Становішча насельніцтва. Антыфранкісцкі, рабочы, прафсаюзны рухі. Антываенны рух, студэнцкія хваляванні, нацыянальныя рухі ў Каталоніі, Галісіі, Басконіі. Кансалідацыя апазіцыі

Уражальныя эканамічныя зрухі абумовілі ломку і адміранне традыцыйнага стэрэатыпу паводзін, заснаванага на аграрным укладзе жыцця. Паступова выяснялася традыцыйная сялянская культура з яе моцнай каталіцкай традыцыяй. Актыўнае развіццё замежнага турызму ды эміграцыя іспанскіх беспрацоўных у іншыя еўрапейскія краіны спрыяла распаўсюджванню сярод іспанцаў заходніх стандартаў жыцця, а таксама прынцыпаў і каштоўнасцяў буржуазнай дэмакратыі. Гэтыя змены падрывалі сацыяльны падмурак франкісцкага рэжыму станоўча ўплывалі на рост рухаў, апазіцыйных існаваўшай уладзе.

Паражэнне ў грамадзянскай вайне і жорсткія рэпрэсіі моцна абяскровілі і дэмаралізавалі апазіцыю франкізму. Антыдэмакратычнае заканадаўства таксама тармазіла апазіцыйную дзейнасць. Тым не менш, на працягу 1950-х – першай паловы 1970-х гг. антыфранкісцкія выступленні набіралі моц. Апазіцыйныя ідэі пранікалі нават у традыцыйна прафранкісцкае асяроддзе – каталіцкія і манархічныя колы.

У каталіцкім асяроддзі аформіўся хрысціянска-дэмакратычны апазіцыйны рух, які складаўся з некалькіх партыяў і арганізацыяў памяркоўнага і левага кірункаў. Хрысціянскія дэмакраты падтрымлівалі ідэю пераходу ад дыктатуры да манархіі, заяўлялі аб неабходнасці пераходу да дэмакратыі і правядзення справядлівай сацыяльнай палітыкі, адстойваючы пры гэтым маральна-этычныя прынцыпы і традыцыі. Большасць манархістаў, аб'яднаных у шэрагу палітычных партыяў, выступалі за канстытуцыйную манархію, шматпартыйнасць, дэмакратычныя свабоды і эканамічны прагрэс.

Традыцыйна крытычна да франкізму была настроеная большасць іспанскай інтэлігенцыі, асабліва яе маладзейшая генерацыя, і студэнцтва. Іспанская моладзь, эмацыйна слаба звязаная з крывавымі падзеямі грамадзянскай вайны і франкісцкай ідэалогіяй, была закранутая нонканфармсцкімі абнаўленчымі ідэямі і лозунгамі канца 1960-х гг. і жадала жыць у новай, свабоднай краіне. Выступленні іспанскіх студэнтаў, безумоўна, не маглі дасягнуць накалу тых, што ўзарвалі стабільнасць галісцкай Францыі, але таксама расхіствалі трываласць рэжыму Ф. Франка. Масавыя выступленні працоўных паступова падрывалі адно з апірышчаў рэжыму – "вертыкальныя сіндыкаты", афіцыйныя прафсаюзныя арганізацыі прадпрымальнікаў і працоўных, куды ў прымусовым парадку ўваходзіла практычна ўсё эканамічна актыўнае насельніцтва краіны. З канца 1950-х гг. з'яўляюцца прафсаюзы новага тыпу, больш самастойныя "рабочыя камісіі", якія паступова заваёўваюць усё большыя аўтарытэт і папулярнасць. Левы фланг апазіцыі франкізму складалі ўсё яшчэ нелегальныя палітычныя партыі рабочых – ІСРП, КПІ, а таксама анарха-сіндыкалісцкая Федэрацыя анархістаў Іберыі (ФАІ).

Нацыяналістычны рух каталонцаў і баскаў, аформлены ў адпаведныя партыі, выступаў за палітычную аўтаномію сваіх правінцыяў і ў абарону сваіх моваў і нацыянальнай культуры, актыўна ўдзельнічаў у барацьбе супраць дыктатуры. Бескампраміснасць уладаў, што цвёрда стаялі на пазіцыях прызнання "адзінства іспанскай нацыі" (таксама нацыяналістычных па прыродзе), і рэпрэсіі падрывалі веру асобных арганізацый ды іх лідэраў у мэтазгоднасць выкарыстання мірных сродкаў змагання і падштурхоўвалі іх, асабліва баскскіх нацыяналістаў, да тэрарыстычных метадаў барацьбы. Рух за аўтаномію і нацыянальныя правы ў адносна адсталай Галісіі быў значна слабейшым, але і ён валодаў немалымі рэсурсамі і патэнцыялам.

У першай палове 1970-х гг. нягледзячы на сур'ёзныя ідэйныя і палітычныя адрозненні, існуючыя ў шэрагах апазіцыі, паступова прабівала сабе дарогу тэндэнцыя да адзінства ўсіх антыфранкісцкіх сіл краіны. У жніўні 1974 г. было абвешчана аб стварэнні Дэмакратычнай рады, куды разам з КПІ увайшлі прадстаўнікі рабочых камісіяў, Народная сацыялістычная партыя і ліберальна-манархічныя колы. Тады ж апазіцыйныя каталіцкія і цэнтрысцкія партыі, а таксама ІСРП стварылі Платформу дэмакратычнай згоды. У кастрычніку 1975 г. гэтыя арганізацыі дасягнулі пагаднення аб сумеснай барацьбе з дыктатурай. Упершыню з часу ўсталявання франкісцкага рэжыму апазіцыйныя сілы Іспаніі дамагліся згоды адносна шляхоў ліквідацыі рэжыму і будучага краіны.

20 лістападу 1975 г. каўдыльё Ф. Франка памёр. Іспанія апынулася на гістарычным раздарожжы.

Дата добавления: 2014-11-08