УПРАЖНЕНИЯ. Аффикс -h во втором значении (о первом см

СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ АФФИКСЫ

Аффикс -h во втором значении (о первом см. урок 5) обра­зует имена, обозначающие лицо, стоящее в определенном отношении к тому, что выражено исходным словом (осно- вой).

ПРИМЕРЫ: okullu (okul + lu), mektepli (mektep + li)

— учащийся, школьник kentli (kent + li), şehirli (şehir + li)

— горожанин Nerelisiniz? Buralı mısınız?

- Вы откуда родом? (Вы) Здешний? Kiyev'liyim. — Я киевлянин yerli insanlar — местные люди

Аффикс -leyin, не подчиняющийся закону гармонии глас­ных, используется для образования нескольких наречий.

ПРИМЕРЫ: akşam (вечер)+ leyin = akşamleyin — вечером, sabahleyin —утром, geceleyin — поздно вечером, ночью.

Частица (edat) ise. Эта противительная частица (со зна­чением «же»), присоединяемая к подлежащему второй части предложения, ныне превращается в безударный двухвариантный аффикс: (y)se, (y)sa.

ПРИМЕР: О bir memurdur, bense (ben ise) işçiyim

(ameleyim). — Он служащий, я же рабочий.

Оборот ne..., ne... Этот оборот в сочетании с предика­тивным именем var или глаголом в утвердительной (из­редка — отрицательной) форме имеет значение «ни..., ни...» («не..., не...»).

ПРИМЕРЫ: Ne anası var, ne (ne de) babası.

— У него нет ни матери, ни отца. Ne okuyor ne de bir şey yapıyor.

- Он и не читает, и ничего не делает.

16. Переведите на русский язык следующие словосочетания: Orhan isimli (adlı) adam, yirmi yedi numaralı dersane, bir Ankaralı, siyah (kara) saçlı kız, üç mektepli, on beş katlı yapı, çok yaşlı biri. görgülü bir işçi, istanbullu değildir.

17. Переведите на турецкий язык следующие словосочетания и пред-
ложения:

I. Семиэтажное здание. 2. Женщина с портфелем. 3. Стол
на трех ножках. 4. Он москвич; я же харьковчанин. 5. Ав-
тобус номер сорок шесть. 6. Голубоглазая девушка. 7. Ты
школьник? 8. Я не знаю человека по имени Ахмед. 9. Мы и
не горожане, и не крестьяне. 10. Зал с высоким потолком.

11. Человек среднего возраста. 12. Опытный преподаватель.
13. Вечером я не пошел ни в театр, ни в кино. 14. Что ты
делал утром? 15. Посмотри на этого человека с ребенком.
16. Он ничего не сказал ни нам, ни вам. 17. Местные люди
сообщили ему об этом. 18. Дама с собачкой.

18. (На закрепление ключевых слов 7-го урока):

(до № 20)

l. Bu işi öğrenmek kolay değil. 2. Bunu ne zaman öğrendin? 3. Kaç kez geldim, hep evde yok. 4. Ortada kimse yok. 5. Bir orta okula mı devam ediyor? 6. Ne duruyorsun? Çabuk ol! Şu çocuklu kadına yardım göster. 7. Türkçe'nin gramerini tekrarlıyorum. 8. Bu dairede ne iş görüyor? 9. Bunu bir daha yapma. 10. Tekrar ediyorum, yanılıyorsunuz. 11. Ne ben bundan anlıyorum, ne de o anlıyor. 12. Sen de bunu anlamaya çalış. 13. Посреди комнаты стоит стол. 14. Покажите этот город на карте. 15. На этот раз и он не пришел. 16. Что случилось? Кто тут (налицо)? 17. Придите во вторник еще раз.

(до №36)

1. Tutun onu! 2. Oğlumu elinden tutuyorum. 3. Şu kitap dolabı çok yer tutuyor. 4. Bak, burada bir yalnış var. 5. Beni yanlış anladı. 6. Futbola merakım (İlgim) yok. 7. Futbol meraklısı değilim. 8. Bu işi çok merak ettim. 9. İşimizi hiç merak etme: yolundadır. 10. Bu işi lütfen yaptı. 11. Lütfen siz de bize bir şey anlatın. 12. Ona kalem falan gerek. 13. Anlattım: filân daireye gittik, filân adam gördük. 14. İşimizin sonu geliyor, 15. Son günlerde onu görmedim. 16. Bunu tam bilmiyorum,

17. Tam saat onda geldi. 18. Yarım saat çalıştık. 19. Dün akşam yemeği yemedik. 20. Öğle yemeğimi yedim, sonra... 21. Şimdi de dersimize geçiyoruz. 22. Burada caddeyi geçme. 23. İşte Kasım ayı da geçti, gitti. 24. Yeni eve mi geçtiniz? 25. Saat yediyi geçiyor. 26. Sokaktan geçtim, sizi görmedim. 27. Arkadaşım beni geçti. 28. Çocuk bu yıl da sınıfı geçmedi. 29. Ablası fena yoldan gidiyor.

1. А теперь я перехожу к вашему вопросу. 2. Они переезжа­ют в новый дом. 3. Мы прошли по большой улице. 4. Мы прошли (миновали) большую улицу. 5.... в такой-то год, таких-то лет... 6. Собрание закончилось ровно в половине первого. 7. Обо мне не беспокойтесь. 8. Этот ребенок со­всем не любознателен. 9. Держите этого парня! 10. Одно яблоко съешьте, а одно (одну штуку) дайте мне. 11. Надо идти другим путем. 12. Его дела не в порядке.

(до №56)

1. Kahvaltı etmedi, hatta tıraş olmadı. 2. Rahatsız bir sandalye. 3. Şu otobüse binmeyin. 4. Hele bak, ne diyor. 5. Hele hele, anlat, daha ne oldu? 6. Adama selâm verdim, selâmımı almadı. 7. Bu sabah okula ilk geldim. 8. Salonda hemen hemen kimse yok. 9. Hemen ayağa kalktık. 10. Evin kapısını çaldık. 11. Senin saatini mi çaldılar? 12. Saat daha çalmadı mı? 13. Bana arkasını çevirdi. 14. Bu yazıyı hangi çevirmen (mütercim) Rusça'ya çevirdi? 15. Tercümanımız (dilmacımız) nerede? 16. Hemen hemen iki yıl oldu. 17. Her şeyden Önce şu gazeteleri gözden geçirmek gerek. 18. Ey, o ne yaptı? 19. Anlat bakalım, sonra ne oldu? 1. В котором часу вы легли в постель? 2. А он все заливает (болтает)! 3. Сегодня он немного нездоров. 4. Постучите в дверь. 5. У Ахмеда украли портфель. 6 Этот перевод не очень хорош. 7. В каком часу звонил звонок? 8. Наконец-то он пришел. 9. Ну-ка, ну-ка, работай. 10. Немедленно отве­чайте. 11. Я его почти не видел. 12. Никто не пришел, даже староста группы. 13. Ударил рукой о стену.

1. Siz bana her şeyi söylemediniz. 2. Ne ciddi adam! 3. Bu
söz ciddi mi? 4, Yalan söylüyor. 5. Yalanım yok! 6. Bu adamı
yakından tanıyorum. 7. Beni tanımadınız mı? 8. Affedersiniz,
rahatsız ettim. 9. Odamı düzelttim. 10. İşlerini düzeltti.

11. çantanı nerede buldun?—Odamda buldum. 12. Şu
tabloyu güzel mi buluyorsunuz? — Son derece güzel
buluyorum. 13. Bu saati nereden buldun? —Bir dükkândan
aldım. 14. Ha, ben de bunu söylüyorum. 15. Gözleri koyu
mavi renkte. 16. Bugün ev ödevin (ders vazifen) yok mu?
17. Arkadaşınızı da beraber getirmeyi unutmayın. 18. Sakın,
yalan söyleme, ha. 19. Toplantıda sana söz verdiler mi?
20. Burada disiplin pek sıkı. 21. Sıkı sıkı çalışmak gerek.
22. Sıkı dost. 23. Bunu sana kim bildirdi? 24. Bana bu iş
üstüne bir şey söylemediler.

1. Я тоже хочу сказать несколько слов. 2. Вы это мне гово­рите? 3. Я не нахожу, что ваш отец очень стар. 4. Смотри­те, не забудьте ее имя, 5, Прочтите танец этой статьи. 6. Ко­роче говоря, они крепко поработали. 7. К сожалению, ком­ната несколько неудобная. 8. Этого я не знаю. 9. Избегайте говорить неправду. 10. Молодой человек высокого роста? Не знаю. И. Его задача не проста, в высшей степени серь­езна. 12. Ну вот, он заснул! 13. Сообщи об этом его отцу.

İŞ GÜNÜMÜ NASIL GEÇİRDİM?

Hey arkadaş, neden derse çalışmıyorsun? — Bugün pazartesi mi? — Hayır, değildir. — Salı mı, çarşamba mı? -Hayır, ne salı, ne çarşamba, ne de hattâ perşembe.

Ya ne? — Cumartesi. — İşte cumartesi akşamı boş vaktimiz çok. Dinlenmek istiyorum.

— Öyleyse, anlat bakalım, dün ne yaptın? — Çok meraklı çocuksun sen. Ama peki...

Her yılda 52 hafta var. Her hafta yedi gündür. Bunların altısı iş günleri. Böyle günlerde yataktan erken kalkıyoruz. İşte dün sabah da, cuma günü saat yedide uyandım, yataktan kalktım.

İlk önce ellerimi, yüzümü yıkadım tıraş oldum. «Ses» gazetesini şöyle gözden geçirdim, sonra kahvaltı ettim. Jimnastik yapmadın mı? Hayır, şimdi ben biraz rahatsızım, jimnastik yapmıyorum. Peki, kahvaltı ettin de ne yaptın? Kahvaltıdan sonra tabiî okula gittim. Otobüsle mi? Evvelâ 22 numaralı otobüse bindim, sonra metroyla gittim, okula vardım. Metroda bir arkadaşımı gördüm, okula beraber gittik. Yolda konuştunuz mu? Elbette konuştuk. Ne konuştunuz? Politika filân konuştuk. Peki, devam et, sonra ne oldu? Bir şey olmadı. Fakültemize geldik, tam saat dokuzda zil çaldı, dersimiz başladı. Her gün altı dersimiz var. İşte dün de altı saat çalıştık. Sen Türkçe öğreniyorsun, değil mi? Evet. Türk dili güç mü yoksa kolay mı? Önce bana pek güç geldi, hele grameri... Sizde Türkçe dersleri ne günleri var? Hemen hemen her gün. Derslerinizde ne yapıyorsunuz? Meselâ dün öğretmenimiz dersaneye girdi, biz hemen ayağa kalktık, öğretmenimize selâm verdik. Sonra beraber çalışmağa başladık. Okuduk, yazdık. Birkaç tümceyi Rusça'dan Türkçe'ye çevirdik. Biraz da konuştuk. İşte böyle iki saat geçti. Teneffüsten sonra tarih dersi başladı, sonra da spor dersi... Sözün kısası altı saat iyiden iyiye (sıkı sıkı) çalıştık. Derslerden sonra doğal lokantaya (yemekhaneye) gittik, öğle yemeği yedik. Son dersten bir saat sonra iki numaralı salona gittik, bir toplantı yaptık. O toplantıda sen söz aldın mı? Hayır, bu defa grupbaşımız söz söyledi, ben konuşmadım. Eve saat kaçta döndün? Eve saat altıda döndüm. Akşamleyin ne yaptın? Bir iki saat dinlendim, babama mektup yazdım. Baban Moskovalı değil mi? Moskova'lıdır, fakat şimdi ortada değildir, bir ödevle Tver kentine gitti. Ey, sonra? Sonra ders vazifelerimi (ödevimi) yaptım. İlginç bir roman okumaya başladım. Ancak saat yarımda yatağa girdim, uyudum. İşte günüm böyle geçti.

Дата добавления: 2014-12-25