II. УМШТН. Рис. собачья упряжка, осёдланный олень, чел

I. ТОДЛТН

Рис. собачья упряжка, осёдланный олень, чел. на слоне, на яке, на верблюде, ишаке.

Олн зүсн келн улс юуһар көлг кенә?

Әмтн олн зүсн юмар көлг кенә. Киитн ар үзгин әмтн нохас болн буһ марлмудыг цанд зүүнә. Үлгүрнь, ар киитн үзгт бәәдг ненец келн улс нохаһар көлг кенә. Тер нохасиг җолачнр зална. Тедниг каюр гиҗ эн келн улс нерәднә. Киитн ар үзгт бәәдг улст нохас эркн көлгн. Нохас зүүһәд хол һазрт йовцхана.

Буһ марлыг әмтн бас көлг кеҗ эдлнә. Эдниг нурһлҗ эвенк келн әмтн эдлнә. Энүгәр ик хол һазрт аңһучлна. Эвенк келн улс Сиврин бүтү ө-шуһу модн заагт бәәцхәнә. Иим бүтү ө-шуһу модн заагур буһ марлыг эмәләр унад, керг-үүл күцәнә. Цан болн терг зүүҗ керг күцәҗ болшго. Эн дора бәәх зургт аңһуч нег буһ марлыг эмәләр унчкад, дарук марл деернь хот-хоолан ачад, ноха дахулад, аңһучлҗ йовхиг үзүлҗәнә.

Халун һазрт зан адус эдлнә. Бөдүн зан нег тонн аца даадг автомашинлә әдл аца зөөнә. Занын чидл йир ик. Деернь суусн күн заныг матьхр үзүртә бураһар зална.

Сависн нигт ут нооста, бөгдһр нурһта цармудыг як гиҗ нерәднә. Эдниг ут нооснь ик цаснас, киитнәс харсна. Иим цармудыг уулмудар йовхд олзлна. Өңгнь үзл уга болсн бийнь, чагчм, өндр уулмудар сәәнәр йовҗ, керг-үүл күцәнә.

Тадн ээлҗһ үзсн болхит. Ээлҗһниг унсн кү бас үзсн болхит. Зәрм һазрмудар ээлҗһн мөрнә ормд олзлгдна. Ээлҗһниг хама болв чигн көлг кеҗ эдлҗ болна. Бийнь бичкн цогцта, үзмҗ уга болв чигн бийдән зөв чидлтә, ик аца даана.

Ик элстә һазрт темәһәр көлг кенә. Темән кесг хонгт хот идлго, ус уулго йовҗ чадна. Темәд хойр бөктә, нег бөктә гиҗ хувагдна.

Темән ик чидлтә. Мана Хальмг таңһчд темәһәр бас көлг кенә.

Сурврмудын хәрү текстәс олҗ умштн:

1. Ар һазрт ямаран келн улс бәәнә?

2. Ненец келн улс юуһар көлг кенә?

3. Эвенк келн улс юуһар көлг кенә?

4. Эвенкүд юңгад буһ марл унад керг-үүлән күцәнә?

5. Халун һазрт бәәх улс юуһар көлг кенә?

6. Бөдүн зан ямаран чидлтә?

7. Уулмудар йовсн цагт ямаран мал олзлна? Эднә бәәдл ямаран?

8. Бичкн болв чигн чидлтә малыг бас көлгнд олзлна. Эн ямаран нертә?

9. Ик элстә һазрт юуһар көлг кенә? Эн ямаран мал?

*Көдлмшин девтрәр көдллһн.

III. ЧЕЕҖӘР ДАСТН

Өсксн тег

Мини теегт уул уга, Теегүрм гиичнр олар ирнә,

Мел эргндән тегш аһу. Туурсн малчнрла энд таньлдна.

Мини теегт теңгс тосхгдна, Зуна һаң теегтм асна.

Малтад бәрсн каналмуд урсна. Зөргтә хөөчнр малан асрна.

Элдү буурл ээҗ-теегм

Эңкр, сәәхн, орчлң һанцхн.

Чамас хәәртә булң олдшго,

Чамас итклтә түшг харһшго.

Шугран В.

Шүлгин утхар зургуд зуртн:

IV. АМН-ҮГИН ЗӨӨРӘС

Орчлңгин һурвнтс тодлтн:

Олн оддын дунд сар сәәхн,

Җивртә шовуд дунд тоһстн сәәхн,

Җигдлсн модн дунд зандн модн сәәхн.

Өндр теңгр үүләр давхрлата,

Өвстә делкә цасар давхрлата,

Өргн дала мөсәр давхрлата.

• • Һурвнтс соңстн. Сурврмудт хәрү өгтн:

1. Юн сәәхн?

2. Юн давхрлата?

Гөрәснә хурһн

Дата добавления: 2014-11-06