Кіріспе 6 страница. Қоспаларды төсеу температурасына байланысты бөлінеді:

Қоспаларды төсеу температурасына байланысты бөлінеді:

- ыстық, толық дайындалып болғаннан кейін пайдаланатын және төсеу температурасы 100⁰С төмен емес;

- жылы, толық дайындалып болғаннан кейін пайдаланатын және төсеу температурасы + 70⁰С төмен емес;

- салқын, ұзақ сақтауға арналған және температурасы көктемде + 5⁰С ал күзде + 10⁰С төмен емес.

Гранулометриялық құрамы бойынша бөлінеді:

- ірі түйіршікті, түйір пішіні 40 мм дейін;

- майда түйіршікті, түйір пішіні 20 мм дейін;

- құмдақ, түйір пішіні 5 мм дейін.

Қалдық кеуектілік түріне байланысты бөлінеді:

- тығыз, қалдық кеуектілік мәні 2-7 %, жол жамылғысының жоғарғы қабаттарын тұрғызу үшін пайдаланады;

- кеуекті, қалдық кеуектілік мәні 7-12%, жол жамылғысы мен негіздің төменгі қабаттарын тұрғызу үшін пайдаланылады.

Шағыл тас (қиыршық тас) салмақ бөлшегіне байланысты % мына түрлерге бөлінеді Б, Б_х, В, В_х, Г және Г_х ГОСТ 9128-97 бойынша.

Минеральді бөлшегіндегі түйір құрамы мен құрамдағы тұтқырғыштар 11.3 кесте талаптарына сәйкес келуі керек.

11.3. Кесте Түйір құрамы

Қоспа түрлері мен атаулары	Минеральді материалдың (кирдің минеральді бөлігін ескере отырып)салмақтық бөлігі, % түйір ұсақтығы, мм	салмақ бойынша қоспадағы тұтқырғыштардың жобалық құрамы %
					2,5	1,25	0,63	0,315	0,14	0,071
Кеуекті Ыстық, жылы және салқын ірі түйіршікті асфальтбетон қоспалары	95-100	74-89	66-83	65-76	40-65	34-55	26-44	20-36	14-28	5-21	2-10	3,5-5,5
Тығыз, салқын, ірі түйіршікті; Ыстық, жылы және салқын майда түйіршікті Б және Бх түрі	95-100	77-80	66-85	55-82	42-72	34-60	26-50	20-42	14-30	9-20	6-14	4,0-6,0
Сол түрлер В және Вх		95-100	95-100	82-95	65-80	50-75	40-66	30-52	22-50	16-37	12-20	5-7,0
Құмдақ Г және Гх түрі				95-100	78-92	62-85	48-75	33-65	30-52	22-46	12-25	6,0-8,0

11.4. Кесте Асфальтбетонның (кироминеральді қоспалар негізіндегі) физико-механикалық қасиеттерінің көрсеткіштері

Көрсеткіш атаулары	Ыстық және жылы қоспалар	Салқын қоспалар
Тығыз жамылғының жоғарғы қабаттары үшін	Кеуекті негіз бен жамылғының төменгі қабаттары үшін	Тығыз	Кеуекті
Көлем бойынша қалдық кеуектілік %	2,0-7,0	12 артық емес	2,0-7,0	6-10
Суды сіңіруі, көлем бойынша %	2,0-6,0	12 артық емес	3,0-9,0	12 артық емес
Ісінуі, көлем бойынша %, артық емес	0,5 0,7	1,0	2,0	2,5
Сығылу кезіндегі беріктік шегі, МПа температурасы:
а) +20^0С	2,4 1,9	1,8	1,3	Нормаланбайды
б) +50^0С	1,3 1,0	0,7	Нормаланбайды	Нормаланбайды
Суға төзімділік коэффициенті кіші емес	0,85 0,75	0,7	0,6	Нормаланбайды
Ұзақ суды сіңіруде суға төзімділік коэффициенті, кіші емес	0,7 0,65	0,6	0,4	Нормаланбайды

Ескертулер:

1. Ыстық және жылы құмды қоспаларының сығылу кезіндегі беріктік шегінің мәндерін + 50⁰С 2 кестеде келтірілген мәндерден 20 % жоғары етіп қабылдау керек.

2. Ыстық және жылы тығыз қоспалар үшін алымында ыстық асфальтбетон қоспаларына талаптары берілген, бөлімінде жылы қоспаларға талаптар берілген.

Асфальтбетонның физико-механикалық қасиеттерін жақсарту мақсатында құрамына әр түрлі полимерлі қоспалар қосылады, салқын қоспаларға активаторлар - әк немесе цемент, пластифицирлеуші қоспалар – мұнай және т.б. қоймалжыңы аз органикалық тұтқырғыштар. Қара шағыл тасты қоспалар жолда араластыру тәсілімен (немесе полигонда) дайындалады. 11.5. Кесте Жолда араластыру тәсілімен дайындалған қара шағыл тасты (қиыршық тасты) қоспалардың түйірлік құрамы.

Қоспалардың түрлері мен атаулары	Минеральді материалдың түйірінің салмақтық бөлшегі % (кирдің минеральді бөлшегін ескере отырып), майда мм	Примерное содер-жание вяжу-щего в смеси, в % по массе
					2,5	1,25	0,63	0,315	0,14	0,071
Ірі түйіршікті	95-100	70-88	62-85	55-80	42-72	40-72	36-63	23-44	16-32	9-27	6-18	6,0-8,5
Майда түйіршікті	-	95-100	82-100	70-100	53-72	42-65	32-58	25-55	18-52	12-40	10-23	6,5-9,5

Жолда араластыру тәсілімен дайындалған қоспаның физико-механикалық қасиеті 11.6. кестемен сәйкес келуі керек.

11.6. Кесте Жолда араластыру тәсілімен дайындалған қоспаның физико-механикалық қасиеті

№ п/п	Көрсеткіш атаулары	Нормалары
1.	Суды сіңіруі, % көлем бойынша	4-10
2.	Ісінуі, % көлем бойынша, артық емес	3,0
3.	Сығылу кезіндегі беріктік шегі, МПа + 20^0С температурада	0,9
4.	Суға төзімділік коэффициенті, кем емес	0,5

Кирлерді пайдалану кезінде табиғи битумның қоюлығы 130 сек. артық болса қоспа құрамына пластификатор- ауыр мұнай немесе қоюлығы 70 сек кем органикалық тұтқырғыш енгізіледі.

Құрамында табиғи тұтқырлығы 10 % кем емес кирлерді пайдалану кезінде, қоспа құрамына мөлшері есептеп анықталатын сұйық немесе қою битум енгізіледі.

§12. Монолитті және құрама цемент бетон жамылғылары мен негіздерін тұрғызуда жұмыс сапасын операциялық бақылау.

Бетондардың к лассификациясы:

- құрылыс технологиясы бойынша: монолитті, құрамалы (сборный), құрамалы-монолитті;

- қабат саны бойынша: бір-екі қабатты;

- арматуралардың түріне байланысты – армирленбеген, армирленген (армобетонды, темірбетонды, үздіксіз-армирленген);

- Жол жамылғысында орналасуы бойынша: жамылғыда, негізде;

- Кернеулік жағдайына байланысты: өзгертілмеген, алдын-ала-кернеуленген (армирленген және арматурасыз көмкерілген (обжатые);

- Цемент түріне байланысты: жәй портландцементте, кернуленген цементте;

- Тығыздау тәсіліне байланысты – дірілдетіп тығыздалған, ұрғыланып тығыздалған, сұйық бетоннан құйылған.

Цементбетон жамылғыларының қымбат тұруына байланысты қарқындылығы 3000 авт/тәу кем емес автомобиль жолдарында тұрғызылады. Цементбетон жамылғыларының беріктік бойынша талабы I техникалық категория үшін сығылуы 380 МПа, иілуі 50 МПа; для автомобильных дорог II техникалық категориялы автомобиль жолдары үшін беріктік маркасы сығылуға 350 МПа төмен болмауы керек, иілуі 45 МПа.

Цементбетон қоспаларын дайындау кезінде бақылануы керек:

- әрдайым – бетон қоспаларын дайындауда технологиялық режимдерді сақтау;

ауысымына бір реттен кем емес – қоспаны ыңғайлы жаю көрсеткіші мен пайдаланылған ауа көлемі ГОСТ 10181-81, ГОСТ 10180-81, ГОСТ 10182-81, ГОСТ 10183-81 бойынша, жұмыс сұйықтықтарының мөлшері, химиялық қоспалар, беріктігі ГОСТ 10180-78 бойынша 3-үлгіні сынау жолымен, толтырғыштардың ылғалдылығы СТ РК 1214-2003 және СТ РК 1217-2003 бойынша (сонымен қатар жауын шашын түскен жағдайда).

Қоспа сапасы өзгерген жағдайда.

- Бетон араластырғыш қондырғыларды шығарушы зауыттардың нұсқауларымен, бақылау өлшеу тәсілі бойынша қоспалардың дәл мөлшерленуі, СТ РК 1214-2003, СТ РК 1217-2003, СТ РК 1284-2004 сәйкес құм, шағыл тас немесе қиыршық тас сапалары.

Кварталға бір рет

Бетонның суыққа төзімділігі ГОСТ 10060-86 сәйкес. Цемент, толтырғыштар, судың мөлшерлегіштерін бақылау.

Иілудегі созылуға беріктігін бағалау ГОСТ 13015-75 сәйкес, сығылудағы беріктігі ГОСТ 18105-90, ГОСТ 18105-90 сәйкес.

Әрдайым – бетондау кезіндегі технологиялық режимдердің сақталуын, бетонды күту, жарықшаларды герметизациялау, арматуралар мен жарықшалардың жабындыларының дұрыс салынуы, жамылғы бетінің тегістігі мен жамылғының жақтық жиегінің беріктігін.

Бетондау жұмыстарының алдында – тартқыш сым қондырғысы мен рельс формасының дұрасытығын.

Ауысымына бір реттен кем емес

- Үш бақылау үлгісін сынау арқылы бетон беріктігін тексеру;

- Ыңғайлы жайылу мен пайдаланылған ауа көлемі;

- Жаңадан жайылған бетонды күту сапасы, пленка түзгіш материалды жамылғы аймағында пішіні 20х20 см қолдану. Пайда болған пленканы сумен жуу керек, қалған ылғалды алу, 10% тұз қышқылының ерітіндісін немесе 1% фенолфталеин ерітіндісін құю, көбіктену немесе қызару тек пленка бетінде 100 см² 2 нүктеде ғана жіберіледі.

1 км 3 үлгіде әр қабат тығыздығын әр 100 м кем емес:

- өс бойынша биіктік белгілерін;

- енін;

- өс бойынша тығыздалмаған қабат қалыңдығын;

- көлденең еңістігін;

- 3-метрлі рейка астындағы тегістік.

Пленка түзгіш материалдар ПМ-86, ПМ-100А, ПМ 100АМ, лак-этаноль. Түстендіргіш материалдарды қолдануға болады. Пленка түзгіш материалды қоспа бетінде ылғал кепкеннен кейін мөлшері 400 г/м² температура t 25⁰С, 600 г/м² температура t 25⁰С жоғары болғанда ДС-105 қондырғысымен шашу арқылы жағады. Арматураларды есептеу ені 0,2 мм үлкен емес жарықшаларды ашу жағдайында жүргізеді. Жамылғыны торлармен армирлейді. 7 м дейінгі ұзындықтағы плиталарда торларды ұзындық шетінің бойымен, ал плиталар 10 м артық болса онда көлденең жарықшаларға 50 см жеткізбей салады. Көлденең жапсыруларда тор мен пісірілген жерлердің арасы 25 см кем емес. Өс пен көлденең стержендердің арасы 100 ден 200 мм ге дейін болуы керек. Негізді (жамылғыны) күту мерзімі 28 тәулік.

Әрдайым:

- Көзбен (визуально) – плиталар мен жапсыру бөлшектерінің тұтастығын, беттестірулердегі пісіру сапасы мен құрылыс технологиясының сақталуын;

Ауысымына 1 реттен кем емес – негіз бен плитаның орнатылуын (тегістегіш қабатпен) төселінген 100 плитаның біреуін көтеріп қарау арқылы, беттестірілген плиталардың жақтаулары (I-III т.к. 10 мм дейін 20% көп емес, қалғаны 5 мм дейін) 1 км көлденең қиманың 3 нүктесінде, ал көлденең жапсыруларда 1 км 10 беттестірілу.

Ауысымына 1 реттен кем емес

- Плитаның негізбен беттесуін (тегістегіш қабатпен) 100 плитаның біреуін көтеру арқылы.

Көзбен – жұмыс ретін, қоршау тіреулерінің түзулігін, белгілерді, дыбыс бергіш бағандарды.

- Қондырғылардың дәлдігін;

- Белгілердің дәлдігін әр 10 м сайын жіп немесе өлшегіш лентаның көмегімен;

- Шұңқырлардың тереңдігін, қоршаулар биіктігі мен шаблондағы белгілерді;

- Жобадағы қоршаулардың толқындануын жіп немесе сызғыштың көмегімен;

§13. Жол құрылысындағы битумдар

Битумдар дайындалу тәсілі бойынша қышқылданған (барлық ТМД елдерінде дайындайды), қалдықты (шет ел мемлекеттерінде дайындайды) болып классификацияланады. Қазіргі таңда жол битумдарын жақсарту жолдарын Казахстан, Ресей, Белоруссия, Украина, Кыргызстан ғалымдары қарастыруда.

Жұмыс температурасына дейін қыздырылған битумды 5 сағат ішінде пайдаланған дұрыс, ұзақ жағдайда сақтау керек болған жағдайда қою битум температурасын 80⁰С дейін төмендету керек, ал сұйық битумды 60⁰С төмендетіп 12 сағат қана сақтау керек.

Ыстық асфальтбетон қоспасын дайындау үшін қою битум маркасы БНД- (битум нефтяной дорожный с индексами пенетрации БНД 40/60, БНД 60/90; БНД 90/130; БН- битум нефтяной, с индексами пенетрации БН 69/90, БН 90/130) қолданылады.

Жылы асфальтбетон қоспасын дайындау үшін қою битум маркасы БНД 130/200, БНД 200/300; БН 130/200, БН 200/300; сұйық битум орташа қоюланатын (среднегустеющие) маркалары СГ 130/200; жәй қоюланатын (медленногустеющие) МГ 130/200, МГО 130/200 жәй қоюланатын қышқылданған (медленногустеющие окисленные) қолданылады.

Салқын асфальтбетон қоспасын дайындау үшін сұйық битумдар орташа қоюланатын маркалары СГ 70/130; жәй қоюланатын маркалары МГ 70/130; жәй қоюланатын қышқылданған МГО 70/130 қолданылады.

Беттік-активті заттар, полимерлер, сұйылтқыштар (пластификаторлар) немесе құрамын түзгіш қоспалармен араласқан битумды бөлек бу-, тоқ-, немесе майды ысытқыш және сорапты қондырғымен қамтамасыз етілген ыдыста біртекті қоспа болғанша араластыру қажет. Дайын тұтқырғыштарды пайдаланатын ыдысқа құйып оны жұмыс температурасына дейін қыздырады.

Битумдытасымалдау сипаттамасы және соның ішінде қышқыл тектес минеральді материалдың беттік адгезиялығы, жарыққа төзімділігі, жылу ұстағыш, созылғыштығы климаттық жағдайлар және афтомобиль жолдарының, көпірлер мен аэродромдардың жамылғылар жағдайы қойған талаптарына сай қызмет көрсете алмайды. Бұл тең жағдайда отандық және еуропалық битумдарға қатысты. Мұнай шикізатының табиғатында осы деңгейде битумды еріту температурасын жоғарылатуға («Сақина және шар» тәсілі бойынша) және сыну температурасын төмендетуге -12⁰С -36⁰С дейін (Фраас тәсілі бойынша) мүмкін болмай тұр Сонымен бірге бір мезгілде әкті минеральді ұнтақтың бетіне (негізгі текті материал) қажетті битум адгезиясын, сонымен қатар құм және гранитті шағыл тас (қышқыл текті материал), жоғары созылмалы битум алуға, элостомерге ұқсас (жамылғыда толқынды кернеулердің пайда болу жылдамдығын төмендету және жәй қозғалатын кернеулердің пайда болуын тежеу) қамтамасыз ету мүмкін емес. «СоюздорНИИ» АҚ торабында 60 жылдық қызметі ішінде жол саласы үшін қажетті кешенді физико-механикалық, физико-химиялық және реологиялық қасиеті бар беттік-активті қоспалар, полимерлі қоспалар, пластификаторларды өндіруге ұсыныстар беруде үлкен жұмыс атқарды. Соның негізінде ҚР автомобиль жол жамылғыларының қойған талаптарына жауап беретін битумдар негізіндегі битумді-полимер, блоксополимерлер түрі СБС (стирол-бутадиен-стирол), және беттік- активті тұтқырғыш (ПАВ) және және олардың қасиетін бақылау тәсілдері жасалынды. Осыған байланысты ПБВ және СБС I-II техникалық категориялы автомобиль жолдарында жамылғыны тұрғызуға болады деген ұсыныс берді. Жол саласының жеткіліксіз қаржы аударылымдарына байланысты бұл қоспаларды I-II техникалық категориялардан төмен жолдарға пайдалану мүмкін болмай отыр. Үгітілу, асфальтбетон жамылғыларындағы шұңқырлар мен беттік жарылулардың саны мен пайда болу жылдамдығын төмендету үшін асфальтбетонның суға және аязға төзімділігін жоғарылату керек (тек адгезиясын жақсарту есебінен), сонымен қатар асфальтбетон қоспаларының біртектілігін

Жамылғының төменгі қабаттарында битум қолданылған жағдайда, ПБВ пайдаланып жоғарғы қабаттарды тұрғызуда, жарықшалардың пайда болу санын төмендету мақсатында жамылғыда міндетті түрде жарықшаларды үзгіш қабат (трещинопрерывающих прослоек), арнайы құрамдағы ПБВ қолдану керек, сол себепті ГОСТ 22245-90 келесі өзгертулер енгізілді:

- БНД маркалы битумның қасиеті ұсынылды, БН маркасымен салыстырғанда бұл марка өте жоғары жарыққа төзімді, жылуға төзімді және адгезиялы;

- Битумның минеральді материалдармен қышқыл және негізгі түрлерімен жабысуына міндетті талаптары енгізілді: эталонды мәрмәр таспен және № 2 ГОСТ 11508-74 бойынша бақылау үлгісінен төмен емес қолданылатын шағыл тас және құммен;

- Асфальтбетон қоспаларының біртектілігін жоғарылату мақсатымен битумның әр маркасы үшін пенетрация шегі кішірейтілді, варияция коэффициенті кішірейтілді, сонымен қатар жамылғы сапасын жоғарылату мен қызмет ету мерзімін ұлғайту;

- Асфальтбетон қоспаларының суға және аязға төзімділігін төмендетпеу үшін су ерітінділерінің қосындысының құрамының мөлшері енгізілді;

- Органикалық емес және басқада қоспалармен ластанбау үшін битумның еріту нормасы енгізілді.

Бірақ ГОСТ 22245-90 өзгерту енгізілмеді, битум қандай жағдайда да жол саласы үшін және полимерлі-битумды тұтқырғыш дайындауда маңызды материал болып саналады.

Тағыда бір маңыздысы ПБВ, СБС енгізуде қажетті температуралық режимді қамтамасыз ететін технологиялық процесстердің қалыптасуы, бұл пайдаланушыға автокөлікпен тасымалдау арақашықтығы 300-400 км жеткізуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты битумға ПАВ енгізу АБЗ немесе локальді битум зауыттарында, НПЗ ішіндегі арнайы битум цехтарында жүргізілген маңыздырақ болады, бұл жерде битум маңызды өнім ретінде арнайы нақты пайдаланушыға дайындалады.

Жүргізілген сынақтар нәтижесінде жақсартылған битумдағы асфальтбетонның физико-механикалық қасиеттерінің мәндері анықталды. (1 кестені қара).

13.1. Кесте Асфальтобетонның физико – механикалық қасиеттерінің көрсеткіш мәндері

№ п.п	Битум маркасы (индекс)	Асфальто бетонның түрі	Орташа тығыздық	Минеральді қаңқаның(остов) кеуектілігі,	Қалдық кеуектілік,	Суды сіңіруі, W, в %	Ісінуі, Н, в %	Сығылу кезіндегі беріктік шегі, МПА	Kвод
R0	R20	R50
	БНД 60/90	А В Д	2,37 2,36 2,33	13,7 17,3	3,4 3,2 3,1	2,3 1,7 1,6	0,02 0,04	7,2 7,0 7,2	3,5 3,8 4,3	1,65 1,8 2,0	4,4 3,9 3,6
	БНД 90/130	А В Д	2,39 2,37 2,33	14,4 16,2 19,3	3,5 3,4 3,3	2,1 1,7 2,1	0,01 0,02	7,6 6,9 7,0	3,0 3,5 3,7	1,2 1,0 1,0	6,3 6,9 7,0
	БНД 200/300	А В Д	2,39 2,35 2,33	14,4 16,6 19,3	3,5 4,1 3,3	3,0 3,1 2,4	0,02 0,04 0,4	4,8 4,4 4,9	1,6 1,9 1,8	0,6 0,9 0,7	8,0 4,9 7,8

Варияция коэффициенттерінің мәндері 2,3,4 кестеде көрсетілген.

13.2. Кесте А түріндегі асфальтбетонның варияция коэффициенттерінің мәндері ()

Иненің ену тереңдігі 25^0С 0,1 мм, П25	Сығылудағы беріктік шегі, МПа R50	Битум маркасы БНД ГОСТ 22245-90 бойын ша вариация коэффициенті	Битум маркасы БНД ГОСТ РК бойынша вариа ция коэффициенті	Жақсартылған , %
ГОСТ	1 формула бойынша, %	2 формула бойынша, %	ГОСТ	1 формула бойынша, %	2 формула бойынша, %	ГОСТ	2 формула бойынша, %
	1,65
	1,6	БНД 60/90
	1,5
	1,4	0,17			БНД 70/90
	1,3				0,10
	1,2	БНД 60/130	БНД 90/110
	1,1				0,12
	1,0	0,22			БНД 110/130
	0,95				0,10
	0,90	БНД 130/200
	0,85
	0,80
	0,75
	0,72	0,26			БНД 170/200
	0,69
	0,65				0,10
	0,63	БНД 200/300
	0,60
	0,54
	0,48
	0,46				БНД 260/300
	0,45	0,34	48,0		0,13
	0,42
	0,40

Дата добавления: 2014-12-26