Тэма 20. Албанія ў 1945-2010-я гг

Адносіны да перабудовы ў СССР. Палітычны крызіс восені 1989 г. Актывізацыя апазіцыйных сіл. Стварэнне новых палітычных партый і рухаў. Пытанне аб аб’яднанні Германіі. Сакавіцкія выбары 1990 г. і падрыхтоўка да аб’яднання Германіі.

Дастаткова паспяховы усходнегерманскі рэжым мог яшчэ доўга цешыцца адсутнасцю любых масавых выступленняў немцаў. Прыход да ўлады М.С. Гарбачова кардынальна змяніў сітуацыю. Пераўтварэнні ў СССР і найбольш прагрэсіўных краінах Усходняй Еўропы падрабязна асвятляліся тэлебачаннем ФРГ, шырока даступным усходнім немцам. Пачалося стварэнне першых незалежных партый. Але, нягледзячы на гатоўнасць грамадства на самыя карэнныя змены, кансерватыўная вярхушка ГДР на чале з Э. Хонэкерам разглядала любыя сацыяльна-эканамічныя і палітычныя рэформы як здачу сацыялістычных заваёваў. Наадварот, найбольш актыўных крытыкаў рэжыму чакала выгнанне з краіны.

Пасля таго, як 9 верасня 1989 г. Венгрыя цалкам адчыніла свае межы для грамадзян ГДР, праз яе і Аўстрыю ў ФРГ перабралася каля 25 тыс. усходніх немцаў. Звычайнай з’явай сталі дэманстрацыі праціўнікаў рэжыму. Паказальна, як узрастала іх масавасць: 25 верасня ў Лейпцыгу на вуліцы выйшла толькі 5 тыс. чалавек, праз тыдзень – 20 тыс., а 6 кастрычніка – ужо 70 тыс. пад лозунгам "Мы – адзін народ".

Аграмадны ўплыў на лёс Германіі рабіла пазіцыя савецкага лідэра. М.С, Гарбачоў, які прыбыў на святкаванне 40-х угодкаў утварэння ГДР, на ўрачыстым паседжанні ў Палацы Рэспублікі папярэдзіў кіраўніцтва ГДР і САПГ, што " жыццё яго пакарае, калі яно будзе спазняцца ". Унутрыпартыйная апазіцыя на чале з Эганам Крэнцам выкарыстала сітуацыю і павяла наступленне на кансерватараў. 18 кастрычніка 1989 г. галава ГДР і САПГ Э. Хонэкер падаў у адстаўку. Э. Крэнц стаў новым генеральным сакратаром САПГ, старшынёй народнай палаты ГДР і Нацыянальнай рады абароны.

Аднак на выпраўленне памылак мінулага новаму рэфармісцкаму кіраўніцтву было адпушчана занадта мала гістарычнага часу. Народ звязваў сваё будучае і спадзяванне на лепшае жыццё не з САПГ і ГДР. Сімвалам краху сацыялістычнага эксперыменту ў ГДР і, шырэй, ва ўсім сацыялістычным лагеры стала падзенне 9 лістапада 1989 г. Берлінскай сцяны.

У снежні 1989 г. САПГ страціла манаполію на палітычную ўладу – з канстытуцыі быў выключаны адпаведны артыкул. На кіруючыя пазіцыі ў партыі выйшлі прыхільнікі яшчэ больш радыкальных пераўтварэнняў. САПГ была перайменавана ў Партыю дэмакратычнага сацыялізму (ПДС), а яе старшынёй (пасада генеральнага сакратара і Палітбюро увогуле скасоўваліся) быў абраны дэмакрат Грэгар Гізі.

З лістапада 1989 г. узнікаюць грамадзянскія рухі – "Новы форум", "Дэмакратычны прарыў" і інш. Як правіла, пры падтрымцы заходнегерманскіх партнёраў арганізуюцца новыя палітычныя партыі Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі (пры ўдзеле аднайменнай партыі), Нямецкі сацыяльны саюз (ННС; арыентаваўся на баварскую ХСС). Даўно існаваўшыя ў краіне партыі – ХДС, ЛДПГ, НДПГ і НСПГ выйшлі з блоку з камуністамі.

Адзіным лозунгам апазіцыі на выбарах, што прайшлі 18 сакавіка 1990 г., стала аб’яднанне дзвюх германскіх дзяржаў. Перамаглі блок "Альянс за Германію", які набраў 48,14% (ХДС - 40,9%, НСС – 6,32%, "Дэмакратычны прарыў" - 0,92%), і СДПГ – 21,8%. ПДС чакала фіяска – толькі 16,4%. Па выніках выбараў была створана вялікая дэмакратычная кааліцыя, лідэрства ў якой належала "Альянсу за Германію" і СДПГ. Новаабраная Народная палата аднагалосна прагаласавала за скасаванне прэамбулы да канстытуцыі ГДР, дзе гаварылася аб "сацыялістычнай дзяржаве рабочых і сялян". Урад было даручана ўзначаліць Лотару дэ Мезьеру, лідэру ХДС. Падчас перамоваў наконт фармавання ўраду было прынятае ключавое рашэнне аб уступленні ГДР у склад ФРГ

Пасля заключэння Дагавора аб эканамічным, валютным і сацыяльным саюзе ГДР і ФРГ (травень) і прызначэння на 2 снежня 1990 г. агульнагерманскіх парламенцкіх выбараў 12 верасня 1990 г. быў падпісаны "Дагавор аб канчатковым урэгуляванні у дачыненні Германіі". 3 кастрычніка 1990 г. "Дагавор аб аб’яднанні Германіі" набывае моц і ГДР спыніла сваё існаванне.

Вызваленне краіны. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя пераўтварэнні ў другой палове 1940‑х гг.

Яшчэ да пачатку другой сусветнай вайныў красавіку 1939 г. манархічная Албанія была захоплена італьянскімі войскамі і як пратэктарат уключана ў склад Італьянскай імперыі. Нягледзячы на страту суверэнітэту, ў гады вайны краіна нават здолела прырасці суседнімі тэрыторыямі: ад Югаславіі ёй дасталася Косава, а ад Грэцыі – заходняя частка Македоніі. У час італьянскай, а потым германскай акупацыі ў Албаніі складваецца некалькі арганізацый супраціўлення. Буйнейшымі з іх былі Рух нацыянальнага вызвалення (РНВ), створаны албанскімі камуністамі па югаслаўскім ўзоры (заснаванне ў лістападзе 1941 г. Албанскай камуністычнай партыі (КПА) таксама прайшло пры актыўнай дапамозе югаславаў), і Нацыянальны Фронт (НФ) – рэспубліканскі, нацыяналістычны і антыкамуністычны рух, які аб'яднаў многіх дзеячаў даакупацыйнай апазіцыі. Важнай асаблівасцю апошняга было імкненне пры агульнай арыентацыі на дзяржавы антыгітлераўскай кааліцыі захаваць далучаныя акупантамі тэрыторыі.

Паміж РНВ і НФ, тэарэтычна саюзнікамі ў вызваленчай барацьбе, пастаянна ўзнікалі ідэалагічныя і ваеннна-стратэгічныя супярэчнасці. З падзеннем рэжыму Б. Мусаліні і выхадам Італіі з вайны канфлікт паміж гэтымі сіламі дасягнуў апагею. Пакінутая італьянцамі зброя стала выкарыстоўвацца для братазабойчай барацьбы.

У Албанію былі ўведзены сілы Вермахту, але столькі, колькі было дастаткова для кантролю над найбольш важнымі гарадамі краіны і марскім узбярэжжам. Германія яшчэ раз пацвердзіла правы Албаніі на далучаныя тэрыторыі. Новыя палітычныя абставіны, і асабліва абяцанні нацыстаў, спакусілі НФ на калабарацыю. РНВ, нават нягледзячы на поўнае разуменне непазбежнасці страты новых албанскіх зямель у выніку перамогі антыгітлераўскай апазіцыі заняў супрацьлеглую пазіцыю. Пры моцнай дапамозе югаслаўскіх партызанаў Ёсіпа Броз Ціта і карыстаючыся вялікай падтрымкай сярод мясцовага насельніцтва РНВ пераўтварыўся ў найбольш магутную ваенна-палітычную сілу ў Албаніі.

На двух з'ездах КПА (травень і кастрычнік 1944 г.) РНВ быў абвешчаны Часовым урадам. Неўзабаве ён паставіў пад свой кантроль большую частку краіны. Калі нацысты ў лістападзе 1944 г. распачалі эвакуацыю, яго сілы здолелі заняць і Тырану. Амбітны партызанскі ўрад пераўтварыўся ў сапраўднага носьбіта дзяржаўнай улады. У 1945 г. РНВ быў перайменаваны ў Дэмакратычны Фронт Албаніі (ДФА).

Пасля вызвалення краіны 29 лістапада 1944 г. пачынаецца фармаванне народна-дэмакратычнага рэжыму і глыбокія эканамічныя пераўтварэнні. У студзені 1945 г. урад ДФА прымае дэкрэт аб увядзенні падатку на прыбыткі, атрыманыя ў гады вайны. Гэты акт насіў непрыхавана канфіскацыйны характар і адчувальна ўдарыў па мясцовай буржуазіі, а таксама прывёў да нацыяналізацыі германскіх і італьянскіх актываў, прамысловасці і транспартнай сістэмы. У жніўні 1945 г. быў прыняты закон аб аграрнай рэформе. Зямля, экспрапрыіраваная ў памешчыкаў (беяў), кулакоў (ага) і манастыроў перадавалася сялянам. Гэта, а таксама шэраг дэкрэтаў, якімі былі скасаваныя сельскагаспадарчыя пазыкі, на 3/4 зменшана зямельная рэнта, нацыяналізаваныя водныя рэсурсы, забяспечылі камуністам падтрымку вёскі. Напачатку 1947 г. быў цалкам ліквідаваны прыватны сектар у прамысловасці, а напрыканцы года – завершана нацыяналізацыя банкаў.

Цяпер камуністам яшчэ не хапала толькі міжнароднага, у тым ліку амерыканскага і брытанскага, прызнання. Для гэтага трэба было арганізаваць, сама меней, парламенцкія выбары. 2 снежня 1945 г. яны адбыліся. Народ выявіў немалую актыўнасць – прагаласавала 89,8% патэнцыйных выбаршчыкаў. 93,2% галасоў атрымаў безальтэрнатыўны партыйны спіс Дэмакратычнага Фронту, дзе запраўлялі камуністы. 11 студзеня 1946 г. Заканадаўчы сход ліквідаваў манархію, дэтранізаваў апошняга караля Зогу І і абвясціў Албанію Народнай Рэспублікай. 14 сакавіка таго ж года была прынятая Канстытуцыя – поўная копія тагачаснай югаслаўскай толькі без яе федэралізму.

Першыя эканамічныя і палітычныя змены ў Албаніі не выклікалі вялікага аптымізму на Захадзе. Адтуль сталі дапускацца ўцечкі інфармацыі аб гатоўнасці задаволіць спадзяванні Грэцыі на анексію Паўднёвай Албаніі, т.зв. Паўночны Эпір. Савецкі Саюз у траўні 1946 г. адмовіўся прыняць высокапастаўленую албанскую ўрадавую дэлегацыю. Адзіным акенцам у свет для Албаніі заставалася Югаславія. Гэтыя краіны звязвала не толькі двухбаковае пагадненне, заключанае ў ліпні 1946 г. Югаслаўскія камуністы прадстаўлялі сваіх албанскіх таварышаў на ўстаноўчым з'ездзе Камінфарма (верасень 1947 г.). Не дзіўна і тое, што яны наваднілі адміністрацыйны апарат і албанскае войска. Інвестыцыі, пазыкі, фінансавыя мерапрыемствы і мытныя правілы Югаславіі фактычна прывялі да эканамічнай інкарпарацыі Албаніі. Албана-югаслаўскія дачыненні сталі да смешнага падобныя на нядаўнія албана-італьянскія адносіны часоў пратэктарату.

Тым не менш, групоўка на чале з Кочы Дзодзэ (сакратар ЦК партыі і міністр унутраных спраў), куды ўваходзілі пераважна выхадцы з рабочага асяродку, не адчувалі аніякай заклапочанасці з нагоды гэтай залежнасці і нават былі гатовыя на ўключэнне Албаніі ў склад Югаславіі на правах яе сёмай рэспублікі.

На іншых пазіцыях стаялі камуністы-прыхільнікі Энвера Ходжы і Сейфулы Малешовы (галоўным чынам інтэлігенцыя). Яны выступалі за больш самастойную унутраную палітыку і больш дыверсіфікаваны знешнепалітычны курс. Узімку 1945-1946 гг. К. Дзодзэ ўдалося ліквідаваць С. Малешову і падабрацца да самога Э. Ходжы. Апошняга выратавала пагаршэнне савецка-югаслаўскіх адносінаў, а потым іх разрыў.

Першым намёкам на змену палітычнай абстаноўкі стаў санкцыяваны Сталінам дзяржаўны візіт Э. Ходжы ў Сафію (снежань 1947 г.), дзе былі ўсталяваныя дыпламатычныя адносіны і падпісана двухбаковае пагадненне. Югаславія была надзвычай незадаволеная падобнай самастойнасцю Албаніі, але нічога зрабіць ужо не здолела. 28 чэрвеня 1948 г. Сталін (фармальна Камінфарм) асудзіў Ціта, а ўжо праз тры дні Ходжа дэнансаваў усе эканамічныя пагадненні з Югаславіяй як несумяшчальныя з дзяржаўным суверэнітэтам сваёй краіны і загадаў югаслаўскім спецыялістам у 48 гадзінаў пакінуць Албанію.

Савецкі Саюз і некалькі яго сатэлітаў шчодра адплацілі Э. Ходжы за яго антыюгаслаўскі дэмарш грашыма, абсталяваннем і ваеннай тэхнікай. Узаемазвязаныя савецка-югаслаўскія і албана-югаслаўскія рознагалоссі выклікалі чыстку ў Албанскай партыі працы (АПП – так з верасня 1948 г. стала называцца КПА). К. Дзодзэ і яго таварышы па працітаўскай групоўцы былі пазбаўленыя сваіх пасадаў, выключаныя з партыі і, нарэшце, прысуджаныя да смерці за дзяржаўную здраду і расстраляныя. Антыцітаўскія чысткі прывялі да ліквідацыі 14 членаў ЦК (з 31) і 32 дэпутатаў парламента (са 109). Усяго ў выніку рэпрэсіяў АПП страціла каля 25% членаў. У адрозненне ад многіх ахвяраў камуністычных чыстак у іншых краінах Цэнтральнай і Паўднёва-Усходняй Еўропы, К. Дзодзэ і яго паплечнікі у камуністычнай Албаніі так і не былі рэабілітаваныя. "Югаслаўская" Канстытуцыя Албаніі 1946 г. была заменена на іншую, створаную па савецкім узоры – Канстытуцыю 1950 г. Новы Асноўны закон уключыў палажэнні аб будаўніцтве асноў сацыялізму.

Такім чынам, падтрымка Савецкага Саюзу не толькі дазволіла Э. Ходжы расправіцца з унутранай апазіцыяй, але й таксама прыдбаць для сваёй краіны магутнага і далёкага патрона замест блізкай і вельмі пагрозлівай Югаславіі. Сталін у сваю чаргу набываў для Савецкага Саюза ваенна-марскую базу ў Міжземнамор'і (порт Влёра) і забяспечваў амаль поўную ізаляцыю Югаславіі ад краінаў народнай дэмакратыі.

У лютым 1949 г. Албанію прынялі ў Савет Эканамічнай Узаемадапамогі, а ў траўні 1955 г. яна стала сузаснавальніцай Арганізацыі Варшаўскага Дагавору.

Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны ў 1950‑я гг. Пераход да "новага курсу" албанскага кіраўніцтва. Пераарыентацыя на Кітай.

Напрыканцы 1940-х – першай палове 1950-х гг. Э Ходжа пераняў базавыя сацыяльна-эканамічныя, палітычныя і культурна-ідэалагічныя інстытуты і праграмы сталінізму. Летам 1949 г. Народны сход (парламент) зацвердзіў 2-гадовы план развіцця эканомікі, у якім быў вызначаны курс на сацыялістычную індустрыялізацыю Албаніі. Хаця ён быў выкананы толькі на 80%, аб’ём валавой прадукцыі у 4 разы перавысіў узровень 1938 г. Пры дапамозе СССР былі пабудаваныя некалькі буйных прадпрыемстваў, ГЭС, мадэрнізаваныя нафтапромыслы. За гады першай пяцігодкі былі пабудаваныя яшчэ каля 150 новых прамысловых прадпрыемстваў.

Пры гэтым спробаў фарсіраванай калектывізацыі сельскай гаспадаркі не рабілася, таму сацыялістычны сектар у 1950 г. даваў толькі 6% агульнага аб'ёму сельгаспрадукцыі. Але ў 1955 г. быў узяты курс на паскарэнне тэмпаў кааперавання сельскай гаспадаркі. Планам другой пяцігодкі (1956-1960) было намечана завяршэнне калектывізацыі і дасягненне поўнага забеспячэння патрэбаў насельніцтва ў хлебе за кошт уласнай вытворчасці. У 1960 г. сацыялістычны сектар даваў ужо 80% сельгаспрадукцыі.

У адрозненне ад большасці іншых народаў Цэнтральнай і Паўднёва-Усходняй Еўропы албанцы станоўча ацэньвалі савецкі ўплыў, бо бачылі ў СССР свайго абаронцу супраць Грэцыі і Югаславіі, а таксама крыніцу эканамічнай мадэрнізацыі. Таму імкненне Хрушчова ў сярэдзіне 1950-х гг. замірыцца з Ціта і асуджэнне ім сталінізму выклікалі ў Албаніі, асабліва ў вышэйшых эшалонах улады, непрыхаванае раздражненне. Тым не менш, у духу савецкай палітычнай моды ў 1954 г. албанскі правадыр Э. Ходжа саступіў пасаду прэм’ер-міністра вайскоўцу Мехмету Шэху, а ІІІ з’езд АПТ асудзіў культ асобы.

Далейшыя падзеі не на жарт занепакоілі албанцаў. У траўні 1960 г., напрыклад, М.С. Хрушчоў заявіў лідэру грэчаскай апазіцыі Сафоклісу Венізеласу аб магчымасці прадастаўлення грэчаскай меншасці ў Паўднёвай Албаніі аўтаноміі. Потым былі моцна скарочаны пастаўкі ў краіну савецкага збожжа, адкліканы спецыялісты, адтэрмінавана выдзяленне крэдытаў.

Албанскія лідэры адказалі смелым ідэалагічнымі выпадамі ў бок СССР. Хрушчоў, у сваю чаргу, паспрабаваў выкарыстоўваючы ваенна-марскі флот Албаніі і незадаволеных Э. Ходжай чыноўнікаў з АПП, ажыццявіць у ліпні 1960 г. дзяржаўны пераварот. Апасля яго правалу савецкі лідэр абрынуўся на Албанію са знішчальнай крытыкай на ХХІ з'ездзе КПСС (кастрычнік 1961 г.), называючы Э. Ходжу і яго паплечнікаў "прадажнымі Іудамі", яшчэ больш небяспечнымі за адкрытых ворагаў, і прадказваючы ім хуткую палітычную смерць. Савецкая эканамічная дапамога Албаніі цалкам спынілася. Але гэтая спроба пакараць Ходжу аказалася нагэтулькі ж марнай, як і ранейшая спроба Сталіна змясціць Ціта, хаця Мікіта Сяргеевіч пайшоў яшчэ далей свайго папярэдніка і ў снежні 1961 г. разарваў з Албаніяй адносіны. У 1962 г. Албанія пакінула СЭУ і гэта адразу адмоўна адбілася на яе гандлёвым балансе і эканамічнай сітуацыі.

IV з’езд АПП (люты 1962 г.) канстатаваў факт пабудовы эканамічнай базы сацыялізму ў Албаніі і паставіў задачу пабудовы поўнага сацыялістычнага грамадства. Тады ж была падтрыманы унутры- і знешнепалітычны курс КНР. У кантэксце пагаршэння кітайска-савецкіх дачыненняў мааісцкі Кітай натуральна заняў вакантнае месца патрона Албаніі, аказваючы ёй маштабную ідэалагічную, палітычную, тэхнічную і эканамічную дапамогу. Неўзабаве дзеля таго, каб ачысціць албанскае грамадства ад несацыялістычных тэндэнцыяў, скараціць бюракратычны апарат і абараніць партыю ад рэвізіянісцкай дэгенерацыі, на албанскую глебу былі перанесеныя многія элементы кітайскай культурнай рэвалюцыі. Аднак у адрозненне ад першакрыніцы, албанская версія культурнай рэвалюцыі ніколі не выходзіла з пад кантролю партыі і не набыла гэтулькі разбуральнага характару. На працягу большай часткі 1960-х гг. Кітай і Албанія захоўвалі поўны кансенсус адносна прыроды імперыялізму, "рэвізіянісцкай дэгенерацыі" савецкага кіраўніцтва і падманлівасці мірнага суіснавання розных грамадска-палітычных сістэмаў, свяшчэннасці класавай барацьбы, рэвалюцыйнай ваяўнічасці і дыктатуры пралетарыяту і крытэрыяў сапраўднага камунізму. КНР стала аказваць Албаніі фінансавую і кадравую дапамогу, якая раней забяспечвалася СССР.

Пад прыкрыццем вайскова і ідэалагічна магутнага, але аддаленага Кітаю, рэжым Э. Ходжы стаў разглядаць Савецкі Саюз, а не Грэцыю або Югаславію, у якасці галоўнай пагрозы краіне і самому сабе. Гэтае меркаванне неаднаразова знаходзіла пацверджанне ў сярэдзіне 1960-х гг. Па-першае, змяшчэнне з пасады кіраўніка спецслужбаў Югаславіі Аляксандра Ранкавіча змякчыла палітыку Бялграду ў дачыненні сваёй албанскай меншасці і дазволіла яму паспытаць магчымасці замірэння з Тыранай. Па-другое, грэчаская хунта "чорных палкоўнікаў", што захапіла ў Афінах уладу ў красавіку 1967 г. аказалася куды менш ваяўнічай па пытанню прыналежнасці Паўднёвай Албаніі, чым іх манархічныя папярэднікі. Па-трэцяе, жнівеньскае 1968 г. ўварванне Савецкага Саюзу і яго сатэлітаў у Чэхаславакію адкрыла падобную перспектыву і для Албаніі. Для таго, каб не даць магчымасці Брэжневу выкарыстаць тую ж казуістыку, што і пры скіданні Аляксандра Дубчака ў Чэхаславакіі, Э. Ходжа заявіў аб выхадзе сваёй краіны з АВД (верасень1968 г.). Гэтае рашэнне і жаданне парваць усялякія кантакты з СССР былі падмацаваныя абменам вайсковых і партыйных дэлегацый з Кітаем.

Цяпер рэжым Ходжы пачаў рыхтаваць свой народ да магчымага ўварвання Савецкага Саюза. Меркавалася, што агрэсія можа скіроўвацца праз Балгарыю ці Адрыятычнае ўзбярэжжа, таму Албанія нават звярнулася да Румыніі і Югаславіі з просьбай дапамагчы ёй у выпадку эскалацыі канфлікту. Абвастрала перадваенны псіхоз і тое, што Кітай, на думку албанскага кіраўніцтва, праявіў сваю вайсковую слабасць у памежных сутыкненнях з Савецкім Саюзам у 1969 г.

Пагаршэнне эканамічнага становішча ў 1960‑я гг. Цяжкасці эканамічнага развіцця 1970‑х гг., іх прычыны. Пагаршэнне адносін з Кітаем і спыненне ім дапамогі Албаніі. Самаізаляцыя Албаніі.

Дайшло да таго, што ўсё часцей гучала думка аб неабходнасці ўмацавання сувязяў з Захадам – адзінай магутнай процівагай СССР. Падрыхтоўчым крокам стала ўсталяванне поўнамаштабных дыпламатычных кантактаў з Югаславіяй і Грэцыяй (да таго іх увогуле не было!) у 1971 г. Пасля гэтага да 1975 г. гандлёвы зварот Албаніі з Югаславіяй і Захадам павялічыўся ў 4 разы, а з сярэдзіны 1970-х гг. на заходнія краіны ўжо прыпадала каля 1/3 яе знешняга гандлю. Дыпламатычныя кантакты з заходнімі дэмакратыямі таксама актывізаваліся. На працягу 1970-х гг. колькасць міжнародных партнёраў Албаніі павялічылася з 42 да 94, з паўсотняй краінаў падтрымліваліся эканамічныя сувязі.

Праўда, дыпламатычны прагрэс Албаніі у 1970-х гг. быў азмрочаны сваркай з Кітаем. Пакуль Кітайская Народная Рэспубліка не была прадстаўлена ў ААН (да 1971 г. яе месца там займаў Тайвань), яна была зацікаўленая ў выкарыстанні Албаніі як рупару на міжнароднай арэне і была гатовая шчодра плаціць за гэта. Потым інтарэс да далёкай маленькай краіны стаў прадказальна падаць. У самой Албаніі паступова стала нарастаць недаўменне палітыкай Мао Цзэдуна (візіт амерыканскага прэзідэнта Р. Ніксана ў Кітай у 1972 г. і г.д.). Пасля смерці "вялікага стырніка" і пачатку рэформаў Дэн Сяапіна (1978 г.) ад былой любові не засталося і следу. Але за 17 гадоў супрацоўніцтва з КНР краіна атрымала $1,4 млрд. Такім чынам, Албанія, доўгі час прывязаная да адной з моцных дзяржаваў – да Італіі ў міжваенны перыяд, Германіі ў гады вайны, а потым да Югаславіі, СССР і Кітаю – нарэшце магла цешыцца небывалай свабодай палітычнага манеўру.

У эканоміцы змены міжнароднага становішча Албаніі прымусілі дэклараваць пераход да палітыкі разліку на ўласныя сілы. На гэтым шляху былі дасягнуты пэўныя поспехі. Так напрыклад, да пачатку 1980-х гг. Албанія магла цалкам забяспечыць свае патрэбы ў збожжы, нафце, электрычнасці і асноўных прадуктах хімічнай прамысловасці. Вельмі багатая прыроднымі выкапнямі, Албанія ўласнымі сіламі перапрацоўвала большую частку здабытых мінералаў. Быў створаны параўнальна шырокі індустрыяльны сектар. Але дасягаліся гэтыя вынікі выключна за кошт неймаверных фінансавых, матэрыяльных і людскіх высілкаў. Дастаткова сказаць, што часам праца зацягвалася да 14-16 гадзінаў, а звышурочная праца часта увогуле не аплачвалася. На фоне астатняй Еўропы краіна заставалася жабраком – яе ВУП на душу насельніцтва ў 1986 г. складаў толькі $930.

Дата добавления: 2014-11-08