Вопрос 18: образование БССР и Литовско – Белоруской ССР. Война Польши и савецкай России. Второе провозглашение БССР. Рижский мир

Пасля вызвалення Беоарусіі зноў паўсатла пытанне аб утварэнні беларускай націянальнай дзяржаўнаяці. Гэтую ідэю актыўна ўстоівалі Беоарускі націянальны камісарыят (Белнацком), утвораны 31 студзеня 1918 г. пры Народным камісарыяце па справах націянальнасці РСФСР, Центральнае бюнро беларускіх секцый РКП (б), арганізаваны з бежанцаў – беларусаў у розных гарадах Расіі. Кіраўнікі гэтых арганізацый А. Чарвякоў, З. Жылуновіч і інш. лічылі неабходным стварэнне БСР і устанаўленне цесных сувязей з РСФСР. 24 снежня 1918 г. Пленіум ЦК РКП(б) прыняў рашенне аб стваренні БССР. 30 снежня 1918 г. у Смаленску адкрылася 6 Паўночна – Заходняя абласная канферэнція РКП (б). Яна прыняла рэзалюцію “Аб абвяшченні Заходняй Камуны БСР”. Канферэнція абвясціла сябе першым з’ездам Компартыі “бальшывікоў” Беларусі – КП(б)Б. Быў абраны кіруючы орган – Центральнае бюро КП(б)Б. На першым яе пасядженні быў выбранны Прэзідыум ЦБ КП(б)Б. Яго старшінёй стаў А. Мяснікоў. 31 снежня 1918 г. ЦБ КП(б)Б зацвердзіла склад Часовага рабоча – сялянскага Савецкага урада Беларусі на чале з З. Жылуновічам. 1 студзеня 1919 г. Часовы урад Беларусі апублікаваў Маніфест, які абвясціў стваренне БССР. Уся ўрада на тэрыторыі Беларусіі пераходзіла да Саветаў рабочых, сялянякіх і салдатскіх дэпутатаў, асноўныя сродкі вытворчасці абвяшчаліся агульна народнай ўласнасцю. Заходняя вобласць была скасавана. 5 студзеня 1919 г. урад БССР, ЦБ КП(б)Б пераехалі са Смаленска ў Мінск, які з гэтага часу стаў сталіцай БССР.

У канцы лютага 1919 г. войскі Польшчы ў складзе каля 11 дывізій пачалі наступленне. У сярэдзіне сакавіка 1919 г. імі былі захоплены Брэст, Ваўкавыск, Скідзель, Шчучын і Пінск. СНК Літбел не змог арганізаваць эфектыўнае супраіцўленне польскім войскам. Асноўныя сілы Чырвонай Арміі былі заняты на Усходнім фронце. 17 красакавіка 1919 г. польскія войскі захапілі Ліду, а 21 красакавіка – Вільню. 22 красавіка кіраўнік Полшчы Ю. Пілсудскі ў сваім звароце “Да жыхароў ббылога Вялікага княства Літоўскага” абяцаў даць усім свабоду і магчымасць ў вырашенні сваіх націянальных і рэлігійных спраў. У звароце абвяшчалася ідэя ўтварэння свабодных дзяржаў – беларускай, літоўскай, украінскай пад патранажам Польшчы. Па сутнасці. У звароце гаварылася аб аднаўленні РП у межах 1772 г. 8 жніўня 1919 г. польскія войскі захапіла Мінск. Рухаючыся далей на ўсход, акупанты захапілі Нова – Барысаў, Бабруйск. У верасні1919 г. фронт стабілізаваўся на лініі рю Бярэзіна. Пачаліся перагаворы. На захопленнай зямлі інтэрвенты устанавілі жорсткі акупаційный рэжым, аднавілі ўладу памешчыкаў і капіталістаў. Праводзіліся массавыя арэшты, рабаўніцтва і гвалт. Багацця Беларусіі раскрадаліся і перавозіліся ў Польшчу. Многія кіраўнікі беларускага націянальнага руху пайшлі на перагаворы з Пілсудскім, спадзяючыся, што з яго дапамогай можна будзе рэалізаваць у рэшце рэшт беларускую націянальную ідэю. Пасля таго як у жніўні 1919 г. мінск быў заняты польскімі вайскамі, Рада БНР на чале з Я. Лёсікамзвярнулася да Пілсудскага з лісто, у якім змяшчалася просьба аб перадачы ёй улады на Беларусі. У верасні 1919 г. А. Луцкевіч пагадзіўся у Варшаве заключыць унію Беларусі з Польшчай пры умове прызнання польскім сеймам незалежнасці БНР. Ю. Пілсудскі адмовіўся ад гэтай прапановы і аддаў загад распусціць Раду БНР.

У канцы 1919 г. была створвна шырокая сетка партызанскіх атрадаў, якія знаходзіліся пад кантролем беларускіх эсэраў. Паступова ўсе партызанскія атрады эсэраў аб’ядналіся ў адзіную централізаваную арганізацію – Народную ваенную самаабарону, якак, па сутнасці, з’яўлялася зародкам беларускай націянальнай арміі.партызаны разбуралі камунікаціі, узрывалі вайсковыя эшелоны.

25 красавіка 1920 г. урад Польшчы перарваў перагаворы з савецкім уладам, адхіліў усе яго прапаановы і разгарнуў наступленне сваіх войск па ўсім савецка – польскім фронце.18 мая 1920 г. пачала контрнаступленне Савецкафя Армія, але з-за недахопу сіл вымушана была адступіць на заходныя пазіціі. Новае наступленне Чырвонай Арміі пачалося 4 ліпеня 1920 г. 11 ліпеня быў вызвалены мінск, 14 ліпеня – Вільня. Да жніўня 1920 г. Чырвоная Армія вызваліла ўсю тэрыторыю Беларксі і ўступіла на тэрыторыю Польшчы. ва умовах паспяховага наступлення Чырвонай Арміі ЦК РКП(б)ЛіБ 6 ліпеня 1920 г. выказаўся за аднаўленне беларускай савецкай дзяржаўнасці, якое падтрымаў і ЦК РКП(б). 7 ліпенябыў утвораны Мінскі губрэком на чале з А. Чарвякрвым. Які аб’явіў аб пераходзе да яго ўсёй улады на свабоднай тэрырорыі Беларусіі. 30 ліпеня 1920 г. замест мінскага Губеркома быў утвораны Ваенруком Беларускай Рэспублікі. У яго склад увайшлі А. Чарвякоў – старшіня, В. Кнорын, У. Ігнатоўскі і інш. 31 ліпеня 1920 г. у мінску адбылося сумеснае пасядженне прадстаўнікоў розных партый, грамадскіх арганізацій, на якім была прынята “Дэкларація аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ”. У дэклараціі абвяшчалася, што ССРБ абнаўляецца як сувярэнная, незалежная рэспубліка ш этнічных межах пражывання беларусаў. Аднак ва умовах савецка – польскай вайны Беларуская рэспубліка аднаўлялась толькі ў межах 6 – і паветаў Мінскай губерніі (Мінскі, Барысаўскі, Бабруйскі, Ігуменскі, Мазырскі і Слуцкі) з насельніцтвам крыху больш за 1,5 млн. чалавек. У жніўне 1920 г. наступленне Чырвонай Арміі было спынена. Разлік савецкага ўрада на падтрымку Чырвонай Арміі польскім пралетарыятам, на ўздым рэвалюцыйнай хвалі ў Польшчы не апраўдаўся. Наадварот адказам на наступленне Чырвонай Арміі быў магутны націянальна – патрыятычны ўздым польскага народа ў абарону сваёй радзімы. Чырвоная Армія пацярпела параженне. У выніку значная частка тэрыторыі Беларусі зноў была акупіраваннв Польшчай. 12 кастрычніка 1920 г. у Рызе былі падпісаны папярэднія ўмовы мірк, а 18 сакавіка 1921 г. – мірны дагавор паміж Польшчай, Савецкай расіяй і Украінай. Да Польшчы адышла заходняя тэрыторыя Беларусі плошчай больш за 100 тысю кв.км і насельніцтвам больш за 4 млн. чалавек. Такім чынам тэрыторыя Беларусіі была падзелена на 3 часткі: да Польшчы адышла заходняя тэрыторыя Беларусі, усходняя частка заставалася ў складзе РСФСР, і толькі тыя ж 6 паветаўмінскай губерніі ў центральнай часцы Беларусіі склалі тэрыторыю БССР.

Дата добавления: 2015-01-03