II. УМШТН. Рис. сайгачонок в траве

I. ТОДЛТН

Рис. сайгачонок в траве

Хурһна экнь хурһан хаяд юңгад гүүҗ одв?

Хаврин сүл сарин өрәл болҗ йовсн цаг. Нарта сәәхн дулан өдр. Җөөлкн көк ноһан деер гөрәснә бичкн хурһн кевтнә. Сәәхн шар нар, өндр көк теңгр, олн зүсн цецгәтә өргн тег үзәд, хурһн икәр байрлв. «Җирһл гидгтн иим сәәхн юмн бәәҗлм!» – гиҗ санад, өөрән кевтсн экүрн бүлтхр хойр нүдәрн хәләв. Олн зүсн хортнас шин төрсн үрән харсхин кергт босад, тег эргүләд шинҗлв. Хурһна геснь өлсәд ирв. Өөрән бәәсн экән көкхәр хурһн босхар седв. Көлмүднь батрад уга хурһн өндәчкәд, хәрү ноһан деер унҗ одв. Невчк амрчаһад, хурһн дәкн босхар седв. Хурһна экнь генткн үргсн бәәдл һарад одв.

«Бичә ормасн көндр, ә-чимән уга кевт», – гисн докъя экнь өгсн бәәдл һарв. Иим докъя өгчкәд, экнь гүүһәд йовҗ одв. «Ода мини эңкр эк намаг юңгад хайчксн болхмб? Альдаран гүүһәд йовҗ одв?» – гиҗ хурһн дотран санв. Эн һазрт наалдад кевтв.

Зөвәр удан цаг давв. Экнь хурдар үрнүрн хәрү ирв. Үрән эңкрлҗ үнрчләд, икәр зовсн бәәдлтәһәр долаһад бәәв. Энүнә генткн гүүсн учрнь медгдв. Хол биш бәәсн хөөнә хошас хойр ноха гүүһәд аашсн бәәҗ. Тедниг үрнәсн холҗулхар гүүҗ одсн болҗ һарв. Экинь нохас күцҗ чадсн уга. Зөвәр ард үлдчкәд, нохас хошан темцәд йовҗ одв. «Би эс гүүсн болхла, чи тер нохасин геснд бәәх биләч. Әәмшг давсна хөөн хәрү чамур гүүҗ ирсм эн», – гих санаһан келәр эс болв чигн, бәәсн бәәдләрн экнь медүлв.

Җимбин А.

Сурврмудын хәрү текстәс олҗ умштн:

1. Ямаран цаг бәәҗ?

2. Бичкн хурһн альд кевтнә?

3. Хурһн юунд байрлна?

4. Хурһн яахар седв? Эн юңгад көл деерән зогсч чадхш?

5. Экнь гүүһәд йовҗ одхла, хурһн ю санв?

6. Экнь юңгад гүүж одв?

7. Экнь хурһндан ямаран санаһан медүлв?

8. Эн келврин авторнь кемб?

• • Соңстн. Эн аңгин нер заатн:

Бор нооста, ут өвртә, ик хамрта, төгрг хар нүдтә, ахр сүүлтә, нәрхн көлтә, хурдн гүүдлтә, хол өсрҗ гүүнә.

*Көдлмшин девтрәр көдллһн.

Герин умшлһн

Меклә

Меклә юуһарн олзта?

Рис. плавающих лягушек

Меклә уста, бальчгта һазрт бәәнә. Меклә күүнд ик нөкд болна. Күүнд хорлтан күргхш. Темснд, өвснд, садт хорлтан күргдг хорха-хот бәрҗ иднә.

Зуни цагт меклә һолд, бальчгт, урһа модд заагт үзгднә. Үвлин цагт меклә үзгдхш. Меклә үвлд һолын йоралд, өвсн заагт хавр күртл унтна.

Хаврин нарна күчәр цасн хәәләд, шовуд җирглдәд, һазр экләд көкрхлә, меклә үвлин нөөрәс сернә. Цасн, мөсн хәәләд, һолмуд, нуурмудар орсн цагла, мекләс дууһан эклнә.

Мекләс хавр болһн уснд түрсән хайна. Тер түрсдәс хойр дола хонад, бичкн-бичкн мекләс үүднә. Түрүләд ар тавгнь, хөөннь өмн тавгнь урһна.

Меклә бийдән зөв керсү. Кемр хорха-хот үзхләрн, мис мет җивәд, гетәд өөрднә. Өөрдәд, генткн һәрәдәд, келәрн шүүрч авад зальгна. Меклән келнь амнлань өмн үзүрәрн залһата. Келнәннь ардк үзүрнь сул. Меклән келнлә харһсн хорха наалдҗ одна. Тер юңгад гихлә, терүнә келн деер бәәдг шүлснь өткн болчкад, зуснла әдл, юмнла наалдҗ одна. Келнләнь харһсн хорха, өтн меклән геснд орлго бәәхш.

Мекләс урһмлд сән тусан күргдг төләдән йир олзта болна. Эдниг хәләҗ-хархмн, кезә болв чигн алхмн биш.

Сурврмудт хәрү өгтн:

1. Мекләс ямаран һазрмудт бәәнә?
2. Мекләс юуһар теҗәл кенә?
3. Мекләс альд үвлзнә?
4. Мекләс кезә сернә, дууһан дуулна?
5. Ямаран цагла түрсән хайна?
6. Түрсәс юн үүднә?
7. Бичкн мекләс яһҗ өснә?

III. ЧЕЕҖӘР ДАСТН

Дата добавления: 2014-11-06