Качественный фон 1 страница

Есеп!

Есеп!

Есеп!

1) 6371*1/2200=2,9

2) C= 2*3,14*2,9=18,212

3) 18,812/2=9,1=9,1

4) l(20)=2*3,14*0,9=5,6

L(40)=2*3,14*0,7=4,396

L (60)=2*3,14*0,5=3,14

L(80)=2*3,14*0,17=1,06

5) d=3,14*2,9/180*30=1,5

6) D(20)=3,14*2,9/180*30*cos20=1,3

D(40)=3,14*2,9/180*30*cos40=1

D(60)=3,14*2,9/180*30*cos60=0,7

D(80)=3,14*2,9/180*30*cos80=0,25

32. Картографиялық бұрмалану, олардың түрлерімен, қолданылуы.

Бұрмалану – жер бетіндегі терр/р/ң аудан, ұзындық ж/е пішіні б/ша өзгеріліп түсірілуін айта/з. Бұрмаланушылық ұсақ масштабта жасалады. Бұрмаланушылықты азайту үшін геог/қ картада әртүрлі картог/қ проекция/р төмендегі топқа бөлінеді. 1)тең бұрышты, 2)еркін аланған, 3) тең шамалы.1)Тең бұрышты – карта бетінде бұрыш/р/ң бұрмалануы жоқ. Мұнда кіші фигура/р бұрмаланбайды. Ұзындық пен аудан бұрмаланады. 2) Еркін алынған проекц – бұрыш пен аудан бұрмаланады, бұл пррекц/да құрастырылған картада аудан/ң бұрмалануы тең бұрышты проекц/ң бұрмалануынан кем б/ады. Еркін проекц тобынан тең ара/қ проекц/рды кеңінен қолд/ды. Мұнда карта бетіндегі негізгі бағы/р/ң бірі/ң ұзындығы/ң масштабы сақталады. Олар карта бетінде ұтымды бейнеленеді. Бұрмаланушылық бір бөлігінде байқалмаса, екінші бөлігінде артады. Бұрмаланушылық глобуста көрсетілмейді. Кішігірім топо карта/рда бұрмаланушылық аз көрсетіледі. 3) тең шамалы – аудан/ң бұрмалануы жоқ, сондықтан бұл проекц/ны құрастырғанда картадағы материк, мұхит т.б. нысан/р/ң ауданы дұрыс көрсетіледі. Ірі аймақтағы картада бұрыш пішін/р/ң бұрмалануы жоғары.

Ұзындық/р/ң бұрмалануында нүкте бағыты/ң өзгеруіне байл масштабта өзгереді. Осы/ң сал/рынан геог/қ нысан/р/ң жер бетіндегі нақты ұзындығы нақты өзгертіледі. Соңында бұның бәрі өз пішінінен өзгеруіне әкеп соғады.

Аудан/қ бұрмалану карта бетінде тер/р/ң аудан/рындағы әр жеріндегі масштаб әртүрлі б/п келеді. Осындай болғандықтан өзі/ң нақты көлемінен өзгертіліп түсіріледі.

Бұрыш/қ – карта бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р, шар бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р/ң сәйкес келмеуі.

33. Географиялық карталардың математикалық негіздері. Картографиялық проекция туралы түсінік, олардың түрлері.

Карта бетін бейнелеген кезде географиялық нысандардың кескіндері өзгертіліп түсіріледі, яғни бұрмаланады. Карталар дайындау кезінде мамандар картаның қандай мақсатта жасалынатынын ескере отырып, бұрмаланудың кем жағын қарастырады. Бұрмаланулар – ұзындықтық, аудандық, бұрыштық бұрмаланулар болып бөлінеді. Ұзн бұрмалану – жер бетіндегі географиялық нысандардың, сызықтардың нақты ұзындыққа ауытқып, өзгерісте беріліп, соңында нысанның пішіні өзгертіліп түседі. Ауд бұрм. –карта бетінің территориясының ауданының әр жеріндегі масш әртүрлі болып келеді және осының салдарынан терр-ң көлемі өзінің нақты көлемін өзгертіп түсірілдеді. Бұрыштық бұрмалану-карта бетіндегі бағыттар арасындағы бұрыштар шар бетіндегі бағыттар арасындағы бұрыштармен чәйкес келмеуі. Ондай жағда йда нысандардың пішіні өзгеріске ұшырайды. Бұрмаланбайтын жағдай тек глобуста кезд және кішігірім ауданды қамтитын топогр-қ карталарда бұрмаланулар аз кезд н/е тіпті байқалмайды.

Картографиялық проекция – бұл элипсоид немесе шар бетінің математикалық жағынан анықталған картадағы бейнесі.

Картографиялық проекцияларда бұрмаланулардың келесі түрлері болуы мүмкін.

- Ұзындықтың бұрмалануы – осының нәтижесінде әр нүктеде және әр бағытта карталардың масштабы тұрақсыз, ал сызықтың ұзындығы және арақашықтығы бұрмаланады.

- Аудандардың бұрмалануы – картадағы әр нүктелердегі аудандарының масштабтары әртүрлі, бұл ұзындықтың бұрмалануының салдары болып табылады және нысандардың өлшемдерін бұзады.

- Бұрыштардың бұрмалануы – картадағы бағыттың арасындағы бұрыштар жергілікті жердегі сол бұрыштардан біршама бұрмаланады.

- Пішіндердің бұрмалануы – картадағы фигуралар өзгертілген және жергілікті жердегі фигураларға ұқсамайды, яғни бұрыштық бұрмаланумен тікелей байланысты дегенді білдіреді.

Бұрмалану – жер бетіндегі терр/р/ң аудан, ұзындық ж/е пішіні б/ша өзгеріліп түсірілуін айта/з. Бұрмаланушылық ұсақ масштабта жасалады. Бұрмаланушылықты азайту үшін геог/қ картада әртүрлі картог/қ проекция/р төмендегі топқа бөлінеді. 1)тең бұрышты, 2)еркін аланған, 3) тең шамалы.1)Тең бұрышты – карта бетінде бұрыш/р/ң бұрмалануы жоқ. Мұнда кіші фигура/р бұрмаланбайды. Ұзындық пен аудан бұрмаланады. 2) Еркін алынған проекц – бұрыш пен аудан бұрмаланады, бұл пррекц/да құрастырылған картада аудан/ң бұрмалануы тең бұрышты проекц/ң бұрмалануынан кем б/ады. Еркін проекц тобынан тең ара/қ проекц/рды кеңінен қолд/ды. Мұнда карта бетіндегі негізгі бағы/р/ң бірі/ң ұзындығы/ң масштабы сақталады. Олар карта бетінде ұтымды бейнеленеді. Бұрмаланушылық бір бөлігінде байқалмаса, екінші бөлігінде артады. Бұрмаланушылық глобуста көрсетілмейді. Кішігірім топо карта/рда бұрмаланушылық аз көрсетіледі. 3) тең шамалы – аудан/ң бұрмалануы жоқ, сондықтан бұл проекц/ны құрастырғанда картадағы материк, мұхит т.б. нысан/р/ң ауданы дұрыс көрсетіледі. Ірі аймақтағы картада бұрыш пішін/р/ң бұрмалануы жоғары.

Ұзындық/р/ң бұрмалануында нүкте бағыты/ң өзгеруіне байл масштабта өзгереді. Осы/ң сал/рынан геог/қ нысан/р/ң жер бетіндегі нақты ұзындығы нақты өзгертіледі. Соңында бұның бәрі өз пішінінен өзгеруіне әкеп соғады.

Аудан/қ бұрмалану карта бетінде тер/р/ң аудан/рындағы әр жеріндегі масштаб әртүрлі б/п келеді. Осындай болғандықтан өзі/ң нақты көлемінен өзгертіліп түсіріледі.

Бұрыш/қ – карта бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р, шар бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р/ң сәйкес келмеуі.

34. Түзу цилиндрлік проекциялар, олардың түрлері мен қолданылуы. Цилиндрлік проекциялар - параллельдер (альмукантараттар) параллель түзулер болып, ал меридиандар (вертикальдар) параллельдерге (альмукантараттар) перпендикуляр тең қашықтықтағы түзулер болып бейнеленетін картографиялық проекциялар. Нүктелердегі масштабтар мен бұрыштардың бұрмаланулары тек қана ендікке (зениттік кашықтыққа) байланысты, сондықтан олардың изоколдары параллельдермен сәйкес келетін түзулер түрінде болады. Цилиндрлік проекциялар, әдетте, үлкен шеңбер доғасын бойлай созылған аумақтардың карталары үшін қолданылады.[1] Цилиндрлік проекцияда параллельдер мен меридиандар көп жағзайда бір- біріне тікбұрыш жасап орналасады. Цилиндрлік проекциялар дүниежүзілік карталардың барлық түрін жасауда кеңінен пайдаланылады.

35.Түзу конустық проекциялар олардың түрлері мен қолданылуы.

Конустық проекция – экватордың бір жағында жатқан, оңтүстік немесе солтүстік жарты шарларда жатқын территориялардың карталарын жасауға қолайлы.

Конустық проекциялардың параллельдері конц.шеңбер доғаларымен, ал меридиандары бір нүктеде түйісетін, бұрыштары меридиандар айырмашылығына пропорционал түзу сызықты бейнелейді.

Бұл проекцияда бұрмаланушылық бойлыққа байланысты болмайды. Территорияларды параллельдер бойында орналасқан аймақтарды бейнелеуге қолайлы.

Бұл проекция жанама немесе қима болуы мүмкін. Соның ішінде қарастыратынымыз Птоломейдің тең аралық жанама конустық проекциясы.

r₀ = RM – көмекші глобус радиусы

α = sin µ₀ – коэффициенттер проекциясы

∆ - меридиандардағы бұрыштардың жақындасуы

- жанама параллель радиусы

- параллель арасындағы қашықтық

36. Азимутальды полярлық проекциялар,олардың түрлері мен қолданылуы.

Азимуталды полярлық проекция – оңтүстік және солтүстік полюс аймақтарын түсіруге қолайлы проекция болып табылады.

Азимуталды полярлық проекциялар – торлары, параллельдері толық концентрлік шеңберлермен, меридиандары нүктеден таралады және түзу сызықты бейнеленеді. Кескінделуі глобустың бетінен тура жазықтыққа көпшілік жағдайда жанама көшіріледі. Глобустағы жанасу нүктелерінің орнына қарай азимуталды полярлық проекциялар мынадай болуы мүмкін.

v Полярлық жанасу нүктесі полюспен, экваторлық жанасу нүктесі экватомен дәл келеді;

v Көбірек қолданылатын проекциялар Ламбердтің тең шамалы азимуттық проекциясы. Бұл проекция оқулық картасын жасау үшін қолданады;

v Постельдің тең аралық проекциясы, бұл проекция Антарктида карталарын құрастыруға жиі пайдаланылады;

37.Әлеуметтік-экономикалық карталарды мазмұнына қарай жіктелуі.

Әлеуметтік-экономикалық карталар-әр түрлі қоғамдық құбылыстарды-халықтың орналасуын шаруашылықжәне экономикалық байланыстарды, қызмет көрсетуді, мәдениетті, ғылымды, политикалық-административті құрылғыларды тарихи-құбылыстарды және т.б жағдайларды көрсететін карталар.әлеуметтік – экономикалық географиялық: 1)халықтар карталар- Халықтар тығыздығы, ұлттық құрамы, эммиграциялық, т.б. карталар. 2) экономикалық карталар- Өндіріс, ауыл шарушылығы, транспорттық, сауда, финанстық, т.б. карталар. 3) қызмет көрсету карталар- Денсаулық, туристік, демалыс орындары, т.б. карталар. 4) саяси және саяси - әкімшілік карталар- Саяси партиялар, геополитикалық, әкімшілік бөліну, т.б. карталар. 5) тарихи карталар -- Археологиялық, әскери –тарихи, тарихи–мәдени, саяси-тарихи, т.б.

38. Картографиялық бұрмаланудың үш түрі: ұзындық, аудандық, пішін және бұрыштық. Бұрмалану – жер бетіндегі терр/р/ң аудан, ұзындық ж/е пішіні б/ша өзгеріліп түсірілуін айта/з. Бұрмаланушылық ұсақ масштабта жасалады. Бұрмаланушылықты азайту үшін геог/қ картада әртүрлі картог/қ проекция/р төмендегі топқа бөлінеді. 1)тең бұрышты, 2)еркін аланған, 3) тең шамалы.1)Тең бұрышты – карта бетінде бұрыш/р/ң бұрмалануы жоқ. Мұнда кіші фигура/р бұрмаланбайды. Ұзындық пен аудан бұрмаланады. 2) Еркін алынған проекц – бұрыш пен аудан бұрмаланады, бұл пррекц/да құрастырылған картада аудан/ң бұрмалануы тең бұрышты проекц/ң бұрмалануынан кем б/ады. Еркін проекц тобынан тең ара/қ проекц/рды кеңінен қолд/ды. Мұнда карта бетіндегі негізгі бағы/р/ң бірі/ң ұзындығы/ң масштабы сақталады. Олар карта бетінде ұтымды бейнеленеді. Бұрмаланушылық бір бөлігінде байқалмаса, екінші бөлігінде артады. Бұрмаланушылық глобуста көрсетілмейді. Кішігірім топо карта/рда бұрмаланушылық аз көрсетіледі. 3) тең шамалы – аудан/ң бұрмалануы жоқ, сондықтан бұл проекц/ны құрастырғанда картадағы материк, мұхит т.б. нысан/р/ң ауданы дұрыс көрсетіледі. Ірі аймақтағы картада бұрыш пішін/р/ң бұрмалануы жоғары.

v Ұзындық/р/ң бұрмалануында нүкте бағыты/ң өзгеруіне байл масштабта өзгереді. Осы/ң сал/рынан геог/қ нысан/р/ң жер бетіндегі нақты ұзындығы нақты өзгертіледі. Соңында бұның бәрі өз пішінінен өзгеруіне әкеп соғады.

v Аудан/қ бұрмалану карта бетінде тер/р/ң аудан/рындағы әр жеріндегі масштаб әртүрлі б/п келеді. Осындай болғандықтан өзі/ң нақты көлемінен өзгертіліп түсіріледі.

v Бұрыш/қ – карта бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р, шар бетіндегі бағыт/р арасындағы бұрыш/р/ң сәйкес келмеуі.

39.Бұрмалану сипатына қарай картографиялық проекциялар: тең бұрышты, тең ауданды, еркін.

Тең бұрышты проекциялар қолданылған картада бұрыштар мен шағын географиялық объектілердің пішіндері нақты сақталады, бірақ олардың ұзындықтары мен ауданы өте күшті бұрмалануға ұшырайды. Мұндай проециялар теңіз кемелері мен ұшақтардың жүру жолдары мен ұшу бағыттарын нақтылау мақсатында пайдаланады.

Тең ауданды проекция қолданылған карталарда аудан дәл берілгенімен, географиялық объектілердің бұрыштары мен пішіндері күшті бұрмалануға ұшырайды. Мұндай проекция қолданылған карталардан материктер мен елдердің, мұхиттардың ауданын нақты анықтауға болады.

Еркін алынған проеция негізінде жасалған карталарда бурмаланулардың барлық түрі кездескенімен, олар карта бетінде ұтымды бейнеленеді. Бұрмаланушылық картаның бір бөлігінде мүлдем байқалмайды, ал екінші бөлігінде, керісінше, бұрмаланушыдық дәрежесі күрт артады.

Еркін алынған проекциялар арасында тең алынған проекциялар қолданылады.

Онда белгілі бір бағытта: меридиан бойынша немесе параллельдер бойынша бұрмаланулар мүлдем байқалмайды.

40.Қарапайым поликонустық проекция. 1:220 000 000 масштаб бойынша есептеп, құрастыр. Ендіктер мен бойлықтар айырмашылығы 20⁰

Поликонустық проекция. Бұл проекция дүние жүзілік карталарын және жарты шарлар каталарын құрастырады. Проекцияны экватормен орта меридиан бір –бірімен пермендикуляр қиылысады. Ал ендіктері мен бйлықтар дөңесі.

Бұл проекцияны құрастыру тәртібі

1. Қағазға бір біріне перпендикуляр орта меидиан мен экватор жүргіземіз

2. Ота меридиан бойынан ρ формуласын есептеп, циркульдың көмегімен параллельдер жүргіземіз

3. Соңғы D_φ формуласын есептеп қисық сызық мердиандарды жүргіземіз

r_o= RM – Глобустық радиус

d= – Орта меридиандарда параллельдердің арақашықтығы

ρ= r_octg - Ендіктердегі параллельдердің радиусы

D= – параллельдердегі меридиандардың арақашықтығы.

Есеп!

1)6371*1/2200=2,9

2) 2*3,14*2,9=18,2

3)18,2/2=3,14*2,9=9,1=9,1

4)L(20)=2*3,14*2,9*0,9=16,3

L(40)=2*3,14*2,9*0,7=12,7

L(60)=2*3,14*2,9*0,5=9,1

L(80)=2*3,14*2,9*0,17=3,09

5) d=3,14*2,9/180*20=1

6) D(20)=3,14*2,9/180*20*0,9=0,9106

D(40)=3,14*2,9/180*20*0,7=0,708

D(60)=3,14*2,9/180*20*0,5=0,5058

D(80)=3,14*2,9/180*20*0.17=0,172

41. Ламберттің тең аралық азимуталды полярлық проекциялар, масштаб 1:100000000 есептеп, құрастыру -20^0/, -20⁰

Азимуталды полярлық проекция – оңтүстік және солтүстік полюс аймақтарын түсіруге қолайлы проекция болып табылады.

Азимуталды полярлық проекциялар – торлары, параллельдері толық концентрлік шеңберлермен, меридиандары нүктеден таралады және түзу сызықты бейнеленеді. Кескінделуі глобустың бетінен тура жазықтыққа көпшілік жағдайда жанама көшіріледі. Глобустағы жанасу нүктелерінің орнына қарай азимуталды полярлық проекциялар мынадай болуы мүмкін.

v Полярлық жанасу нүктесі полюспен, экваторлық жанасу нүктесі экватомен дәл келеді;

v Көбірек қолданылатын проекциялар Ламбердтің тең шамалы азимуттық проекциясы. Бұл проекция оқулық картасын жасау үшін қолданады;

v Постельдің тең аралық проекциясы, бұл проекция Антарктида карталарын құрастыруға жиі пайдаланылады;

Соның ішінде қарастыратынымыз Ламберттің тең шамалы азимуталдық полярлық проекциясы,

Есепке қара

Ламберттің тең аралық азимуталды полярлық проекциялар, масштаб 1:100000000 есептеп, құрастыру -20^0/, -20⁰

. ρ=2 sin( - );. ρ= ; ;

= = 6,371

. ρ=2*6,4*sin( - ) = 12,8*sin =12,8*0,26=3,3

ρ=2*6,4*sin( - ) =12,8*sin =12,8*0,17=2,176

ρ=2*6,4*sin( - ) =12,8*sin =12,8*0,09=1,116

42. Меркатордың тең бұрышты цилиндрлік проекциясы. 1:200 000 000 масштаб бойынша есептеп, құрастыр.

Цилиндрлік проекция – дүние жүзі карталарын экватор маңындағы аймақтарды түсіруге қолайлы проекция.

Бұл проекцияның географиялық торлары – меридиандары бірдей қашықтықта орналасқан, бір – біріне параллель түзулермен, ал параллельдері оларға перпендикуляр бірдей қашықтықта орналасқан түзулермен бейнеленеді.

Бұл проекцияны құрастыру үшін төмендегі шамаларды есептеу қажет:

1. Көмекші глобус радиусы

2. Меридиан арасындағы қашықтық;

3. Параллельдер арасындағы қашықтық;

4. Меридиандар бойындағы жеке масштаб;

5. Параллель бойындағы жеке масштаб;

6. Аудан масштабы;

7. Бұрыштардың бұрмалануы;

r₀- көмекші глобустың радиусы

D- меридиандар арасындағы қашықтық

d- параллельдер арасындағы қашықтық

х – экватордан ендіктердің арасындағы қашықтық

n- параллельдер б/ы жеке масштаб

m- мер-дар б/ы жеке масштаб

- мер-дың көлемі

Масштаб 1:210000000, -20^0/, -20⁰

1) r₀ = RM = 6371 * 1/2100=3.03

2) D = * ⁰ = * 20 = 1.0571

3) x = 2.3 r₀ lgtg(45 + )= 2.3 *3.03* lgtg(45 + )=2.3 * 3.03*0.15=1.09=1.04535

4) n= 1/cos = 1/cos20= 1/0.939=1.06

5) m= 1/cos = 1/cos20= 1/0.939=1.06

6) =m*n = 1.06*1.06= 1.1236

7) sin = m-n/m+n= 1.06-1.06/1.06+1.06=0

43. Қарапайым поликонустық проекция. 1:180 000 000 масштаб бойынша есептеп, құрастыр. Ендіктер мен бойлықтар айырмашылығы 20⁰

Поликонустық проекция. Бұл проекция дүние жүзілік карталарын және жарты шарлар каталарын құрастырады. Проекцияны экватормен орта меридиан бір –бірімен пермендикуляр қиылысады. Ал ендіктері мен бйлықтар дөңесі.

Бұл проекцияны құрастыру тәртібі

1. Қағазға бір біріне перпендикуляр орта меидиан мен экватор жүргіземіз

2. Ота меридиан бойынан ρ формуласын есептеп, циркульдың көмегімен параллельдер жүргіземіз

3. Соңғы D_φ формуласын есептеп қисық сызық мердиандарды жүргіземіз

r_o= RM – Глобустық радиус

d= – Орта меридиандарда параллельдердің арақашықтығы

ρ= r_octg - Ендіктердегі параллельдердің радиусы

D= – параллельдердегі меридиандардың арақашықтығы.

1)6371*1/1800=3,5

2)2*3,14*3,5=21,9

3)21,9/2=3,14*3,5

4)L(20)=2*3,14*3,5*0,9=19,7

L(40)=2*3,14*3,5*0,7=15,3

L(60)=2*3,14*3,5*0,5=10,9

L(80)=2*3,14*3,5*0,17=3,7

5)d=3,14*3,5/180*30=1,83

6)D(20)=3,14*3,5/180*30*0,9=1,64

D(40)=3,14*3,5/180*30*0,7=1,2

D(60)=3,14*3,5/180*30*0,5=0,9

D(80)= 3,14*3,5/180*30*0,17=0,31

44.Меркатордың тең бұрышты цилиндірлік проекциясы, оны есептеп құрастыру, М 1:190 000 000, -20^0/, -20⁰

Цилиндрлік проекция – дүние жүзі карталарын экватор маңындағы аймақтарды түсіруге қолайлы проекция.

Бұл проекцияның географиялық торлары – меридиандары бірдей қашықтықта орналасқан, бір – біріне параллель түзулермен, ал параллельдері оларға перпендикуляр бірдей қашықтықта орналасқан түзулермен бейнеленеді.

Бұл проекцияны құрастыру үшін төмендегі шамаларды есептеу қажет:

1. Көмекші глобус радиусы

2. Меридиан арасындағы қашықтық;

3. Параллельдер арасындағы қашықтық;

4. Меридиандар бойындағы жеке масштаб;

5. Параллель бойындағы жеке масштаб;

6. Аудан масштабы;

7. Бұрыштардың бұрмалануы;

Есеп!

r₀- көмекші глобустың радиусы

D- меридиандар арасындағы қашықтық

х – экватордан ендіктердің арасындағы қашықтық

n- параллельдер б/ы жеке масштаб

m- мер-дар б/ы жеке масштаб

- мер-дың көлемі

Дата добавления: 2015-06-04