МЧС России 97 страница

ФАБУЛА фабула (литературадин произведенияда -гьикаяда, романда къалурзавай вакъиайрин галай-галайвал куьрелди метлеб, сюжетдин схема).

ФАВОР: быть в фаворе у кого-нибудь садан патав гзаф хатурлу хьун, сада вичиз гзаф хатур, куьмек ийизваз хьун.

ФАВОРИТ фаворит (1. кесер авай ва я чIехи дережада авай касдин рикI алай, хатурлу кас; эхирки садан рикI алай кас; пачагь тир дишегьлидин ашна итим. 2. балкIанрин чамарра виридан фикирдалди виридалай алатдай балкIан).

ФАВОРИТКА фаворитка, ашна (дишегьли).

ФАГОТ фагот (сивяй ядай музыкадин алатдин са жуьре).

ФАЗА фаза (са гьал, са кар са затI вилик финин, гегьенш хьунин, давам хьунин са тайин дережа, са девир, мес. вацран фазаяр, вацран акун дегиш жезвай девир.

ФАЗАН ачкар (къуш).

ФАЗИС фазис (см. фаза).

ФАКЕЛ чирагъ; факел (экв патал кьилел ккудай, нафт квай палдум, ппекер арушнавай лаш).

ФАКЕЛЬЩИК чирагъ гвайди; факел гвайди.

ФАКСИМИЛЕ нескл. факсимиле (гъилелди кхьей са затIунин ва я садан къулунин ва я документдин басмадин тегьерда дуьм-дуьз акъудай суьрет).

ФАКТ факт (гьакъикъатда авай, хьайи кар; гьакъикъат).

ФАКТИЧЕСКИЙ 1. факт (фактар) тир, фактарикай ибарат тир. 2. гьакъикъи, гьакъикъатда авай, гьакъикъат тир.

ФАКТОР фактор (са кар вилик ракъурдай къуват, арадиз къвезвай гьерекатдин себеб).

ФАКТУРА фактура (1. алишверишда ракъурзавай товаррин жуьреяр, кьадарар ва къиметар кхьена гилигдай чар. 2. искусстводин произведенийра художникдин техникадин хсусивал).

ФАКУЛЬТАТИВНЫЙ мажбури тушир (жуван ихтирда авай, гьамиша тежер, мес. лекцияр).

ФАКУЛЬТЕТ факультет (чIехи школада са жуьредин илимар чирун патал тайин авунвай отделение, са хел).

ФАЛАНГА¹ фаланга (1. къадим замандин грекрин пияда. кьушундин са шумуд жергедикай сигъдиз дуьзмишнавай десте. 2. пер. дуьзгуьн, сигъ, сад-сада акIай жерге. 3. анат. тупIун кIараб).

ФАЛАНГА² зоол. бев (хуьшрекандин жинсиникай тир, кIасдай зегьерлу са пепе).

ФАЛДА кьулухъ патан цен (парталдин).

ФАЛЬСИФИКАТОР фальсификатор (фальсификациядал машгъул кас).

ФАЛЬСИФИКАЦИЯ 1. см. фальсифицировать. 2. фальсификация, къалп затI.

ФАЛЬСИФИЦИРОВАТЬ несов. фальцификация авун, къалп затI расна акъудун; къалпдалди эвез авун.

ФАЛЬЦЕВАТЬ несов. фальцовка авун (басмадай акъудай табагъ чарар ктабдин чарарии кIалубда тайин къайдадалди кьвечIилариз кIватIун)

ФАЛЬЦЕТ фальцет (итимдин чуькьвена акъуддай дишегьлидин ванциз ухшар лап шуькIуь ван).

ФАЛЬЦОВКА см. фальцевать.

ФАЛЬШИВИТЬ несов. 1. къалпвал авун; фашалвал авун, тапарар авун. 2. чIурукIа ягъун, дуьз ягъиз тахьун (са макьам ва я са мани ядайла макьам чIурун).

ФАЛЬШИВКА. разг. ттапан къалп чар, ттапан къалп документ, ттапарар.

ФАЛЬШИВОМОНЕТЧИК къалп пул акъуддайди, къалп пул расдайди.

ФАЛЬШИВЫЙ 1. къалп; ттапан: халисди тушир; фальшивый документ къалп (ттапан) документ. 2. чIуруз акъудзавай, дуьз акъуд тийизвай (мес. манида сес); петь фальшиво мани чIурукIа ягъун, дуьз я тавун. 3. къалп, рикIе фашалвал авай; кьве-ччин алай (инсан).

ФАЛЬШЬ ж мн. нет 1. къалпвал; фашалвал; ттаб. 2. чIурукIа ягъун (мани, макьам).

ФАМИЛИЯ 1. фамилия (садан ата-бубайрилай авай, вичин тIварцIихъ галай ва вичин аялрин тIварарихъни жедай тIвар). 2. тухум. 3. уст. хзан.

ФАМИЛЬНЫЙ хзандин; тухумдин; ирсинай гьалтай.

ФАМИЛЬЯРНИЧАТЬ несов. разг. ери авачиз якъадашвилин амалар авун (мес. жувалай чIехидахъ ва мукьва дуствал авачирдахъ галаз жуван таюнихъ галаз хьиз нубатсуз зарафатар авун, далудиз кап ядай амалар авун).

ФАМИЛЬЯРНЫЙ ери авачир (нубатсуз) якъадашвилин; нубатсуз якъадашвилин амалар ийидай.

ФАНАТИЗМ мн. нет фанатизм, фанатиквал (фанатикдин хесет; см. фанатик).

ФАНАТИК фанатик (1. ччара дин гвайбур эх тийир, гзаф такIан, буьркьуьвилелди вичин диндал гзаф кIеви кас. 2. са кардал гзаф кIеви гьевесдалди машгъул жедай, а кардин аксина са гафни, са фикирни эх тийир кас).

ФАНАТИЧЕСКИЙ фанатиквилин; фанатиквилелди.

ФАНАТИЧНЫЙ см. фанатический.

ФАНЕРА фанера, фанер (тахтадин лап кьелечI къатар садбур яргъивилихъ, муькуьбур гьяркьуьвилихъ сад-садал алкIурна раснавай яцIу картон хьтин кьелечI тахта).

ФАНЕРНЫЙ фанердин; фанердикай авур.

ФАНТАЗЁР фантазёр, фантазиячи, буш хиялчи.

ФАНТАЗИРОВАТЬ несов. 1. фантазиядал машгъул хьун, буш хиялар авун, кьиле тефир крарикай хиялар ва рахунар авун. 2. пер. вичи-вичикай хкудун, вичи-вичикай хкудна лугъун, авачирди туькIуьрун (авачир, тахьай агьвалат, ттаб).

ФАНТАЗИЯ 1. фантазия, хиял. 2. кьуру (буш) хиял. 3. ттаб; вичи-вичикай хкудзавайди.

ФАНТАСТИКА мн. нет фантастика (гьакъикъи тушир, хиялдин нетижа тир, жувакай хкудна туькIуьрай затI мес. мах).

ФАНТАСТИЧЕСКИЙ 1. фантазия тир, хиялдай туькIуьрай, махарик квай хьтин ажаиб. 2. гъакъикъи тушир, гьакъикъатда авачир, вичи-вичикай хкудна туькIуьрай; чIалахъ тежер. 3. кьиле тефир, буш хиял тир.

ФАНФАРА фанфара (1. зуьрнеяр хьтин музыкадин алатрай ва я са алатдай сигнал патал ва я шадвал къалурун патал ядай куьруь макьам. 2. пер. гьахьтин сигнал, ядай зуьрне). ♦ трубить в фанфары пер. кьуру гьай-гьуй ттун, къал акьалдрун, кьуру чав акъудун.

ФАНФАРОН разг. яцIу гафар гвайди, гзаф вичин тарифдай кас.

ФАРА фара (автомобилдин вилик кьиле ччина авай фонар).

ФАРАОН фиръаван. (1. ист. къадим замандин Египетдин пачагьрин тIвар. 2. уст. виликди Россияда городовойдин лакIаб).

ФАРВАТЕР фарватер (вацIун ва гьуьлуьн гимияр кьекъвез жедай дерин чка).

ФАРИСЕЙ фарисей, кьве-ччин алайди, жаду (вич винелай пIир хьиз къалуриз, кIаникай мурдар крар ийидай гьарамзада).

ФАРМАЦЕВТ фармацевт (аптекайра, дарманхарайра дарманар расдай специалист).

ФАРС 1. театр, фарс (кьезил комедия). 2. пер. халкь хъуьредай мярека, масхара, хъуьредай уюн.

ФАРТУК хуруган.

ФАРФОР 1. фарфор, чини. 2. чинидикай расай затIар, чинид затIар (мес. къапар).

ФАРФОРОВЫЙ чинидин; фарфоровая посуда чинид къапар.

ФАРШ фарш (недай затIунин къене тваз регъвей як ва я маса затIар).

ФАРШИРОВАННЫЙ къене фарш (регъвей як ва я маса затI) ттур.

ФАРШИРОВАТЬ несов. къене фарш (регъвей як ва я маса затIар) ттуна расун.

ФАСАД ччин, ччин пад (кIвалерин, дараматдин вилик патан цлар).

ФАСОВАТЬ несов. ччара-ччараз алцумна гьазурун (мес. маса гудай як ва мсб маса гудай кьадарра виликамаз алцумна чарчик кутуна гьазурун).

ФАСОЛЬ ж мн. нет пахлаяр.

ФАСОН фасон (парталдин кIалуб, форма, тегьер)

ФАТ кьуру дамахчи.

ФАТА фата (лап кьелечI кисейдикай, пекдикай расай фите хътинди).

ФАТАЛИЗМ мн. нет фатализм (къаза-кьадар кьилел кьведайди чарасуз тирвилихъ, ам алудиз тежервилихъ инанмишвал).

ФАТАЛИСТ фаталист (къаза-кьадар кьилел къведайди чарасуз тирвилихъ инанмиш кас).

ФАТАЛЬНЫЙ чарасуз тир, чарасуз кьилел къведай, нясвилелди кьилел къведай.

ФАТОВСТВО мн. нет кьуру дамахчивал.

ФАТУМ мн. нет къаза-кьадар.

ФАУНА мн. нет фауна (гьайванрин алем, са чкадин, уьлкведин вири жуьрейрин гьайванар).

ФАШИЗМ мн. нет фашизм.

ФАШИСТ фашист.

ФАШИСТСКИЙ фашистдин; фашистрин; фашиствилин.

ФАЭТОН фаэтон (файтун).

ФАЯНС мн. нет фаянс (1. гипс ва маса затIар акадарна чепедин кьетIен са жуьрейрикай къапар ва маса затIар расиз авур тини хьтин масса. 2. гьадакай расай затIар).

ФЕВРАЛЬ м февраль (варз).

ФЕВРАЛЬСКИЙ февралдин; февралдиз хьайи.

ФЕДЕРАЛИЗМ мн. нет федерализм (1. федерациядин принципрал бинеламишнавай государстводин къурулушдин система. 2. федерациядин система, къурулуш кIанз алахънавай политический рехъ).

ФЕДЕРАТИВНЫЙ федератив, федеративный; федеративное государство федератив (федерация тир) пачагьлугъ.

ФЕДЕРАЦИЯ федерация (1. са тайин кьадарда чпин кьилдивал хуьзвай пачагьлугърин садхьанвай пачагьлугъ, мес. РСФСР федерация я. 2. ччара-ччара обществойрикай ва я тешкилатрикай тир союз).

ФЕЙЕРВЕРК фейерверк (цIай кягъайла жуьреба-жуьре рангарин эквер галаз кудай затI; суварриз иллюминация патал ва я кьушундиз сигнал гун патал ишлемишда).

ФЕЛЬДМАРШАЛ фельдмаршал (бязи уьлквейрин армийра ва виликди пачагь авайла Россиядин армияда дяведин къуллугъэгьлидин лап чIехи чин, тIвар).

ФЕЛЬДФЕБЕЛЬ м фельдфебель (пачагьдин армияда солдатрин кьилел алай унтер-офицеррикай, ротадин командирдин куьмекчи).

ФЕЛЬДШЕР фельдшер (фершил; инсанрин ва я маларин доктордин куьмекчи).

ФЕЛЬДШЕРСКИЙ фельдшердин; фельдшеррин; фельдшервилин.

ФЕЛЬДЪЕГЕРЬ ж фельдъегерь (кьушундин ва я гьукуматдин кагъазар санай-саниз тухудай къуллугъчи, курьер).

ФЕЛЬЕТОН фельетон (образлу, гуьрчег чIалал политикадин, илимдин ва я майишатдин са месэладикай кхьей газетдин макъала).

ФЕЛЬЕТОНИСТ фельетонист, фельетончи, фельетонар кхьидайди.

ФЕНОМЕН феномен (1. филос. идеалистический философиядин системайра вакъиадин, гьалдин, затIунин винел пад гьисс ийиз жедай, анжах къанажагъда авай пад, им абру вакъиадин, затIунин гьакъикъатдиз акси эцигнава. 2. акьалтIай ажайиб, гьейран ийидай, тежедай хьтин инсан ва я затI).

ФЕНОМЕНАЛЬНЫЙ акьалтIай ажайиб, гьейран ийидай, гьич тежер хьтинди.

ФЕОДАЛ феодал (феодализмдин девирда лежбарар вичин ряятар яз вичелай аслу тир чIехи мулкунин иеси, хан).

ФЕОДАЛИЗМ мн. нет феодализм (лукIарни лукIариз иесияр авай жемиятдилай -обществодилай гуьгъуьниз ва капитализмдин обществодилай вилик хьайи обществодин ва экономикадин формация).

ФЕОДАЛЬНЫЙ 1. феодализмдин (къурулуш). 2. феодал тир; феодалвилин.

ФЕРЗЬ м ферзь (шахматдин къугъуна виридалай гужлу фигура -тIама).

ФЕРМА с.-х. ферма (1. хуьруьн майишатдин са къилдин пешедал машгъул тир кархана, мес. къушарин, яни верчер ва мсб хуьдай ферма. 2. капитализмдин уьлквейра вичин ва я масадавай кирида кьур ччилел кьилдин касдин хуьруьн майишат авай чка, къазмаяр, юрд).

ФЕРМЕНТ фермент (организмдин дири, клеткади арадал гъидай ва вичи организмда гьар жуьре химический реакцийриз, дегишвилериз куьмек гудай затI).

ФЕРМЕР фермер (2-манада фермадин неси).

ФЕС, ФЕСКА фес (кьилел алукIдай).

ФЕСТИВАЛЬ м фестиваль (вахт-вахтунлай искусстводин агалкьунар къалуриз, абруз тамашиз тешкил ийидай культурадин сувар).

ФЕСТОН кьацIар аваз раснавай къерех, кьацIар авай куьбе (парталдин ценерив ва я пердейрив гутунвай).

ФЕТИШ фетиш (1. кьулухъ галамай, сифте къадим замандин яшайишдин инсанри аллагьвиле кьабулай ибадат ийизвай затI. 2. пер. вич са шартIни алачиз кьабулнавай, вичиз буьркьуьвилелди гьуьрмет ийизвай затI, кас).

ФЕТИШИЗМ мн. нет 1. фетишизм, фетишдиз ибадат авун. 2. пер. фетишизм; фетишдиз хьиз килигун, буьркьуьвилелди инанмиш хьун (са затIунихъ), буьркьуьвилелди багьаз кьун.

ФЕТР мн. нет фетр (литинин, вичикай шляпаяр ийидай, фабрикда расдай лап хъсан жуьре).

ФЕТРОВЫЙ фетрдин, фетрдикай авур (мес. чекмеяр).

ФЕХТОВАЛЬНЫЙ фехтованиедин (см. фехтование).

ФЕХТОВАНИЕ спорт. фехтование (спортдин патахъай кьве касди ччин-ччинал акъвазна къилинжралди, шуькIуь турар хьтинбралди сада-сад ягъиз ийидай къугъун).

ФЕХТОВАТЬ несов. фехтование авун (см. фехтование).

ФЕШЕНЕБЕЛЬНЫЙ мода тир, лап хъсанди яз гьисабзавай.

ФЕЯ пери, гьуьруьпери.

ФИАЛКА мулд-цуьк, беневша.

ФИАСКО: потерпеть фиаско кар кьиле тефин, михьиз чIур хьун.

ФИБРА 1. анат. фибра, дамар, дамардин чIичI. 2. пер. рикIин вири къуват; всеми фибрами души рикIин вири къуватдалди; ненавидеть всеми фибрами рикIин вири къуватдалди такIан хьун. 3. фибра: (кIевиз чуькьвена: чарчин массадикай расай акIаж жедай, таб квай кIеви кьул хьтин картон, адакай чемоданар ва кьватияр расда).

ФИГА 1. инжилд ттар. 2. инжилар. 3. пер. разг. фига (кьве тупIун арадай кIанчIал тупIун кьил зкъисайла жедай шикил).

ФИГЛЯР пер. разг. делхек, уюнбаз, сарсах.

ФИГОВЫЙ иижилдин; инжилд ттаран. ♦ фиговый листок инжилд ттаран пеш (къванцикай, мармардикай расай кьецIил инсандин суьретдин гъаяяр кIевдай пешинин шикил); прикрываться фиговым листком айиб жедай пис кар (ягьсузвал) кьве-ччиналайвилелди кIевириз алахъун.

ФИГУРА 1. мат. фигура; геометрические фигуры геометриядин фигураяр (мес. пудпипIенди, параллелограмм). 2. кIалуб, буй; у неё стройная фигура адаз (дишегьлидиз) шумал (кIалуб) буй ава. 3. кас, инсан. 4. суьрет, шикил (инсандин ва я гьайвандин). 5. къаралту, кIалуб (инсандин ва я маса затIунин). 6. шахм. фигура (шахматдин чIехи тIамайрикай сад, мес. шагь, ферз, балкIан ва мсб; къумар къугъвадай чарара пачагь, солдат, биби, тек). 7. фигура (юзун квай крара, мес. кьуьлуьник, я конькийрай авахьдайла, фехтованиеда жендек кьунин, акъвазунин тегьер). 8. лит. фигура (рахунин, чIалан эсерлувал гужлу авун патал гафар туькIуьрунин тегьер, образлу гаф).

ФИГУРАЛЬНЫЙ тешпигь квай, маса манада ишлемишнавай, образлу, шикиллу (гаф).

ФИГУРИРОВАТЬ несов. аваз хьун; кваз хьун; он фигурировал на суде в качестве свидетеля ам судда шагьид яз авай.

ФИГУРНЫЙ 1. фигурадин (фигурайрин) нехишар авай; нехишрин. 2. гьарнихъ алчуд жез гьар жуьре кьуьруькар ийидай (мес. самолётди лув гун, конькийрай авахьун).

ФИЗИК физик (1. физикадин специалист, алим. 2. физикадай тарс гузвай учитель).

ФИЗИКА физика (материядин, затIунин гьерекатдин формайрикай, адан хесетрикай ва гьаларикай рахадай илим).

ФИЗИОЛОГ физиолог (физиологиядин специалист, алим).

ФИЗИОЛОГИЧЕСКИЙ физиологиядин; физиологиядиз талукь тир.

ФИЗИОЛОГИЯ мн. нет физиология (организмдин везифайрикай, кьиле тухудай крарикай рахадай илим. 2. организмдин гьа везифаяр ва крар).

ФИЗИОНОМИЯ 1. ччин; суфат; сумра (сума). 2. пер. кьилди вичиз хас тир шикил, вичиз хас тир лишанар.

ФИЗИОТЕРАПИЯ мн. нет физиотерапия (организмдиз эсер ийидай юзунралди, чимивилелди, ракъиналди, целди ва масабралди дарманар авун, сагърун).

ФИЗИЧЕСКИЙ 1. физикадин; физический; физикадиз талукь; физические приборы физикадин приборар; физические методы лечения сагъарунин физический къайдаяр (физиотерапияда хьтин). 2. бедендин; физический труд бедендин зегьмет; физическое воспитание бадендин тербия; физическая культура см. физкультура; физическое наказание бедендин жаза) (ягъун, гатун).

ФИЗКУЛЬТУРА, физкультура.

ФИЗКУЛЬТУРНИК физкультурник, физкультурадал машгъул кас.

ФИЗКУЛЬТУРНЫЙ 1. физкультурадин. 2. физкультурникрин.

ФИКСИРОВАТЬ несов. 1. къейд авун, кхьин. 2. тайинрун; фиксировать цены къиметар тайин авун. 3. кIватIун, жем авун (мес. фикир, дикъет са ккуьнал).

ФИКТИВНЫЙ гьакъикъи тушир, гьакъикъатда авачир, халисди тушир, ттапан, къалп.

ФИКУС бот. фикус (гуьрчегвал патал кIвалера хуьдай гьамиша къацу гьяркьуь пешер жедай чими уьлквейрин гъвечIи ттар).

ФИКЦИЯ фикция (ттаб, вичи вичикай хкудзавайди, гъакъикъатда авачирди).

ФИЛАНТРОП филантроп (филантропиядал машгъул кас).

ФИЛАНТРОПИЯ мн. нет филантропия (факъиррин, муьгьтежбрун фикир политикадин месэлайривай къерехдиз къакъудун патал буржуазияди абруз гудай пулунин куьмек, садакьа, шафакъат гун).

ФИЛАРМОНИЯ филармония (музыкадин искусство халкьдин арада чукIурунал ва концертар тешкилунал машгъул тир искусстводин идара).

ФИЛЕ нескл. филе (1. уьлжедин, кьаскьандин юкьван лап хъсан як. 2. кIараб хкудай мазу як ва я балугъдин гьахьтин як. 3. гьахьтин мазу якIукай ва я балугъдикай авур хуьрек).

ФИЛЕНКА филёнка (рамкада хьиз ракIарин ччина ва масанра твадай кьелечI тахта).

ФИЛИАЛ филиал (са чIехи идарадин ва я тешкилатдин отделение, са хел, мес. СССР-дин Илимрии Академиядин филиал).

ФИЛИГРАННЫЙ 1. филиграндин (куьлуь нехишар аваз къизилдин ва я гимишдин лап шуькIуь симерикай храй). 2. пер. зериф, назик, гзаф дикъетдалди авур (кIвалах).

ФИЛИН байкъуш (гзаф чIехи тIиб, типIериин са жинс).

ФИЛИСТЕР филистер (гзаф дар мещанвилин фикир авай ва жадувилелди, кьве-ччиналайвилелди кар ийидай кас).

ФИЛИСТЕРСТВО мн. нет. филистервал.

ФИЛОЛОГ филолог (1. филологиядин специалист, алим. 2. филологиядин факультетда кIелзавай студент.

ФИЛОЛОГИЧЕСКИЙ филологиядин; филологиядиз талукь тир.

ФИЛОЛОГИЯ мн. нет филология (са халкьдин чIал ва литература ахтармишдай илим).

ФИЛОСОФ философ (философиядал машгъул кас).

ФИЛОСОФИЯ, мн. нет философия (1. тIебиат, инсанрин общество ва гьакI фикир вилик финин, развивать хьунин ва абрун гьерекатдин вири умуми законрин гьакъиндай илим. 2. са илимдин теориядин ва методологиядин дибдин принципар. 3. пер. нубатсуз, герексуз акьуллувал къалуриз буш яргъи рахунар).

ФИЛОСОФСКИЙ 1. философиядин; философиядиз талукь. 2. пер. философвилин; философдин хьтин.

ФИЛОСОФСТВОВАТЬ несов. 1. философиядин месэлайрал машгъул хьун, философиядикай рахунар авун. 2. пер. философвилин рахунар авун, герексуз акьуллувал къалурдай буш рахунар авун.

ФИЛЬДЕКОСОВЫЙ фильдекосдин (пек хьиз аквадай звер гайи цIалцIам памбаг гъаларин, мес. гуьлуьтар).

ФИЛЬДЕПЕРСОВЫЙ фильдеперсдин (пекдин ва я пек квай, пекдин хьтин шуькIуь звер гайи лап хъсан гъаларин, мес. гуьлуьтар).

ФИЛЬМ фильм (1. фотографиядин ва я кинодин суьретар чIугун патал плёнка, кьелечI лента. 2. кинодин суьрет, картина).

ФИЛЬТР 1. фильтр, суьзек (жими затIар суьзмишна, куьзна михьивун патал суьзек, алат ва я маса затI). 2. фильтр (бязи, мес. ракъинин нурар ракъур тийир, кьуна, акъвазардай прибор).

ФИЛЬТРАЦИЯ мн. нет суьзмишун; куьзун (мес. жунадай, суьзекдай ва маса затIарай куьзна михьивун).

ФИЛЬТРОВАТЬ несов. 1. суьзмишун, куьзун (см. фильтрация). 2. пер. разг. сафунай ягъун, ахтармишун, хкягъун.

ФИМИАМ мн. нет фимиам (кайила, этирдин хьтин хуш ни къведай затI). ♦ курить ва я жечь фимиам пер. ялтахвилелди тариф авун, гзаф ччинал тариф авун.

ФИНАЛ финал (1. эхир; эхир нетижа. 2. эхиримжи пай. 3. спорт. къугъунра иштиракзавайбрукай гзафбур хкатна кьве кас ва я кьве команда къугъвазвай эхиримжи, куьтягь жезвай пай).

ФИНАЛЬНЫЙ финал тир, эхиримжи.

ФИНАНСИРОВАТЬ сов. и несов. пул ахъаюн, пулуналди таъмин авун, финансироватун.

ФИНАНСИСТ финансист (1. финансрин кар чидай специалист. 2. кьецепатан уьлквейра чIехи девлетлу, капиталист).

ФИНАНСОВЫЙ финансрин, финансовый.

ФИНАНСЫ ед. нет 1. финансар (халкьдин майишатда ишлемишзавай пуларин такьатар, вири пулар). 2. разг. пул.

ФИНИК. 1. хурма. 2. хурмад ттар.

ФИНИНСПЕКТОР (финансовый инспектор) фининспектор.

ФИНИШ мн. нет финиш (чукурунин, чамаррин мензилдин эхиримжи цIар, пен).

ФИНКА финка (1. япар галай бармак. 2. кантI, байбут, гапурдик кутадай хьтин яцIу ттум галай кIвенкI алай чукIул. 3. кеферда жедай балкIанрин са жинс).

ФИНОТДЕЛ финотдел (финансрин отдел).

ФИОЛЕТОВЫЙ беневш рангунин.

ФИОРД геогр. фиорд (гьуьлуькай къураматдиз гьахьнавай, къерехар тик рагар тир чка, залив).

ФИРМА фирма (алишверишдин ва я промышленностдин кархана).

ФИСГАРМОНИЯ фисгармония (музыкадин алат).

ФИСКАЛ 1. ист. фискал (1. Петрдин девирда гьукуматдин идарайри ва къуллугъчийри, гзафни-гзаф, финансрин ва суддин крара эаконсузвилер тавун патал гуьзчивал ийидай къуллугъчи. 2. пер. разг. данусчи; фитнечи, гаф экъуьрдайди.

ФИСКАЛИТЬ несов. разг. данус авун, данусчивал авун, фитне авун, гъибет авун.

ФИСТАШКА фисташка (1. шуьмягъдин хвех хьтин къацувал алай хвех; нез ва ширин затIарик кутаз ишлемишда 2. гьа хвехвер гудай са гъвечIи ттар.

ФИТИЛЬ м фитIил, пилте.

ФЛАГ пайдах. ♦ выкинуть флаг пайдах хкажун; под флагом 1) пайдахдик кваз; 2) пер. багьнадалди, багьна кьуна.

ФЛАГМАН флагман (1. эскадрадин ва я флотдин командир. 2. эскадрадин командир авай чIехи пароход ва я самолет).

ФЛАГШТОК флагшток (пайдах хкаждай юрк, пая).

ФЛАЖОК гъвечIи пайдах.

ФЛАКОН флакон, гъвечIи шуьше (мес. одеколондин).

ФЛАМИНГО нескл. фламинго (гуьрчег жегьре рангунин цIакулар ва яргъи гардан авай, кIвачерал кьакьан цин къуш).

ФЛАНГ фланг, къвал, пад (кьушундин ва я кьушунди кьунвай дяведин фронтдин эрчIи ва я чапла къвал).

ФЛАНГОВЫЙ флангдин; флангдихъай авай (мес. ягъун, гьужум); фланговый удар флангдихъай ягъун.

ФЛАНЕЛЕВЫЙ финилдин.

ФЛАНЕЛЬ ж мн. нет финил (парча).

ФЛАНИРОВАТЬ несов. гьакI са карни авачиз къекъуьн.

ФЛАНКИРОВАТЬ сов. и несов. флангрихъай ягъун, къваларихъай ягъун.

ФЛЕГМАТИЗМ мн. нет заландиз юзадай суствал, ериш дегиш тийиз заландиз юзун.

ФЛЕГМАТИК вичин ериш дегиш тийир, заландиз юзадай кас; суствал квай кагъул кас.

ФЛЕГМАТИЧНЫЙ са кIусни рикIик тади акат тийир, са ккуьнкайни къайгъу тежер, суствал квай.

ФЛЕЙТА флейта (зуьрне хьтин, амма тIеквенрилай гъейри, клапанар-мецер алай музыкадин алат).

ФЛЕЙТИСТ флейтист, флейтачи.

ФЛЕКСИЯ лингв. флексий (гафунин дегиш жедай эхир).

ФЛИГЕЛЬ м флигель (асул кIвалерин къвалав кукIурна ва я гьаятдин къерехда эцигнавай сад ва я са шумуд кIвал).

ФЛИРТ мн. нет флирт, ашкъибазвал.

ФЛИРТОВАТЬ несов. флирт авун, ашкъибазвал авун.

ФЛОРА мн. нет флора (са уьлкведин набататрин, ччиляй экъечIдай затIарин вири).

ФЛОТ флот; военно-морской флот СССР СССР-дин гьуьлерин-дяведин флот (яни гьуьлерин дяведин вири гимияр); черноморский флот ЧIулав гьуьлуьн флот; воздушный флот гьавадин флот (яни вири самолётар, цавай фидай затIар).

ФЛОТИЛИЯ флотилия (1. са вацIун ва я вирин дяведин вири гимияр. 2. гимийрин ва я самолётрин са гъвечIи десте).

ФЛЮГЕР флюгер (гар къвезвай пад къалурдай, лашунал, тIвалунал алкIурнавай элкъведай фарфалаг, бицIи пайдах, хьел ва мсб).

ФЛЮС флюс (сухван пун иринламиш жез дакIун).

ФЛЯГА фляга (къвалал вигьидай яд цадай къаб).

ФЛЯЖКА фляжка (см. фляга).

ФОЙЕ нескл. фойе (театрда, кинода антрактдин, яни ара атIай вахтунда, тамашачияр къекъведай, абру ял ядай чка, зал).

ФОКСТРОТ фокстрот (кьуьлуьнин са жуьредин тIвар; гьа кьуьлуьнин макьам).

ФОКУС¹ фокус (1. физ. хайи ва я сана акьуна элкъвей экуьнин ва я чимивилин нурар сад-садал расалмиш хьайи, сада-сад кьатIзавай точка. 2. мед. тIа хьана хер хьайи чкадин пун алай чка. 3. пер. юкь; ара).

ФОКУС² 1. фокус (кьатIуз тежервал гъилералди зарбдиз кар ийиз къалурдай, суьгьуьрда твадай хьтин уюн). 2. пер. уюн, кьуьруьк.

ФОКУСНИК фокусник, фокусар къалурдайди; уюнар акъуддайди.

ФОКУСНИЧАТЬ несов. разг. фокусар къалурун, фокусар акъудун, уюнар акъудун.

ФОЛЬКЛОР мн. нет фольклор (кхьин тавуна гьакI халкьдин арада чкIанвай, халкьдин мецин гуьрчег эсерар, мес. махар, манияр, мисалар ва мсб).

ФОН фон (1. са шикилдин амай рангарин нехишар вичин бинедал янавай асул ранг, мес. халичадин чIур. 2. суьретда яргъай аквадай кьулухъ пад. 3. пер. бине; диб; гьалар).

ФОНАРНЫЙ фонардин; фонаррин; фонарный столб фонар куьрснавай ттар, фонардин ттар.

ФОНАРЬ м 1. фонар, фанус. 2. пер. разг. яна вили авур чка; ставить фонари под глазами яна вилин кIанер вили авун.

ФОНД фонд (1. са метлебдиз тайинарнавай пулар. 2. затIарин асул пай, суьрсет, запас, мес. тумарин фонд. 3. фин. процент гудай къиметлу чарар). ♦ золотой фонд 1) къизилдин фонд; 2) пер. са затIарин лап хъсан пай, лап хъсанбур.

ФОНЕТИКА мн. нет фонетика (1. чIалан илимда чIалан сесер ахтармишдай пай. 2. чIала сесерикай ибарат тар пай, сесер).

ФОНОГРАФ фонограф (чIалан, музыкадин, манийрин сесер кхьин ва ахпа гьабур вичив акъудиз тун хъувун патал аппарат).

ФОНТАН фонтан (1. агъадай чуькьуьникди зарбдиз тIеквендай ва я турбадай винелди акъатиз гадар жезвай цин ва я маса жими затIунин гул, хел, мес. нафтIадин фонтан. 2. пер. акьалтI тийиз, булвилелди акъатзавай са затI).

ФОНТАНИРОВАТЬ несов. фонтан авун (фонтан яз акъатун).

ФОРЕЛЬ ж форель (балугърин, гъвечIи вирера жедай, са жуьре).

ФОРМА 1. форма (са затIунин винел патан акун, винел патан шикил). 2. форма (са пешедин инсанри, мес. аскерри алукIдай са кIалубдин, са жуьредин партал). 3. форма, тегьер, къайда, къурулуш; жуьре. 4. кIалуб (мес. бармак акьалждай ва я затIар расун патал виче цадай).

ФОРМАЛИЗМ мн. нет формализм (1. кардин гьакъикъи метлебдиз зарар яз, адан анжах винел патан акунриз фикир гун, формадихъ гелкъуьн. 2. искусствода форма метлебдивай, манадивай, теория практикадивай ччара ийидай дуьз тушир рехъ).

ФОРМАЛИН формалин (кIарасдин спиртдикай хкуддай бамишардай туьнт ни галай жими затI; дезинфекция пашал дарман яз ишлемишда).

ФОРМАЛИСТ формалист (1. формадиз, формальный терефдиз гзаф фикир гудай кас. 2. искусствода формализмдин терефдар, формализм кьиле тухудай кас).

ФОРМАЛИСТИЧЕСКИЙ и ФОРМАЛИСТСКИЙ формалиствилин; формализмдин.

ФОРМАЛЬНОСТЬ ж 1. см. формализм 1- манада. 2. формальность (са кар ийидайла ам бегьемрун патал эцигнавай къайдада кьиле тухвана кIандай крар, мес. почтунай пул вахчудайла паспорт къалурун, адан нумра ва мсб кхьин, къул чIугун ва мсб).

ФОРМАЛЬНЫЙ 1. формализмдин; фармалиствилин; формальный метод формализмдин метод (см. формализм 2-манада). 2. закондив кьур, эаконди истемишзавай къайдадин. 3. формилиствилин; формальное отношение к делу кардив формалиствилелди эгечIун. 4. кьуру форма патал тир, гьакI къалурун патал тир, кьуру тIвар патал тир, гьакъикъатда авачир.

ФОРМАТ формат (ктабдин, чарчин гъвечIи-чIехивал, кIалубдин кьадар).

ФОРМАЦИЯ формация (1. обществодин гегьенш хьунин, вилик финин са дережа, гьа дережадиз хас тир тип, жуьре, къурулуш; феодальная формация феодализмдин фармация. 2. геологияда ччилин са девирдин вири къатарин жем).

ФОРМЕННЫЙ формадин; форменная фуражка формадин фуражка (шапка, см. форма 2-манада).

ФОРМИРОВАНИЕ 1. см. формировать и форматироваться. 2. туькIуьрай кьушундин часть, десте.

ФОРМИРОВАТЬ несов. 1. туькIуьрун; тешкил авун; формировать полк полк туькIуьрун. 2. са кIалубда ттун, са формада ттун, са формадиз (кIалубдиз) гъана арадал акъудун.

ФОРМИРОВАТЬСЯ несов. 1. кIалубда гьатун, формада гьатун, формада гьатна арадал атун. 2. см. формировать.

ФОРМОВАТЬ несов. 1. кIалубда ттун, формада ттун. 2. кIалуб (кIалубар) расун.

ФОРМУЛА формула (1. куьрелди ва ачухдиз са фикир, са къайда, са къанун тайинарзавай, лугьузвай гафар. 2. мат. математикада функциядин жигьетдай алакъайра аваз шартIлу лишанралди къалурнавай кьадаррин са жерге. 3. хим. сложный затIарин состав ва абрун химический процесс къалуриз кхьенвай шартIлу гьарфар).

ФОРМУЛИРОВАТЬ несов. формулироватун (фикир, къарар, метлеб куьрелди ва дуьз ачухдиз лугьуи, баян авун, кхьин).

ФОРМУЛИРОВКА 1. см. формулировать. 2. формулировка (са фикир куьрелди ва ачухдиз лугьузвай гафар).

ФОРМУЛЯР формуляр (1. уст. чиновникди къуллугъ авур чкаяр ва фактар кхьенвай список. 2. библиотекада ктабдин тIвар, автор ва мсб кхьенвай карточка).

ФОРПОСТ форпост (1. кьушундин вилик пата авай мягькемарнавай чка, позиция. 2. пер. са кардин сифте бине эцигай кьилин пункт, кIвенкIве авай чка. 3. пионеррин сифте тешкилат).

ФОРС разг. фурс, дамах.

ФОРСИРОВАТЬ сов. и несов. 1. гужлу авун; йигинрун. 2. злячIун; дяведалди элячIун (кьушун мес. вацIалай).

ФОРСИТЬ несов. разг. фурс авун, дамах авун.

ФОРСУНКА форсунка (пичина ва машинда кудай жими ва куьлуь затI мадни хъсандиз михьиз ккун патал ам чиг хьиз куьлуь ийиз ахъайдай алат).

ФОРТ форт (къеледин дараматрин са кьилдин хел; къеле).

ФОРТЕЛЬ м разг. бейхабар уюн, кьуьруьк.

ФОРТЕПИАНО нескл. фортепиано (рояль, пианино хьтин чIехи ящикдиз ухшар, тупIаралди ядай мецер авай музыкадин алат).

ФОРТИФИКАЦИЯ фортификация (1. дяве авун патал чкаяр, анра къелеяр, сенгерар ва мсб расна кIеви авунин гьакъиндай дяведин инженервилин илим. 2. гьа тегьерда расай кIеви чкаяр, дараматар, къелеяр).

ФОРТОЧКА форточка (пенжердин, михьи гьава атун патал ахъайиз акъалдай вил).

Дата добавления: 2014-01-11