ГЛОССАРИЙ 4 страница

Коммерциялық банкілердегі азаматтар салымдарын сақтандыру пайдасының негізгі дәлелдері: салымшылар арасында үрейді болдырмау және «ақпарат алмаған салымшыларды қорғау». Салымшылар банктің банкроттығы бойынша негізді және негізсіз қауіптенуі, қарыз қаражаттарымен жұмыс істейтін тек жеке банктің банкроттануынша ғана емес, сонымен бірге ол негізінен жиі болатын «домино әсері» деп аталатынға да әкелуі мүмкін. Бұл банк жүйесінің жүйелік дағдарысына әкелуі мүмкін болатын салымшылар өз қаражаттарын банктерден жаппай алған кезде басталады, сонымен бірге «банктерге шабуыл» сенімсіз ақпарат, газеттің «жалған хабары» себебінен болады. Дағдарыс жағдайына ұшыраған банк клиенттерінің депозиттерін тым болмаса ішінара өтеу арқылы банк үрейін болдырмау, шығыстары әдеттегідей, жүйелік дағдарыс салдарын жою шығындарынан әжептәуір аз болады.

Сондай-ақ «ақпарат алмаған салымшыларды қорғау» азаматтардың депозиттерін сақтандыру пайдасында маңызды дәлел болып табылады. Әрине, әдеттегідей, банкінің барлық салымшылары банк жағдайын тұрақты түрде қадағаламайды және оларды жақсы түсіне бермейді, өйткені халықтың экономикалық білімі мен машықтары төмен.

Сақтандыру депозиттері жүйесін енгізуге қарсы дәлелдер ерекше түсіндіруді талап етеді. Депозиттерді мемлекеттік сақтандыру жүйесі, салымшыларды қорғаудың әлеуметтік-экономикалық тетігі бола тұра, сол кезде тәуекелдіктерді басқаруға бағытталған банк менеджментінің ынталандыруын азайтады, банкілердің мүмкін болатын банкроттығына және соңғы нәтижесіне жағдай жасайды. Банктердің менеджерлері арасында «моральдық тәуекелдік» проблемасының пайда болуы өкіметтің аса қауіпті саясатты ынталандыру, кейде мүмкін болатын шығындарды мемлекет «толтыратын» сенімді, экономикалық субъектілердің жауапкершіліксіз тәртібінен болады.

Банктердің жоғары мөлшерлемелері де салымшылардың ынталандыруын тудырмайды. Оларды, әдеттегідей, ауыр қаржы жағдайына ұшыраған банктер ұсынады.Әрине, салымшылар жоғары өтемақыны талап етеді. Депозиттер бойынша төмен пайыздар «пайыздық қырқысты» тудыруы мүмкін. Қазір депозиттерді сақтандырудың (ДСЖ) бірталай алуан түрлі нысандары бар. Олардың жіктеулері көрсеткендей өзара елеулі түрде ажыратылады. Іріктелім негізінде валюталық салымдарды сақтандыру есебі ескерілген зерттеулер жатыр.

Халық арасында кең түсіндіру жұмысын үдемелі жүргізе отырып, банктердің және қорға мүше банктердің кейбір депозиттерінің сақтандырылмағандарына назар аудару керек еді. Сонымен, депозиттерге кепілдік беру жүйесіне енбеген банктер, осы жағдайды пайдаланып, мерзімді депозиттер бойынша жоғарырақ мөлшерлемелерді ұсынып, ұлысқа ие болды. Депозиттерге сақтандыруды қолданған банктер, қорға депозиттерді аудару жүйесінің сенімділігін арттыра отырып, зиян шекті. Берілген жүйеге кірмейтін банктермен салыстырғанда, қатысушы банктер, бәсекеге қабілеттігін азайтып, нарықтық орнын жоғалтып, қорда сақтандыруға жатпайтын сыйақы мөлшерлемелерінің баламалы жағдайларымен мерзімді депозиттердің жаңа түрлерін ұсынуға мәжбүр болды.

Депозиттерге кепілдік беру ережелері жөніндегі халықтың хабардар болуы өскен кезде, 2002 жылы жағдай біршама түзеле бастады. Кепілдік беру жүйесімен расталған депозиттердің өсу қарқыны, жеке тұлғалардың мерзімді депозиттерінің жалпы көлемінің өсуінен артып кетті. Шетел валютасыман депозиттерге кепілдік беру бүгінгі күні маңызды болып есептелмейді, өйткені экономиканы долларсыздандыру үдерісін тежейді.

Сонымен, Қазақстандық депозиттер нарығының ерекшелігі – еліміздегі үш ірі банктің шоғырлану деңгейінің өсуі. Алайда бұл банктердегі депозиттердің жалпы көлемі төмендемей, жай қарқында өсті. Заңды тұлғалардың депозиттері – бұл негізінен есеп айырысу шоттарындағы қаражат қалдықтары екенін ескере отырып қорытқанда: ірі банктер үшін депозиттер ресурстар көзі ретінде, оларды құрған кезеңдегіден соншама тартымды емес. Ірі банктер клиенттерге пайыздық мөлшерлемесінің шамасымен емес, оларға банкілер сенімділігімен маңызды, ең пайдалы, қомақтыларын таңдап алып, «мамандана» бастауы сөзсіз. Ақшасы аз жинақталған клиенттер, яғни көпшілігі, басты назарды депозиттер бойынша пайыздардың шамасына және жинақталған ақшаны басқа банкке аудару мүмкіндігін «қарап шығуға» аударады.

Доллар бағамының құлдырауы, еуроның тұрақсыздығын, муниципалдық тұрғын үйдің мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруды және де жылжымайтын мүлікке салым салуды есекере отырып, әзірге банк депозиттері пайда алудың сенімді мүмкіндігі ғана емес, әрі жылжымайтын мүлікке салым салу болып есептеледі. Алайда жеке тұлғалардың депозиттерін тартатын банкілер, сыйақы бойынша пайыздық мөлшермелерінің шамасы бойынша, заңға сәйкес шектелген. Сондықтан олар салымды тарту үшін үлкен жарнамалық бюджет жұмсауға мәжбүр.

Жеке меншік қорды құру қандай да болмасын банк тобына жеке тұлғалардың депозиттер нарығындағы тек өз орындарын күшейтіп қана қоймайды, сонымен бірге Ұлттық банк жүйесінің тұрақтылығына оң әсер етеді. Және де оның «жұмылдыру» әсерін күшейтеді, яғни әрі салыстырмалы түрде отандық ірі салымшылар мен инвесторлар үшін, сондай-ақ жақын және алыс шетелдегі капитал иелері үшін тартымдылықты арттыра түседі. [10, 29 б]

Қолданыстағы заңдар бойынша депозиттерге кепілдік беруге жеке меншік қорларына тыйым салынбаған. Бірақ, алайда олардың құрылуы мен қызмет етуі заңдарда жазылмаған. Проблема шешуді талап етеді, өйткені жуық арада депозиттерге кепілдік берудің жеке меншік қорын құру жөнінде сөз болуы мүмкін.

3.2. Банктердің депозиттік операцияларын жетілдіру жолдары.

Үкіметтің 2003 жылғы 28 шілдеде № 753 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы қаржы секторын дамыту тұжырымдамасына сәйкес қазіргі кезеңдегі салымшылардың қорғау жүйесінің бәрі бірдей депозиттерді халықаралық стандартпен сақтандырудың деңгейіне сәйкес келе бермейді, бұл ВХҚ және қаржы тұрақтылығының Форумы ұсынған талаптарға қатысты болады. Осыған байланысты халықаралық стандартқа өту және банк-қатысушыларды тарату процесіне қадағалау жасауда Қордың өкілеттіктерін кеңейту ұсынылады; объектілерді айқындаудың кепілдік ету рәсімдерін жетілдіру және оны үнемі кеңейту; салымдарға кепілдік ету жүйесінің объектілері болып табылатын тұрғындардың депозит бойынша өтеу мөлшерін ұлғайту; банк жүйесіне салымшылардың сенімін арттыру және тұрақтылықты сақтаудың деңгейіне дейін салымдар бойынша өтемді резервке жеткізу мақсатында салымдарға кепілдік ету жүйесінің банктердің қаржыландыру тәртібін жетілдіру.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1.Тартылған қаражаттарға не жатады?

2.Депозит дегеніміз не?

3.Депозиттің қандай түрлері болады?

4.Депозиттерді сақтандыру жүйесі және оның банктердегі жеке тұлғалардың салымдары бойынша міндттемелерін қамсыздандырудағы ролі қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңы.30.03.1995.

2. «ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы 30.03.1995.

3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-ші басылым.-

Алматы: ИздатМаркет, 2004. –с.81-90.

11-тақырып. Банктік ресурстардың депозитке жатпайтын көздері және банкаралық несиелік ресурстар.

1. Дәрісті ұсыну.

2. Коммерциялық банктердің депозитке жатпайтын қаражаттарды тарту мақсаты және ондай қаражаттардың банк өтімділігін қамтамасыз етудегі рөлі.

Банктік тәжірибеде банктік ресурстар қатарын депозиттік емес тартылған қаражаттар да толықтыруда. Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз түрінде немесе өз меншікті қаражаттарын сату жолымен тарататын қаражаттары болып табылады. Мұндай қаражаттарды тартудың көп тараған формаларына мыналар жатады:

- банкаралық нарықтан займдар алу;

- бағалы қағаздарды сата отырып, кейіннен қайта сатып алу туралы келісім жасау;

- вексельдерді есепке алу және Орталық банктен ссуда алу;

- банк акцептерін сату;

- коммерциялық бағалы қағаздар шығару;

- евродолларлар нарығынан займдар алу;

- капиталдық ноталар мен облигациялар шығару.

Депозиттік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара ажыратылады. Біріншіден, олар персоналдық емес, яғни банктің нақты клиенттің атынан тартылмайды; екіншіден, мұндай қаражаттарды тарту инициативасы банктің өзінен туындайды.

Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер айналысады. Өйткені, депозиттік емес қаражаттар ірі сомада сатып алынатындықтан да, оларды көтерме сауда операциялар сипатына жатқызуға болады.

Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.

Жинақтарды тартудың тағы бір маңызды факторы - тұрғындардың банктік жүйеге деген сенім дәрежесі. Бұл фактор салымшылар үшін депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерге қарағанда артық.

Тұрғындардың ақшалай кірістерінің көлемі банктік сфераға салымдарды тартудың мүмкін болатын көлемін анықтайды. Адам неғұрлым көп табыс тапса, соғұрлым ол тек тұтынып қана емес жинақтай да алады. Сонымен қатар тұрғындар кірістерінің өмір сүру минимумынан жоғары болуы олардың ақшалай қаражыларын жинақтауға деген сұраныстары да арта түседі.

Бүгінгі таңда банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген ерекшеліктер бар деуге болады. Коммерциялық банктердің қызметінің тұрақтылығы үшін, ең бастысы, олардың баланстары өтімді болу керек, ал оның қамтамасыз етілуі, банктік ресурстар мен несиелік жұмсалымдар арасындағы көлемі және мерзімі бойынша тепе-теңдіктің сақталуын талап етеді.

Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар нарығы қалыптасты. Сөйтіп банктер жаңа қызмет түрлері ретінде бағалы қағаздармен, факторинг, лизинг, және басқа да операциялармен тікелей жұмыс жасай бастады. Бұл, яғни банктің ресурстық құрамына тек қана ақшалай қаражаттар ғана емес, сол сияқты тауарлы-материалдық құндылықтар және бағалы қағаздар кіреді дегенді білдіреді. Ұлттық банкіміз «банктердің банкі» болып табылатындықтан, коммерциялық банктердің ресурстарының бір бөлігі сол банктен алған ресурстардан да құрылады.

Демек, коммерциялық банктер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдық қызметке байланысты, банктік ресурстар нарығында ақшалай ресурстарды сатып ала отырып, оны қажет ететін кәсіпорындарға, ұйымға және халыққа сатып отырады.

Кез келген банктің мақсаты өзінің ресурстық потенциалын арттыру болып табылады.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1.Тартылған қаражаттарға не жатады?

2.Банкаралық несие?

3.Овернайт дегеніміз не?

4.Күндізгі займ?

5.Депозиттік емес ресурстарды қалай түсінесіз?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңы.30.03.1995.

2. «ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы 30.03.1995.

3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-ші басылым.-

Алматы: ИздатМаркет, 2004. –с.91-93.

12-тақырып. Активтер және коммерциялық банктің активтік операциялары мен активтер портфелі.

1. Дәрісті ұсыну.

2. Активтер және активтік операциялар туралы түсінік, олардың пассивтік операциялардан айырмашылығы.

Банктің активтік операциялары бұл қажетті табыс алу үшін және өтімділікті қамтамасыз ету мақсатында банктің өзіндегі ресурстарын орналастырумен байланысты операциялар. Банктік активтердің маңызды бөлігі – несиелік портфельді құрайды. Банктің несиелері біршама табысты және ең тәуелді болып келеді. Олар банктік операциялардың пайдасынан басты көзін құрайды.

Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендіруіне, тәуекелді активтерінің көлеміне, толық құны жоқ активтердің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.

Коммерциялық банктің активтерін төмендегідей төрт топқа бөлуне болады:

а) касса және оған тенесетін ақшалай қаражаттар;

ә) бағалы қағаздарға жұмсалатын инвестициялар;

б) ссудалар;

в) банктің ғимараты мен жабдықтары және т.б.

Активтердің сапасы, олардың өтімділігіне, тәуекел активтердін көлеміне, толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табыс әкелуіне қарай анықталады. Активтердің жіктелуі қосымшада көрсетілген (Сурет 1)

Сурет 1- Екінші деңгейлі банктердің активтерінің жіктелуі

Бақылау сұрақтары:

1. Банк активтері?
2. Банктің активтері қандай топтарға бөлінеді?
3. Банк активтерінің жіктелуі?
4. Банк активтерінің құрылымы неден тұрады?
5. Банк несиелері қалай жіктеледі?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңы.30.03.1995.

2. «ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы 30.03.1995.

3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-ші басылым.-

Алматы: ИздатМаркет, 2004. –с.94-96.

13-тақырып. Банктік несиелеу жүйесі және оның элементтері.

1. Дәрісті ұсыну.

2.Банктің несиелердің жіктелуі, принциптері, несиелендіру әдістері, несие бағасы,ссудалық шоттар формаларымем танысу.

Әдетте, несиенің негізгі екі формасы қарастырылады: коммерциялық және банктік. Сонымен қатар көптеген жарияланымдарда несие формаларына тұтыну, мемлекеттік, халықаралық, үкіметаралық, фирмалық және т.б. жатқызылады.

Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге қалдыруы. Несиенің осы формасының объектісі ретінде тауарлық капитал қызметін атқарады. Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: қарыз капиталы өнеркәсіптік капиталмен біріккен, ал оның мақсаты – тауарлады өткізуді жылдамдату.

Коммерциялық несиенің сақталуының негізгі себептерінің бірі – тауарлардың ұдайы жеткізуін талап ететін кәсіпорындардың экономикалық байланыстарының үнемі ұлғаюы және жетілдірілуі болып табылады.

Басқа да несие формаларының жедел өсуіне байланысты коммерциялық несиенің рөлі оның көмегінің абсолютті шамада ұлғаюына қарамастан қысқарып кетті.

Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: қарыз келісімі аясы тар мақсат емес, ол сатып алу-сату келісіміне қосақталып жүреді. Қарыз келісімі тауарлардың өткізілуін жеңілдетеді. Төлемді кейінге қалдыру мерзімі жабдықтаушы мен сатып алушы арасындағы сауда келісімі жасалған уақытта жеке анықталады. Әдетте төлеуді кейінге қалдырудың ең жоғары мерзімі 90 күнге белгіленеді. Төлемді кейінге қалдыру тауарлардың түріне және басқа факторларға (мысалы, азық-түлік тауарларын төлеу қысқа мерзім ішінде жүзеге асырылады) байланысты. Төлемді кейінге қалдыру кезеңін ұзарту сатып алушы мүддесіне сай келеді, оны өткізілетін тауарлар бағаларының төлемдерімен салыстыруға болады.

Коммерциялық несиенің артықшылықтарымен қатар, кемшіліктері де бар. Уақыт шектеулігі, өлшемдері, қозғалыс бағыты тәрізді белгілі кемшіліктерден басқа төлемді белгілі бір дәрежеде кейінге қалдыру мәжбүрлік сипатына ие болады; тауарларды төлеу мерзімі жиі бұзылады; жабдықтаушылар сатып алушылардың қаржылық жағдайы туралы әр уақытта жақсы хабардар болмайды, ал бұл олардың шаруашылық қызметі үшін белгілі бір тәуекел туғызады. Төлеуді кейінге қалдыру – банктік сфераның ықпалынан күшті әсер көреді(атап айтқанда, ол жабдықтаушы оңай түрде банкте векселді қаншалықты есептеуге алатынына байланысты). Көрсетілген кемшіліктер коммерциялық несиенің рөлін төмендетеді.

Банктік несие – бұл банктердің арнайы несие-қаржылық мекемелерінің қарыз алушыларға ақшалай қарыз түрінде беретін несиесі. Банктік несие коммерциялық несиенің шектеулерін жояды. Бос ақшалай капиталдар кез-келген өндіріс саласына беріледі және банктік несие арқылы кез-келген бағытта қозғала алады.

Банктік несие сферасы коммерциялық несие сферасына қарағанда несиені қолдану өрісі кең. Коммерциялық несие тек тауар айналысына қызмет етеді, ал банктік несие қоғамның барлық топтарының ақшалай табыстарынан және жинақтарын капиталға айналдыра отырып, капиталдың қорлануына қызмет етеді. Өндірістің жанданып, жоғарылаған кезінде нағыз капиталдың көлемі өседі, өндірістік мақсаттар үшін банктік қарыздарға деген сұраныс жоғарылайды. Қоғамдық капиталдың ұдайы өндірілуі тұрғысынан банктік несие қарыз капиталына (қарыз алушылар қаражаттарды жұмыс істеп тұрған капиталдың көлемін ұлғайту үшін пайдаланғанда) және ақшалай қарызға (қарыз алушылар қаражаттарды өздерінің қарыздық міндеттемелерін өтеу үшін алғанда) бөлінеді.

Банктік несие әмбебап болып келеді, өйткені банк арқылы қайта бөлінген қарыз капиталы экономиканың барлық салаларында қолданыс табады. Бұл ерекшелік оның жедел даму себебі қызметін атқарады. Қарыз мәмілесінің дербес сипаты бар, онда ақшалай капитал өнеркәсіптік капиталдан бөлектенген. Кредитордың мақсаты – пайыз түрінде табыс алу. Қарыз алушыға қайтарымдылық, мерзімділік және пайыз төлеу жағдайларында қарыз капиталын ұсынушы банктік мекеме ретінде көрінеді.

Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып алу және тұрмыстық қызметтерді төлеу үшін коммерциялық (бөлшек сауда орындары арқылы төлемдң кейінге қалдыра отырып, тауарды сату) және банктік (тұтыну мақсатына қарыздар) формада берілетін несие. Тұтыну несиесінің негізгі міндеті – тұрғындарға тауарларды сатуға қолдау көрсету. Бұл несие бөлшек саудамен тығыз байланысты: бір жағынан – тауар айналымының ұлғаюымен несиенің де көлемі өседі, өйткені тауарларға болған сұраныс несиеге де сұранс өседі, екінші жағынан тұрғындарды несиелеудің өсуітөлем қабілетіне сұранысты күшейтеді. Бұл тәуелділік, әсірісе, қазіргі уақытта нарықтың тауарлармен толығу жағдайында көрінеді.

70-жылдардан бастап бірқатар елдерде жеке тұлғаларға тұрақты несиелер ашу тәжірибесі кең таралды. Бұл жерде айтылатын нәрсе тауарларды сырттай каталогтардың көмегімен немесе ірі әмбебаптардан сатып алатын алушылар туралы болып отыр. Тұтыну несиенің бұл түрінің мақсаты – клиенттерді жоғальпай сақтап қалу және оларды көбейту, сонымен қатар сәйкесінше фирманың сауда айналымын ұлғайту.

Сондай-ақ, банктік мекемелер тұтыну несиесі жүйесіне қосылған. АҚШ-пен Ұлыбританияның коммерциялық банктері жеке тұлғаларға «дербес несиелер» деп аталатын несиелерді беруді қолдана бастады. Бұл несиелерді тұтыну несиенің бір түрі деп қарастыруға болады,бірақ олардың тауарларды қаржыландырудан бірқатар мәнді айырмашылықтары бар.

Біріншіден, дербес несиелер – бұл жеке тұлғаларға ақшалай формада беретін банктік қарыздар; екіншіден, бұл несиелер нақтылы коммерциялық мәмілеге бекітілген, сондықтан олар сатып алынған тауар үшін төлемді кейінге қалдыруға қарағанда анағұрлым икемді болып табылады; үшіншіден, делдалдардың болмауы мұндай несиелер жүйесін едәуір икемді және қарапайым етеді, өйткені оған тек банк пен қарыз алушы қатысады.

Дербес несиелер тұтыну тауарларын сатып алу мен белгілі бір қызметтерді алу үшін (мысалы, туристтік сапарларды төлеу) кезінде пайдаланылады. Бұл несиелерді көбінесе жас жанұялар және білім алудың бүкіл кезеңіне қарыздарын 5 жыл ішінде өтеу үшін оқуға түскен студенттер алады. Әдетте дербес несиенің соммасы қарыз алушының 3 айлық еңбекақы мөлшерімен шектеледі, өтеу мерзімі 36 ай.

Тұтыну несиесі көптеген елдердің экономикасында үлкен роль атқарады, сондықтан ол мемлекеттік органдар тарапынан белсенді реттеуге ұшырайды. Бұл реттеуді екі түрге бөлуге болады: беру деңгейі және пайдалану деңгейі бойынша. Беру сатысында мемлекет тұтынушыларды несиелеуді кейде қолдап, кей-кезде тежейді. Банктер және қаржылық компаниялар қызметтерінің бұл түріне несиелік шектеу әрекеті табылады.

Тұтыну несиесі жеке тұлғаларға ұзақ мерзімді банктік қарыз формасында тұрғын үй алуға және салуға берілуі мүмкін. Қазақстанда осы үшін мамандандырылған Мемлекеттік тұрғын үй құрылыс банкі құрылған.

Жаңа тұрғын үй саясатының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес азаматтарға қызмет көрсету үшін Тұрғын үй құрылыс банкінде қарыз-жинақ шоттары ашылады. Қарыз-жинақ шоттарын құрылысты бастауға, аяқталмаған құрылысты жалғастыруға, жарналарды жинақтау мен тұрғын үй сатып алуға, осы мақсаттарға жеңілдік несиелерін беру үшін пайдаланады.

Ипотекалық несие – жылжымайтын мүліктерді: жерді, тұрғын үй және өндірісті ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.

Мемлекеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз алушы немесе кредитор ретінде мемлекеттік және жергілікті билік органдары болатын несиелік қатынастар жинағы. Мемлекеттік несиенің негізгі формасы мемлекеттік займдар, сонымен қатар қысқа мерзімді қазыналық міндеттемелер, тұрғындардың жинақ кассасындағы салымдар болып табылады. Қысқа мерзімді қазыналық міндеттемелер (вексельдер және басқа несиелік міндеттемелер) ресми түрде бюджеттегі уақытша кассалық үлесті жабу үшін шығарылады. Қазақстанда 1994 жылдың сәуір айынан бастап қазыналық вексельдер аукционы үнемі өткізіліп отырады.

Дата добавления: 2014-12-16