Ислам гылымхалы 5 страница

Тоғызыншы ғасырдың аяғында яғни осыдан он бір ғасыр бұрын өмір сүрген Ибн Жэрир эт-Табарани атты ғалым жоға-рыдағы аятты тэпсірлегенде: «Әуелі жел өсімдіктерді тозаң-дайды, сосын бұлттарды тозаңдайды» - деп, желдің өсім-діктерді һэм бүлттарды да тозаңдайтынын айтуы таң қалар-лық.

Міне, Құран Кэрім он төрт ғасыр бұрын желдің аналық-аталықтан тұратын өсімдіктерде жэне позитив-негативті бұлт-тарда тозаңдандыру қызметін атқаратынын ашық айтып кет-кен. Ғылыми тұрғыда кешірек дэлелденген аталмыш табиғат заңдарын 1400 жыл бұрын ешбір адамның білуі мүмкін емес еді. Олай болса, Құран адам емес, осы заңдарды жаратқан ¥лы Құдіреттің сөзі болмақ.

Аспан элемі үнемі кеңеюде Ең жақын бес-алты галактикадан басқа бүтін галактикалар бізден қашықтықтарына сай жылдамдықпен тоқтамастан ұзақ-тап жатқанын 1922 жылы астроном Хабл (НиЬЫе) зерттеп тап-қан еді. Оның айтуына қарағанда, жарық жылдамдығымен есептегенде бізден миллион жылдай қашықтықта орналасқан бір жұлдыз бізден жылына 168 км жылдамдықпен, екі мил-лион жыл ұзақтағы жұлдыз екі есе жылдамдықпен, үш мил-лион жыл ұзақтықгағы үш есе жылдамдықпен тоқгамастан алыстауда.

Иә, 1922 жылы ғана зерттеп білінген «Ві§-Ьап£» Үлкен жарылыс» заңын Кұран осыдан 1400 жыл бұрын, яғни астро-номия ғылымының дамымаған, телескоп сияқты құралдардан мақұрым ғасырда: ^у^^і ь'г, Д і*і£< п;?,1Г)р^{<<Асііаі|}Д^ЬІ күдіре-тімізбен біз жараттық жәнетоқтатпастан әрқашан кеңей-тудеміз» (Зарият/47) - деп анық айтып кетуі күмэнсіз толған-ған ақыл иесін өзіне бас идірері сөзсіз.

Жердің домалактыгы
Басқа бір аятта: ^ #£ ^ ДО, ^«Түнді

күндіздің үстіне, күндізді түннің үстіне орайды» - деп

жердің шар тэріздес екендігін анық білдіреді.

Араб тілінде «такуир» сөзі домалақ нэрсенің сыртына бір
нэрсені орау, байлау деген мағынаны білдіреді. Демек, жер
шар тэріздес болғандықтан күн мен түн үшін «орайды» сөзі
қолданьшып отыр. Күн мен түннің тэулік бойы өзара алма-ке-
зек ауысып отыруы - Жер шары домалақ пішінде болған жағ-
дайда ғана жүзеге асады. Міне, Құран осылайша «такуир» сөзі
арқылы Жердің шар тэріздес екендігін білдіруде. «Назиғат»
сүресінің отызыншы аяты жер пішінінің аздап сопақтау екен-
дігін:^ & «Содан кейін жерді түйе құсының

жұмыртқасы пішініне келтіреді»* - деп айқын білдіреді.

Батыс әлемі он алтыншы ғасырдың өзінде жердің домалақ екендігін дэледдемек болған ғалымдарын инквизиция сотында қаралап, отқа жағу жазасымен қорқытқаны тарихтан белгілі. Мұның бэрі шіркеудің ғылымға қарсы болғаңдығынан туын-дады. Батыста Жердің домалақ екендігін эрі өз өсін жэне күнді айналатындығын атақты ғалым Коперник біле тұра, сол кезде-гі ғылым-білімге қас шіркеу поптарынан қорыққандықтан ашық айта алмады. Тың жаңалық жайлы Коперниктің бұл кі-табы өзі дүние салғаннан кейін ғана жарыққа шықты. Копер-никтің бұл еңбегі он сегізінші ғасырға дейін батыс елінде ты-йым салынған бірқатар кітаптардың қатарында болды.

Коперниктен кейін Италияның атақты ғалымы Галилео Га-лилей Жердің домалақтығын эрі оның өз-өзін және күнді ай-налуда екендігін өз кітабында жазған еді. Алайда инкивизиция соты оны да отқа өртейміз деп қорқытып, сот алдында өз пікі-рінен бас тартуға мэжбүрледі. Галилей сот тарқағаннан кейін «Жер бэрібір айналыста» деген пікірін күбірлеген бойда кете барды. Галилейден кейін Италия философы Бруно да өзіне

дейінгі Коперник, Галилей сынды ғалымдардың жерге байла-нысты пікірін қолдағандықган инквизиция соты тарапынан аяусыз өртеліп, жарық дуниемен қош айтысты. Міне, батыс элемі жердің домалақтығын эрі өз өсін жэне күнді айналып тұрғандығын он алтыншы ғасырдың өзінде осылай таласып-тартысып жатқан кезде, ислам элемі оны ғьшыми тұрғыда оныншы ғасырларда-ақ анық дэлелдеген эрі мұсылмандар бұ-ған кэміл сенген-ді. Тіпті көптеген мұсылман ғалымдар онын-шы ғасырға дейіші өз еңбектерінде де жоғарыдағы аяттарға көз жіберіп, Жердің домалақгығын жазып кеткендігіне сол та-рихи кітаптардың өзі куә. Жердің домалактығын ғылыми тұр-ғыда эл-Бируни атты ғалым оныншы ғасырларда дэлелдеп берді. Әл-Бируни Жердің домалақ екендігін эрі өз-өзін және Күнді айналып тұрғандығымен қоса тіпті жердің «тартылыс» күші жайында да сөз қозгаған. Әл-Бируни Жердің «тартьшыс» күшін кейіннен дэлелдеген Нютоннан бірнеше ғасыр бүрын жердеті «тартылыс» күшін былай деп дәлелдеген:

«Жер айналып түрса, онда жер бетіндегі тау-тас, агаш, жанды-жансыздар неге гарыш кеңістігіне қүлап кетпейді» деп сүралса, былай деп жауап беремін: Бүл жагдай жердің айналуына қатысты жаңалыгымызга қайшы емес. Өйткені, барлық нәрсе жердің ортапыгына түсуде. Демек, жердің ор-талыгында тартылыс бар. Міне, жердегі осы «тартылыс» күші жер бетіндегі барлық нәрсенің басқа жаққа қүлап ке-туіне кедергі жасауда.»¹⁹⁶

Жердің айналу багыты

^иіл 'Ур'^) іа-іі- *'/$

«Тауларды көріп, оларды тапжьілмай түр деп ойлап қаласың. Ал олар болса, бүлттардың көшуі тәріздес жыл-

Шабан Дөген, Мұсылман білім өнжиллери ансиклопедиясы, 51-бет. Стамбул. ¹⁹⁷ Нәміл сүресі/88.

жуда».¹⁹⁷

Адамдардың ақиқат аясында өмір сүрулері үшін шырак қылып түсірген қасиетті Құранның бұл аятыңда Жердің тек айналуы ғана емес, сонымен қатар, оның айналу бағыты да таңғаларлық білгірлікпен айтылып кеткен. Қазіргі заман ғылы-мының қол жеткізген жаңалықтарының бірі - 3500-4000 м биіктіктегі негізгі бұлт жиындарының қозғалыс бағыты әрқа-шан батыстан шығысқа қарай болатыны. Ауа райын болжау үшін көбінесе батыстағы жағдайға назар аударылуының себебі де содан.

Ал, бұлт жиыңдарының батыстан шығысқа қарай қозға-луының негізгі себебі - Жердің айналу бағыты. Өйткені, жер батыстан шығысқа қарай айналатыны белгілі. Кейіннен белгілі болған бұл ғылыми ақиқат бірнеше ғасыр бұрын қасиетті Құ-ранда айтылып қойғаны керемет емей немене?!

Теңіздердің бір-біріне араласпауы

Зерттеушілердің теңіздердің ерекше қасиетіне байланысты соңғы ғасырда ашқан жаңалықтарының бірі Құранның «Рах-ман» сүресінде былайша баяндалады:

^ОУч Ч* *

«Аллаһ Тағала екі теңізді ағызды, олар бір-бірімен қа-бысады, бірақ араларында перде болғандықтан бір бірімен

араласпаиды».

Иэ, бір-бірімен қабысып жатса да сулары араласпайтын те-ңіздердің жоғарғы аятта айтылған ерекшелігі жақында ғана мүхит зерттеушілері тарапынан Жерорта теңізі мен Атлант мұхитының қабысқан жерінен табылды. Ғасырлар бойы бір-бі-рімен түйісіп тұрған теңіз суларының тығыздықтарының әр түрлі болуы - екі теңіздің суларын бір-біріне араластырмай ортада көрінбейтін бір қабырға бардай боп тұрады.

Шынымен-ақ, физика ғылымы, су асты зерттеулері, тығыз-дық өлшемі сияқты нэрселер элі адамның үш ұйықтаса түсіне кірмейтін дэуірде Құранньщ бұл ғылыми ақиқатты дөп басып баяндауы ойланған адамға көп нәрсенің бетін ашары сөзсіз...

Рахман сүресі/19-20 аят.

Таулардың крзгалуы

Кұранның бір аятында табиғаттың эсем де асқақ ажырамас бөлігі - таулардың эрдайым қозғалыста болатыны турасында былай делінген:

<^>_>1»ь^)І ^ІІ»'Хш\іг і}\^\

«Тауларды көріп, оларды тапжылмай тұр деп ойлап қаласың. Ал олар болса, бұлттардың көшуі тәріздес жыл-

жуда».

Таулардың бұл қозғалысы жер қабығының қозғалысына байланысты. Жер қабығы болса, мантияның үстінде үнемі қал-қып жүреді. Ең алғаш 20 ғасырдың басында неміс ғалымы Алфред Вегенер жер бетіндегі құрлықтардың бастапқыда бір-тұтас болғаны, кейіннен түрлі бағыттарда жылжып, бір-бірі-нен бөлінгені туралы тұжырымды ортаға салған еді.

Алайда, геологтар Вегенердің айтқандарының тек тұжы-рым ғана емес, ғылыми ақиқат екендігіне оның өлімінен 50 жылдан кейін ғана, яғни 1980 жылдары ғана көз жеткізді. Ал, бұл ақиқат Вегенерден де пэленбай ғасыр бұрын бүкіл ғылым-дардың қайнар бұлағы - Құранда айтылып кеткен еді...

Вегенердің 1915 ж. жарияланған мақаласында мына дерек-тер келтірілген: жер бетіңцегі кұрлықтар шамамен 500 мил-лион жыл бұрын біртұтас болған, Пангаэя атты бұл үлкен кұр-лық оңтүстік полюсте орналасқан. Шамамен 180 миллион жыл бұрын Пангаэя екіге бөлінеді. Екі бағытқа қарай жылжып отырған бұл екі құрлықтың бірі - Африка, Австралия, Антарк-тика жэне Үндістанды қамтыған Гондвана, ал, екіншісі -Еуропа, Солтүстік Америка жэне Үндістансыз Азиядан тұра-тын Лавразия болатын;

Осылайша, Пангаэяның бөлінуі нәтижесінде пайда болған бұл кұрлықтар үздіксіз түрде жылда бірнеше сантиметрлік жылдамдықпен жылжып отырады.

Бұл жерде айта кететін тағы бір маңызды нэрсе - Құран ая-тында таулардың қозғалысына байланысты «жылжу» сөзінің қолданылуы. Қазіргі ғалымдардың бүгінгі таңда осы таулар­дың қозғалысы туралы пайдаланып жүрген термині ағылшын тілінде «сошіпешаі огігі», яғни «құрлықтық жылжу».

Адам баласының дүниеге келуі

Адам өміріне ақиқат нұрын шашқан қасиетті Құранда пен-дені иманға жетелеу үшін алуан түрлі дэлелдер келтіріледі. Адам көзін ақиқатқа ашу үшін Жаратушы иеміз бірде көкті, бірде жерді, бірде өсімдіктерді, енді бірде жануарларды тілге тиек етіп, олардың жаратылысындағы ғажайып сырларды ашып салады.

Сол сияқты, Құранның көптеген аяттарында адам баласы-ның өз басының дүниеге қалай келетіні, Аллаһтың құдіретімен ана құрсағында жатып қандай даму кезеңцерінен өтетіні тура-лы жиі-жиі сыр шертіледі. Мысалы «Мүминун» сүресінде:

«Расында, біз адамды нагыз (сүзілген) балшықтан жа-раттық. Сосын оны шәуеттің бір тамшысы күйінде мыкты жерге (жатырға) орналастырдық. Сосын ол тамшыны ала-қаға (жабысқақ ұрықтанған клеткаға) сосын, оны мудғаға (бір тістем ет көрінісіндегі жаратылысқа) сосын мудғаны сүйект^ерге айналдырдық, сосын сүйектерді етпен қапта-дық, сосын, оны басқа бір жаратылыс жасадық. Аллаһ -ең керемет Жаратушы»²⁰⁰ - делінеді.

Осы сияқты мұғжизаға толы аяттар Құраңца көптеп кезде-седі. Мұндай аяттарда VII ғасырда өмір сүрген адамдардың бі-луі мүмкін емес ғылыми детальдар жатқанын байқау қиынға соқпайды. Мысал бере кетсек:

1. Адам шэует сұйығының түгелінен емес, тек бір кішке-не бөлігінен, яғни аталық клеткадан (спермадан) жаратылаты-ны;

2. Сэбидің жынысын - аталық ұрық айқыңцайтыны;

3. Эмбрионның ана құрсағына сүліктей боп жабысып тұ-ратыны;

4. Сэби ана кұрсағында 3 қараңғы кеңістік ішінде өсетіні,

т.б.

Нәміл сүресі/88.

Бұл детальдар XX ғасырда ғылым мен технологияның ша-рықтау шегінде ғана айкындалғандығы - адамды Құранға жә-не оны түсіруші Аллаһқа жақындата түспеуі мүмкін емес, сірэ. Енді осыларға тереңірек тоқтала кетелік.

Шэуеттің бір тамшысы

Аталық клеткалар аналық клеткаға жеткенге дейін бірта-лай сапар шегетіні белгілі. Бүл сапардың соңында 250 мил-лион аталық клетканың тек мың шамасындайы ғана аналық клеткаға жетіп, оның ішінде тек біреуі ғана түз ұсағының жар-тысындай ғана аналық клеткаға кіреді. Яғни, адамның негізі -шәуеттің түгелі емес, оның тек бір кішкентай бөлшегі ғана. Құранда бұл ақиқат былайша баян етіледі:

<^£ц £ діьі ііуі о(оСі^і С-ІлЛ^і

«Адам баласы өзін (еш сүрақ алынбастан) бос қоя бері-лемін деп ойлай ма? Ол (әу баста) тамызылған бір тамшы шәует емес пе еді?»

Шәуеттегі ңоспа сүйыңтар

Шэует сұйығы - тек аталық клеткалардан ғана тұрмайты-нын ғылым дэледцеп отыр. Керісінше, ол бір-бірінен бөлек эр түрлі сұйықтардың қоспасынан тұрады. Бұл сұйықтар аталық клетканың қажет ететін энергияны тасу, аналық клетканың кі-ре берісіндегі түрлі кышқылдарды нейтралдау, аталық клетка-ның қозғалысына қажет тайғақ ортаны ыңғайлау сияқты қыз-меттері бар.

Ақиқат айнасы - Құранда шәуетті қоспа сұйық деп бейне-леп, енді-енді ашылып жатқан ғылыми детальдарға ишарат жасап тұрғаны тандай қақтырады.

«Біз адамды әр түрлі аралас қоспа шэуеттен жарат-тық...»²⁰¹

Сәбидің жынысы

Адамдар көпке дейін сәбидің жынысы аналық клеткалар тарапынан айқындалады деп есептеп келген. Алайда, VII ға-сырда түскен Құран Кэрімде бұл мэселе туралы басқаша мағ-лұмат беріліп, сәбидің жынысы құрсаққа құйылған аталық сперматозоидтан жаратылғаны айтылады:

4^ ііі діУ & * ^ібо '/'и\ >#і '■& «Аллаһ Тағала ер мен әйел жұбын тамызылған бір

тамшы шәуеттен жаратты».

Құранда баяндалған бұл деректің растығы генетика мен микробиология ғылымдарының дамуы нэтижесінде дэлелде-ніп отыр. Жыныс еркектен келетін аталық клетка тарапынан айқындалады, ал эйел ағзасы бұл жерде ешқандай рөл ойна-майды.

Жыныс - адам ағзасындағы хромосомаларға байланысты. Ағзадағы барлығы 46 хромосоманың екеуі - жыныс хромосо-малары деп аталады. Бұл екі хромосома еркектерде ХУ, эйел-дерде XX ретінде белгіленеді. У хромосомасы еркектік, ал, X хромосомасы әйеддік гендерді тасымалдайды.

Адам баласының түзілуі - жұптала жүретін осы хромосо-малардың еркек пен эйеддің бір-бір жұптарының бірігуі арқы-лы іске асады. Әйелдегі бұл жұптың екеуі де X болса, еркек-терде біреуі X, екіншісі У болады. Демек, жаңа жаратылған сә-бидің еркек немесе әйел болуы - ана ағзасындағы X хромосо-масының аталық клеткадағы У немесе X хромосомасымен бі-рігуіне байланысты болмақ.

Қүрсаққа ілініп түратын ет

Құран дариясына сүңги түссек, ана құрсағындағы сэбидің даму кезеңдері туралы да көптеген деректерге қанығамыз.

Аталық клетка мен аналық клетканың бірігуі арқылы кұра-латын зигота атты жалғыз клетка сол арада бөлініп, өсе бас-тайды да, бір түйір етке ұқсайды. Алайда, зиготаның бұлайша өсуі бос алаңда мүмкін болмағандықтан, ол ана құрсағына жа-

Инсан сүресі/2.

Нәжім сүресі/45-46.

бысып, ілініп тұрады. Осылайша өзінің өсуі үшін қажетті қо-ректі ана ағзасынан емуіне де мүмкіндік туады. Талайды таң-ғалдырған тағы бір ақиқат Қүран аятында былайша баяндала-ды:

і& > Ъсі$\ '&■*'&■ ^іІі Ь*і> «Сені жаратқан Раббыңның атымен оқы! Ол адамды жабысқақ нәрседен (жатырға жабысқан клеткадан) жа-

ратты»

«Әлақ» сөзі араб тілінде - үйыған қан жэне бір жерге жа-бысып, ілініп түрған нэрсе деген мағынаны білдіреді.

Сүйектердің бүлшың етпен ңапталуы

Қүранның тағы бір баға жетпес мүғжизаға толы аяты ана құрсағындағы сәбидің өсу кезеңдеріне тоқтала келе, алдымен сүйектер бітіп, кейін сол сүйектерді бұлшық еттер қаптайтыны туралы бьшайша сыр шертеді:

4Ііі щ& >т ііі^»иЫ ^ ім ^Лдіі \$у-& 'иіь* кдііі иікі каі ііиіі иікі

<4ій«іичЛ

«Расында, біз адамды нағыз (сүзілген) балшықтан жа-раттық. Сосын оны шәуеттің бір тамшысы күйінде мықты жерге орналастырдық. Сосын ол тамшыны алақаға (жа-бысқақ үрыктанган клеткаға) сосын оны мудғаға (бір тіс-тем ет көрінісіндегі жаратылысқа) сосын мудғаны сүйек-терге айналдырдық, сосын суйектерді етпен каптадык, со-сын оны басқа бір жаратылыс жасадық. Аллаһ - ец кере-мет Жаратушы».

Ана құрсағындағы сэбидің өсіп-жетілуін зерттейтін эмб-риология ғылымы - көпке дейін сүйектер мен бұлшық еттер бірге құралады деген қате тұжырымда болып келген еді. Тек технологияның дамуы нэтижесінде ақиқат айғақтарына қол жеткізіліп отыр.

14 ғасыр бүрын, яғни ғылым дамымаған, микроскоп, УЗИ сияқты кұралдардың жоқ кезінде құрсақтағы сэбидің өсіп-же-тілу, даму кезендерін дөп басып, бүге-шігесіне дейін дэл-ме-дэл айтып кеткен Құранның жаңалықтарын соңғы техноло-гиялардың' көмегімен енді ғана тауып, ашқан қазіргі эмб-риология ғылымы Құранға еріксіз таңғалып, ар-ожданы ояу жандар: «Сен Аллантың шынайы кітабысың» деуде.

Биікке көтерілген сайын кеуденің ңысылуы

Адам баласының өмір сүруі үшін оттегінің мэні айтпаса да белгілі. Біздің дем алуымыз - ауадағы оттегінің өкпемізге кі-руін қамтамасыз етеді. Ал, биіктеген сайын жер шарының ат-мосферасы жүқара түсетіндіктен, атмосфераның қысымы мен қан айналымына түсетін оттегінің мөлшері азая түседі. Яғни, дем алу қиындай түседі де, өкпе қысылады. Белгілі бір биік-тіктен кейін адам баласы дем ала алмайды. Теңіз деңгейінен 5000-7500 метр биіктіктегі адам дем алудың қиындығынан та-лып та қалады. Осы жоғарыға көтерілген сайын оттегінің азая түсетінін қазіргі ғылым соңғы гасырларда тауып отырса, Қү-ран 1400 жыл бүрын былай деп дөп басып айтып кеткен:

ІАң» І'у£е _ІУ"Н *^-Хи 0(Ъу_ ^уі'} {ҺіЛУІ 4о' іу_ £лІ§>

«Аллаһ кімді тура жолға салғысы келсе, оның көкіре-гін Исламға ашады. Ал кімді адастырғысы келсе, оның кө-кірегін бейне бір көкке көтеріліп бара жатқандай қыса-

ды».²⁰⁵

Пайғамбарымыздың ұшақ жасап, биікте көтеріліп ұшпаға-нын жэне өмір сүрген Мекке, Мэдинаның төңірегінде төбесіне шыққан адамның кеудесі қысылатындай биік таулардың жоқ-тығын ескерсек, бүл ақиқатты жеткізген Мұхаммедтің (с.а.у.) шьінайы пайғамбарлығы мен Құранның хақтығының алдьгада қалайша бас имессің?!

Жаңбырдагы өлшемділік Құран Кәрімде жаңбырдың белгілі бір мөлшерде жауаты-ны туралы былай делінген:

$ь угу^ _)_" і4і і—і* *і о^_(і ^ді *и *__ і ^ ^діі^

«Аллаһ Тағала көктен белгілі бір мөлшермен су жібе-руде. Біз онымен өлі бір өлкеге жан беріп, құлпырттық. Міне, сендер де осылай қайта тірілесіндер».²⁰⁶

Жаңбырға байланысты айтылған бұл мөлшер де техноло-гия мен ғылымның дамыған біздің заманымызда табылып отыр. Зерттеулердің нэтижесі бойынша, жер бетінен секунды-на 16 миллион тонна су буланып ауаға көтеріледі. Бұл мөлшер жылына 505 триллионды құрайды. Дэл осы мөлшер - бір жыл-да жер бетіне жауатын жаңбырдың да мөлшері екендігі таң-дандырады. Яғни, су эрдайым белгілі бір тепе-теңцікте айна-лып тұрады. Егер бұл тепе-теңдікте сэл де болса бір өзгеріс туа қалса, элемде үлкен экологиялық ауытқулар белең алып, тіршіліктің тоқтауына экеліп соғады.

Жаңбырдағы мүндай аса бір шебер өлшем тек оның мөл-шерінде ғана емес, сонымен қатар жерге түсу жылдамдығында да байқалады. Жаңбыр бұлттары ең аз дегенде 1200 метр биік-тікте болады. Егер де үлкендігі мен салмағы жаңбыр тамшы-сындай бір зат мұндай биіктіктен құласа, жерге 558 км/сағ жылдамдықпен келіп түсер еді. Алайда, жаңбыр тамшылары-ның ерекше формасы бұған мұрсат бермейді. Жаңбыр бұлтта-ры - қандай биіктікте болса да, тамшылардың жер бетіне түсе-тін жылдамдығы орташа алғанда 8-10 км/сағ-дан аспайды²⁰⁷.

• Атақгы батыс-шығыс ғалымдарының Қүранға таңға-лып, оның илэһи кітап екендігін мойындап, растауы ойланған-ға ғибрат. Мысалға: С. Харт: Құранның Аллан тарапынан Пайгамбарымызга (с.а.у.) уахи арцылы жіберілгендігін, Жан

Поуль Роул: Пайгамбарымыздың (с.а.у.) ең үлкен мұгжизасы-ның періште арцылы жіберілген Құран Кэрім екендігін..., Виктор Имбердес: Құранның бүтін заң негіздеріне цайнар көзі бола алатындай бай кітап екендігін..., Доктор М. Букайле: Құранның көптеген гылыми жетістіктердің негізін цамты-гандыгын толыц зерттеп жэне ондагы басца да ацицаттарга тэнті болып, мұсылман болгандыгын...; Мг. Родвел: Құранды оцыган сайын таңгалатындыгын..., Гете: Бұл кітап (Құран) мэңгілік цуат-күштің кайнар көзі болып цала бермек... Капитан Кусто: «Қазіргі гылымды он төрт гасыр артка тас-таган Құранга ант етейін, ол - Аллантың хац сөзі» десе, Абай атамыз: «Алланың өзі де рас, сөзі де рас, Рас сөз ешуа-қытта жалған болмас», - деп Құранның хақ екендігін бір-ақ сөзбен тамаша түйіндеген.

Жолаушылық

' Бір адам түратын жерінен алыс жерге жолға шыққаннан бастап, жолаушы саналады. Жолаушының парыз намаздары қысқарады. Ғалымдардың есебі бойынша, жаяу жүрген адам үш күндік жол жүрсе, яғни, шамамен 85-90 шақырым-нан астам жерге жолаушылап шықса, жолаушы саналады. Қазіргі замандағы көліктер де бүл үкімді өзгертпейді. Бүл шақырым жаһандану элеміне сай келсе де, келмесе де ға-лымдардың берген фэтуасы осылай. Әлемде көптеген ауыл-дар бар. Әркімнің шамасы бір емес. Дінде жеңілдік бар. Қү-ранда Аллаһ Тағала былай дейді: «Жер жүзінде сапарда болған уақыттарыңда, кәпірлердің өздеріңе бір қастан-дық істеуінен қорықсандар, намаздарынды қысқарту-ларыңда күнә жоқ»²⁶⁴.

Бүдан басқа қажылық, умра жэне ғазауатқа шыққан ке-зінде Пайғамбарымыздың (с.а.у.) төрт рэкат намазын - екі рэкат етіп қысқартып оқығаны жайлы көптеген хадистер

Дата добавления: 2015-07-02