Мемлекеттік шекара 4 страница

Ұлттық Орталық Бюролар Интерполға мүше мемлекеттердің әр қайсысының полицейлік қызметі құрылымында қызмет етеді. Олар қылмыспен күресудегі мемлекеттердің халықаралық ынтымақтастығының орталықтары және интерполдың жергілікті жердегі түреуіштері болып табылады. Нақты бір мемлекетте ҰОБ Интерполдың тұрақты әрекет етуші органы болып табылады. Бір ауқытта ол осы мемлекеттің қылмыспен күресудегі үлкен өкілеттіктерге ие полицейлік органы болып есептеледі.

Халықаралық полицейлік ынтымақтастықтың түреіштері бола отырып, ҰОБ өз елдерінде соттармен, прокуратурамен, шекара және кеден қызметкерлерімен іскерлік байланыста, ол халықаралық деңгейде – басқа елдердің ҰОБ-мен және бас Секратариатпен байланыста болады.

Әр бір мемлекеттің ҰОБ өз сұрауларын “Интерпол” деген грифпен жазып, бас секритариатқа кез келген мүше мемлекеттің ҰОБ-на жіберуге құқылы. Осылайша оның өз атынада СІМмен басқа да мемлекеттік органға соқпастан, бас Секритариатпен өзге мемлекеттердің ұлттық орталық бюроларынан тапсырмалар келіп жатады. ҰОБ-ның басшысы деген бұйрықтық тәртіппен өзіне бағынышты қызметкерлермен пауазымды тұлғаларға келген тапсырманы белгіленген уақытта орындауды жүктейді. Осылайша ҰОБ мен бүкіл Интерпол өз қызметінің жетістігімен жоғары тиімділігіне қол жеткізеді

Интерпол қызметінің негізгі бағыттары мыналар: арнайы әдістеме және карточкалардың көмегімен қылмыстық тіркеуге алу, қылмыскерлерге, із-түссіз жоғалып кеткен тұлғалармен ұрланған құндылықтарға халықаралық іздеу салу. Бұған қоса, Бас Секретариатта әрбір елдегі қылмыстылық туралы статистикалық мәліметтерді жинау мен талдау, мүше мемлекеттерге техникалық көмек көрсету, халықаралық полицейлік көрмелерді ұйымдастыру және ғылыми зерттеу жұмыстарын жұзеге асыру.

Интерполдың автономды коммуникация жүйесі, жеке радиосы, телексі, телетайпы, фототелеграф, пошта және телеграфтық байланысы бар. Осы құралдар арқылы жылсайын Интерполдың миллионнан астам ақпараттар хабарлары өтеді. Ақпараттардың басым көпшілігі Интерполдың радио торабы арқылы өтеді. Ол жедел ақпаратты тез беруді және алуды қамтамасыз етеді. Ол өз кезегінде халықаралық сипаттағы қылмыстарды ашудың шешуші жағдайы болып табылады.

Тақырып 12. Халықаралық экологиялық құқық

1. Халықаралық экологиялық құқық ұғымы, оның қалыптасуы мен дамуы

2. Экологиялық құқықтың арнайы қағидаттары мен арнайы көздері

3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ұйымдар. БҰҰ және оның арнайы мекемелері. БҰҰ-ң қоршаған ортаны қорғау жөніндегі бағдарламасы

4. Қазақстанның қоршаған ортаны қорғау жөніндегі заңнамасы. Қазақстанның халықаралық экологиялық бағдарламаларды жасауға және жүзеге асыруға қатысуы.

Қоршаған ортаны қорғау адамзаттың қажеттілігіне айналып, бүкіл әлемдік қауымдастықты оны сатап қалу үшін өзара ұйымдасуға және өз әрекеттерін үйлестіруге мәжбүр етті.

Планетаны сақтау және қорғау проблемасы адамзаттың бүлдіруші қызметінің нәтижесінде туындады. Көптеген мемлекеттер адамның өнеркәсіптік қызмет әсері болмай тұрғанда–ақ табиғи орта бұзылуының ғаламдық зардаптарын ұғынды. Ұлттардың минуттық мүддесі кейбір мемлекеттерді қоршаған ортаның бұзылуы мен ластануына көз жұмғызып отыр. Ал бұдан да маңыздырақ проблемалары бар мемлекеттер қоршаған ортаны қорғау мәселесін екінші қатарға жылжытып қоюға мәжбүр болып отыр. Осы қиыншылық жағдайға қарамастан, адамзат қызметінің табиғатқа және керісінше табиғаттың адамға қауіпті әсер ететіндігі қазіргі дің өзінде дәлелденіп отыр. Осы процесті тоқтату және қоршаған ортаға байланысты саясатты өзгерту адамзаттың қазіргі кезде бұзылған қоршаған орта мүдделерін қалпына келтірумен қалдықтарын сақтаудағы және келешек ұрпаққа болашақта да осы мүдделердің бұзылуына жол бермеуді тапсырудағы маңызды міндеті.

1. Халықаралық экологиялық құқық ұғымы, оның қалыптасуы мен дамуы

Әлемде 60-жылдардан бастап өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының, энергетиканың дамуында өзгеріс болып, қоршаған ортаға кері әсерін тигізді және ғаламдық көлемде бүлдіруші сипат ала бастады.

1972 ж. Стокгольм Декларациясы қоршаған ортаға қамқорлық көрсете отырып, біз бүкіл әлемге өз әрекеттерімізді реттеуімізге тиісті кезең келді делінген. Түсінбестікпен немесе немқұрайдылықпен қарау арқылы біз жер шарына орасаң зор және түзелмейтін залал келтіруіміз мүмкін. Осыдан бұл әрекеттің халықаралық құқықты құрайтың халықаралық - құқықтық реттеу екендігі түсінікті. Қоршаған ортаға байланысты үдеп кележатқан барлық проблемалар аймақтық және халықаралық сипатты иеленетін болғандықтан немесе олар жалпы халықаралық аяға әсер ете болғандықтан, жалпы мүдде үшін халықаралық ұйымдар тарапынан шаралар қолдану мен мемлекеттер арасындағы кең ынтымақтастықты талап етеді. Осының барлығынан мынадай тұжырым щығаруға болады, халықаралық немесе аймақтық деңгейде қоршаған оратны қорғау мақсатында әлемдік қауымдастық ыңтымақтастықтан күткеннен асып түскен нәтиже алу үшін өз қызметін ретке келтіруге тырысуда.

Қоршаған ортаны халықаралық қорғау құқығы – бұл қазіргі және болашақ адамзат үшін табиғи ресурстарды үнемдеп пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі субъектілердің қатынастарын реттейтін принциптер мен нормаларының жүйесі. Алғашқы табиғат қорғау жөніндегі келісімдер және тірі ресурстардың жекелеген түрлерін қорғау мен реттеп отыруға бағытталған шарттар осы ғасырдың басында жасалған. Мыс., 1897 ж. Теніз котиктерін қорғау туралы Келісім. Осы салада, 1972 ж.өткен БҰҰ -ң бастамасы мен адамның қоршаған орасынның проблемаларына арналған Стокгольм Конференциясының маңызды орын алғаны сөзсіз.

Ғылыми-техникалық революция, өндіріс күштерінің дамуы, табиғи ресурстарды үнемсіз пайдалану, жер планетасының биосферасын ластау адамзатты экологиялық дағдарысқа әкеліп соқтырды. Осы тұрғыда, экологиялық қауіпсіздікпен табиғи ресурстарды дұрыс пайдалануды орнықтыратын халықаралық механизмдердің, соның ішінде халықаралық ынтымақтастықтың рөлі артып отыр.

Халықаралық табиғат қорғаудың маңызды оқиғасы ретінде 1992 ж Рио-де-Жанейрода өткізілген БҰҰ даму мен қоршаған орта жөніндегі Конференциясын қарастыруға болады. Ол жиында принципиалдық мәселелер қаралып, бір қатар халықаралық құжаттар қабылданды. Атап айытсақ: даму мен қоршаған орта жөніндегі Рио Декларациясы; Климаттардың өзгеруі туралы Рамолық Конвенция және 21 ғасырдың күн тәртібі деп аталатын мемлекеттерге, үкіметтерге, үкіметаралық ұйымдарға қоршаған ортаны қорғау жөніндегі нұсқаулар жиындығы нысанындағы т.б. құжаттар.

Қазақстанның қоршаған ортаны қорғау жөніндегі заңнамасы. Қазақстанның халықаралық экологиялық бағдарламаларды жасауға және жүзеге асыруға қатысуы.

Қоршаған ортаның ластануы мәселесі Қазақстан республикасын да сырт қалдырмайды. Ол қоршаған ортаны қорғауға байланысты халықаралық конференцияға белсенді қатысады. Табиғат ортасын қорғау жөніндегі түпкілікті халықаралық конвенцияларды бекітеді, сонымен қатар қоршаған ортаны қалпына келтірі және қорғауға байланысты бір қатар шаралар қолданады. Қазақстан республикасы өзінің аумағында нарықтық экономикалық жүйені қалыптастыру мақсаты болып табылатын экономиканың өтпелі үлгісін иеленеді. Өтпелі үлгісінің әзірше табиғат обьектілерін жойылуданқорғауға мүмкіндігі жоқ.

Көптеген он жылдықтар бойы республика КСРО-ның шикі зат базасы ретінде дамып келді. Бір тектес кен және мұнай өндіру секторларының дамуы тікелей қазіргі мемлекет өндірісінің негізі болып, қоршаған ортаға аса қауіпті жанар май, металургиялық және химиялық, мұнай химия салаларының орын алуына әкеп соқтырды. Көптеген өндірістерде жетілмеген технология орын алады. Негізгі өндірістік қорлар моралдық және физикалық тұрғыда тозып біткен, бұл зиянды қалдықтар мөлшерінің көбеюіне әсер етеді

Алылшаруашылық өндірісініңнегізгі үлесін-астықты жерлерде өңдеу, күрішті, мақтаны, қант қызылшасын өсіру құрайды. Ауылшаруашылық өндірісінің қарқынмен дамуы жердіңтозуы секілді із қалдырады. Елдің 60 пайыз аумағы қатаң шөлге айналу қаупінде тұр, бұл топырақтың аз өнім беруіне әкеп соқтырады, сол сияқты бұл жануарлар менөсімдіктердің өнімділігінқысқартады. 40 жыл ішінде тың және тыңайған жерлерді пайдалану нәтижесінде жер және су эрозиясы арқылы 1,2 млрд. Тонна қарашірктен айырылдық.

Жерді пайдаланудың қарқынды және тиімсіз дамытылуы, сонымен қатар аридті климат жағдайындағы ағымды реттеу тікелей Іле,Сырдария, Есіл сияқты ірі және шағын өзендер алабындағы судың тапшылығына әкеліп соқтырды. Біздің көз алдымызда Арал теңізі жойылып кетіп отыр. Осыған ұқсас тағдырды Балқаш көлі де күтуде. Республиканың суға деген мұқтаждығы 100 текше км. Болса, жылына қамтамасыз етілуі 34,6 текше км. Қазақстан халқының әрбір адамын сумен қамтамасыз етуде ТМД елдерінің арасында соңғы орынды иеленіп отыр.

Көмір, мұнай, түсті және қара металдарды және минералды заттарды кең көлемде өндіру қоршаған ортаға әсерін тигізді. 90-жылдардың басында жыл сайын атмосфераға 6млн. т. жуық ластану(50 пайыз-жылу-энергетика, 20 пайыз-қара металлургия, 13 пайыз-түсті металлургия, 4 пайыз-химия және мұнай химиясы) түсті. Ауаның жоғары және аса жоғары ластануы халықтың шоғырланып орналасқан жерлерімен сәйкес келеді. Қарағанды және Павлодар обылыстарында 1993 ж. әрбір тұрғынға 10,5 және 7,7 тонна зиянды қалдықтар тиесілі болды. Жыл сайын републиканың су сақтайтын жерлерінің бетіне 200млн. М3 аса ластанған су шығарлады. 1995ж. жағдайларға назар аударсақ, республика бойынша 3047 ластанған жер асты суларының ошақтары анықталған, олардың көлемі бірнеше шаршы км-ден жүздеген шаршы км-ге дейін жетеді.

Қазақстан Республикасында мынадай проблемаларды ерекше атап көрсетуге болады:

-су ресурстарының тапшылығы;

-жайылым және жыртылатын жердің тозуы;

-шоғырланан аумақтардың атмосфералық ауасының ластануы;

-ағын сулардың, су объектілерінің ластануы;

-қоршаған ортаның қатты өндірістік және тұрмыстық қалдықтармен ластануы;

-ормандардың және аса қорғалатын аймақтардың жеткіліксіздігі;

-мұнай шығару аудандарындағы қоршаған ортаның ластануы.

Жоғарыда аталғандай, реслублика өзінің экологиялық поблемаларымен дербес түрде мемлекеттік және аймақтық деңгейде күресуге мүмкіндігі жоқ. Осыған орай, Қазақстан Республикасы табиғи қоршаған ортаны қорғау аясында халықаралық қатынас жасау бағытын алды және халықаралық саясатқа белсене қатысты. Қазіргі күнде Қазақстан Реслубликасы 11-ге жуық мынадай конвенцияларды бекіту:

Бүкіләлемдік метеорологиялық ұйымдар конвенциясы, 1947, ҚР, 1993 ж.; Мұнайдың ластануынан келген зардап үшін азаматтық жауапкершілік жөніндегі 1969 ж. халықаралық конвенция, ҚР, 1994 ж.; 1972 ж. Бүкіләлемдік мәдени және табиғи мұраларды қорғау жөніндегі конвенция, ҚР, 1994 ж.;

Тақырып 13. Халықаралық теңіз құқығы.

1. Халықаралық теңіз құқығы ұғымы және оның дамуы.
2. Халықаралық теңіз құқығының негізгі қағидалары.

3. Теңіз кеңістіктерінің түрлері.

1. Халықаралық теңіз құқығы ұғымы және оның дамуы

Халықаралық теңіз құқығы - бұл сауда саласында, сондай-ақ

әскери теңіз жүзулерінде, әлемдік мұхитта минералдық ресурстарды өндіру, зеттеу, игеру қатынастарында және басқа да қызымет түрлерінде қалыптасатын құқықтық нормалар мен институттардың жиынтығын көрсететін осы заманғы халықаралық құқықтың бір саласы.

Халықаралық теңіз құқығының ерекшеліктеріне мынадай ережелер жатады.

1.Халықаралық теңіз құқық халықаралық құқық субъектілерімен бірге екі және одан да көп мемлекеттер арасында қалыптасатын құқықтық қатынастарды реттейді, яғни шетелдік элементі бар қатынастар Теңіз құқығының құқықтық нормаларында шетелдік элементі қолданудың алғы шарттары қолданған. Ұлттық элемент кіші каботажда (жағадағы жақын жерлерге жүк, жолаушы тасушының)- бір теңіздің шегінде жүзгенде және бір мемлекеттің порттарының арасында болады. Мұндайда теңіз тасымалының қатысушылары теңіз тасымалын жоспарлаудың ұлттық нормаларына жүгінеді. Үлкен каботаж – бұл бірнеше теңіздердің шегіне, бірақ бір мемлекеттің порты шегінде жүзу. Шетелдік рейс- бұл екі және одан да көп мемлекеттердің бір немесе бірнеше теңіз шегінде жүзу.

2. Халықаралық теңіз құқығы техникалық нормалармен тығыз байланысты құқықтық нормаларды мазмұндайды. Құқықтық нормалар адамдардың, мемлекеттердің арасындағы қатынастарды реттейді. Техникалық нормалар – адам мен техника арасындағы қатынастарды реттейді. Мысалы, теңіз кемесінің капитаны теңіз құқығының нормаларына сәйкес, апат болған кемеге, кеменің күйреуіне байланысты суда қалған адамдарға көмек жасауы керек. Бірақ мұндай көмек теңіз кемесінің техникалық мүмкіндіктеріне сай болуы керек және кеме мен экипажға қатер туғызуы тиіс. Теңіз кемесі беретін дабылдардың мазмұнын түсіну үшін теңіздегі соқтығысулардың алдын алуға жол беретін халықаралық ережелерге жүгіну керек. Бұл өте мықты жарылыстар немесе бір минут аралығында болған қару атысы; дыбыс ракеталары; смола бөшкесін жаққанда алынатын қызыл немесе сары от; қызыл ракеталар; радиотелефондық және радиотелеграфтық дабылдар; қолдың бояу көтерілуі мен түсірілуі; қара жалау немесе қара шар бейнеленген жалау және тағы басқалар болуы мүмкін. Теңіз іс-тәжірибесіндегі халықаралық стандарттарға сәйкес SOS дабылын алған кеме капитаны батып бара жатқан кеменің координаттарын нақты көрсетуге, дабылды қабылдаған уақытын, өзінің орналасқан жерінің координаттарын нақты көрсетуге міндетті.

2. Халықаралық теңіз құқығы мемлекеттерге тиесілі жеке кемелер қатысатын қарым-қатынастарды реттейді. Мемлекетке қарасты теңіз кемелеріне мемлекеттік теңіз кемелерінің иммунитеті таралады. Бұл мұндай кемелердің шетелдік сот мекемелерінде талаптар қойылған, сонымен қатар кемеде жалауы ілінген мемлекеттің келісімінсіз мәжбүрлеу шараларын қолдануға болмайтынын көрсетеді. Осындай иммунитет мемлекеттік егемендікті құрметтеу қағидасына негізделеді және осыдан шығатын иммунитет қағидасы- халықаралық құқытың көпшілік мойындаған қағидасы болып табылады. Мемлекеттердің дербес тиімдігіне байланысты бірде бір мемлекет басқа мемлекеттің меншігіне, оның келісімінсіз биліктік өкілдігін жүзеге асыра алмайды және бірде бір мемлекет басқа мемлекеттің сотына бағынбайды. Мемлекеттік теңіз кемелеріне қатысты қамау және кеменің юрисдикциясының қамтамасыз ету тәртібінде ұстау немесе талап- арыз ұсыну, сондай-ақ шығарылған сот шешімін мәжбүрлі түрде орындау сияқты мәжбүрлеу шараларын жүзеге асыруға жол бермейді.

2. Халықаралық теңіз құқығы теңіз кемесімен оның иесі арасындағы бөліністік сипаты тән құқықтық қатынастарды реттеумен сипатталады. Рейсте болатын теңіз кемесінің копитанында ерекше өкілеттіктер болады, ол бір мезгілде кеме иесі және жүк иесі ретінде көрінеді. Осы заманғы халықаралық теңіз құқығыны негізгі және көмекші қайнар көздер жүйесі тән. Халықаралық құқықтың барлық салаларын ішінде салт- дәстүр өз мазмұнын халықаралық теңіз құқығында көп мөлшерде сақтап қалған. Оны халықаралық құқықтың бұл саласы ғасырлар бойы баяу қарқынмен дамып келгендігімен түсіндіруге болады. Мемлекеттердің теңіздегі қызыметінің даму және үдемелі қарқындауы бара-бара халықаралық теңіз құқығының нормалары ретіндегі белгілі бір ережелерді орнататын және бекітетін халықаралық шарттар мен конвенсциялар санының артуына әкеле бастады. Мәселен халықаралық теңіз тәжірибесінде теңіз порттарының дәстүрлері сақталынған, ол- порттардағы қауіпсіздікті реттейтін ережелер. Теңіз порты бастығының міндетті қаулыларында жүк тиеу және жүк түсіру кезіндегі экипаж мүшелерінің тәртіп ережелері, санитариялық және кедендік режимінің ережелері көрсетіледі. Теңіз тәжірибесіндегі кейбір халықаралық дәстүрлер шарттық немесе конвенциялық нормаларға айналды. Мәселен, бұл теңіз кемесінің копитаны мен оның көмекшісі батып бара жатқан кемені ең соңғы болып тастауды міндеттейтін құқықтық норма: теңіз кемесінің жалауын көтеру және түсіру ережелері халықаралық дәстүр өзіне басымдық маңыздылығын теңіз құқығы туралы БҰҰ І конференциясына дейін сақтап келді, соның нәтижесінде халықаралық теңіз құқығының негізгі қайнар көздері болған теңіз құқығы туралы 4 Женева конвенциясы жасалып қабылданды. Халықаралық теңіз құқығының барлық негізгі салаларын қамтитын теңіз құқығы туралы 1982ж. БҰҰ Конвенциясы өз күшіне енгеннен кейін, халықаралық дәстүрге негізделген құқықтық нормалардың әрекет ету өрісі тарыла береді.

Халықаралық теңіз құқығы ХХғ. Ортасынан бастап конвенциялық норма болып дами бастады. Халықаралық теңіз құқығының жүйелену процесінің үдемелі дамуының басталуының негізін БҰҰ қалады. 40-жылдардың соңы мен 50-жылдардың басы аралығында БҰҰ-ның Халықаралық құқық комиссиясы әдеттегі құқықтық нормалар мен теңіз құқығы саласындағы жаңа нормаларды жетілдіру мақсатындағы жұмыстарды жүзеге асырды.

Теңіз құқығы туралы БҰҰ-ның бірінші Конференциясы Женевада 1958ж. 24 ақпаны-27 сәуір аралығында өтті. Ол БҰҰ Бас Ассамблеясының тиісті қарарының негізіне сәйкес мәселенің заңдық жақтары ғана емес, сонымен қатар,техникалық, экономикалық,биологиялық және саяси жақтарын ескере отырып теңіз құқығын қарастыру үшін шақырылды. Ол теңіз кеңістігін пайдалану және зерттеу бойынша жұмыстар жүргізуге қажет еді. Конференцияда 79 мемлекеттің делегациялары және 16 халықаралық ұйымдардан бақылаушылар қатысты. Халықаралық құқық Комиссиясы дайындаған теңіз құқығына қатысты баптардың жобалары Конференция жұмысының негізін қалады.

Конференция ғылыми-техникалық революцияның басталған кезінде өтіп жатты, ол мемлекеттердің теңіздегі қызметі үшін жаңа мүмкіндіктер ашып берді, бостандық алған елдерге конференция жұмысына белсенді түрде қатысуға мүмкіндік алған отарсыздандыру процесінің жеделдетілуіне жол ашты. Конференцияда ашық теңіз туралы Конвенция, аумақтық теңіз және іргелес аймақ, континенттік қайраң, балық аулау және ашық теңіздің тірі ресурстарын қорғау туралы конвенция қабылданды.

Қабылданған конвенциялар теңіз қызметінің негізгі жақтарын қамтып, мемлекеттердің Дүниежүзілік мұхиттағы бейбіт достастығын дамытуға бағытталды. Жоғарыда аталған конвенциялар қолданыстағы халықаралық теңіз құқығының негізгі қайнар көздері болды. БҰҰ-ның І конференциясы халықаралық құқықтың үдемелі дамуына және жүйеленуіне тарихи үлес қосты. Конференция нәтижелерінің жақсы бағалануы, оның қабылдаған конвенцияларымен халықарлақ теңіз құқығының барлық мәселелері шешіледі немесе олардың барлық ережелері мәңгілік және өзгермес дегенді білдірмейді.

Теңіз құқығы бойынша ІІ Конференция Женева қаласында1960 ж. 16 наурызынан 26 сәуірге дейін жұмыс істеді. Бұл конференция сулар мен балық аулау аймақтарының шектік ендерін шартта бекіту үшін шақырылды. Оған 84 мемлекет қатысьы. Кейбір мемлекеттер қалыптасқан әдеттегі құқықтық норманы бекітуді және аумақтық теңіздің 12 мильдік шек енін мойындауды ұсынды. Егер мемлекеттер аумақтық сулардың аз енін бекітетін болса, онда оларға аумақтық теңіздегі тірі ресурстарға деген құқықтары сияқты балық аулау аймағын 12 миль шегінде бекітуге деген тап сондай құқықтар берілетінін мойындау керек болды. Осы ұсыныстарды Азия мен Африканың көптеген мемлекеттері, сонымен бірге, Мексика және Венесуэла да қолдады. Ал 200 мильдік аумақтық теңіздерге талап қойған басқа Латын Америкасы мемлекеттері, аумақтық теңіз бен балық аулау аймағына біртұтас ендік шектер бекітілуіне қарсы шықты. АҚШ және басқа да батыс мемлекеттері ең жоғары дегенде 6 мильдік шекте бекітуге, жағалаудағы мемлекеттердің балық аулау аймағындағы құқықтарын 10 жыл мерзімге шектеу салу сипатындағы келісімге келгендей сыңай танытты.

Дата добавления: 2015-05-10