МЧС России 87 страница

СТОЯЧИЙ 1. акъвазнавай; акъвазай; стоячая вода акъвазнавай яд (авахь тийизвай). 2. тик; акъваздай (мес. хев); тик акъвазнавай; стоячее положение тик (тик акъвазнавай) гьал.

СТРАВИТЬ¹ гьалдрун; кис-кис гун; кукIурун.

СТРАВИТЬ² обл. 1. тIуьн (мес. малари къадз). 2. нез вугун; гун (малариз ем).

СТРАВЛИВАТЬ¹ несов., см. стравить ¹.

СТРАВЛИВАТЬ² несов., см. стравить ².

СТРАДА къати кIвалах; гатун тади къизгъин кIвалах; тади къизгьин кIвалахрин вахт.

СТРАДАЛЕЦ гзаф азабар акур кас, гзаф азабар чIугур кас.

СТРАДАЛЬЧЕСКИЙ 1. азабар чIугур, азабар акур, азаб авай; азаб чIугвазвай; азабрив ацIай. 2. азаб авай касдин; азабар чIугур касдин; страдальческое лицо азабар чIугур (ва я азаб авай) касдин ччин.

СТРАДАНИЕ азаб, азият.

СТРАДАТЬ несов. 1. азаб хьун, азият хьун, азаб чIугун, азият чIугун. 2. дерт чIугун. 3. пер. кваз хьун; книга страдает большими недостатками ктабдик еке кимивилер ква. 4. пер. зиян хьун, зарар хьун, зарар галукьун. 5. пер. усал хьун, агъуз хьун, зайиф хьун.

СТРАДНЫЙ: страдная пора гатун тади кIвалахдин къизгъин вахт.

СТРАЖ уст. къаравул; хуьдайди.

СТРАЖА мн. нет яракьлу къаравулрин десте, яракьлу къаравул, яракьлу къаравулар. ♦ взять ва я заключить под стражу дустагъ авун; находиться под стражей дустагъ яз хьун; стоять на страже къаравулда акъвазун, къаравул яз акъвазун, хуьз акъвазун.

СТРАЖДУЩИЙ уст. азаб чIугвазвай, азабдик квай.

СТРАЖНИК стражник (1. революциядилай вилик хуьруьн чкайра полициядин гъвечIи къуллугъчи. 2. яракь гвай къаравул).

СТРАНА уьлкве; мемлекат. ♦ страны света дуьньядин кьуд пад (рагъэкъечIдай, рагъакIидай, кьибле, кефер).

СТРАНИЦА 1. ччин (мес. ктабдин). 2. пер. девир, пай; новая страница его жизни адан уьмуьрдин цIийи девир.

СТРАННИК уст. 1. сиягьатчи; гьарна къекъвезвай кас; рекьин мугьман. 2. зияратчи (мес. пIирер ва гьахьтин маса чкаяр зиярат ийиз физвай кас).

СТРАННО нареч. 1. къариб (ва я гъариба) тегьерда, ажайиб тегьерда. 2. в знач. сказ. къариб (гъариба) кар я; это очень странно им гзаф къариб кар я.

СТРАННОСТЬ ж къарибвал (гъарибвал), ажайибвал.

СТРАННЫЙ къариб (гъариба), ажайиб; тажуб жедай, мягьтел жедай.

СТРАНСТВИЕ уст. сиягьат авун; къакъуьн, сиягьат.

СТРАНСТВОВАНИЕ см. странствовать.

СТРАНСТВОВАТЬ несов. сиягьат авун, къекъуьн (уьлкведин маса чкайра, маса уьлквейра).

СТРАСТНЫЙ 1. гьевеслу; къизгъин; гзаф кIеви (мес. мурад, кIанивал). 2. къизмиш, гзаф гьевеслу; ашер.

СТРАСТЬ ж 1. кIеви гьевес, ашкъи. 2. къизмишвал; ашервал.

СТРАТЕГ стратег (стратегиядин устIар, стратегияда гьунарлу кас).

СТРАТЕГИЧЕСКИЙ стратегиядин; стратегиядиз талукь тир; стратегический план стратегиядин план.

СТРАТЕГИЯ мн. нет стратегия (1. дяведин план туькIуьрунин, дяве тухунин илим, устадвал. 2. пер. са коллективдиз; тешкилатдиз адан кьилин мурадар патал женгина рехъ къалурунин устадвал).

СТРАТОНАВТ ав. стратонавт (стратосферадиз экъечIдай пилот).

СТРАТОСТАТ стратостат (стратосферадиз экъечIун патал гьавадин шар).

СТРАТОСФЕРА мн. нет стратосфера (гьуьлуьн ччинилай 10-11 км-дин кьакьанда авай атмосферадин, гьавадин вини къат).

СТРАУС страус, деве-къуш.

СТРАХ¹ 1. кичI; кичIевал; его охватил страх ам кичIевили басмишна, адак кичIевал акатна; в страхе кичIез, кичI кваз; под страхом смерти кьиникьин кичIевилелди. ♦ на свой страх (и риск) жавабдарвал вичин хиве кьуна; тавакуллагь лагьана.

СТРАХ² нареч. разг. лап, гзаф.

СТРАХКАССА (страховая касса) страхкасса.

СТРАХОВАНИЕ страхование; страховатун (таъмин авун, яни са идарадин ва я са касдин патай вахт-вахтунда тайин кьадарда гудай пулунихъ гьукуматди адаз дуьшуьш жедай балайрик, мес. цIай кьуна ккун хьтин, хьайи зарар вахкун хиве кьун).

СТРАХОВАТЬ несов. страховатун (см. страхование).

СТРАХОВАТЬСЯ несов. 1. жув, жуван мал-шей страховатун. 2. страховатун.

СТРАХОВКА 1. см. страхование. 2. страхованиедай къведай пул.

СТРАХОВОЙ страхованиедин; страховой взнос страхованиедин гьакъи пул.

СТРАХОВЩИК страховщик (страхованиедин премия гун хиве кьазвай идара).

СТРАШИЛИЩЕ кичIерар гудай затI; буьуь; акурла кичIе жедай хьтин затI.

СТРАШИТЬ несов. кичIерар кутун, кичIевал кутун, кичIе авун.

СТРАШИТЬСЯ несов. кичIе хьун.

СТРАШНО нареч. 1. кичIе; кичIеда; мне страшно заз кичIеда; мне стало страшно заз кичIе хьана. 2. кичIе жедай тегьерда, зегьле ракъурдай тегьерда. 3. гзаф; гзаф пис; гзаф кIевиз.

СТРАШНЫЙ 1. кичIе жедай, вич акурла кичIе жедай; акурдаз кичIе жедай, акурдан зегьле фидай. 2. гзаф пис. 3. лап, лап гзаф, гзаф кIеви.

СТРЕКОЗА цIицI (къацу цIицI).

СТРЕКОТ мн. нет тIекьрекь; тIекьрекьар; тIакь-тIакь; тIекь-тIекь; цIекь-цIекь; цIиз-цIиз, чIигъа-чIигь (мес. цицIрен ван).

СТРЕКОТАТЬ несов. чIига-чIигь авун, тIекь-тIекь авун.

СТРЕЛА хьел; как стрела хьел хьиз, гар хьиз, гзаф зарб.

СТРЕЛЕЦ ист. стрелец (16-17 лагьай виш йисара Москвадин пачагьлугъдин гьамишан кьетIен кьушундин аскер).

СТРЕЛЕЦКИЙ ист. стрелецрин; стрелецкий бунт стрелецрин бунт.

СТРЕЛКА 1. акьраб; часовая стрелка сятинин акьраб (акьреб). 2. ж-д. стрелка (ракьун рекье поезд ва я трамвай маса рекьиз акъудун патал рельсер юзурдай алатар).3. стрелка, хьел (хьелдиз ухшар лишан).

СТРЕЛКОВЫЙ 1. тфенг ягъунин, лишанар ягъунин; стрелковый спорт тфенгар (лишанар) ягьунин спорт. 2. тфенгчи аскеррин, тфенг ядай пияда аскеррин; стрелковый полк тфенг ядай пияда аскеррин полк.

СТРЕЛОВИДНЫЙ хьелиниз ухшар, хьел хьиз аквадай (яргъи, кIвенкIвехъ къвердавай шуькIуь, мес. пешер).

СТРЕЛОК 1. лишанчи; ядайди; тфенг ядайди. 2. тфенг гвай пияда аскер.

СТРЕЛОЧНИК стрелочник (стрелкадал кIвалахдай ракьун рекьин къуллугъчи; см. стрелка 2-манада).

СТРЕЛЬБА ягъун; тфенгар ягъун; стрельба в цель лишан ягъун; открыть стрельбу тфенгар ягъиз башламишун.

СТРЕЛЬБИЩЕ тфенгар ядай чка, лишанар ядай чка.

СТРЕЛЬНУТЬ однокр, см. стрелять.

СТРЕЛЯНЫЙ ягъай, яна кьейи. ♦ стреляный воробей пер. крарай акъатай кас; гзаф крар кьилел атай, тежриба авай кас.

СТРЕЛЯТЬ несов. 1. ягъун (тфенг, туп; тфенгдалди са затI). 2. акъатун; это ружьё не стреляет и тфенг акъатзавач, акъатдайди туш. 2. тIал (тIалар) ягъун; стреляет в ухе япай тIалар ягъизва. ♦ стрелять глазами герен-герен килигун, килигиз вилер алуд хъувун.

СТРЕЛЯТЬСЯ несов. 1. ягъун. 2. сада-сад ягъун (тапанчийриз экъечIна), тапанчийриз экъечIун.

СТРЕМГЛАВ нареч. цIайлапан хьиз, жезмай кьван зарб.

СТРЕМИТЕЛЬНЫЙ зарб, зарб квай; тади; йигин.

СТРЕМИТЬСЯ несов. 1. гьерекатун, ялун. 2. алахъун, чалишмиш хьун.

СТРЕМЛЕНИЕ гьерекат, гьерекатун, ялун; сяй; чалишмишвал.

СТРЕМНИНА 1. цин зарб чка, яд зарбдиз физвай чка (вацIун, селдин). 2. тик къван, тик раг.

СТРЕМЯ уьзенг.

СТРЕМЯНКА гъвечIи кьезил гурар (мес. библиотекайра ишлемишдай).

СТРЕМЯННЫЙ ист. 1. мегьтер (вилик заманда агъадин балкIандиз килигдай, уьзенг кьадай къуллугъчи). 2. уьзенгчи (Москвадин пачагьлугъдин девирда пачагь саниз экъечIдайла адан уьзенг, кьуна балкIандин къвалал жедай къуллугъчи).

СТРЕНОЖИТЬ галтIам ягъун.

СТРЕПЕТ зоол. стрепет (кьукьран жинсиникай чуьлдин са къуш).

СТРЕПТОКОКК мед. стрептококк (ирин авай хирер ва маса зарар арадал гъидай микробдин са жуьре).

СТРЕХА къавун чIере (чIередин агъуз куьрс хьанвай къерех).

СТРИГУН и СТРИГУНОК са йис хьайи ттай, тайча.

СТРИЖЕНЫЙ 1. мукIратIдалди кьур (мес. чIарар). 2. чIарар кьур (мес. кьил). 3. хитресдалди кьур, ттур, сар ттур (мес. хеб). 4. хилерин кIвенкIвер мукIратIдалди атIай, кьур (ттар, кул).

СТРИЖКА 1. кьун (кьил, чIарар); кьил кьун. 2. ттун, сар кьун; стрижка овец хперилай кьун, сар ттун, хпер ттун. 3. хилерин кIвенкIвер мукIратIдалди кьун (ттаран).

СТРИХНИН стрихнин (наргимиш, агъудин гужлу са жуьре).

СТРИЧЬ несов. 1. атIун (чIарар, кикер. 2. кьун (чIарар); кьил кьун, чIарар кьун (машинкадалди, мукIратIдалди). 3. сар ттун, сар кьун (хперилай); ттун (хеб). 4. хилерин кIвенкIер кьун, кIвенкIвер ягъун, атIун (ттарарин). ♦ стричь всех под одну гребёнку пер. вири сад хьиз кьун.

СТРИЧЬСЯ несов. жуван кьил, чIарар кьун; жуван кьил, чIарар кьаз тун.

СТРОГАЛЬНЫЙ ранда ядай, алагъардай; строгательиый станок ранда ядай, алагъардай (яни кIарас, ракь алагърун патал) станок.

СТРОГАТЬ несов. ранда ягъун; алагърун, аладрун.

СТРОГИЙ 1. кIевивалдай, кIевиз истемишдай, вичи лагьайдал кIеви; строгий отец гзаф кIевивалдай буба. 2. кIеви (мес. закон, къайда, жаза). 3. вич кIевиз хуьдай, бушвал тийир, къерехдиз экъечI тийир (эдеб, къилих, яшайишдин тегьер). 4. гьар са патахъай тамам, дуьз, гзаф тIарам (мес. гуьзелвал, шикил, лишанар).

СТРОГО нареч. кIевиз; строго-настрого наказать лап кIевиз буйругъ авун, лап кIевелай тагьким авун.

СТРОГОСТИ мн. кIевивилер, кIеви серенжемар.

СТРОГОСТЬ ж 1. кIевивал; кIеви истемишун. 2. кIеви къайдайралди тирвал. 3. кIевивал (мес. жазадин). 4. гьар са патахъай тамамвал; тIарамвал; кутугай дуьзвал (мес. гуьзелвилин; парталдин).

СТРОЕВОЙ¹ воен. 1. жергедин, низамдин (аскер, кьушун). 2. дяведин; кьушундин.

СТРОЕВОЙ² дараматар эцигдай, дараматар эцигунин; строевой лес дараматар эцигдай кIарасар ва тахтаяр.

СТРОЕНИЕ 1. къурулуш, туькIуьр хьун, туькIуьр хьанвай тегьер; строение земиой коры ччилия чкалдин (винел къатунин) къурулуш. 2. имарат, дарамат.

СТРОИТЕЛЬ м 1. имарат эцигзавайди (эцигайди); имаратар эцигунин кIвалах ийизвайди. 2. пер. яратмишзавайди (яратмишайди); туькIуьрайди (туькIуьрзавайди, мес. са тешкилат туькIуьрзавай кас).

СТРОИТЕЛЬНЫЙ 1. дараматар эцигдай; дараматар эцигунин; дараматар эцигуниз талукь тир. 2. пер. яратмишунин, туькIуьрунин.

СТРОИТЕЛЬСТВО 1. эцигун; эцигунар; дараматар эцигун; имарат расун; жилищное строительство яшамиш жедай кIвалер эцигун; строительство завода завод эцигун. 2. дарамат эцигзавай чка; эцигунин кар; имарат расзавай чка; работать на строительстве дарамат эцигзавай чкадал (эцигунин кардал) кIвалахун. 3. пер. яратмишун; туькIуьрун.

СТРОИТЬ несов, 1. эцигун (мес. кIвалер). 2. авун; расун (мес. танк, машин). 3. жергеда акъвазрун, жергеда дуьзмишун. 4. туькIуьрун (мес. план); къурмишун; расун. 5. пер. тешкил авун; яратмишун; туькIуьрун. 6. пер. эцигун, бинеламишун. ♦ строить козни фитнеяр къурмишун.

СТРОИТЬСЯ несов. 1. воен. жергеда (жергейра) акъвазун, жергейра дуьзмиш хьун. 2. см. строить. 3. жуваз (вичиз) кIвалер эцигун.

СТРОЙ 1. жерге (мес. кьушундин). 2. къурулуш, туькIуьр хьун, туькIуьр хьунин тегьер (мес. пачагьлугъдин, жемятдин). ♦ вывести из строя жергедай акъудун, чIурун, виже текъвервал авун; выйти (ва я выбыть) из строя жергедикай хкатун, чIур хьун, виже текъвервал хьун; вступить в строй кIвалахдик акатун, кIвалахзавайбрун жергеда гьатун (мес. са цIийи завод).

СТРОЙКА разг. 1. см. строительство. 2. дарамат, имарат; дарамат эцигзавай чка.

СТРОЙНЫЙ 1. хъсан буй-бухах авай, шумал буй авай; къамат авай, къаматлу. 2. дуьз, дуьзгуьн. 3. сад-садав кьур, хъсандиз кьур; стройное пение сад-садав кьур ванералди мани лугьун.

СТРОКА цIар. ♦ красная строка см. красный.

СТРОПИЛА мн. къавун юкьвалай кьве патахъ вигьенвай тарчар, ттарар (мес. муьхцуьн къавун).

СТРОПТИВЫЙ терс; кьилиз ялдай; гьуьжеткар.

СТРОФА строфа, бенд (шиирда вичин манадалди ва ритмдалди сад хьанвай са шумуд цIарцIикай ибарат кIус).

СТРОЧИТЬ несов. 1 битев цвал авун, бахи атIун, цун. 2. пер. кхьин. 3. пер. ягъун, гуьлле гун (пулемётди).

СТРОЧКА¹ цIар (кхьинрин).

СТРОЧКА² 1. см. строчить. 2. битев цвал, цвалин цIар, бахи.

СТРОЧНОЙ: строчная буква цIарцIин гьарф (яни кьилин чIехи гьарф тушир).

СТРУГАТЬ несов., см. строгать.

СТРУЖКА талаш (рандадикай хкатай тахтадин ва я металлдин яргъи хъуьруьшар).

СТРУИТЬСЯ несов. 1. шуькIуь хвал хьиз авахьун; гъал хьиз авахьун; авахьун (яд, иви). 2. чукIун, атун (гьава, нур, экв).

СТРУКТУРА структура (къурулуш, туькIуьр хьунин тегьер, туькIуьр хьанвай тегьер).

СТРУНА сим (мес. чуьнгуьрдин, тардин).

СТРУНКА сим (см. струна). ♦ вытянуться (ва я стать) в струнку гъилер авадарна тIарам хьана акъвазун; по струнке ходить чIарчIелай фин, зурзаз акъвазун, лап муьтIуьгъ хьун.

СТРУННЫЙ 1. симер алай, симер авай (музыкадин алат, мес. чуьнгуьр). 2. симер алай алатрин (мес. оркестр).

СТРУП кьурай хам; рувар (сагъ хьайи хирен).

СТРУСИТЬ кичIе хьун.

СТРУХНУТЬ разг., см. струсить.

СТРУЧКОВЫЙ пахладин хьтин ттум жедай къабухар авай, сирсилар авай.

СТРУЧОК тум жедай яргъи шуькIуь къабух, сирсил (мес. пахладин, нахутIрин).

СТРУЯ 1. шуькIуь хел, шуькIуь тах, гъал хьиз шуькIуьз авахьзавайди (мес. иви); хвал, хел (мес. цин, гьавадин). 2. пер. гуьгьуьл; тах (гуьгьуьлдин). 3. пер. яд, ятар.

СТРЯПАТЬ несов. 1. авун; хуьрек авун. 2. пер. разг. расун, гьазурун, туькIуьрун.

СТРЯПНЯ мн. нет 1. см. стряпать. 2. разг. хуьрек; усалдиз авур затI, усал хуьрек.

СТРЯПЧИЙ ист. стряпчий (1. Москвадин Русдин девирда пачагьдин кIвалин, майишатдин везифаяр. кьиле тухудай къуллугъчи. 2. судра крар физвай тегьердиз килигдай гуьзчи чиновник, векил).

СТРЯСТИ юзурун, юзурна вигьин; стрясти груши с деревьев ттарарилай чуьхверар юзурун (юзурна вигьин), чуьхверин ттар юзурун.

СТРЯСТИСЬ атун, кьилел атун, дуьшуьш хьун (са бала, бедбахтвал).

СТРЯХИВАТЬ несов., см. стряхнуть.

СТРЯХНУТЬ 1. юзурна авадрун, юзурна квадрун (мес. парталдал алай фан гъвелер, руг). 2. пер. алудун, алудна гадрун.

СТУДЕНИСТЫЙ экьи лахта хьайи, студень хьтин (см. студень).

СТУДЕНТ студент.

СТУДЕНЧЕСКИЙ 1. студентрин. 2. студентвилин.

СТУДЕНЧЕСТВО мн. нет 1. студентар. 2. студентвал.

СТУДЕНЫЙ разг. 1. мекьи, гзаф мекьи. 2. къайи, къайи мурк хьтин (яд).

СТУДЕНЬ м студень, холодец (балугъ ва я малдин кIарабар, кьил, кIвачер ргана-ргана хьайи яд къуриз якIун ва я балугъдин кIусар квай экьи лахта хьтин недай затI, къафун).

СТУДИТЬ несов къурун, къайи авун.

СТУДИЯ студия (1. художникдин ва я скульптордин мастерской. 2. искуссводин кадрияр гьазурдай ва практикадин рекьелди искусстводин цIийи къайдаяр чирдай искусстводин, гзафни гзаф театрдин школа).

СТУЖА мн. нет гужлу мекь, мекьивал, кIеви аяз.

СТУК 1. дум, думрумар, думрум, танхъ (рак гатай, я са затI аватай, я куьчедай араба фейи ван). 2. тумп; хъуткъунун; стуки сердца рикIин тумп-тумп.

СТУКАТЬ несов., см. стукнуть.

СТУКАТЬСЯ несов., см. стукнуться.

СТУКНУТЬ 1. ягъун, гатун (мес. рак). 2. гьалчун (мес: столдал гъуд). галукьрун (ички хъваз стаканар), вигьин, галукьрун, ягъун (мес. далудиз, кьилиз са гъуд). 5. хьун, багьем хьун (яш).

СТУКНУТЬСЯ галукьун; головой стукнуться об дверь кьил ракIарихъ галукьун.

СТУКОТНЯ мн. нет думрумар; дудрумар; гугрумар; чахърахъ-пахърахъ.

СТУЛ стул.

СТУПА гьевенг; чIехи такIв.

СТУПАТЬ несов. 1. кIвач (къадам, ккам) вигьин; ккам (къадам) къачун. 2. фин; ступай алад.

СТУПЕНЧАТЫЙ гурарин кIарар хьиз сад-садалай вине авай.

СТУПЕНЬ ж 1. кIар, гурарин кIар. 2. гурарин кIар хьиз хкаж хьанвай чка. 3. дережа.

СТУПЕНЬКА гурарин кIар.

СТУПИТЬ 1. кIвач (ккам, къадам) вигьин, ккам (къадам) къачун; кIвач эцигун. 2. кьуьл илисун.

СТУПИЦА кьуц (арабадин чархунин).

СТУПКА гьевенг; такIв.

СТУПНЯ дабан.

СТУЧАТЬ несов. 1. гатун (мес. рак, я ван авун патал са затI). 2. гьалчун (мес. столдал гъуд). 3. ван авун; тахъ-тахъ авун. 4. тумп-тумп авун (мес. рикIи).

СТУЧАТЬСЯ несов. гатун (мес. рак); тахъ-тахъ авун. ♦ стучаться в дверь пер. мукьвал хьун, вахт хьанвайдакай хабар гун.

СТУШЕВАТЬСЯ разг. бейхабардиз хъфин, таквадайвал хъфин, са къерехдивай хъфена квахьун.

СТЫД 1. регъуьвал. 2. ар-айиб; айиб; русвагьвал.

СТЫДИТЬ несов. айиб авун, айибар авун.

СТЫДИТЬСЯ несов. регъуь хьун, регъуьвал авун.

СТЫДЛИВЫЙ регъуь, регъуьвал ийидай.

СТЫДНО нареч. в знач. сказ. регъуь я, айиб я.

СТЫК (кьве ва я са шумуд затIунин кьилер) сад-садахъ агакьнавай чка, ккIанвай чка.

СТЫНУТЬ и СТЫТЬ несов. къун, къайи хьун.

СТЫЧКА 1. акьун, акьунар, са гъвечIи дяве, ягъун (мес. душмандин дестедихъ галаз). 2. акьунар, къал-макъал.

СТЯГ пайдах.

СТЯТИВАТЬ несов., см стянуть.

СТЯГИВАТЬСЯ несов., см. 1) стянуться; 2) стянуть.

СТЯЖАТЬ сов. и несов. къазанмишун; къачун.

СТЯНУТЬ 1. чIугун; чIугуна кутIунун. 2. чIугун, санал кIватIун; стягивать войска к реке кьушунар вацIухъди чIугун. 3. кьил-кьилив агудун, кьил-кьилихъ агакьрун, кьилер сад-садак кукIурун. 4. агажун, агаж хьун (мес. ччинин дамарар). 5. чIугун, чIугуна алудун, ялна алудун. 6. разг. чуьнуьхун.

СТЯНУТЬСЯ 1. агаж хьун; агаж хьана куьруь хьун; агаж хьана гъвечIи хьун. 2. вичин юкьва чIугуна кутIунун, тIарамдиз кутIунун (мес. кьуршах). 3. кIватI хьун, чIагана санал кIватI хьун (мес. кьушун).

СУББОТА киш (югь).

СУББОТНИК субботник (зегьметчийри чпин ял ядай йкъуз чпин гуьгьуьлдалди кIватI хьана гьакъисуз, жемятдиз менфятлу са кIвалах бегьемрун).

СУБОРДИНАЦИЯ мн. нет субординация (къуллугъдал гъвечIибур чIехибруз муьтIуьгъ хьунин кIеви къайда хуьдай система).

СУБСИДИРОВАТЬ сов. и несов. субсидия гун, пулуналди куьмек гун.

СУБСИДИЯ субсидия, пулунин куьмек.

СУБСТАНЦИЯ субстанция (1. филос. вири гьаларин, вакъиайрин асул диб тир гьамиша гьерекат ийизвай ва дегиш жезвай материя. 2. гьалдин, вакъиадин асул диб, сифте кьил, асул гьакъикъат.

СУБТРОПИКИ ед. нет, геогр. субтропикар (ччилин шардии тропикрилай кефердихъ ва кьибледихъ галай ва гьавадалди чими тропикрин зулуниз мукьва (тир чкаяр).

СУБТРОПИЧЕСКИЙ субтропикрин; субтропические страны субтропикрин уьлквеяр.

СУБЪЕКТ 1. субъект (1. фикирди ва карди вичиз эсер ийизвай, фикир ва кар вичел элкъуьрнавай объектдилай тафаватлу яз, фикир ийизвай ва я кар ийизвай, гьерекат ийизвай кас. 2. грамматикада -подлежащи. 3. логикада -кквекай, никай рахазватIа гьа затI). 2. кас; подозрительный субъект вичел ихтибар ийиз тежер (вичел шак фидай)кас.

СУБЪЕКТИВИЗМ мн. нет субъективизм (1. идеалистический философияда са рехъ яз, ада субъектдилай аслу тушир объективный гьакъикъат аваз хьунухь инкар ийизва, субъектдилай къеце авай дуьнья, алем, затIар анжах субъект дин -инсандин къанажагъда, кьиле авайбур яз гьисабзава. 2. см. субъективность).

СУБЪЕКТИВНОСТЬ ж мн. нет субъективнивал (са кардин, са месэладив субъективнивилелди, кьилди жуван фикирдалди, жуван виляй, майилвилелди килигиз эгечIун).

СУБЪЕКТИВНЫЙ субъективный, субъектив (1. кьилди са касдиз хас тир, талукь тир; субъективные причины субъективный себебар. 2. объективныйвал авачир, майилвал авай). ♦ субъективный идеализм см. субъективизм 1манада.

СУВЕНИР ядигар (сада ядигар патал, рикIел хуьн патал багьишай ва я ядигар патал багьа яз хуьзвай затI).

СУВЕРЕН полит. суверен (чIехи кьилин гьакимвал ийизвай кас).

СУВЕРЕНИТЕТ мн. нет суверенитет (са пачагьдугъдин вичин къенепатан крара масадалай аслу туширвал, вичин кьилдин законар акъудунин ва кьиле тухунин ихтияр).

СУВЕРЕННЫЙ аслу тушир, суверенитет авай, аслу туширвилин.

СУВОРОВЕЦ суворовчи (Суворован тIварунихъ галай дяведин школада кIелзавайди).

СУГЛИНИСТЫЙ ччепедин, ччеб квай; суглинистая почва ччеб квай накьв, ччепед накьв (гзафни-гзаф ччеб, амма хейлин къумни квай накьв).

СУГЛИНОК мн. нет ччепед накьв (гзафни-гзаф ччеб, амма хейлин къумни квай накьв).

СУГРОБ живед маргъал, гару ягъай живед кIунтI.

СУГУБЫЙ гзаф еке, лап еке, лап гзаф, кIеви; сугубое внимание лап еке дикъет.

СУД 1. суд (дуван ийидай идара). 2 судьяяр. 3. суд, дуван. 4. дуван, фикир (са кардин гьакъиндай са касди лугьудай). ♦ пока суд да дело гьеле гьахъ-гьисаб, дуван жедалди; на нет и суда нет авачирвилиз мад вуч лугьуз жеда кьван.

СУДА мн. гимияр (см. судно1).

СУДАК судак (балугьрин са жуьре).

СУДАРЫНЯ уст. ханум (дишегьлидив рахадайла гьуьрмет патал лугьудай).

СУДАРЬ м жанаби, агьа (садав рахадайла гьуьрмет патал лугьудай).

СУДАЧИТЬ несов. разг. гъибетар ийиз, ччарабрулай рахаз эхтилатар авун.

СУДЕБНЫЙ судин; судебный приговор суддин къарар.

СУДЕЙСКИЙ судьядин; судьяйрин.

СУДИМОСТЬ ж подсуд хьайиди яз хьун, судди кар атIанвайди яз хьун.

СУДИТЬ несов. 1. суд авун, дуван авун. 2. фикир лугьун; рахун; лугьун. 3. фикир авун; къетIъ авун. 4. тахсирлу яз гьисабун, айиб авун. 5. кьисмет хьун; мне не суждено больше встретиться с ним мад адав гуьруьшмиш хьун (ам акун) заз кьисмет жезмач. ♦ судить да рядить рахун, рахунар авун, фикирар лугьун; судите сами жув килиг, жува фикир ая; судя по … килигайла; судя по его словам адан гафариз килагайла.

СУДИТЬСЯ несов. 1. суддал акъвазун, дувандал акъвазуи, суд авун, дуван авун; судиться с соседом къуншидихъ галаз дувандал акъвазун (дуван авун). 2. суд авун, дуван авун (судди са касдин):

СУДНО мор: гими; суда гимияр; военное судно дяведин гими.

СУДОВЛАДЕЛЕЦ гимидин иеси..

СУДОВОЙ гимидин.

СУДОМОЙКА къапар чуьхуьдай паб (мес. столовайда къапар чуьхуьдай паб).

СУДОПРОИЗВОДСТВО мн. нет суд авунин кар.

СУДОРОГА зурзунар (дамарар агаж хьана, тIимил тIарвал кваз, зурзунар алахьай хьиз хьун); судороги пробежали по всему телу вири жендекдилай зурзунар алахьна (фул акатай хьиз хьана).

СУДОРОЖНЫЙ зурзунар алахъдай, зурзун квай; фул акатай хьтин.

СУДОСТРОИТЕЛЬНЫЙ гимияр расдай, гимияр ийидай (мес. завод); гимияр: авунин (мес. кIвалах).

СУДОХОДНЫЙ гимияр къекъведай (гимийривай къекъвез жедай, мес. вацI).

СУДОХОДСТВО мн. нет гимияр къекъуьн.

СУДЬБА 1. кьисмет. 2. гедежег, къвезмай вахтунда кьисмет. ♦ какими судьбами? вун гьинай и чкаяр гьинай? вун гьинрай (ва я гьикI) акъатайди я?; на произвол судьбы см. произвол.

СУДЬЯ судья.

СУЕВЕРИЕ мавгьумат (гьакъикъатда авачир, ицитIун, фал вигьин, суьгьуьр хьтин ва диндин маса тапаррихъ, куьгьне адетрихъ инанмишвал).

СУЕВЕРНЫЙ мавгьуматчи, мавгьуматрихъ инанмиш тир (см. суеверие).

СУЕТА 1. нубатсуз ката-галтуг, нубатсуз теспачавал, челек-фелек, тадивал. 2. дуьньядин чирк, буш алахъунар, пуч жедай затIар.

СУЕТИТЬСЯ несов. нубатсуз тади авун, ката-галтугдик хьун, челек-фелекдик хьун, нубатсуз теспачавал кваз гьерекатун.

СУЕТЛИВЫЙ гьамиша нубатсуз гьерекатдай, нубатсуз гьарнихъ чукурдай, гьамиша тади квай.

СУЖДЕНИЕ 1. фикир лугьун, рахун. 2. фикир.

СУЖЕНИЕ мн. нет 1. гуьтIуь авун, дар авун. 2. гуьтIуь хьун, дар хьун.

СУЖИВАТЬ несов., см. сузить.

СУЖИВАТЬСЯ несов., см. 1) сузиться; 2) сузить.

СУЗИТЬ гуьтIуь авун, дар авун.

СУЗИТЬСЯ гуьтIуь хьун, дар хьун.

СУК 1. хел (ттаран тандилай къарагъай). 2. тIур (тахтада).

СУКА кач.

СУКНО 1. магьут, сукно. 2. шал (чухваяр ва маса затIар ийидай, хуьрера храй). ♦ положить под сукно яб тагана гадрун, килиг тийиз тун (мес. арза), амал тийиз тун (мес. са серенжем).

СУКОВАТЫЙ гзаф тIурар алай.

СУКОНКА магьутдин кIус; шалдин кIус; парчадин кIус (са затI, мес. туфлияр михьун патал ишлемишзавай).

СУКОННЫЙ магьутдин.

СУЛЕМА мн, нет, хим. сулема (дезинфекция ва маса крар патал ишлемишдай зегьерлу дарман).

СУЛИТЬ несов. гаф гун, хиве кьун.

СУЛТАН 1. султIан (бязи мусурман уьлквейра пачагь). 2. кукIуш (виликда аскердин кьилел алукIдай затIарин пелел эцигдай къушдин цIакулрикай ва балкIандин чIарарикай расай кукIуш).

СУЛЬФАТ сульфат (гугуртдин кислотадин кьелерин умуми тIвар).

СУЛЬФИДЫ мн. сульфидар (гургуртдинни жуьреба-жуьре элементрин акахьайбрув лугьудай умуми тIвар).

СУМА чанта; тагъар. ♦ ходить с сумой къекъверагвал авун; тIалабиз гьатун; пустить с сумой къекъверагвиле ттун.

СУМАСБРОД диливилердайди, дили тах квай хьтинди, диликъудуз (вичин рикIел акьалтай, кефиниз кIан хьайи кар ийидай ахмакь).

СУМАСБРОДНИЧАТЬ несов. диливилер авун, тах кимивилер авун, диликъудузвилер авун.

СУМАСБРОДНЫЙ 1. диливилердай, диликъудуз, дили тах квай. 2. диликъудузвилин, дили тах-квайвилин.

СУМАСБРОДСТВО диликъудузвал; дили тах-квайвал.

СУМАСШЕДШИЙ 1. дили. 2. дилийрин, дилибрун; сумасшедший дом дилибрун кIвал (дилибур хуьдай чка). 3. пер. дили, диливилин, дилидан хьтин; акьулсуз. 4. пер. акьалтIай еке, акьалтIай гзаф; сумасшедшие деньги акьалтIай еке (гзаф) пулар.

СУМАСШЕСТВИЕ мн. нет. диливал.

СУМАТОХА мн. нет чалпачух; ката -галтуг, теспачавал.

СУМБУР мн. нет кьил-ттум авачир гьал, къатма-къаришвал, къаришугъвал, акахьай хешил..

СУМБУРНЫЙ кьил-ттум авачир, акахьай хешил хьтин, къатма-къариш, къаришугъ (мес. фикирар).

СУМЕРКИ ед, нет хурушум (нянин мичIивал алукьзавай гьал).

СУМЕТЬ алакьун, бажармишиз хьун; хьун; гъиляй атун.

СУМКА чанта; сумка.

СУММА 1. сумма, вири, жем (санал кIватIайла хьайиди вири). 2. пул.

СУММАРНЫЙ вири жем, вири гьисабдиз къачурла жезвай.

СУММИРОВАТЬ несов. кIватIун, санал жем авун, сумма арадал гъун.

СУМОЧКА 1. см. сумка. 2. сумочка, кисе (дишегьлийри чпин пул, гъилин-тупIун ттуна гваз къекъведай).

СУМРАК, мн. нет хурушумвал, тIимил мичIивал, ярумчух мичIивал.

СУМРАЧНЫЙ 1. са кьадар мичIивал авай, бегьем экуь тушир. 2. пер. ччин чIуру, атIугъай.

СУМЧАТЫЙ руфуник чанта квай; сумчатые животные руфуник чанта квай гьайванар (чпин шарагар хтуна катун патал руфунин кIаникай чанта хьтинди квай са жуьре гьайванар).

СУМЯТИЦА мн. нет чалпачух; теспачавал, ката-галтуг; акахьун

СУНДУК сандух.

СУНУТЬ. см. совать.

СУНУТЬСЯ см. соваться.

СУП суп; шурпа; бузбаш.

СУПЕРФОСФАТ суперфосфат (апатит, кIарабдин гьуьр ва мсб кислотайралди расна гьазурдай, ччил гужлу ийидай затI).

СУПЕСОК см. супесь.

СУПЕСЧАНЫЙ къумсал, къум гзаф квай (накьв).

СУПЕСЬ къумсал накьв, къум гзаф квай хъуьтуьл накьв.

СУПНИК обл. супник (шурпа цадай кьве ттум квай къаб).

СУПОРОСАЯ и СУПОРОСНАЯ бугъаз (вак).

СУПОСТАТ уст. душман.

СУПРУГ гъуьл.

СУПРУГА паб (са касдин).

СУПРУГИ мн. гъуьлни паб.

СУПРУЖЕСКИЙ гъуьл-пабвилин.

СУПРУЖЕСТВО гьуьл-пабвал.

СУРГУЧ сургуч (урус мум, печать эцигун патал мум хьиз цIурурна чарчел авадардай яру алкIидай, шкьакь хьтин затI).

СУРГУЧНЫЙ сургучдин.

Дата добавления: 2014-01-11