Студопедия

КАТЕГОРИИ:


Архитектура-(3434)Астрономия-(809)Биология-(7483)Биотехнологии-(1457)Военное дело-(14632)Высокие технологии-(1363)География-(913)Геология-(1438)Государство-(451)Демография-(1065)Дом-(47672)Журналистика и СМИ-(912)Изобретательство-(14524)Иностранные языки-(4268)Информатика-(17799)Искусство-(1338)История-(13644)Компьютеры-(11121)Косметика-(55)Кулинария-(373)Культура-(8427)Лингвистика-(374)Литература-(1642)Маркетинг-(23702)Математика-(16968)Машиностроение-(1700)Медицина-(12668)Менеджмент-(24684)Механика-(15423)Науковедение-(506)Образование-(11852)Охрана труда-(3308)Педагогика-(5571)Полиграфия-(1312)Политика-(7869)Право-(5454)Приборостроение-(1369)Программирование-(2801)Производство-(97182)Промышленность-(8706)Психология-(18388)Религия-(3217)Связь-(10668)Сельское хозяйство-(299)Социология-(6455)Спорт-(42831)Строительство-(4793)Торговля-(5050)Транспорт-(2929)Туризм-(1568)Физика-(3942)Философия-(17015)Финансы-(26596)Химия-(22929)Экология-(12095)Экономика-(9961)Электроника-(8441)Электротехника-(4623)Энергетика-(12629)Юриспруденция-(1492)Ядерная техника-(1748)

II. УМШТН. рис. местности рис. возвышенности




I. ТОДЛТН

рис. местности рис. возвышенности

 

һазр-усн эрг, өөдм, толһа

 

рис. реки рис. озера рис. лужайки

 

һол нур царң

 

рис. тропинки рис. впадины рис. родника

 

җим хаалһ хотхр булг

 

рис. леса рис. горы

 

ө-шуһу уул

 

Мана һазрин бәәдл ямаран?

Би Хальмг Таңһчд бәәнәв. Эн мини төрскн. Мана таңһчин һазр – у, өргн тег. Уулмуд болн ө-шуһу модд уга.

Мана һазрин бәәдл олн зүсн. Зәрм һазрар өндр биш өөдмс бәәнә. Эдниг толһа гиҗ нерәднә. Сала болн хотхр һазрмуд бәәнә.

Хаврт сала болн хотхрмуд хәәлсн усар дүүрнә. Эн усна нилчәр хотхрмудар нигт өвсн урһна. Нигт өвстә ормсиг царң гиҗ нерәднә. Энд-тенд көкрсн царңгудт олн зүсн цецгүд шавшҗ нәәхлнә. Иим ормс теегин кеерүл болна.

Теегт ут, нәрхн җим хаалһс харһна. Җим хаалһс деер олн зүсн аңгудын болн хорха-хотна мөр үзгднә.

Булгта ормс чигн харһна. Цевр, киитн булгин усн йир әмтәхн. Булгин усар һол дүүрнә. Ергень селәнә өмн бәәх булгин уста һолыг Көк булг гинә. Троицк селәнд Булһн гидг нертә һол бас бәәнә. Эн һол ода хагсу.

Мана һазрт нуурмуд чигн бәәнә. Хамгин ик нур – Маныч Гудило. Эн нуурин уснд олн зүсн өвәрц шовуд бәәрлнә: хунмуд, зерлг нуһсд, зерлг һалуд. Энд олн зүсн аңгуд чигн харһна. Нуурин көвәһәр нигт хулсн көкрнә.

Мини төрскн һазр йир сәәхн болн байн. Күн болһнд эврә һазр-уснас даву эңкр юмн уга.

Сурврмудт хәрү өгтн:

1. Хальмгин һазрт ямаран ормс бәәнә?

2. Өндр һазриг яһҗ нерәднә?

3. Дора һазрмудын нерд заатн.

4. Нигт өвстә һазр ямаран нертә?

5. Уста һазрмудын нерд келтн.

6. Хамгин ик нур ямаран нертә?

I. ТЕКСТИН УЧР-УТХИНЬ ШИНҖЛЛҺН

1.1. Текстлә ирлцүләд, зургуд дараһарнь темдглтн:

Рис. гор. Рис. леса. Рис. лужайки Рис. возвышенности

Рис. реки Рис озера Рис впадины Рис. тропинки

1.2. Чик эс гиҗ буруһинь заатн: (б, ч)

1. Хальмг Таңһчин эргнд ө-шуһу модд бәәнә. ____б_____

2. Хальмг Таңһчин эргнд у, өргн тег бәәнә. __________

3. Теегт җим хаалһс харһна. __________

4. Теегт өргн хаалһс харһна. __________

5. Хотхрт усн дүүрнә. __________

6. Хотхрт шовуд дүүрнә. __________

7. Мана һазрт уулмуд бәәнә. __________

8. Мана һазрт нуурмуд бәәнә. __________

II. ҮГМҮДИН БОЛН ГРАММАТИКИН ДААЛҺВРМУД

2.1. Үлү үг олтн:

1. Нур

Һол

Булг

Толһа

 

2. Хотхр

Царң

Җим хаалһ

Моһа

2. 2. Өггдҗәх үгмүдәс зәңгд ирлцңгү үгинь орултн:

1. Хальмгин теегт ____ бәәнә.

а. нур ә. уул б. ө-шуһу

 

2. Теегт ____ харһна.

а. җим хаалһс ә. аю б. наадһа

 

3. Булгудас ____ тогтна.

а. хаалһ ә. һол б. царң

 

4. Хальмгин һазр ____.

а. уулта ә. тегш б. мөстә

2.3. Дора өгчәх үгмүдиг нег багар хуватн:

Тег, нур, хотхр, һол, өвсн, Хальмг Таңһч, булг, сала, царң.

 

Төрскн: ______.

Һазр: ______, ______, ______, ______.

Усн: ______, ______, ______.

Урһмл: ______.

Күүндтн:

Гернзл: Бадм, маңһдур долан хонгин ямаран өдр болх?

Бадм: Мартвчи?

Маңһдур Бембә өдр.

Гернзл: О, байрта кем!

Амрлһна өдрмүд өөрдҗ йовна.

Бадм: Нөкәдүр тег орхмн.

Теегин бәәдл шинҗлхмн.

Гернзл: Юуни төлә?

Бадм: Мана школын газет удл уга марһа

давулхар бәәнә.

Гернзл: Ээ, чик.

Эврә һазр-усна тускар медх кергтә.

Бадм: Мини аавд соньн дегтр бәәнә.

Эн дегтрт Хальмг һазрин тускар бичәтә.

Гернзл: Умшад, тодлҗ авх кергтә.

Бадм: Эндр сәәхн, дулан өдр, йовхд таалмҗта.

Гернзл: Хәлә, усн үзгдҗәнә.

Бадм: Энчн һол. Мана һазрт олн зүсн нертә һолмуд бәәнә:

Элст һол, Булһн, Көк булг болн нань чигн.

Гернзл: Тер өндр һазр деер һарий.

Бадм: Өндр һазриг өөдм, толһа, эрг гиҗ нерәднә.

Гернзл: Толһа деерәс цуг эргндк бәәдл ил үзгднә:

көк царң, җим хаалһ,

гүн хотхр, олн сала-садрг.

Бадм: Нег чигн модн, өндр уул үзгдхш.

Гернзл: Мана һазрин аһу – у, өргн, тегш орм.

Рис. степной местности: возвышенности, впадины, реки, озера,

• • Соңстн. Мана һазрт юн уга?

Хальмг Таңһчла хоша бәәх Ар Кавказин һазр өндр уулта, ө-шуһу модта, цегән нуурмудта, һолмудта сәәхн һазр. Мана һазр болхла тегш, у, өргн тег. Зәрм һазрмудар өөдм ормс, сала-садргуд бәәнә.

Хальмг Таңһчин частр




Поделиться с друзьями:


Дата добавления: 2014-11-06; Просмотров: 443; Нарушение авторских прав?; Мы поможем в написании вашей работы!


Нам важно ваше мнение! Был ли полезен опубликованный материал? Да | Нет



studopedia.su - Студопедия (2013 - 2024) год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав! Последнее добавление




Генерация страницы за: 0.019 сек.