Язык и речь. Функции языка

№ 25

Билет

Билет.

№ 22

№ 21

1. Жасушаларды қандай тəсілдер арқылы иммобилдеуге болады Клеткаларды мынадай төрт жолмен иммобильдеуге болады: 1)клеткаларды түрлі оқшау (инерттік)заттармен қаптау (альгинат,агар,полиакриламид,коллаген, т.б.); 2)оқшау заттын беткі қабатына клеткаларды адсорбция арқылы орналастыру;3)оқшау заттын беткі қабатына клеткаларды биологиялық макромолекулалармен (лектиндермен) «тігу»; 4)клеткаларды коваленттік байланыстар арқылы оқшау субстратқа орналастыру (мысалы карбоксиметилцеллюлозаға). Көбісінше алғашқы екі тәсіл қолданылады. Биологиялық жағынан оқшау затқа бекіген клеткалар өз өміршендігін сақтайды.Бекіген клеткалар төңірегінде қоректік орта көп мөлшерде жүріп тұрады,оның құрамын өзгертіп,өсу қарқындылығын бәсеңдетіп,қосымша заттарды көбірек алуға болады.

Иммобильденген клеткаларды концентрациясы төмен алғашқы заттармен көп мөлшерде қамтамасыз ету керек. Бұл алғашқы заттар биосинтез жолдарында алынып отырған затқа мүмкіндігіншілігінде жақын болуы қажет. Иммобильденген клеткалар ұзақ уақыт өсірілетін болғандықтан, бұл тәсілге өздері табиғи жолмен немесе белгілі факторлардың әсерімен (төмен температура, еріткіштер) қажетті заттарды сыртқы бөліп шығара алатын клеткаларды қолдану керек.Қажетті затты ктек ішінде, мысалы вакуоль мен платидтерде,жинақтайтын клеткалар иммобильдендіруге жарамайды. Сонымен бірге клеткаларды шайып тұрған қоректік ортаның өзінен қажетті затты бөліп алу оңай емес.

2. Қоректік орталар және каллус ұлпаларын культивирлеуге әсер ететін физикалық факторлар. Клеткалардың ретсіз бөлінуі нәтижесінде пайда болған ұлпаны каллус деп атайды. Каллус ұлпасында қоректік заттар жиналып, арнаулы қорғаныш қабат пайда болады немесе жойылған мүше қайта пайда болады, яғни регенерация процесі өтеді. Және каллус ұлпасы in vitro жағдайында да пайда болады. Каллус клеткаларының құрылуын, бөлінуін, көбейіп өсуін фитогормондар (ауксин, цитокинин) реттейді. Алғашқы каллусты алу үшін оған қажетті қоректік орта керек. Алғашқы каллусты алу үшін және оны өсіру үшін залалсыздандырылған өоректік орта қажет. Өсімдік материалы алдын ала біреше рет жуылып, тазаланады. Кейін стерильденген заттарды қолданамыз. Жиі қолданылатын стерильдейтін заттар: активті хлоры бар натрий және калий гипохлориттері, хлорамин, хлор әгі. Құрамында сынап бар алмас, диоцид; фенол, антибиотиктер. Олардың түрі, құрамы өсімдікке байланысты. Кейде бром, күкірт қышқылы, фенол, антибиотиктер қолданылады. Олар барлық микроорганизмдерді жояды. Және өсімдік клеткаларына зияны тимеу керек. Өсімдіктің клеткалары, ұлпалары, мүшелері өсуіне қоректік ортадан басқа да жағдайлар әсер етеді. Өкінішке орай, олардың in vitro жағдайында өсетін клеткаларға тигізетін ықпалы аз тексерілген. Көпшіліктің айтуы бойынша, клеткаларды өсіру үшін 25 2°С шамасында температура қажет. Бірақ бұл дағдала болып кеткен көзқарастың себебі, нақтылы деректердің жетіспеушілігі. Мысалы, темекі клеткаларының ең қолайлы температура 32С, адыраспан 30С және тб. Температура негізгі және қосымша метаболизмнің процесіне әсер етеді. Әр өсімдік жұмыстың істелуіне қарай қолайлы температура алынып отыруы керек. Бірақ ондай тәжірибеге көп уақыт, көп жұмыс істеу керек. Сондықтан көбіне 25С алынады.

Клеткалардың өсуіне әсер ететін сыртқы факторлардың бірі ол жарық. Жалпы, in vitro өсірілетін өсімдік клеткаларында жасыл пигмент хлорофилл түзілмейді. Сондықтан олар әдеттегідей фототрофтық жолмен емес, гетеротрофты қоректенеді. Дегемен, кейбір жағдайларда клеткалар өзіне тән табиғи фототрофты қоректене алады. Әзірше, осындай құбылыс өсімдіктердің 16 түрінде ғана кездеседі. Басқа каллустардың түрі ақшыл, кейде сарғыш болып келеді.

Клеткалардың өсуіне аэрацияның әсері зор. Аэрация болмаса, жалпы алғанда, суспензияның өсуі мүмкін емес. Алайда газ компоненттерінің (оттегі, азот, көміртегі диоксиді) клеткаларға тигізетін әсері жете зерттелмеген. Клеткаларды өсіргенде қоректік ортаның осмос қысымына да ескеру керек. Жоғары осмос қысымы қоректік заттарды клеткалардың сіңіруін қиындатылады. Ортаның осмос қысымын қалыпты күйде сақтау, әсіресе протопластарды бөліп алғанда және оларды өсіргенде өте маңызды. Осмос қысымын реттейтін заттың (полиэтиленгликоль, сорбит т.с.с.) концентрациясы өсімдіктің түріне және физтологиялық күйіне байланысты жеке іріктеліп алынады.

3. Антибиотиктерді инкапсульдеу қандай мүмкіндіктер береді Антибиотиктерді инкапсульдеу (капсулаға орнықтыру, орау) арқылы(мысалы липосомдар құрамына ендіру жолымен), емдеуге қажетті мүшелермен ұлпаларға тікелей жеткізу – олардың қолданылу тиімділігін арттырып,

жанама əсерін азайтуға мүмкіндік береді. Бұл əдісті басқа да дəрмектік

заттарға қолдануға болады. Мысалы, лейшмания қоздырғышы арқылы пайда болатын калазар атты кеселін сурьма дəрмегі арқылы емдеуге болады.

Алайда, емдеуге қажетті дозаны ішу адам үшін қауіпті. Липосом құрамына

ендірілген сурьмалық дəрмек лейшманиямен зарарланған көк бауыр мен

бауырға тікелей жеткізіледі.

1.Гаплоидты культураларды қолданудың практикалық аспектілері.

Гаплоидтық организмнің сомалық клеткаларында сынар хромосомалар жиынтығы (п) болады, яғни толық жиынтықтың (2п) тең жартысы. Гаплоидтарды дағдылы селекция әдістерімен шығару (түрішілік және түраралық тозаңдану, рентген сәулесін түсіру және басқа стресс факторлармен ықпал ету) оңай емес және көп уақытты талап етеді. Ал аталық және аналық гаметофиттерді іn vitro жағдайында өсіріп гаплоидтарды тез шығарып, селекция процесін женілдетуге болады. Бұл әдістер апомиксис процесіне негізделген. Апомиксис - организмдердің жыныссыз жолмен көбеюі.

Аталық гаметофитті (тозаңкаптар мен тозаң) іn vitro жағдайында өсіріп, гаплоидтық өсімдіктерді алу андрогенез деп аталады. Аналық гаметофитгі (ұрық бүршіктер) өсіру арқылы гаплоидтык өсімдік алу гиногенез деп аталады. Сонымен қатар гаплоидтарды, аталык немесе аналык хромосомалары жойылып кететін будан ұрықты іn vitro жағдайында өсіріп алуға болады. Кейде гаплоидтык өсімдік псевдогамия арқасында пайда болады, яғни ұрықтанбаған жұмыртқа клеткасынан ұрық дамиды.

Тозаңқаптар мен тозаңдарды өсіріп гаплоидтарды алу

Бірінші рет сасықмендуананың тозаңқаптарын іn vitro жағдайында өсіріп, Индияда С. Гуха мен С. Махешвари 1964 жылы гаплоидтық өсімдіктерді алды. Содан кейін осы тәжірибені француз ғалымы К. Нич 1967 жылы темекінің тозанқаптарын өсіріп қайталады. Содан бері осы әдіспен гаплоидтар 200-ден

астам өсімдік түрлерінен алынды, соның ішінде: бидай, арпа, қара бидай, күріш, картоп, рапс т.б. ауыл шаруашылық дақылдары.

In vitro жағдайында аталық гаметофиттен гаплоидтық спорофиттің шығуы өте күрделі, әлі егжей-тегжейі анықталмаған процесс. Микроспоралардан каллус немесе эмбриоидтар қалыптасып, кейін олардан гаплоидтық регенерант өсімдіктері шығады. Ол үшін микроспоралар іn vitro жағдайында дамудың өте күрделі процесінен өтеді. Ал бұл процестің түрткі болар себепкерлері мен реттеушілері әлі белгісіз.

2. В12 дəруменінің ағзадағы маңызы. Оны өндірістік деңгейде өндіру үшін

қандай микроағзалар биоценозы пайдаланылады

В-дəруменінің түрлері өте көп: В1,В2,В6,В12,В15, Сондықтан, оларды В-дəрумендер тобы деп атайды. Олар: нанда, жемістерде, əсіресе ашытқылардаболады. В-дəрумендер тобы бұлшық ет пен жүйке жүйесінің жұмысына əсер

етеді. Бұл дəрумендер жеткіліксіз болғанда адам тез шаршап-шалдығады, үйкесі қозады жəне ашуланшақ болады.

В12 дəрумені жілік майында қызыл қан түйіршіктерінің(жасушаларының) жетіліп, қанға түсуіне қатысады жəне оттекті тасымалдауға əсер етеді. Бұл дəрумен жеткілікіз болса қан аздық ауруы пайда болады. В12 дəрумені өз құрамына үш валентті кобальт, аминдік жəне цианисті топтары кіретін, қажет болса олар басқа радикалдармен– OH, CI, Br алмасты-рыла алатын биологиялық белсенді заттар. Бұл дəрумен сүйек кемігінде қан жасушаларының түзілуін қадағалайды, ақуыздардың сіңірілуін жақсартады, амин қышқылдары мен азоттық негізді заттар синтезіне қатысады. В12

дəрумені өсімдік тектес өнім құрамында болмайтындықтан, ауылшаруашылық малда-ры үшін оның жалғыз көзі микроағзалар болып табылады.В12 дəрумені бар дəрмектерді өндірістік деңгейде өндіру үшін, құрамына

целлюлозо ыдыратушы, аммониландырушы, көміртегі ашытушы, сульфит толықтырушы сияқты термофильді метандық ашу үдерісін тудыратын, арнайы іріктелген микроағзалар биоценозы пайдаланылады. Бұл микроағзаларды

ферментациялаудың бірінші кезеңіндегі(10-12 күн аралықтарында) əлсіз қышқыл ортада(рН5,0-7,0), термофильді аммониландырушы жəне көміртегі ашытушы бактериялардың қарқынды дамуы байқалады. Осы биоценозға

кіретін басқа бактериялар тобы өздерінің жедел дамуына ортаның реакция-сы сілтіліге(рН7,0-8,5) жеткен кезде өтеді. Бұл кезеңде басым дамитын ме-тан түзуші бактериялар болады жəне олар басқа микроағзаларға қарағанда В12 дəруменін4-5 есе көп синтездейді. Метан түзуші бактериялардың дамуы үшін қажетті негізгі субстраттар– май қышқылдары мен төменгі спирт-тер болғандықтан, оларды қоректік орта құрамына қосып тұру дəруменнің шығымдылығын арттырады. В12 дəруменімен құнарландырылған мал азығын өндірудің жалпылай кезеңдерін келесі сызбанұсқа түрінде көрсетуге болады

3. Тозаңдарды өсіру әдістері: қоректік орталар және өсіруге әсер ететін физикалық факторлар.

Б жолы – іn vitro жағдайында микроспора тепе-тең бірдей екі клеткаға бөлінуі мүмкін. Ал іn vivo дағдылы жолмен бөлінгенде пайда болатын екі клетканың бірі генеративтік, бірі вегетативтік клеткалар. Ол екеуінің көлемі жағынан айырмашылығы бар. Бұндай гаметофиттік жолдан спорофиттік жолына ауысу Datura innoxia, Nicotiana tabacum түрлеріне тән.

А жолы - микроспора көлемі бірдей емес екі клеткаға бөлініп, вегетативтік және генеративтік клеткаларды түзеді. Бұл табиғи жолға ұқсас. Генеративтік клетка бірінші митоздан кейін кері кетеді. Вегетативтік клетка көп бөлініп одан әрі зиготалық даму жолына түседі (А-В жолы). Бұндай даму жолы Nicotiana tabacum, Datura metel, Hordeum vulgfre, Triticum aestivum т.б. өсімдіктерде байқалған. Кей кезде тек қана генеративтік клетка бөліне бастайды (А-Г жолы), немесе екеуі де (вегетативтік пен генеративтік клеткалары) бірдей бөлініп, спорофитті түзеді (А-ГВ жолы). Микроспораның атап өткен бөліну бағыттары көпклеткалық гаплоидтық құрылымдардың (глобула, эмбриоид) пайда болуына себеп болады. Олардан гаплоидтық регенерант өсімдіктері шығады.Микроспорадан түзілген көпклеткалық құрылым дами келе эмбриоидка айналса, одан шыққан регенерант өсімдік тікелей андрогенездің нәтижесінде пайда болады. Ал егерде көпклеткалық құрылым каллуска айналса, одан шыққан регенерант өсімдік жанама андрогенез нәтижесінде пайда болады.

Тозаңқаптағы мыңдаған микроспораларлың ішінде тек қана кейбіреулері ғана эмбриоидты түзеді. Бұл құбылыс генетикалық деңгейде белгіленуі ықтимал. Эмбриогендік микроспоралардың саны түрлі стресс ықпалдарынан арта түседі. Мысалы, төмен және жоғары температура, ионизация туғызатын сәулелер. Тікелей андрогенез үшін донорлық өсімдіктің физиологиялық күйі, тозаңның даму кезеңі, қоректік ортаның құрамы және өсіру жағдайларынң маңызы зор. Көптеген өсімдіктерде микроспораның спорофиттік жолмен дамуы үшін бір ядролық кезеңі ең қолайлы болады. Каллустан шыққан өсімдіктердің бәрі гаплоидтық бола бермейді, сондықтан гаплоидтарды жаппай алу үшін ең жақсысы эмбриоидогенез арқылы өтетін тікелей андрогенез.

1) Өсімдік қалдықтарынан дайындалған гидролизаттарда өсіру үшін қандайашытқыларды пайдалану тиімдірек келеді

Көптеген сүт қышқылы бактерияларында басқа микроағзаларда жоқ қабілеттер болады, яғни олар сүт қантын(лактоза) пайдалана алады. Бұл жағынан алғанда ол көптеген ішек бактерияларына ұқсас. Өздері қышқылдарға толерантты болса да сүт қышқылын көп мөлшерде түзетіндіктен, қолайлы жағдай туғанда олар жылдам өніп-өсіп, басқа микроағзаларды тіршілік ор-тасынан тез арада ығыстырып шығаруы ықтимал. Осымен бұл бактериялық байланыс, яғни«культуралардың табиғи жинақталуы» көбінесе алынған сүтте жəне сүт тағамдарында, ашыған қамырда, ашыған қырыққабатта, сүрлемде жəне т.б. субстраттарда кездеседі. Əртүрлі субстраттан сүт қышқылы бактерияларын бөліп алу үшін бірқатар тиімді қоректік орталар ұсынылған. Бұлар сұйық жəне агарланған орталар, олардың құрамында амин қышқылдарына жəне дəрумендерге бай– қызанақ шырыны, ашытқы, саңырауқұлақтар сығындысы мен автолизаттар, нəруыз гидролизаттары кіреді

2) Клеткалық биотехнологияның даму қағидалары және келешегі. Клеткалық биотехнология– жасушалармен əртүрлі микроманипуляци-ялар жасау нəтижесінде, бағалы биологиялық қасиеттері бар ағзаларды алуға бағытталған ғылым саласы. Алғаш рет тірі жануарлар жасушаларын ағзадан бөліп алып оны in vitro жағдайында қажетті жағдайлар жасау арқылы өсіру идеясын француз ғалымы Клод Бернар(1813-1878) айтқан болатын. Осы ғалымның пікірі бойынша бөлініп алынған жасушалар ағзадан тыс жерде де өзінің ішкі орта жағдайын сақтап қалуға тырысады жəне неғұрлым жаңа орта жағдайы табиғи ортаға ұқсас болған сайын, бұл жасушаның өсіп-өну мүмкіншілігі де арта түседі. Алексис Каррель(1913 ж.) жасанды орта ретінде эмбрион сүзіндісімен байытылған қан плазмасын пайдаланды. Мұндай қосындымен байытылған жасанды ортада ұлпалардың анағұрлым тез өсетінін байқаған. 1960 жылы арнайы қоректік ортада өсіріліп жатқан тышқанның денелік ісік жасушалары бір-бірімен жабысып, тіршілікке қабілетті гибридтер түзе алатындығы ашылды.

3. Ашу өнімдерінің түріне қарай сүтқышқылы бактериялары қандай топтарға бөлінеді

1847 ж. С. Блондо алғаш рет сүт қышқылы шығу тегі бойынша– ашу үдерісінің өнімі екенін көрсеткен. Луи Пастер(1857) бұл ашуды бактериялар туғызатынын дəлелдеді. Сүт қышқылын микробиологиялық синтез жолымен өндіру1881 жылдан бері белгілі. Сүт қышқылдары тамақ өнеркəсібінде, медицинада шикізат ретінде, химиялық синтезде, тері жəне басқа да өнімдерді өңдеуде кеңінен қолданылады. Көмірсулардың сүт қышқылына дейін ашуы сүт қышқылды бактерияларының көмегімен жүзеге асады. Ашу өнімдерінің түріне қарай сүт қышқылы бактерияларын гомоферментативті жəне гетероферментативті деп екі топқа бөледі:

1 Гомоферментативті ашуының негізгі өнімі– сүт қышқылы. Гомоферментативті сүт қышқылы бактерияларының көмегімен көмірсутектің ашуы глюкоза жолымен жүреді.

2 Гетероферментативті ашу өнімдеріне сүт қышқылымен қатар, сірке қышқылы, этанол жəне көмірқышқыл газы кіреді. Сүт қышқылының бакте-риялары көмегімен көмірсутегі ашуының гетероферментті өкілдерінде пен-тозафосфатты түрде жүреді. Сүт қышқылы бактерияларды4-туысқа бөлеміз: Lactobacillus, Lactoccocus,Leuconostoc, Pediococcus

1. Иммобильденген клеткалар деген не және бұл әдістін тиімділігі

Табиғи немесе жасанды сақтаушы заттардың беткі қабатына бекіген немесе полимерлік гельдер құрамына енгізілген, қозғалысы шектелген осы ортада өсетін клеткалар иммобильденген деп аталады.Клеткаларды 4 жолмен иммобильдеуге болады:

1.клеткаларды түрлі оқшау заттармен қаптау(альгинат,агар,коллаген)

2.оқшау заттың беткі қабатына клеткаларды адсорбция арқылы орналастыру

3.оқшау заттың беткі қабатына клеткаларды биологиялық макромолекулалармен(лектиндермен) тігу

4.клеткаларды коваленттік байланыстар арқылы оқшау субстратқа орналастыру

Тиімділігі: 1.биомассаны қайта-қайта ұзақ уақыт пайдалану,

2.клеткалардың қозғалысы шектелгендіктен, олар қоректік ортаға бөлініп шықпайды,онымен араласпайды

3.клеткалардың мол биомассасын сыйымдылығы шамалы ыдыстарда өсіру

4.клеткаларды ұзақ өсіру және биотрансформация мүмкіншілігі

2. Сүттен алынатын өнімдер дайындау мақсатында ашытқылар қолданғанда

оларға қандай талаптар қойылады

Сүттен алынатын өнімдер түрлерін дайындау мақсатында ұйытқылар

(ашытқылар) қолданғанда, оларға төменде келтірілген талаптар қойылады:

– қолданылатын ашытқылар түрлері дайындалатын ақырғы өнімдерге

байланысты болады. (мысалы, ацидофил өнімін дайындау үшін – аци-

дофил таяқшалары, ал простокваша үшін – сүт қышқылды стрептокок-

калары пайдаланылады);

– қолданылатын штаммдар белгілі бір дəмдік талаптарға сай келуі шарт;

– өнімдер қажетті күйде (консистенциялы) болуы қажет, мысалы,

түйіршектеліп үгітіліп тұратыннан – қоймалжың немесе қаймақ

тəріздіге дейін;

– қышқылданудың қажетті деңгейдегі белсенділігі;

– штаммдардың фагорезистенттіліктері (бактериофагтарға төзім-

діліктері);

– синерезистік қабілеттіліктері (қоймалжыңдардың құрамындағы сула-

рын жоғалта алу қабілеті);

– ароматты заттарының түзілу мүмкіндігі;

– штаммдардыңбір-бірінесайкелуі (культураларарасындаантагонизмнің

болмауы);

– антибиотикалық, яғни патогенді микроағзаларға бактериостатикалық

əсер ете алу қабілетінің болуы;

– кептіруге тұрақтылығы.

3. Клондык микрокөбейтудің артыкшылыктарын сипаттаңыз.

Өсімдіктердің клондык микрокөбеюі –өсімдіктердің in vitro жағдайында жыныссыз жолмен көбеюі.Соның нәтижесәнде пайба болған өсімдіктер бастапқы өсімдікпен және өзара бір-бірімен генетикалық тұрғыдан айнымастай бірдей болады.

Артықшылықтары:1. көбею коэффициенті өте жоғары.мысалы, хризантема,раушанның бір өсімдігінен in vitro жағдайында 1жыл ішінде 1миллионнан астам клон өсімдік алуға болады. 2. Микрокөбкюмен қатар өсімдіктер вирустар мен патогендің микроорганизмдермен сауықтырылады. 3. Сұрыптау процесін жылдамдату.Жаңа сорттарды тез көбейтіп,оларды ауыл шаруашылық өндірісінде пайдалану мерзімі едәуір қысқарады. 4. вегетативтік жолмен көбейе алмайтын өсімдіктерді мысалы, пальманы тек in vitro жағдайында көбейтуге болады. 5. Үнемділік.Арнайы бөлмеде стеллаждарда орналасқан пробиркаларда жыл бойы мыңдаған өсімдіктерді өсіру арқылы теплицалар алаңы үнемделеді. 6. Жас өсімдіктерді алу,яғни кәрі дарақтарды жасарту. 7. өсу процесін жыл бойы үзбеуге болады,тыныштық кезеңі болатын өсімдікке көбейтуге тиімді.

1.Адам тіршілігі үшін биоконверсияның маңызы қандай

Биоконверсия-тірі ағзалар катысуымен жүретін өзгерістер,яғни дәләрек айтқанда-тірі ағзалар ферменттеріңің әсерінен бір қосылыстардың екінші заттарға айналу үдерістері.Сондықтан толықтырылатын энерги коздері ретінде саналатын өсімдік шикізаттарын отынға малазықтық және тағам өнімдеріне,химия және микробиология өндірісі үшән қажетті жартылай шикізаттарға айналдыруды көздейтін биоконверсия үдерісі биотехнологияның өте үлкен болашағы бар саласы ретінде таныла бастады.20ғ басында орыстың микробиолог ғалымы Омелянский метан газы бөлінетін ашу үдерісін зерттеуге ден қояды.Осы зертеулерден кейін оттегінсіз ортада жүретін биоконверсиялау арқылы биогаз қондырғыларында метан және органикалық тынайтқыштар өндіріле бастаған.биогаз өндіру үшін қажетті органикалық шикізат ретінде мал қиы немесе әртүрлі өсімдік қалдықтары және тамақ өнеркәсібі,микробиология,ағаш өңдеу кәсіп орындары қалдықтарын атауға болады.Жоғарыда аталған энергиялық әлеуетке ие шикізат көздері елімізде жеткілікті алайда республика көлемінде ол толықтай игерілмей келеді.Астында биоконверсия жайлы жазылған.Жалпы биоконверсияның негізгі мақсаты сарқылатын табиғи газдарды сақтап,технология жетістіктерін пайдалана отырып биогаздарды анаэробты өндіру.

2. Гиногенезді in-vitro әдісі арқылы гаплоидты өсімдіктер алу

Гаплоидты өсімдіктер жасушаларында хромосомалар жиынтығының жартысы ғана болады.Оларды гомозиготалық изогенді линиялар алу үшін қолданады. Инвитро жағдайында тәжірбие жолымен гаплоидтарды шығару әдісінің кемшілігі бар:1)гаплоидты өсімдіктің аз алынуы;2)олардың арасында альбиностар көп кездеседі.Альбиност-түс бермейтін заттар.

Қазіргі кезде гаплоидтерді алу үшін мынандай тәсілдер қолданылады:1)псевдогамияғ(жұмыртқа жасушасын бөтен тозанмен тозандандыру);2)гаплопродюсер(ата-аналар хромосомасының бір жиынтықтың іріктеліп жойылуы);3)андрогенез және гиногенез инвитрро тәсілдері--микроспоралар мен тозанқапты,тұқым бүршік пен ұрық қалтасын қоректік ортада өсіру арқылы гаплоидті өсімдігін алу. Бұл әдістер жасушаның апомиксис процестеріне негізделген.Апомиксис-организмдердің жыныстық жолмен көбеюі.Жалпы алғанда апомиксис табиғи жағдайда кездесетін құбылыс,ал биотихнологиялық әдістермен оның тиімділігін артыруға болады.Аналық гаметофитті(ұрық бүршіктер) өсіру арқылы гаплоидтық өсімдік алу гиногенез деп аталады,бұл апомиксистің бір формасы.Оның екі жолы болады:1)Партеногенез-организмнің ұрықтанбаған жұмыртқа клеткасынан дамуы,мұнда ұрпақ аналық генотипті қайталайды;2)Апогамия-гаметалар түзілмейді,ал ұрық синергидтан немесе антиподтан дамиды.Тозаңқаппен салыстырғанда ұрық қалтасы морфология және физиология жағынан күрделі құрылым.Гаплоидтық өсімдіктер аналық гаметофиттін инвитро аномальды дамуының нәтижесінде пайда болады.Оның екі жолы бар:эмбриодогенез және каллустағы органогенез.Эмбриогенез жолы каллусогенезден гөрі тиімдірек.Түйін мен тұқым бүршігінде пайда болған әлдеқандай жағдайдын арқасында ұрық қапшығында генетикалық белгіленген даму жолы бұзылады.Соның нәтижесінде кейбір клеткалар дифференцовканың тұйығынан шығып,жанадан дамып,аяғында апомиксистік ұрықты түзеді.бұл ұрықтардың құндылығы,олар тек аналық белгілерін сақтап тұқым қуалайды.Тұқым бүршігінен шыққан өсімдіктер көбінесе жасыл болады,мысалы,арпада,куріште.Аналық гаметофиттен гаплоидты каллус 1964ж жаланаш тұқымдылардың ежелгі өкілі Гинкго өсімдігінен алынған болатын.Тек осыдан 7жыл өткеннен кейін ғана жабық тұқымды өсімдіктерде(картоп,жүгері) гаплоидты каллусогенез индукциясын жасауға мүмкіндік туды.Қазақстанда Ә.Е.Ережепов,С.К.Мұхамеджановтың жетекшілігімен бидай мен жүгерінің эмбриогенез және апомиксис түрлерін зерттеп гаплоидты технологияның гиногенез әдісі үйлестірілді.

3. Биомассаны дайындау мен қайта өңдеудің əдістерін сипаттаңыз.

Биомасса дегеніміз-ең алдымен адам мен әлемде тіршілік ететін барлық тірі ағзалардың өмір сүруіне қажетті және қоршаған ортаға экологиялық жағынан тиімді әсер ететін өсімдіктер қауымдастығы.Биомассаның іс-жүзіндегі қолдануына тоқталатын болсақ,олар біріншіден-азық өнімдері мен азық қорын шешуге арналған шикізат,екіншіден-бағалы химиялық шикізат,үшіншіден энергия қоры болып табылады. Олар шығу тегі бойынша жануар және өсімдік тектес органикалық қалдықтар.Биомассаның шығу тегі және бастапқы сипаттамалары әртүрлі болуы себепті,оны қайта өндеуде де түрлі технологиямен қондырғылар пайдаланылады.Биомассаны энергия өндіру мақсатында пайдалану негізінен 3бағытта жүзеге асырылады:1)Арнайы қазандықтар мен пештерде жағу;2)Термиялық ыдырату(пиролиз,газдау,гидрогенезация;3)Анаэробты жағдайда микробиологиялық іріту(биоконверсия).Жағу әдісінде дайын не болмаса арнайы дайындалған органикалық(ағаш) заттар қолданылады.Оларды жағу барысында 0,1% кукірт және 35%кул бөлінсе,биогенді заттар(азот,фосфор,каллий) тынайтқыш түрінде топыраққа қайтарылады.Ылғалдылығы 50% жеткен кездерде жағу үшін оларды алдын ала дайындау:кептіру,ұсақтау жұмыстары жүргізіледі.Қазіргі кезде тек жылу энергиясын алу мақсатында биомассаны тікелей жағу әдісі көпшідікті қанағаттандырмайды.Биомассаны термиялық өндеу оны тікелей жағу әдәсіне карсы әдіс ретінде-жағу кезіндегі кемшіліктерді жоюға,ал кейбір жағдайларда-тікелей жағу үрдісін арттыруға да мүмкіндік бере алады.Оның нәтижесінде қоқыс қалдықтар өнделеді.(АКШ-та 15-20%,Жапонияда 65-70%қоқыс өнделді).Микробиологиялық ірітулер 2 бағытта жүреді:1)Сұйық көміртекті отындар,яғни этанол,бутанол,ацетон алына жүретін ферменттация үрдісі;2)метан түзуге арналған анаэробты биокконверсия.Биоконверсиялық өндеу үшін биомассаның негізгі 3түрі қолданылады:1)ауыл шаруашылықтың қалдықтары-тағам,қағаз.2)шайынды сулар.3)қала мен елді мекендердің катты тұрмыстық қалдықтары.

Язык является средством общения, которое было выработано человечеством в процессе своего развития представляющим систему знаков.Когда язык используется в целях общения, то возникает речь.
Язык и речь – хотя и очень близкие, но все же отличающиеся друг от друга понятия.
Язык становится «мертвым» сразу после того, как люди перестают на нем общаться.

Выделяются следующие функции речи:

1) обозначение – наличие этой функции свидетельствует об отличии речи человека от общения животных.
Звуки животных выражают лишь эмоциональные состояния, тогда как человеческое слово указывает на какой-то предмет или явление;
2) обобщение – функция проявляется в том, что одним словом можно обозначить группу сходных предметов (понятие) что роднит речь с мышлением.
Мысли человека облечены в речевую форму вне речи мысль не существует
3) коммуникация – выражается в применении речи в процессе общения.

Внешняя речь может быть письменной и устной.

Письменная речь представляет развернутое речевое высказывание.
Устная речь более выразительная, так как используются мимика, жесты, интонация, голосовая модуляция и т. п. Специфика этого вида в том, что сразу же можно видеть реакцию слушателей на слова говорящего, что позволяет определенным образом корректировать речь.

Внутренняя речь – речь про себя.Ее наиболее характерные черты – это фрагментарность, отрывочность, сокращенность.

Язык — многофункциональное явление. Все функции языка проявляются в коммуникации. Выделяют следующие функции языка

· коммуникативная (или функция общения) — основная функция языка, использование языка для передачи информации;

· конструктивная (или мыслительная; мыслеформирующая) — формирование мышления индивида и общества;

· познавательная (или аккумулятивная функция) — передача информации и её хранение;

· эмоционально-экспрессивная — выражение чувств, эмоций;

· волюнтативная (или призывно-побудительная функция) — функция воздействия;

· метаязыковая (металингвистическая) — разъяснения средствами языка самого языка;

· фатическая (или контактноустанавливающая)- Использование языка для установления психологического контакта собеседников;

· идеологическая функция — использование того или иного языка или типа письменности для выражения идеологических предпочтений.

· омадативная (или формирующая реальности) — создание реальностей и их контроль;

· номинативная — вера человека в название

· денотативная, репрезентативная — передача информации, представление

· конативная — ориентация на адресата;

· эстетическая — сфера творчества;

· аксиологическая — оценочное суждение (хорошо/плохо).

· референтная (или отражательная) - функция языка, в которой язык является средством накопления человеческого опыта.

Дата добавления: 2015-05-09