Кэрол Дуэк 5 страница

– Тіпті, қазақ атымен мәнсап алған анау облысымыздағы қарындылар түгелімен көп ішкіш екен. Жоғары дәрежелі мейманханада жатқан солардың бір тобына кеше барып айтып едік, олардың үлкендері де осы Ақыметқанша ақырды.

– Не деп ақырды?

– «Қай жерге бөлсе, сол жерге барып істейсің!» деп ақырды «қамқорымыз». Біреуі ғана жөнін түсіндіріп айтты: «біздің облыс, осы автономиялы районға қарасты автономия. Біз де осы жердің нұсқауымен істейміз. Сонда да қызметке бөлген орындарыңмен сөйлеселік!» деп телефон ұстап қалып еді. Оқу-ағарту назаратына бүгін қайта келіп сұрасақ, оның кадрлар бөліміндегі сарт тіпті ақырып қайтарды!

– «Бөлген жерімізге бармасаңдар қызмет мүлде жоқ, қайтыңдар!» деді жалғыз-ақ!

– Облысымыздың талабы да бір тиын болғаны емеспе бұл!

– Бүйтіп сартқа қалған күніміз құрысын, жетім лақ құрлы құнымыз қалмапты!– деп қайталаған Зарықбекке менің де ақыруыма тура келді. Тар ұлтшылдық желі кеулеп барады екен. Басыңқырап қоймаса, асып, алаулы өшпенділік отына айналдыратын сиықтары байқалды.

– Жап аузыңды!... «Сарт, сарт» деп бар ұйғырдың аруағын қорлайтындай не қыпты! Сендерді Оңтүстікке айдап отырған бүкіл ұйғыр халқы ма?...Үрімжіден оқыған төрт-бес қазақ оқушысы Оңтүстіктегі қызметке бөлінді деп бүкіл қазақтың «күні қара», «жетім лақ» бола қалғаны ма?» деп зейіл қабақпен зекіп тастадым да «қарынды ағаларының» ақырғанын да ақтап түсіндіре тұрғым келді. – Сендерді ұлтшыл болсын деп оқытқан емеспіз. Жалпы еңбекші халыққа малайша дайын тұрып, ұлт-ру талғамай істейтін, социализмнің коммунист қызметкері болсын деп тәрбиелегенбіз!... Бар деген жеріне барып істеп тұрып, басқа ахуалдарың болса, сонан соң арызданыңдар!... Ал енді мені де біреуге барып, «көпшікшіл екен» десеңдер дей беріңдер, сендерге көрсетер жөнім осы ғана!

«Ұлдар» бір-бріне аңыра қарасты да, әдебиет сыншысы болып бедел тауып қалған, әрі өз арасындағы үлкені – Асылбек атты оқушыма ымдады. Күлімсірей сұрады ол менен.

– Ағай, сіздің де осыдан басқа көмегіңіз жоқ па бізге?

– Жоқ. Менің міндетім қызметке бөлу емес қой, өздерің білесіңдер.

– Расында да артында ешкімі жоқ, панасыз жетімдерше тентірегеніміз бе!– деп қалғанында басқаларының көзінен бір-бір тамшы тамып кетті. Мен енді төмен қарап ақталдым.

– Анау мансапты ағаларыңның қолынан келмегенде оқу құралдарынан басқамен байланысы жоқ менің қолымнан қалай келмек! Халық алдында әркім өзінің міндетті ісімен ғана жауапты ғой!

– Сіздің абыройыңыз бар, жүзіңіз жарық, пікіріңіз жерде қалмайтындығын білеміз. Сайрағаныңызда соған қосып...

– Сендерге келіп отырған бұл бөлісті қазіргі «сайрау» арқылы өзгерте қою мүмкін емес, шырақтарым! Бұл «сайрау», партияның стиль түзету науқанының даярлық қызметі ғана. Демек, сайраушылардың пікірі қолма-қол орындалмайды, қазірше сайраудан үміт күтпеңдер!

– Олай болса, сізге де айта кетелік, «ұлы сөзде ұят жоқ», уәделесіп табысқан махаббаттарымыздан бұлай айырғанына көне алмаймыз!

– Мұндай жөндерің болса, қане, қосақтарыңмен қосып, тізімдеріңді беріңдерші, қалыңдықтарыңның қайда бөлінгенін де жазыңдар! Егер оларда «көне алмаса», айрылспаймыз десе, кадрлар бөліміне мен апарып түсіндірейін!... Бірақ, маған сеніп қалмай, өз талаптарыңды жеке-жеке жеткізе беріңдер!

Бес ұл өздерімен он адамның тізімін жазып ұстатып шыға бергендерінде нағыз даукестерім кіріп келді. Соңдарында екі қырқылжың бар. «Даукес» атайтыным, менімен салалас қызметтердегі әркүні айтысып-атысып дағдалған табақтас-үзеңгілестер де, «қырқылжың» атағаным, бұрын бірнеше жыл бастауыш мектептерде мұғалім бола жүріп дайындалып, институтқа оқуға түскен Құмар мен Қапас еді. Мұнда келіп студент болса да бұрынғы тұрғыластықтарымен дастарқандастықтарынан қала қоймаған. Бұл екеуі қабілет жағынан мына даукестерімнен мықтылау ақын-жазушы болған соң мен де шектей қоймай, қатардағы даукесіме айналдырып алғанмын.

Қабақтарының түсіңкіліктерінен қырқылжың-дардың да Оңтүстікке бөлінгендіктері байқалды. Жадау шырайларына қарай беріп едім, – Ақия мен Қапиядан айрылдық!– деді Қапас. Күлімсіреп сыпайы айтса да күйігі сықап, аузынан бұрқ ете түсті.

– Не ғып?

– Құмар, Керия ауданына, мен Шақлыққа тағайындалыппын!

Құмардың үлкен көзі жарқ етіп бір қарады да, қызыл жүзі күреңітіп, төмендей берді. Лирик ақынның бағанағы «сайратарың сайратар» дегені, махаббаттарына қарсы төңкеріс жариялаған осы жағдайлары екен.

– Сен екеуіңнің ызалануларың тым зиянды!– деп күлдім мен. – Қартаю шарттарың өздігінен толып отырғанда сақал-мұрттарыңды ағартып алып, қалыңдық алдында ұятты боларсыңдар!

– Масқаралануға жаралған соң ұятынан тартынатын неміз қалды!– деп жымиды Құмар. – Өз ауданымыздағы мұғалімдіктен жоғары мектепке келіп оқып, одан да төмен құла дүздегі құлазыған ауданға лайық болып шыққанымыз – біткеніміз ғой. Көйлек киеміз деп қуанып келіп, борбайымыздан ыштанды да сыпыртып алған кішкене бала болмадық па!

Түгел қарқылдап күлдік бұл теңеуге.

– Қайдан бала болған екенбіз деп төсектеріңе шаптырып қоймаңдар!– деп үстемелей, күлдім де сабырға шықырдым. – Сен екеуіңді ойласып көрер. Сақалдарыңа сай орын табылып қалар, асықпаңдар!

– Асықпаңдар-асықпаңдар деп отырып Ақыметқан екеуің бар тәуір оқығандарымызды айдатып болмақсыңдар ма!– деп Рақымқан дүрсе қоя бергенде мен оның осы сөзінен бір қуанышты хабар тапқандай жалт қарадым.

– «Ақыметқан да асықпаңдар» деді ме?

Ынтықбай күліп жіберді.

– Ол кісі айдалғандардың бас жібін айдаушыларына мықтап ұстатып, қамшылап қумаса, асықпаңдар дей ме екен!

– Бәсе, оның асықпа деп те айтпайтындығына, міне, Ынтықбай куә!– дедім мен енді сол Ақыметқанға барып, бүгін «асықпаңдар» дегізіп қарыздар етіп қайтыңдар да ертең барып асықтырыңдар бұл іс туралы айтысуға сол кісінің ғана құқығы жүреді!

– Сенің қазірдарлық қатысың жоқ па!– деп Рақымқан қайта төнді маған. – Сен де осы қазанның басындасың ғой. Көшеде жылап жүрген қарындастарың мен інілеріңнің ахуалын көрмедің бе?

– Көруді қойып, бірге жыласып та алдық... «Қазан басында» болғаныммен менің міндетім – суын құйып, тұзын салып, дәмдеп пысыру ғана екені өздеріңе мәлім ғой! Пысқан соңғы шөміш ұстаушыларға бізден Ақыметқанның ғана қатысы бар. Балаларға менің ағалық қарыздарлығым сендермен ұқсас. Сол шөміш ұстаушыларды сырттан барып ашық айыптауға сендер қарыздарсыңдар да, қастарынан күңкілдеуге мен қарыздармын! Жалғыз мені қайрап салып, арақ ішіп сайрандап жүре бергендеріңмен ештеңе бітпейді. Келіңдер түгел кіріселік!

Биған дұрыс айтты!– деп менің пікірімді Асылқан құптады. – Дәл осы бөліс жөнінде қатысты орындарға бәріміздің де барып айтқанымыз дұрыс. Жоғарырақ оқығандарға ауыл-аудандарымыз түгіл аймақтарымыз мұқтаждық тартып жатқанда сол аймақтардан келіп оқыған азаматтарымызды Оңтүстіктің шөл даласына бөлуі – тым астамдық!

– Биға, сіз бұл жөнінде шөміш ұстаушыларыңызға «күңкілдеп» қана қоймақсыз ба?– деп Есқали көзін жұма күлімсіреді маған қарап.

– Енді қайтейін?... Күңкүлдемегенде қол астындағы бір бөлімде отырып ақырайын ба!

– Есқали мен Мақұлбек, Тоқбайлар жарыса сөйлеп кетті.

– Буынсыз жерге мынадай пышақ ұрған бұйрықшыларға негізді-беделді ағартушы ақырмаса кім ақыра алады?

– Ақырмай-ақ осындай теңсіздіктер жөнінде баптап бір сайрап берсеңіз дейміз!

– Бірқаншасы тіпті, республика талап етіп қайта-қайта сайрап жатқанда сіздің, оқып жеткен өз оқушыларыңыздың дұрыс орналасуы үшін де әлі бір рет сайрамағаныңыз ба!...

– Тағы қандай пікірлерің бар?– дей күлімсіреп даукестеріме жағалата қарадым. – Өздерің менің үстімнен сайрауға әдейілеп жиналып келген сияқтысыңдар ғой, ал, сайрап болыңдар, жауабын артынан көрелік!

– Оқу-ағарту саласындағы есеміздің осылай кетіп жатуына Ақыметқан емес, зиянын түсінетін Ынтықбай екеуің жауапкерсіңдер!– деп Рақымқан стол тықылдата кесетті.

– Ақыметқан ол, кінәлауға болмайтын сәбиме еді?– деген қарсы сұрауыма Нұралы жауап қайтарды.

– Ол кісі бастық қой, маңғазси жүріп және бағуға ғана жауапкер шығар. Сайраса да сол жөнімен сайрар, ол өнерін көрерсіңдер әлі!

– Қалжыңды қойыңдаршы! – Шытынауық Рақымқан күлкіні шорт тиып, өршелене жалғастырды пікірін. Әсіресе Биғабіл, сен, оқу-ағарту ғана емес, бүкіл мәдени-ағарту саласындағы өкілдік рөліңмен сайрауға борыштысың!... «Сайрарлық ешқандай пікірім жоқ» деп жүргеніңді естіп, есіңе түсірейік деп келіп отырмыз. «Іле қазақ автономиялы облысы» құрылғалы тартып келе жатқан зиянымыз аз ба, ойлап көрші, өзің осы облыс құрылғандағы жиынның өкілісің ғой!... Сондықтан ол туралы алдымен сайрап, бізге жол ашып беруге борыштысың!

– Сарттардың автономиясы автономия да біздің автономиямыз апиын болғаны ма?– деп күбірледі біреуі. Кім екенін айыра алмай қалдым да жалпылай сұрадым.

– «Апиын болды» деуге қандай дәлелдерің бар, ашық сайрасаңдаршы!

Менің, немқұрайды қарағандай күле сұрағаныма Рақымқан тағы өңештеді.

– Ұйысқан тұтас күшке айналдырып, ұлттық мәдени-ағарту жағынан дамуларыңды тездетеді деп берген автономиясы быт-шытымызды шығарып паршалап, бұрынғы дәрменімізден де айырып тастаса апиын болмай не болғаны! Мәселен, театр мен әртістер облысқа көшті де сахына шығармалары жағынан олар сүйенетін ақын-жазушылар мұнда қалды. Қазақша баспа қызметі де, радио қызметі де, тіпті газет те осылай бөлшектеніп жатпай ма! – Бастауыш пен орта мектептеріміз ол жақта (қазақша), техникум мен жоғары мектептер мұнда – Үрімжіде (ұйғырша), жақсы оқып жоғарырақ мектепке өрлеген оқушыларымыз Үрімжіге келіп ұйғырша оқығандығы үшін Такламаканға қуылса, не болғанымыз?... Мұндай автономияның бізге не пайдасы болды!

Дұрыс-дұрыс, Рақаң дұрыс айтты!– десіп даукестерім ду көтерді.

– Автономия енді оқыған бойжеткендерімізден де айырды деңдерші!

– Мына талаптары бойынша автономиялы районнан өрлеп, Ұйғырстан құрылса не оңамыз дегенді де ойлауымыз қажет екен!

– Онда буаз қатындарымызды да әкетер, ол кәпірлерден құтылғанымыз жақсы емес пе!– деп қалған Нұралыны Рақымқан қағып қалды.

– Қалжыңды қой!

– Менің үстімнен дұп-дұрыс сайрап отырсыңдар бұлбұлдарым!– деп жымидым мен. – Тағы қандай пікірлерің бар?... Мен де республика сұрап әперейін бе?

– Ұйғырлар республика құруды сұрағанда біз сұрасақ не болады екен!– деген Құлжанның үнін естіп жалт қарадым. Арт жақта, Мақұлбектің далдасында отыр екен. Асылқан тойтарды бұл пікірін.

– Бізде Қазақстан бар ғой. Республикадан үй қалайтын болмаған соң мұндағы бір миллионға жетпейтін қазаққа осы облысымыз да жетер. Тек, мұнысын берсе, дұрысырақ берсе болғаны!

– Ал енді жоғарыда айтылған пікірлерің жөнінде Қазақтардан сайраған ешкім бар ма?– деп сұрадым.

– Бар,– деді Мақұлбек. – Бірақ, әсерсіз, үзіп-жұлып қана, бөгде ауылдың итінше тие қашып, тым үстірт сайрап жатыр. Оқу-ағартудағы мәселеден әсіресе мына ылауға айдалған оқушылар жөнінен ауыз ашқан әлі ешкім жоқ. Сіз мықтап бір сайрап берсеңіз, соңыңыздан ере лап берер едік!

– Сөйтіңізші Биға, сөйтіңізші!– деп артындағы Құлжан қозғалақтады. – Бұған да бір белгілі басшы керек екен. Басқаларының сөзі әсерсіз болып жатыр!... Япыр-ау, осы ұйғырлар республика сұрауға дейін... Ал олардың осы талабы қабыл болып кетсе, бізді не оңдырады! Ертерек осы облысымызды мықтаңқырап алып, сонда барып алмасақ тіпті болмайды ғой!... Қалай дедім көпшілік, осылай емес пе?...

Құлжан мен Мақұлбекке тыжырына қарап сөйледім.

– Ал енді менен жауап алмақсыздар ғой, сайрау үшін алдымен «көсем» сайлап бастатпақ екенсіңдер! Бастық сайлап ұйымдаспай сайрамақ емессіңдер ғой тегі?... «Сайрау» дегеніміз дәл қазір партия қызметінен кемшілік-қателік іздетіп сындатуға, яғни, айыбын тауып халық алдында әшкерелетуге қаратылып отыр. Ал осыны «көсем сайлап» ұйымдасып, соның соңынан «лап беріп» ере сайрағандарыңда не мағына шығатындығын түсінесіңдер ме?... Көбің түсінесіңдер!... Бірақ, осының не мақсатпен айтылғанын мен түсінбей отырмын!... Әлде менің саяси көсем болудан дәмеленген жерім бар ма еді, не былжырақ бұл?

– Бәсе, Биғаң, бастап сайрасам кері төңкерісші болып кетемін деп қорқады екен ғой, ха-ха-һа-һа...а... – Мақұлбек осыны айтып қарқылдағанда Тоқбай, Құлжан, Құмар, Қапастар да қосыла күлді де, Рақымқан Асылқан мен Ынтықбайға қарап, ойланып қалды. Жұтынып алып күбірледі Есқали:

– «Қателесемін деп қорқудың өзі қателік» деп партия қайталап-қайталап түсіндіріп отырғанда мына кісінің күмәнінің таусылмауын қарашы!

– Математикадан көз алмай отырып, саяси үйренуге қатыспағандығынан артта қалған ғой!– деп Тоқбай қостады оны.

– Жынды көбелектер, мен жауап беріп болайын, тыңдап алып жазғырыңдар!– дегенімде Асылқан мен Ынтықбай күлді. – Сөзімді Рақымқанға қарап мен де күле жалғастырдым. – «Жалпылай ашылып, жарыса сайрау» деген, бұлай ұйымдасып бір адамның басшылығына бағынып, соның әуенімен сайра деген сөз емес қой. Партия әрбір азаматтың өз басындағы пікірін сұрап отырмай ма! Сөйтіп, жұртшылық пікірін түгел жиып, партия ішінде стиль түзету науқанына негіз құрмақ екендігін айтып отырмай ма!... Демек, бұл реткі «ашылу-сайрау» қимылы – партияның осыдан кейін өз ішінде жүргізілетін стиль түзету науқанының даярлық қызметі. Сайралған пікірлердің шешілуге тиістісін сол стиль түзету барысында шешпек екендігін меңзейді. Қазір қолма-қол, ауызба-ауыз орындалатын ешқандай пікір жоқ... Қазірге «ашылу-сайрау» жөнінде беріп отырған түсінігі осы емес пе! Иә бұдан басқа мазмұны бар ма?

– Осы, осы!– десті бірнешеуі. Қатқыл кеңірдекті даукестерімнен Рақымқан үнсіз қалды да жұмсақ кеңірдектілерден екеуі менің түсінігіме «қосымша» қосты.

Әйтеуір тартынбай... жасқанбай сайрауды баса түсіндірді ғой!– деп Мақұлбек жымиды да, Құлжан айқындай қостады оны.

– Иә, қателесемін деп қорықпау жөнінде көп айтты!

– Сайтандардың қорқақ болатындығын біліп, екеуіңе тіпті көп түсіндірген көрінеді, бізге айта бермей, өздерің көп-көп ескеріңдер сол түсінікті! Менің қорқынышым жоқ, саяси сауаттан да оллаһи артта қалған емеспін! – Көпшілік ду күлді. – Бірақ, не сайраса, қалай сайраса да әркімнің өз еркі. «Ананы сайра-мынаны сайра» деп ешкімнің жол-жорық беретін құқығы жоқ! Рақымқан айтып отырған мәселелер менің есімде де бар. Мен өз еркіммен, өз әдісіммен сайраймын, сендерде өз ерік, өз қалаған әдістеріңмен сайрай беріңдер!

– Енді қашан сайрамақсыз, соны айтыңызшы!– деп Тоқбай кесете сұрады.

– Қазір сайрағаныммен қалыңдығыңды қазір қайтармайтындығын айтпады ма, сонда да дертіңе дәрмен үшін сайрағың келсе өзің сайрай берерсің, бөгетім жоқ. Ал, мен, оқушылар жөніндегі барлық дауымды ертеңге дейін кадрлар бөліміне жеткізіп, айырым сөйлесемін. Мұндағы мәселе, компартия тудырып отырған мәселе емес. Жеке ұлттық мүдделі жеке құқықтылардың тудырып отырған мәселесі. Сондықтан бұл үшін партияны күстаналағандай, газетте партия үстінен шағым айтқандай сайрамай, алдымен сол бирократтардың өздеріне пікір қып айтып, бетпе-бет сөйлесу қажет. Бұл туралы бәрің де азаматтық пікірлеріңді ұсынып, жеткізе айтып шығуларың дұрыс!... Пікірім қабылданбаса мен ғой басқа пікірлеріммен қосып партбюроға жазып кіргізбекпін. «Сайрағаным» осы екенін айтып шығамын. Ал, сендер, қай жолмен сайрасаңдар өз еріктерің!

– Сайрамаймын десеңші онан да! – Рақымқан мойнын сырт бұрып, қайтуға ыңғайланды.

– Газетте, айқайлап кінәлап-халық алдында құлағын тырналап, шабына түрте сайрау – сайрау болғанда, сыпайы сиымды жазба сайрау – сайрамау болмақ па!... Айқайласақ та, сыбырласақ та бәрі-бір пікір ғой. Қалай жеткізсек те өз еркімізде емес пе! Осы сендер айқайға жерік болып қалғаннан саусыңдар ма?

– Биға, мынауыңыз, «ашылу-сайрау» науқанына қарсы әрекет болып қалар ма екен! –дей шыққан Мақұлбекке қарқылдап күлдім. Баяғыда әкемнің шешемді алыпқашып келе жатқанында «мен жынды емес, ел жынды» дегені есіме түсіп, тіпті күлдім.

– Мен жынды ма, ел жынды ма?...

Ертеңіне бүкіл мәдени-ағарту лениясы бойынша ашылатын сайлау жиынына қатынасуыма шақырған хат келді. «Шақыру хатқа» оқу-ағарту назаратындағы партия ұясының шужиы қол қойыпты.

«Менің қазірше сайрарлық пікірім жоқ. Маусымдық қызмет жоспарым бітпей, қарбаласта отырмын. Онда барып бекер отырып, уақытымды сырап қылғанша қатынаспай-ақ қояйын, рұқсат етіңіздер» деп жауап жазып қайтардым.

Көреген тергеушім, партия газеттері «бүкпей сайра», «ашық сайра», «қорықпай сайра» деп қузап жатқанда менің жасырын пікір-жазба сайрауға шақыруым, көпе-көрнеу кері төңкеріс емес пе. Сары қапшықты өшпес-күймес делоңызды бұл қылмысым лық толтырған-ақ шығар. Ал, партия нұсқауын әрқашан артығымен орындап дағдалған белсенді пенделеріңіз, «сақылдап сайра», «айқайла», «ақыр», «біз соңыңнан лап берейік» деген төңкерістік оттарын лапылдатқанда «жынды көбелектер» деп өшіре салмақ болған қылмысым, әрине көзіңізге ашудың қызыл қанын толтырды. Өзім осындай айқай-шудың толқынды мұхитында тербеліп қалқып, бақытпен балқып отырғаныма Бақай, «айқайға жерік болып қалғансыңдар ма» деп жазғырған қылмысым, қаһарлы жұдырығыңызды толтырды. Енді «ел жынды ма, мен жынды ма» деп бүкіл төңкерісшіл жұртшылықты жындыға санаған – ең ұшынған қылмысымды қай жеріңізге сиғызбақсыз! Кезең күтіп, орай іздемей-ақ мылтығыңыздың түтігімен ұшықтай салуға осының өзі жетпеді ме! Пәлен жолдастың сайрағаны, түген жолдастың сайрағаны дейтін тақырыптар газет бетіне қаптап алды. Көбінің әуенінен социализмге пайдалы мән сезілмеді маған. Пысып қалған егіндік аспанындағы қалың қарғаша қаңқылдап, құзғынша құңқылдап, тырнаша тыраулайды. Арасында одан да дөрекі дауыстар бар. Құлағыма бұл даңғаза шу жаға қоймаса да көңіліме сәл жылулы леп беретін бір ғана көрінісі, жайдары жаз аспанының кеңдігі – жадырап бой жазудың, нәбадат еркіндігі мен теңдігінің суреті елес береді. Бұл газетке мені сол сурет қана үңілдіреді. Ал, дауысынан, сол сайраушылардың бір қаншасын жолдас деп атаудың өзі ұяттау, тіпті, кей бірін жолдас деуден күнәһарлық сезгендеймін.

Сайрауға таңертең кетті деп естіген даукестеріме бүгін-ертең өшірет тимейтіндігінен хабар алдым. Соларды мына оқушылар жөнінде партияға тіл қадатып, иә, «ұйғыр», «қазақ» деп оттатып қоймау үшін, қатысты кісілер мен жеке іштесіп сөйлесіп көргім келіп еді. Бірақ, ол құқықтыларым да сол жиынға қатынасыпты. Күндіз кабинеттерінен табылмайтын болды. Кеш бата олар қайтқан соң алдымен Ақыметқанға сөйлесу қамымен үйіне кіріп бардым.

– Үй жігітім, сен,– деп, өзім күтпеген ашудың шала сөйлемді шабуылымен қарсы алды.

– Иә, мен? – Бір жағындағы былқылдақ креслосына барып отыра қалдым.

– «Жанбағар» деп көпшілік алдында соншалық иянаттайтындай не қылып едім саған?

– Осыны айтқан адамның атын жасырмай айтыңызшы, мен өзім де бар шынымды айтуға келдім сізге.

– Айтқалы келген шындығыңды да естідім!– деп түксие тұқырса да боғағы иегін тіреп тұқыртпай, тысырайта қалды да аз кідірістен соң қайта сұрады. – Рас па сол тілдегенің?

– Сізге арналған мұндай баға көңіліме келсе де сыртқа шығарып ешкімге даттаған емеспін. Мұны айтқан басқалардың аузы.

– Кімдер?... Иә, бір мен ғана емес деші!

– Солай, біреу ғана емес, көп ауыз. Сізге осыны мен деп жеткізіп жаныстырған біреуді ғана айтсаңыз, мен қазірше он-он бесін айтып берейін!

– Демек, менің «жанбағарлығымды», «батшағарлығымды» дәлелдеушілерді үйіңе жиған екенсің ғой!

– Мен емес, жиған өз ісіңіз!

– Неғыппын соншалық, айтшы қане?– деп бастығым ақырып қалды да кеңірдегі зақым болғандай қырына берді. Тамағын жуан саусақтарының барымен сипаласа да шеміршек түтік табылмай, уысына май ғана ілінді.

– Имандай сырымды айтсам, сізді мен басқа біреуге жамандағанды қойып, кір жуытқым келмейді. Өйтетінім, осы мекемеде алдымда тұрған жалғыз ағасыз. Сізді жамандап не таппақпын. «Өз ағасын ағаламаған, кісі ағасын жағалайды». Абыройыңызды мықтап-ақ сақтағым келеді. Сізді аға тұтатын, арқа тірек тұтатын басқа бауырларыңыз да көп. Әсіресе осы Үрімжідегі жасырақ қазақтың көбі өз әке-шеше, аға-әпекелерінен айрылып келген тірі жетімдер. Сіздей орны мықты, қолы ұзын ағаларын әке тұтады екен. Басқа біреуден басынушылық, қорсыну-қомсынушылық көрсе, менің де ием бар, қорғаным-қормалым бар деп, сізге сіздей мықты қорғандарына қарай жүгіреді. Мәселен, осы жылғы оқу бітіріп, Оңтүстікке бөлінген студенттердің бәрін де көрген шығарсыз?

Дата добавления: 2015-06-04