Архітэктура і выяўленчае мастацтва. 5 страница

У 1829 г. была створанаБеларуская навучальная акруга, у якую ўвайшлі Віцебская, Магілёўская губерні, а ў 1831 г. – і Мінская губерня. Стварэнне акругі тлумачылася “неабходнасцю навучання юнакоў у адпаведнасці з асаблівасцямі Беларусі” і прадпісвалася “навучаць роднай мове”. Пасля паўстання 1830 – 1831 гг. у свецкіх вучылішчах Беларускай навучальнай акругі было рэкамендавана найхутчэй перайсці да выкладання ўсіх прадметаў на рускай мове ў мэтах збліжэння тутэйшых жыхароў з “прыроднымі рускімі”.

У сувязі з закрыццём Віленскага універсітэта ў маі 1832 г. была ліквідавана Віленская навучальная акруга. У Беларускую навучальную акругу уключылі навучальныя ўстановы Віленскай, Гродзенскай губерняў і Беластоцкай вобласці. Цэнтр Беларускай навучальнай акругі знаходзіўся ў Віцебску. Яе папячыцелямі былі вядомы матэматык Р.І. Карташэўскі (1829 – 1835) і былы дырэктар вучылішчаў Закаўказскай вобласці і Тыфліскага шляхецкага пансіёна Е.А. Грубер (1836 – 1850). Новае палажэнне аб навучальных акругах ад 1835 г. істотна пашырала правы папячыцеляў, а навучальныя ўстановы выключаліся з-пад улады універсітэтаў.

Зменшыць уплыў прапольскіх настрояў у заходніх губернях урад спадзяваўся перанясеннем універсітэцкай адукацыі з Вільні ў Кіеў, дзе ў 1834 г быў адкрыты універсітэт Святога Уладзіміра. Замест універсітэта ў Вільні былі створаны медыка-хірургічная і духоўная рымска-каталіцкая акадэміі, аднак і тыя ў пачатку 1840-х гг. былі пераведзены адпаведна ў Кіеў і Пецярбург. Выпускнікам Віленскага універсітэта забаранялася выкладаць у мясцовых школах.

Адзінай вышэйшай навучальнй установай на Беларусі была адкрытая ў1840 г.Горы-Горацкая земляробчая школа, пераўтвораная ў 1848 г. у земляробчы інстытут. Увогуле на пачатку 60-х гг. ХІХ ст. у беларускіх губернях налічвалася 567 навучальных устаноў усіх тыпаў, у тым ліку звыш 400 пачатковых школ, 21 духоўнае вучылішча, 12 сярэдніх і адна вышэйшая.

У час праўлення імператара Мікалая І у беларускіх губернях павялічылася колькасць ваенна-навучальных устаноў. Калі ў эпоху Аляксандра І яны былі прадстаўлены юнкерскімі вучылішчамі ў Бабруйску, Дзінабургу і Магілёве, то пры Мікалаі І адкрыліся кадэцкія карпусы ў Полацку (1835) і Брэсце (1842). Гэтыя ўстановы разглядаліся расійскім урадам як сродак выхавання дваранства ў духу вернасці самадзяржаўю, таму напалову камплектаваліся з дваранства беларускіх губерняў.

Да пытання аб “забароне” расійскім урадам назваў “Беларусь” і “Літва”, “беларускія і літоўскія губерні”, беларускай мовы і беларускага друкаванага слова. У беларускай савецкай гістарыяграфіі, а таксама ў публікацыях апошніх дзесяцігоддзяў шырока выкарыстаны тэзісы аб так званай “забароне” Мікалаем I назваў “Беларусь” і “Літва”, “беларускія і літоўскія губерні”, аб забароне беларускай мовы і беларускага друкаванага слова. Ля вытокаў гэтых тэзісаў знаходзіліся складальнікі 2‑га тома дакументаў і матэрыялаў па гісторыі Беларусі акадэмік М.М. Нікольскі, навуковыя супрацоўнікі Інстытута гісторыі АН БССР Д.А. Дудкоў, І.Ф. Лочмель і інш. Яны, перадрукоўваючы ўказ ад 18 ліпеня 1840 г. з “Хронологического указателя указов и правительственных распоряжений…”, на што зроблена адпаведная спасылка, замянілі яго назву: замест “Об именовании губерний Белорусских и Литовских, каждою отдельно: Витебскою, Могилевскою, Виленскою и Гродненскою” па палітыка-ідэалагічных матывах назвалі гэты дакумент так: “Забарона царом Мікалаем ужываць назвы Беларусь і Літва” (гл.: Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі (1772 – 1903). Мн.: Выдавецтва АН БССР, 1940. Т. 2. С. 369). Аналагічным чынам зрабілі і складальнікі 4‑га тома зборніка дакументаў і матэрыялаў “Белоруссия в эпоху феодализма”, якія далі такі загаловак указу ад 18 ліпеня 1840 г.: “Указ Сената о запрещении употребления терминов “Белоруссия и Литва” (гл.: Белоруссия в эпоху феодализма. Мн., 1979. Т. 4. С. 131).

Дата добавления: 2015-06-26