Барометрлік формула. 2 страница

Менделеев-Клапейронтеңдеуінен шығатыны

Теңдеулердің оң жақтарын теңестіре отырып, алатынымыз

Жаңа тұрақтыны(Больцмантұрақтысы)енгізейік

Сонда және

2.Заттардағы магнит өрісі. Атомдардың магнит моменті. магнетиктер түрлері. Магнит өрісінің кернеулілігі. Ортаның магнит өтімділігі. Ферромагнетиктер.

Электр зарядын қоршаған ортада белгілі бір физикалық қасиеттері барэлектростатикалық өріс болатыны сияқты токтарды қоршаған ортада да магнит өрісі деп аталатын өрістің ерекше түрі пайда болатындығын 1820 ж. дат физигі Эрстед ашқан болатын. Яғни, ағатын ток маңына магнит стрелкасын қойсақ, онда стрелканың ток бағытына қарай бағытын біршама өзгерткендігін байқаған.

Магнетиктер деп – магнит өрісіне әсер ете алатын заттарды айтады.

Барлық магнетиктер таңбалары және магнит қабылдағыштықтарына қарай үш топқа бөлінеді:

1) Парамагнетизм

2) Диамагнетизм

3)Ферромагнетизм ;

Ферромагнетиктер күшті магниттелетін заттар болып табылады

Ферромагнетиктер — деп тосын магниттелетін немесе сыртқы магнит өрісі болмаған жағдайдада магниттелетін заттарды айтамыз

Магнит индукциясы ортаның В қасиетіне байланысты болады. Егер вакуумдағы магнит индукциясын , ал ортадағы магнит индукциясын В деп белгілесек, онда . - ортаның магнит өтімділігі деп аталады. Магнит өрісін сипаттайтын келесі бір шама – магнит өрісінің кернеулігі ().

Кернеулік пен индукцияның арасында мынадай байланыс бар: , мұндағы - магнит тұрақтысы. Кернеуліктің өлшем бірлігі: А/м. Берілген S ауданды тесіп өтетін магнит өрісі күш сызықтарының санын магнит ағыны деп атайды: . Магнит ағыны Вебермен өлшенеді: .

3.есеп. 1 мм³ судағы молекуланың санын табыңыз. Судың тығыздығы 1 г/см³, ал молярлық массасы 18 г/моль. (N_A = 6,02×10²³ моль^–

ЕМТИХАН БИЛЕТІ №9

1.Идеал газ. Идеал газдың молекула-кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі. Идеал газ күйінің теңдеуі.

- Идеал газдың молекула-кинетикалық теориясы. Молекулалық физика және термодинамика макроскопиялық денелердің, былайша айтқанда, өте көп микробөлшектерден (молекулалар, атомдар, иондар, электрондар т.с.с.) тұратын денелердің физикалық қасиеттерін зерттейтін физиканың бөлімдері. Осы қасиеттерді зерттеу үшін сапалы түрде алшақ және бірін-бірі толықтыратын екі әдіс қолданылады: молекулалы-кинетикалық (статистикалық) және термодинамикалық.

Жүйелерді құрайтын микробөлшектердің қозғалысы сипаттамаларының орташаланған мәндері негізінде макроскопиялық жүйелердің қасиеттерін зерттеу әдісі, молекулалы – кинетикалық (статистикалық) әдіс деп аталады. Жүйелерде жүретін энергияның алмасу заңдарына сүйене отырып макроскопиялық жүйелердің қасиеттерін зерттеу әдісі термодинамикалық деп аталады.

Молекулалы-кинетикалық теорияның (МКТ) негіздері:

1. Барлық заттар молекулалардан тұрады.

2. Молекулалардың арасында бірмезгілде өзара тарту және тебу күштері әсер етеді.

3. Молекулалар үздіксіз хаосты (бейберекет) қозғалыс күйінде болады.

Идеал газ – келесі шарттарды қанағаттандыратын газ:

- молекулалар - материялық нүктелер;

- молекулалар арасындағы тарту күштерін елемеуге болады;

- молекулалар арасындағы тебу күштері олар өзара соқтығысқан мезетте ғана ескеріледі.

Газ қысымы газ молекулаларының ыдыс қабырғаларымен сансыз көп соқтығысуларының салдары болып табылады.

Газдың күйі үш макроскопиялық параметрлермен сипатталады. температура – макроскопиялық жүйенің термодинамикалық тепе-теңдік күйін сипаттайтын физикалық шама. - абсолют температура.

Бойль – Мариотт заңы Изотермиялық процесс:

Гей-Люссак заңы Изобарлық процесс:

Шарль заңы. Изохорлық процесс: .

Авогадро заңы Кез келген газдардың мольдері бірдей температура мен қысымда бірдей көлемдерді алады. Моль – 0,012 кг көміртегі құрамында қанша атом болатын болса, құрамында сонша молекулалары бар зат мөлшері. Бір моль зат мөлшерінде молекула бар. Қалыпты жағдайда (, ) кез келген заттың 1 моль мөлшері мына көлемді қамтиды

.

Дальтон заңы. Газ қоспасының қысымы сол газды құрайтын басқа газдардың парциалды қысымдарының қосындысына тең

.

Парциал қысым – газ қоспасының құрамына кіретін газдың қоспа алып тұрған көлемді жалғыз өзі қамтитындай жағдайда түсіретін қысымы.

Идеал газдың күй теңдеуі (Менделеев-Клапейрон теңдеуі)

Газдың массасы тұрақты болсын .

Газдың 1-ші () күйден 2 – ші () күйге өтуін қарастырайық.

, , - ті шығарып тастай отырып, алатынымыз

, немесе .

Бұл – Клапейрон теңдеуі. - әртүрлі газдар үшін әртүрлі газ тұрақтылары. Менделеев Клапейрон теңдеуін Авогадро заңымен біріктірді. Бір моль үшін тұрақтысы барлық газдар үшін бірдей.

, мұндағы - универсал газ тұрақтысы.

Кез-келген массалы газ үшін .

2.Шағылу және сыну заңдары. Толық шағылу құбылысы.

Шағылу заңы – тегіс бетке түскен сәуле, шағылған сәуле және екі ортаның бөліну шекарасындағы түсу нүктесі арқылы жүргізілген нормаль бір жазықтықта жатады; шағылу бұрышы түсу бұрышына тең:

Сыну заңы – түскен сәуле, сынған сәуле және екі ортаның бөліну шекарасындағы түсу нүктесі арқылы жүргізілген нормаль бір жазықтықта жатады, түсу бұрышының синусының сыну бұрышы синусына қатынасы берілген екі орта үшін тұрақты шама болып табылады, мұндағы n₂₁ – екінші ортаның бірінші ортаға қарағандағы салыстырмалы сыну көрсеткіші. Ол екі ортаның абсолют сыну көрсеткіштерінің қатынасына тең.

Сәйкесінше, сыну заңы былай өрнектеледі:

Ортаның абсолют сыну көрсеткіші дегеніміз электромагниттік толқындардың вакуумдағы жылдамдығының олардың ортадағы фазалық жылдамдығына қатынасына тең болатын физикалық шама n.

болғандықтан, онда , мұндағы және - сәйкесінше ортаның электрлік және магниттік өтімділіктері.

Толық шағылу.

Егер жарық n₁ сыну көрсеткіші көбірек ортадан (оптикалық тығыздығы жоғары) n₂ сыну көрсеткіші азырақ (оптикалық тығыздығы төмен) ортаға таралатын болса (n₁>n₂) (мысалы, шыныдан ауаға немесе судан ауаға), онда

Осының нәтижесінде сыну бұрышы түсу бұрышынан үлкен болады. Түсу бұрышын үлкейте отырып, қандай да бір шекті бұрышта сыну бұрышы тең болады. Түсу бұрыштары болғанда түскен жарықтың бәрі толығымен шағылады.

Түсу бұрыштарының мәндері тең болғанда, сәуле сынбай толығымен бірінші ортаға шағылады. Бұл жағдайда шағылған және түскен сәулелердің қарқындылығы бірдей болады.

Бұл құбылыс жарықтың толық ішкі шағылуы деп аталады.

Шекті бұрыш төменде келтірілген қатынас арқылы анықталады;

Толық шағылу құбылысы призмаларда және световодтарда қолданылады.

3. Айналмалы процесс нәтижесінде газ A = 1 Дж жұмыс істейді және суыт­қышқа Q = 4,2 Дж мөлшерде жылу береді. Циклдың ПӘГ-ін табыңыз

Берілгені: А=1Дж Q=4.2Дж

Табу керек: η -?

Шешуі: η =A/Q*100%

η =1/4.2=0.238*100%=23.8

ЕМТИХАН БИЛЕТІ №10-19

1. Тербелмелі контур. Ерікті және еріксіз тербелістер.

Уақыттың өтуімен байланысты қайталанып отыратын процестерді тербелістер деп атайды Егер тербелістер бірдей уақыт аралыығында қайталанатын болса,онда ондай тербелістерді периодты тербелістер деп атайды Тербелістің қайталау уақытын тербеліс периоды деп атап,Т әрпімен белгілейді Тербелістің жиілігі деп уақыт мезетінде жасалатын толық тербелістердің санын аитады
V(нью)=1/T
уақыт бірлігіндегі жасалынатын тербелістердің саны алынады яғни w=2пV=2п/T
Еркін өшетін терелістер Тербеліс еркін болғандықтанда сыртқы күш есебінен алғашқы түткі алған система,одан әрі қарай өзімен-өзі болады да тек қана квазисерпімді күш пен ортаның кедергі күшінің әсерінде тұрады Әлсіз тербелістерді қрастырсақ Онда системаның жылдамдығы да аз болады,ал онша үлкен емес жылдамдықтарда кедергі күші жылдамдықтардың шамасына пропорционал болады F=-rv=-rx
Еркін тербелістер қозғалысын қарастырып отырған денелер тобын механикада денелер жүйесі немесе жай ғана жүйе деп атаиды
Тербелістерлің ең қарапайым түрі жүйе тепе теңдік күйінен ауытқығаннан кейін ішкі күштердің әрекетінен пайда болатын тербелістер Ондай тербелістер еркін тербелістерге жатады
Еркін тербелістер деп дене тепе теңдік күйінен шығарылғаннан соң сыртқы күштің әрекетінсіз болатын тербелістерді айтады,серіппеге бекітілген жүктің не жіпке ілінген жүктің тербелістері еркін тербелістергемысал бола алады
Еркін тербелістер әйтеуір бір тоқтайды Тербелісті өшпеитін ету үшін үүйкелісті жеңуге кететін энергияны толықтырып отыру қажетТербелмелі жүйенің энергиясын оған сыртқы периодты түрде өзгеріп отыратын күшпен әрекет ету арқылы толықтыруға болады
Жүйенің энергиясы осы сыртқы күш жұмысының есебінен толығады Бұл жағдайда тербелістер енді еркін емес,еріксіз болады,осы тербелістерді тудырушы периодты түрде өзеріп отыратын күш мәжбүр етуші күш деп аталады Сонымен еріксіз тербелістер дегеніміз-сыртқы периодты күштің әрекетінен болатын тербелістер

2. Негізгі фотоөлшеу шамалары және олардың өлшем бірліктері.

Фотометрия-жарықтың қарқындылығы мен оны кздерін өлшеу мәселелерімен айналысатын оптика бөлімі
Фотометрияда келес шамалар қолданылады
1Энергетикалық-сәуле шығару қабылдағыштарына оның тигізетін әсеріне қатысынсыз оптикалық сәуле шығарудың энергетикалық параметрлерін сипаттайды
2 Жарықтық-жарықтың физиологиялық әсерін сипаттайды және көзге әсері бойынша бағаланады немесе сәуле шығарудың өзге қабылдағышы бойынша бағаланады
Жарық ағыны -ол туғызатын жарықты түйсіну бойынша оптикалық сәуленің қуаты ретінде анықталады Жарық ағынының бірлігі –люмен (лм) 1лм-1 ср де денелік бұрыш ішіндегі 1кд-ге жарық күшімен нүктелік көзбен сыртқа шығарылатын жарық ағыны
Жарқырау R келесі арақатынаспен анықталады R=Ф/S
Жарқырау бірлігі-квадраттағы метрге кандела кд/м2
Жарықталу Е-оы беттің Sауданының бетіне түсетін жарық ағыны Ф қатынасына тең шама Е=Ф/S
Жарықталу бірлігі-люкс
1 лк-1лм-де
Жарық ағыны түсетін 1 м2 қа беттің жарықталуы

3. Қыздырғыштың температурасы 200 °С, ал суытқыштың температурасы 11 °С. Жылу двигателінің ПӘГ-ін анықтаңыз

Т1=200С Талдау Шешуі
T2=11C ɳ=T1-T2/T1*100% ɳ=200%-11%/200*100%=94%

ЕМТИХАН БИЛЕТІ №11

1. Электр және магнит өрісінің қозғалыстағы зарядқа тигізетін әсері. Зарядталған бөлшектердің электр және магнит өрісіндегі қозғалысы.

Магнит өрісі тек тоғы бар өткізгішке ғана емес, сол сияқты кез келген қозғалыстағы зарыдтарға да әсер ететіндігін көптеген эксперименттердің нәтижелері дәлелдеді. Ал магнит өрісіндегі әр зарядқа әсер ететін күшті Лоренц күші деп атайды. Енді осы Лоренц күшін табайық. Ол үшін біртекті магнит өрімінде () ұзындығы l тоғы бар өткізгіш алайық. Өткізгіш магниит өрісінің бағытына бұрышпен орналасқан. Өткізгішке ток теріс зарядты электрондардың бағытталған қозғалысы болғандықтан, осы зарядқа әсер етуші күштерді анықтайық. Тоқтың бір элементін бөліп алып оған әсер етуші күшті Ампер заңына сәйкес жазайық:
F = IB ∆ l sin
мұндағы I - өткізгіштегі ток күші. Электрондық теорияға сәйкес ток шамасы мынаған тең:
I = eno S,
Мұндағы е – электрон заряды, no - өткізгіштің бірлік көлеміндегі еркін электрондардың саны, - электрондардың бағытталған жылдамдығы, S - өткізгіштің көлденең қимасының ауданы.

1. Лоренц күші үшін формуласы магниттік өрістегі зарядталған бөлшектер қозғалысының бірқатар заңдылықтарын ашуға мүмкіндік береді. Лоренц күшінің бағытымен магниттік өрістегі ол туғызатын зарядталған бөлшектердің ауытқу бағытығ бөлшектердің зарядының өлінісіне қатысты. Магниттік өрістегі қозғалатын бөлшектер зарядының белгісін анықтау осыған негізделеді. Жалпы заңдылықтарды шығару үшін, магниттік өрісте біртекті және бөлшектер электр өрісіне әсер етпейді.

2.Атом ядросының құрылысы және сипаттамалары. Масса ақаулығы және байланыс энергиясы.

Э. Резерфорд, алтынның жұқа пленкалары арқылы бірнеше мегаэлектрон- вольт энергиямен а- бөлшектердің жүріп өтуін зерттей отырып, атом оң зарядталған ядролардан және оны қоршаған электрондардан тұрады деген қорытындыға келді. Осы тәжірибені талдай отырып,Э. Резерфорд сондай-ақ атомдық ядролар шамемен 10 ^ -14 - 10^-15 м өлшемдерге ие екенін көрсетті.

Атомдық ядро элементар бөлшектерден – протондар мен нейтрондардан тұрады. Ядролардың протондық – нейтрондық моделін ресей физигі Д.Д Иваненко /1904-1994/ ұсынды. Протондар мен нейтрондар нуклондар деп аталады. Атом ядросындағы нуклондардың жалпы саны массалық сан А деп аталады. Атомдық ядро Ze зарядымен сипатталады. Мұндағы ядроның зарядтық саны, Д.И Менделеев элементтерінің периодтық жүйесінің химиялық элементінің реттік номерін сәйкес келетін ядродағы протондардың санына тең.фҚазіргі уақытта белгілі менделеев кестесінің 110 элементтері ядролардың Z=1- ден Z=110 –ға дейінгі зарядтық сандарына ие. Атомдық ядро орнықты құрылым құрылым болып саналады. Бұл, ядродағы нуклондар арасында белгілі бір байланыс бар екенін білдіреді. Ядролардың маассын массалар-спектрометрлері электрлік және магниттік өрістердің көмегімен, Q/m әртүрлі меншікті зарядтармен зарядталған бөлшектердің шоқтарымен бөлетін, өлшеу аспаптарымен анықтауға болады.Массалары спектрометрлік өлшек көрсеткендей, ядролар массасы, оның нуклондарын құрайтын массалар жиынына қарағанда кішірек. Себебі,массалардың кез келген өзгеруіне энергиялардың өзгеруі сәйкес келуі тиіс, демек, ядролардың пайда болуы кезінде белгілі бір энергия бөлуі қажет. энергияның сақталу заңына кері процесс туындайды. Ядролардың құрамды бөліктерге бөлінуі үшін, оның пайда болуы кезінде бөлінетін, энергияның сондай санына бөлу қажет. Ядроны бөлек нуклондарға бөлшектеу үшін жұмсау қажет болатын энергия ядролар байланыстарының энергиясы деп аталады. Ядродағы нуклондар байланыстарының энергиясы

E= [Zmp+(A-Z)mn-mя]

Мұндағы сәйкесінше протон,нейтрон емес, атомдардың массасына келтіріледі.

3. Қыздырғыштың температурасы 727 °С, ал суытқыштың температурасы 27 °С болса, Карно циклының ПӘК-ін анықтаңыз

η = T1-T2 / T1 * 100%

T1= 727+ 273= 1000K

T2= 27+273= 296 K

η =1000-296 / 1000 * 100% = 70.4 %

ЕМТИХАН БИЛЕТІ №12

1. Био-Савар-Лаплас заңы. Шексіз түзу өткізгіштің бойымен өткен токтың және баска турдегі өткізгіштердің магнит индукциясы неге тең.

Француз физигі Лапласс, Био және Савар тәжірибе нәтижелерін жинақтай отырып кез-келген пішіндегі бөліктеріне жарамды магнит өрісінің қорытқы магнит индукциясының анықтауға болатындығы туралы заңды ашты. Ол Био-Савар-Лапласс заңы деп аталды. Био-Савар-Лапласс заңы бойынша кез-келген токтың пайда ететін магнит индукциясы және магнит өрімі

Био-Савар-Лапласс заңы дөңгелек ток үшін дөңгелек токтың центріндегі магнит индукциясы

Шексіз түзу өткізгіштің бойымен өткен токтың магнит индукциясы

Өте ұзын өткізгіш ұшының магнит индукциясы

Ұзын соленоид немесе катушка ішіндегі магнит индукциясының векторы

n-көлем бірлігіне сәйкес келетін орам саны

2. Ядролық күштер. Атом ядросының құрылысы. Ядролық күштер. Атом моделі.

Ядродағы нуклондары бір-біріне тартып тұратын күш - ядролық күш болып табылады. Ядролық күштер: Тартылу күші болып табылады. Қысқа қашықтықтан (10-15м) әсер етуші күшке жатады. Табиғаты элетрлікке жатпайды. Зарядтық тәуелсіздік қасиеті бар. Қанығу қасиеті бар, яғни әрбір нуклондар тек көршілес белгілі нуклондармен әсерлесе алады. Ядролық күш нуклонның спинінің бағытына тәуелді болады. Ядролық күштер центрлік күштерге жатпайды.

Атом құрылысы.Атомның модельдері.

Резерфорд атомның құрылысын Күн жүйесіне ұқсатты. Күн жүйесіндегі планеталар оған тартылып айналған сияқты, электрондар да ядроға тартылып оны айнала қозғалады.Оны планетарлық модель деп атаған:

1.Резерфорд тәжірибелерінің нәтижесі бойынша атом размері 10нын -10дәрежесі шамасында.

2.Атомның ядро өлшемі 10-14 10-15дәрежесі м шамасында, оң зарядталған бөлшектерден құралған.

3.Атом өте кішкентай,бірақ ауыр,оң зарядталған бөлшектерден құралған. Ядроның массасы атом массасының 99,09% құрайды.

3. Карно циклын жасаған идеал газ үшін, қыздырғыштан алған 70 % жылу мөлшерін суытқышқа береді. Циклдің ПӘГ-ін табыңыз

Q1=100(қыздырғыш) Формула: Шешуі:

Q2=70 η =Q1-Q2/Q1

η =(100-70/100)*100%=30%

т/к: ПӘК-?

ЕМТИХАН БИЛЕТІ №16

1.Магнит өрісінде тогы бар өткізгіш орын ауыстырғанда істелетін жұмыс. Электромагниттік индукция заңы. Трансформатор.

Дата добавления: 2014-12-27