гьевеслу жедайвал авун.

СТИПЕНДИАТ стипендиат, стипендия къачузвайди.

СТИПЕНДИЯ стипендия (хъсандиз кIелзавайбруз гьукуматдин патай гьамиша вахт-вахтунда гудай пулунин куьмек).

СТИРАТЬ¹ несов., см. стереть.

СТИРАТЬ² несов. чуьхуьн, парталар чуьхуьн.

СТИРАТЬСЯ¹ несов., см. стереться.

СТИРАТЬСЯ² несов. 1. см. стирать. 2. чуьхуьз хьун, чуьхвена михьи хьун.

СТИРКА чуьхуьн, парталар чуьхуьн.

СТИСКИВАТЬ несов., см. стиснуть.

СТИСНУТЬ 1. чуькьуьн; чуькьвена кьун. 2. илисун; сад-садал илисун (мес. сарар).

СТИСНУТЬСЯ илис хьун; эгис хьун.

СТИХ 1. шиир (гзафни-гзаф шиирдин са цIар); роман в стихах шиирралди кхьей роман; он пишет стихами ада шииралди кхьизва. 2. рел. аят (диндин ктабра, мес. къуръанда).

СТИХАТЬ несов., см. стихнуть.

СТИХИЙНЫЙ 1. тIебиатдин, тIебиатди арадал гъизвай; стихийные бедствия тIебиатди арадал гъайи балаяр, зиянар (мес. гад хару ягъун, хар, сел). 2. пер. тешкилвал авачир, вич-вичелай жедай.

СТИХИЯ 1. стихия, тIебиатдин къуват (инсандин ихтиярда авачир къуват, гуж). 2. пер. тешкилвал авачир, вич-вичелай арадал къвезвай къуват.

СТИХНУТЬ секин хьун; зайиф хьун; акъвазун; куьтягь хьун; атIун (ван, гар, къай).

СТИХОСЛОЖЕНИЕ шиир туькIуьрун; шиир туькIуьрунин къайда.

СТИХОТВОРЕЦ уст. шаир, шиирар туькIуьрдайди.

СТИХОТВОРНЫЙ 1. шиирдин. 2. шиирдалди кхьенвай.

СТЛАТЬ несов. 1. вигьин, экIягъун (мес. гам, мес. столдал суфра). 2. ттун, ттуна расун (мес. ччиле кьулар).

СТЛАТЬСЯ несов. экIя хьун; чкIана экIя хьун; экIя хьана чукIун; къаткун (мес. чуьлда циф, ччиле афнидин кьенерар).

СТО виш.

СТОГ векьин кIунтI; марк.

СТОГРАДУСНЫЙ виш градусдин.

СТОИМОСТЬ ж мн. нет акъваззавай къимет, багьа.

СТОИТЬ несов. 1. къимет яз хьун; яз хьун, кваз хьун; сколько стоит эта книга? и ктаб ккуьн я? (и ктабдин къимет гьикьван я, вуч я? ва я и ктаб ккуьк ква?); в магазине книга стоит пять рублей магазинда ктаб вад манатди я (ва я ктабдин къимет вад манат я); дёшево стоит ужуз я. 2. акъвазун; каждая поездка в город мне стоит сто рублей гьар гъилериз шегьердиз фин заз виш манатдай (виш манитдихъ) акъваззава. 3. ква; эту книгу стоит прочесть и ктаб кIелуник ква (квайди я). 4. лайих хьун; лайихлу хьун; этот юноша не стоит тебя а жегьил гада ваз лайихлу туш. 5. герек хьун; и думать не стоит гьич фикир авунни герек туш. 6. бес я, -валди; стоит только сказать одно слово … анжах са гаф лугьун бес я (ва я анжах са гаф лагьайвалди…). 7. ква; -дай, я; один стоит семерых сад иридай я, сад иридак ква.

СТОИЧЕСКИЙ пер. кIеви, кIевиз акъваздай; дурумлу; стоически отказаться от личных выгод вичин хсуси менфятрикай кIевиз акъвазна отказун.

СТОЙКА 1. япар хкажна акъвазун (гъуьрче кицI, ничхирдикай хабар хьана, гуьзлемишиз акъвазун). 2. тех. гьаче; ттар; даях (механизмда са затIуниз даях тир металлдин ва я кIарасдин ттар, лаш). 3. дезге, стойка (туьквендин муьштерияр агатдай яргъи стол хьтин чка). 4. спорт. стойка (гъилерал тикдиз акъвазун).

СТОЙКИЙ кIеви, мягькем, дурумлу, кIевиз акъваздай, дурум гудай.

СТОЙКОСТЬ ж мн. нет кIевивал; мягькемвал, дурумлувал.

СТОЙЛО са гьайвандин чка; ара атIанвай чка (тевледа, цура).

СТОЙМЯ нареч. тикдиз; кьилихъди; тик акъваздайвал; тик акъвазна.

СТОК 1. мн. нет фин; авахьун; жолоб для стока воды яд авахьун патал (яд авахьдай) чIутхвар. 2. яд авахьдай чка (чIутхвар, хвал).

СТОКРАТ нареч. вишбара, виш сеферда.

СТОКРАТНЫЙ виш сефердин, вишбаран; вишбара артух.

СТОЛ 1. стол; письменный стол кхьинардай стол. 2. пер. тIуьн; хуьрек. 3. стол; паспортный стол паспортрин стол (милицияда паспортар гудай отделение).

СТОЛБ 1. дестек; гул. 2. ттар; телеграфные столбы телдин симин ттарар. ♦ к позорному столбу поставить пер. беябурун, русвагьун, пислемишун, дуьздал акъудна русвагьун.

СТОЛБЕНЕТЬ несов. къах хьун, кьурун, къах хьана амукьун (кичIе хьана, мягьтел хьана).

СТОЛБЕЦ столбец (газетда сад-садан кIаникай эцигнавай куьруь цIарарин дестек хьтин жерге).

СТОЛБИК гъвечIи дестек; гъвечIи гул.

СТОЛБНЯК мн. нет 1. мед. столбняк (дамарар агаж жез ахъа хъижез, азарлуди гьакI кьул хьиз тIарамриз ахъайдай пис азар). 2. пер. гьакI къах хьун, къах хьана амукьун; на него столбняк нашёл ам къах хьана амукьна (мес. мягьтелвиляй).

СТОЛБОВОЙ кьилин, чIехи; столбовая дорога шегьре рехъ, чIехи уьлчуь.

СТОЛЕТИЕ. 1. виш йис. 2. виш йис тамам хьун, виш йис тамам хьайи вахт (са чIехи вакъиадилай кьулухъ).

СТОЛЕТНИЙ 1. виш йисан; столетний период виш йисан девир. 2. виш йисан, виш йис хьайи; виш йиса авай.

СТОЛИЦА столица, кьилин шегьер (са пачагьлугъдин гьукумат авай кьилин шегьер).

СТОЛИЧНЫЙ 1. столицадин. 2. столица тир.

СТОЛКНОВЕНИЕ 1. сад-сада акьун, сад-садахъ галукьун (мес машинар). 2 пер. акьунар, ягъунар.

СТОЛКНУТЬ 1. эцяна вигьин; ракъурун. 2. сад-сада эцягъун. 3. сад-садал дуьшуьш авун; жизнь снова столкнула нас уьмуьрди мад чун сад-садал дуьшуьш авуна.

СТОЛКНУТЬСЯ 1. акьун; галукьун (мес. са машин масадахъ). 2. пер. дуьшуьш хьун, гьалтун.

СТОЛКОВАТЬСЯ рахана икьрар хьун, меслятдал атун, меслят хьун.

СТОЛОВАТЬСЯ несов. хуьрек тIуьн, тIуьн; где ты столуешься? вуна гьина незва?

СТОЛОВАЯ 1. столовай (къиметдихъ хуьрекар гудай чка). 2. хуьрек недай кIвал (квартирада, жуван кIвале).

СТОЛОВЫЙ хуьрекдин; хуьрек недай; столовая ложка хуьрекдии тIур. ♦ столовое вино буш чехирдин са жуьре.

СТОЛОНАЧАЛЬНИК уст. столоначальник (революциядилай вилик идарада са отделдин начальник).

СТОЛП 1. уст. дестек; гул. 2. пер. дестек, даях, кар алай чIехи кас.

СТОЛПИТЬСЯ кIватI хьун, алтIушун.

СТОЛПОТВОРЕНИЕ разг. гьашир-къиямат, чалпачух.

СТОЛЬ нареч. акьван; гьакьван.

СТОЛЬКО нареч. акьван, гьакьван; гьикьван.

СТОЛЬКО-ТО нареч. флан кьадар; ему столько-то лет адан флан кьадар йисар я.

СТОЛЯР харат устIар.

СТОЛЯРНИЧАТЬ несов. харат устIарвал авун.

СТОЛЯРНЫЙ харат устIардин; харат устIарвилин.

СТОН 1. угь, суза. 2. ван, ванер.

СТОНАТЬ несов. угь авун, суза авун.

СТОП! акъваз!

СТОПА¹ 1. кIвачин кIан. 2. пер. уст. ккам, къадам; направить стопы ккамар къачун. ♦ итти по стопам геле аваз фин (яни садалай чешне къачун); припадать к стопам кIвачерик ярх хьун, минетун.

СТОПА² лит. стопа (шиирдин цIарцIин са тайин уьлчмеда туькIуьрнавай кIус, пай).

СТОПА³ 1. стопа (виликди 480 табагъ, гила метрийрии системадалди 1000 табагъ авай чарарин десте). 2. хара (сад-садал эцигнавай затIарин, мес. тетрадрин).

СТОПА⁴ стопа (чехир хъвадай вини кьил гьяркьуь стакан хьтинди).

СТОПКА¹ хара, гъвечIи хара (см. стопа 1,2-манада).

СТОПКА² стопка, гъвечIи стакан (эрекь хъвадай).

СТОПОР стопор (са механизмдин юзадай паяр акъвазрун патал туькIуьрнавай затI, деталь).

СТОПОРИТЬ несов. 1. акъвазрун. 2. пер. энгелрун, акъвазрун (мес са кар).

СТОПРОЦЕНТНЫЙ виш процентдин; виш процент.

СТОПТАТЬ алукIна дабанар патахърун, чIурун, куьгьне авун (кIвачин къапар).

СТОПТАТЬСЯ. патахъ хьун, чIур хьун, куьгьне хьун ((кIвачин къапар).

СТОРГОВАТЬСЯ къиметдал туькIуьн, рахана къиметрал туькIуьн.

СТОРИЦЕЙ нареч. уст. виш къат артух; воздать сторицей виш къат артух (виш сеферда артух) эвез агакьрун.

СТОРОЖ сторож, къаравул,

СТОРОЖЕВОЕ къаравул чIугвадай; къаравулвилин; къаравулвал авун патал тир.

СТОРОЖИТЬ несов. 1. къаравул хьун, къаравулвал авун; хуьн. 2. вил алаз хуьн, вилив хуьн.

СТОРОЖИХА 1. сторожиха, сторож дишегьли, къаравул дишегьли. 2. сторождин паб.

СТОРОЖКА къаравулхана, къаравулдин кIвал.

СТОРОЖКИЙ мукъаятлу, игьтиятлу.

СТОРОНА 1. пад. 2. тереф; жигьет; пад. 3. уьлкве; чка. 4. къерех; остаться в стороне къерехда акъвазун. ♦ шутки в сторону зарафатар акъвазра (ва я зарафатар къерехдиз тур, тан).

СТОРОНИТЬСЯ несов. 1. къерехдиз хьун; къекъечIун; са патахъ хьун. 2. пер. къерехда акъвазун, акахь тавун, яргъаз акъвазун (мес. дустаривай).

СТОРОННИЙ къерехдин, масанин, патан (кас, хабар).

СТОРОННИК пад, патал алайди, пад хуьзвайди, терефдар; он его сторонник ам гьадан пад я (патал алайди я).

СТОРУБЛЁВКА виш манатдин чар, виш манат авай чар.

СТОРУБЛЁВЫЙ виш манатдин.

СТОСКОВАТЬСЯ рикI акъатун, дарихмиш хьун.

СТОЧИТЬ чарх гана дуьзрун, чирхунив кьуна дуьзрун (мес чукIулдин мурз, ракьун затIунин синер, экъисай чкаяр).

СТОЧНЫЙ 1. авахьзавай, авахьдай (мес. яд). 2. ятар-чиркер авахьдай, ятар-чиркер фидай (авахьун патал тир, мес. чIутхар).

СТОШНИТЬ экъуьчун.

СТОЯ нареч. кIвачел акъвазна; читать стоя кIвачел акъвазна кIелун.

СТОЯНКА 1. акъваздай чка; стоянка автобусов автобусар акъваздай чка. 2. акъваздай чка. 3. археол. къадим замандин хуьр, пуна (лап сифте яшайишдин девирда инсанар яшамиш хьайи пуна, хуьр).

СТОЯТЬ несов. 1. акъвазун; он целый день стоял на ногах ам йикъуз кьиляй-кьилиз кIвачел акъвазнавай; работа стоит кIвалах акъвазнава. 2. аваз хьун; алаз хьун; кваз хьун; гваз хьун; палка стоит в углу лаш пипIе ава; на столе стоял самовар столдал самовар алай; самовар стоит под столом самовар столдин кIаник ква; кувшин стоит около печки гетIе пичинин патав гва. 3. илифун; яшамиш жез акъвазун. 4. пад хуьн, патал алаз хьун, хуьз акъвазун; он всегда стоит за правду ам гьамиша гьакьунин патал ала. ♦ стоять над душой гьавалат хьун, алат тийиз ччандивай авун (са затI кIанз); стоять на своём вичин гафунал (вичин фикирдал) кIевиз акъвазун.

Дата добавления: 2014-01-11