Ислам гылымхалы 20 страница

Кифая парыз: Жалқы парыз. Жалпы мүсылманға парыз бола түрса да, кейбір мұсылмандардың іске асыру арқылы барша мұ-сьшманның мойнынан түсетін парыздар. Кусуф: Күннің тұтылуы. Кіші хадас: Дэретсіздік.

Қадум тауабы: Сырттан келетін адамдардың Меккеге келген уа-қытта Қағбаға сэлем ретінде жасайтын алғашқы тауап. Бұл тауап-ты жасау — сүннет.

Қамат: Парыз намазына тұрарда арнайы айтылатын азаннан аз ғана айырмашылығы бар сөз. Қамис: Мәйітті орайтын кебіннің бірі.

Қиран қажылығы: Миқатта қажылықпен умраны бірге ниет етіп, бір ихраммен істелетін қажылық түрі. Умрасын тэмамдаған-нан кейін ихрамнан шықпай қажылық амалдарын да сол ихрам-мен аяқтайды. Қиран қажылығында умра мен қажылықты бірге орындағаны үшін шүкір кұрбанын шалу - уэжіп. Қиям: Тіп-тік, түрегеп тұру. Намазда негізгі парыздардың бірі. Құбыла: Меккедегі Қағба.

Құрбан: Араб тілінде «жақындау» деген мағынаны біддіреді. Ал шариғагтағы терминдік мағынасы - Аллаһ Тағаланың ризашылы-ғына жақындау ниетімен құрбан айт күндерінде шалынатын ар-найы малдың аты.

Қырағат: Намаздағы «Фатихадан» кейін оқылатын Құран. Ең қысқасы, үш аят немесе осы үш аяттың көлеміндей бір, яки екі аят.

Лағу анты: Қателесіп немесе айтқаным дұрыс деп ойлап ант ету түрі.

Лифафә: Мэйітті орайтын кебіннің бірі. Мадмада: Ауызды сумен шаю. Масбуқ: Имамға кешігіп ұйған.

Махрам: Исламда эйелдің үйленуі харам жақын туыстары. Мәйіт: Бұл өмірден өткен адамның денесі.

Мәкрүһ: Жағымсыз, ұнамсыз, жаман іс-эрекет. Дэрет пен ғұсыл алғанда суды ысырап ету, т.б. Мәсіх ету: Сүрту, сипау.

Миғраж: Хазіреті Пайғамбардың (с.а.у.) ¥лы Жаратушыға қарай көкке көтерілуі.

Миқат: Қажыға немесе умраға баратын адамдардың ихрамға кір-мей өтуге рұқсат етілмеген арнайы жерлер.

Мирасқор: Өлген кісінің қалған малына иелік ететін артындағы туған-туыс, ұрпактары.

Мисуак: Араб түбегінде өсетін, тісті тазалауда қолданылатын ағаш.

Муэллафатул-кулууб: Мұсылман болу бақытына элі кенелмеген кейбір адамдардың жаманшылығынан сақтану үшін жэне Ислам дінін жаңадан кабылдаған иманы элсіз адамдардың, тіпті әлі Ис-ламды қабылдамаған кейбір адамдардың көңілін жібіту үшін ке-дей болсын, басқа болсын зекеттен белгілі есе беріліп отырған адамдар.

Муздәлифә: Арафат пен Минаның ортасында орналасқан жердің аты. Қажылықга Арафа күнінің кұрбан айтқа караған түнін толық Муздэлифэда өткізу - сүннет

Мун'ақид анты: Іске асу мүмкіндігі бар, жалпы болашаққа байланысты бір нэрсе жайлы ант ету.

Мұнафық: Күпірлігін жасырып, жұртқа мұсылман болып көрін-ген адам.

Мүстахап: Аллаһ Елшісінің (с.а.у.) кейде жасап, кейде жасама-ған іс-әрекеттері. Сэске намазы секілді кейбір нэпіл намаз бен оразалар осыған жатады.

Мүәккад сүннет: Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.а.у.) эрдайым жасап, ілуде жасамаған сүннеттері. Таң, бесін, ақшам намаздары-ның сүннеттері, т.б.

Мүбаһ: Жасалуы мен жасалмауында діни жағынан ешқандай тосқауыл болмаған, яғни жауапкердің еркіндегі іс-эрекеттер. Мэ-селен, тамақ ішу, ұйықтау, т.б.

Мүпсит: Басталған ғибадатты бұзатын нэрсе. Намазда өз-өзін үс-

тай алмай күлу, т.б.

Міскін: Түгі жоқ, мұқтаж адамдар.

Намаз: Тэкбірмен басталып, сэлеммен аяқталатын, ерекше қи-

мылдар мен сөздерден тұратын ғажайып ғибадат.

Нәжісат: Ғибадаттың іске асуына кедергі жасайтын ластықтар.

Нәзір қүрбаны: Белгілі шарттардың орындалуына байланысты

немесе байланыссыз мұсьшман баласының бір мадды құрбандық-

қа шаламын деп, Аллаһ Тағалаға уәде етіп, уэденің уақыты кел-

генде шалатын малға «нэзір құрбаны» делінеді.

Нәпіл тауап: Парыз жэне уэжіп болмаған нэпіл тауап.

Нәпіл: Парыз бен уэжіптен тыс Аллаһ Тағалаға жақындау үшін

жасалатын ғибадаттар.

Нисап: Зекетті, құрбан шалуды жэне пітір садақасын беруді па-рыз яки уэжіп ететін белгілі байлық мөлшері. Нифас: Әйел адам босанған кезде жатырынан келетін қан. Ораза: Екінші таң шапағынан бастап, күн батқанға дейін Аллаһ үшін ауыз бекіту.

Пақыр: Нисап мөлшеріне жететін байлықты иеленбеген адам-дар.

Парыз: Анық жэне бұлтартпас дэлелдермен эмір етілген діни іс-эрекеттер мен міндеттер. Намаз оқу, ораза ұстау, зекет беру, т.б. Пітір садақа: Күнделікті қолданылатын негізгі қажеттерінен тыс, кем дегенде, нисап мөлшері (85 г. алтын) байлыққа ие адам-ға уэжіп садақа.

Рәмәл: Тауаптың алғашқы үш айналымында иықтарды сілтіген

бойда, қыска адымдармен жылдам-жылдам жүру.

Рида: Қажылықта белден жоғары қарай жабатын сүлгі немесе

мата.

Рүкүғ: иілу. Қолдарды тізеге қойып, төмен қарай иілу. Намаздың негізгі парыздарының бірі. Рүкүн: Парыз, негіз.

Сағи: Араб тілінде шапшаң жүру, жүгіру деген мағынаны білді-реді. Ал шариғаттағы терминдік мағынасы: Мэсжидул-Харам жақта орналасқан Сафа және Мэруа төбелерінің арасында Сафа төбешігінен бастап, Мэруада аяқтау шартымен төрт рет барып, үш рет қайтып келу.

Салауат: Аллаһ Елшісіне (с.а.у.) айтьшатын ерекше дұға.

Сәжде: Бағыну, мойынсұну, кішіпейілдікпен иілу. Маңдайды

және мұрынды жерге тигізу «сэжде» деп аталады. Сэжде намаз-

дың ішкі парызының бірі.

Сәләфи: Сахабалардан кейінгі ғалымдар.

Сәһу сәждесі: Қателік сэждесі.

Сүннет: Парыз бен уэжіптен бөлек Аллаһ Елшісі (с.а.у.) жасаған, «жасаңдар» деп эрі жасалуына ризалығын біддірген іс-эрекеттер. Тағала: ¥лы, асқақ, жоғары. Аллаһтың ұлылығын білдіретін сөз. Әрі Аллаһ сөзін айтқанда, жазғанда қолданатын эдептілік белгісі. Тағдил әркан: Намаздың ішкі парыздарын көңіл толатындай етіп, дұрыстап жасау.

Тауап: Қағбаны ғибадат ниетімен жеті рет айналу

Тахият дұғасы: Намаздың алғашқы отырысында және ақырғы

отырысында оқылатын дұға.

Тахиятул-мәсжид: Мешітке сэлем беру деп аталатын мешітке кірген кезде отырмастан оқылатын намаз.

Тахримән мәкрүһ: Харамға жақын мэкрүһ. Дэрет алғанда суды ысырап ету, т.б.

Тәжһиз: Әзірлеу. Жаназаның жуылуынан көмілуіне дейін жаса-латын діни істер.

Тәйәммүм: Су болмаған яки су бола тұрып, пайдалана алмаған кезде таза топыраққа соққан қолдары арқылы жүзі мен екі қолын шынтаққа дейін мэсіх етуі.

Тәлбия: Ихрамға кірер алдында айтылуы уэжіп болған жэне их-рамды болған уақытта молынан қайталанып айтылатын сүннет дүға. Ол дұға: «ЛәббайкАллаһумма ләббайк, ләббайка лә шә-рика ләкә ләббайк, инналхамда уанниғмэтэ ләкэ уалмулка лә шәрика ләк. «Қазақша мағынасы: «Алланым, мен сенің әміріңді орындауга келдім, сенің эміріңе бой үсындым (2 рет). Сенің сері­гің жоц, сенің әміріңді орындау — менің борышым. Күмәнсіз, бар-льщ мадац саган тән және жалпы иелік пен ныгмет сенікі. Сенің еш серігің жоц».

Тәматтуғ қажылығы: Қаж айларында умра үшін ихрамға кіріп, умраны бітірген соң, сол жылғы Зилхижжаның сегізінші күні не-месе одан да бұрын қажылық үшін қайтадан ихрамға кіру арқылы жасалатын қажылық түрі. Тэматтуғ кажылығында умра жэне қа-жылық үшін бөлек-бөлек ихрамға кіреді. Тэматтуғ қажылығында умра мен қажылықты бірге орындағандықтан шүкір құрбанын шалу - уэжіп.

Тәнзиһән мәкрүһ: Адалға жақын мэкрүһ. Мүрынды оң қолмен шаю, т.б.

Тәруия күні: Зилхижжа айының 8-інші күні.

Тәсбих: Аллаһ Тағаланы шірк атаулыдан, нүқсандықтан пэктеу.

Тәһажжүд намазы: Түннің жартысынан бастап, сэре уақытыньщ

аяқталуына дейінгі уақытта оқылатын намаз түрі.

Тәшәһһүд: эт-Тахият дүғасы оқылатын намаздың алғашқы жэне

ақьфғы отырысы.

Тіләуат сәждесі: Сэжде аяттарын естіген яки оқыған кезде ар-найы жасалатын сәжде.

Уадағ (қоштасу) тауабы: Қажылықта Минада шайтанға тас лақ-
тьфғанан кейін Меккеге қайтқан кезде жасалатын тауап. «Садэр
тауабы» деп те аталады. Қажылыққа сырттан келгендер үшін бұл
тауапты жасау - уэжіп. *

Уақфа: Бір мезет ғибадат ниетімен арнайы уақыттарда Арафат тауында жэне Муздэлифада тү_ру.

Уәжіп: Орындалуы дэл парыз секілді талап етілмеген, қуатты дэ-лелдермен анықталған іс-эрекет пен уазипалар. Қүрбан шалу, үтір жэне айт намазын оқу, т.б.

Умра тауабы: Умраға барғанда жасалатын тауап. Бұл тауаптың алғашқы төрт айналымы — умраның парыздарынан, міндетті түр-де жасалуы керек. Жасалмаса, умрасы дұрыс болмайды. Қалған үш айналым орындалмаса, арнайы жаза өтеледі. Умра: Белгілі бір уақытқа байланбай жылдың кез келген уақы-тында ихрамға кіріп, тауап жэне сағи жасағаннан кейін шашты алғызып немесе қысқартып, ихрамнан шығу жолдарымен атқары-латын ғибадат.

Үзір қаны: Құрсақтан емес, ақау тамырдан ағатын қан.

Үлкен хадас: Жүніп, хайыз, нифас.

Фәтуа: Құран жэне сүннеттен белгілі бір ережелерге сүйеніп, шығарылатын үкімдер.

Хадасат: Рухани ластық. Ғұсылы, дэреті болмау, хайыз яки ни-фас жағдайы.

Хайыз: Әр айдың белгілі күндерінде әйелде пайда болып, кейбір ғибадаттарға кедергі жасайтын қан.

Харам аумағы: Өсімдіктерінің жұлынуына және аңдарының,

жалпы жан-жануарларына зиян тигізуге тыйым салынған Мекке

жэне оның айналасындағы қасиетті, мүбэрак жерлер.

Харам: Жасалуы мен пайдалануы Исламдық тұрғыдан қатаң

тыйым салынған нэрселер. Ішімдік ішу, құмар ойындар, зина

жасау, адам өлтіру, ғайбаттау, жала жабу, т.б.

Хусуф: Айдың тұтылуы.

Хұтпа: Жұма күні имамның парыз намазынан бұрын мінберге шығып оқитын дұғасы.

һәди: Аллаһ Тағаланың ризалығы үшін немесе қажылық ғибада-тындағы бір кемшілікке байланысты немесе ихрамның тыйымда-рының біреуін бұзу салдарынан кэффарат ретінде Харам аума-ғында шалыну шартымен алынған, немесе акшасы жіберілген құрбандық мал.

Шаут: Айналым. Қағбаны бір рет айналу - бір шаут, Сағи жаса-ған уақытта Сафадан Мэруаға бару - бір шаут, Мэруадан Сафаға қайта қайту - бір шаут)

Шейіт: Аллаһ жолында жанын пида еткен адам.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Абдулхаким Юже. Геже ибадеті, Измир.

2. Абдул-Хамид Махмуд Тохмаз. Әл-фиқһул-ханафи фи сәубиһил-жэдид. Димашк, 1998.

3. Ахмэд ибн Ханбәл. Муснэд. Египет, 1949.

4. Әбу Дэууд. Суләйман ибн әс-Сижистани. Сунэн. Египет, т.

5. Әш-Шәукәни. Мухаммэд ибн Али. Нэйлу'л-Әутэр фи Шэрхи Мултэкәл'-Ахбар. Египет, т.

6. Бухари, Әбу Абдиллаһ Мухаммед ибн Исмайл. Әл-Жами'ус-Са-хих, Станбул, 1907.

7. Білмен, Өмер Насухи. Бүйүк Ислам Илмихали. Станбул, 1967.

8. Дарими, Әбу Мухаммэд ибн Абдуррахман. Сунэн, Египет, т.

9. Жэләл Иылдырым. Кайнакларыйла Ислам фиқһы, Кония.т.

10. Зәйлаи, Хафз Абдуллаһ ибн Юсуф. Насбур-Раиэ ли Ахадиси һидаиә. 1973.

11. Зухайли. Әл-Фиқул-Ислами уэ Әдиллатуһ, Димашқ, 1985.

12. Ибн Абидин, Мухаммэд Әмин. Рәддул-Мухтар, Египет. т.

13. Ибн Мажэ.Әбу Абдиллаһ Мухаммәд ибн Иазид. Сунән. 1952.

14. Ибраһим Жанан. Кутубу Ситта. Станбул.

15. Исмайл Мутлы. Куран ве суннет ышыгында.

16. Кэсани, Алауиддин Әбу Бэкр ибн Мэс'ууд. Бэдээи'с-Санаа'и фи Тэртбиш-шэрэә'и. Бәйрут. 1997.

17. Малик ибн Әнас. Муатта. Египет, 1951.

18. Муслим. Әбул Хусәйн ибн Хажжаж. Сахих. Станбул, 1973.

19. Мұхитдин Исаұлы. «Жайнамаз». Қазақ эдебиеті, 2002.

20. Нәсаии.Әбу Абдрахман ибн Шуаиб.Сунэн.Египет,т.

21. Рахматуллаһи Абдунғаний Ибараһим Халил, Нақлул ихтилаф биқасдил-и'тиләф, 223-бет. Сауд Арабия, Әл-мактабатул-мэк-киаһГ 2000 ж.

22. Сафвет Сених. Құлшылық қүлиясы. (ауд: Қ.Бағашар) Алматы, 2006ж.

23. Тирмизи, Мухаммэд ибн Иса. Сунэн.1937.

24. Халифа Алтай, Қүран Кэрим қазақша мағына жэне түсінігі, Сауд Арабия, 1991.

25. Хамди Дөндерен. Делиллериле Ислам Илмихалы. Станбул, 1991.

26. Хәйсәми, Нуриддин Али ибн Әбу Бәкр. Мәжмэ'уз-3эуәид, Египет,т.

Мазмұны

Алғы сөз.................................................................................................................. 3

Пікір......................................................................................................................... 5

Кіріспе..................................................................................................................... 7

ДШ.......................................................................................... Ц

ИМАМ АҒЗАМ................................................................................................... 15

Мэзһабтар арасындағы айырмашылық себептері....................................... 24

Жауапты һэм жауапкершілік.......................................................................... 31

Қүлшылық Аллан Тагалага емес, өзімізге

қажет................................................................................................................... 32

Жауапкердің міндеттері..................................................................................... 34

Парыз.................................................................................................................... 34

Уәжіп..................................................................................................................... 35

Сүннет.................................................................................................................. 35

Сүннеттің қажеттілігі мен пайдалары........................................................... 36

Мүстахап.................................................................................... 7........................ 40

Мүбаһ................................................................................................................... 40

Харам................................................................................................................... 40

Харамнан сақтанганды Аллан та сақтайды................................................ 42

Мэкрүһ.................................................................................................................. 44

Мүпсит.................................................................................................................. 44

I БӨЛІМ............................................................................................................... 45

ТАЗАЛЫҚ.......................................................................................................... 45

Тазалық және көлемі......................................................................................... 46

Тазалау жолдары............................................................................................... 47

Таза саналган нэрселер..................................................................................... 48

Нэжістер (таза саналмаған нэрселер)............................................................. 48

Ауыр ластық (нэжіс).......................................................................................... 49

Жеңіл ластық (нэжіс)......................................................................................... 49

Әжетхана эдебі.................................................................................................... 49

Истинжа............................................................................................................... 50

Истибра................................................................................................................ 50

Ғүсыл...................................................................................................................... 51

Ғүсыл алынатын жагдайлар............................................................................ 51

Сүннет және мәндүп гұсыл.............................................................................. 52

Ғүсыл парыздары................................................................................................ 52

Ғүсыл сүннеттері................................................................................................ 55

Жүніп адамға харам нэрселер......................................................................... 56

Әйелдердің хайыз, нифас және үзір халі (истихада).................................... 57

Хайыз................................................................................................................... 57

Нифас.................................................................................................................... ⁵⁸

Әйелдің үзір қаны (итихада)............................................................................ 59

Дэрет..................................................................................................................... 59

Дэреттің парыздары........................................................................................... 60

Дәреттің сүннеттері.......................................................................................... 61

Ысырап.................................................................................................................. 64

Дәрет эдебі............................................................................................................ 65

Дәрет мэкрүнтері................................................................................................ 65

Дәретті бұзатын нәрселер................................................................................. 68

Дәретті бұзбайтын нэрселер............................................................................. 69

Дәретке кедергі жасамайтын нэрселер............................................................ 70

Үзірлі адамның дэреті........................................................................................ 70

Мэсіге мәсіх тарту............................................................................................... 71

Мэсіге мәсіх тарту шарттары......................................................................... 72

Мэсіхті бүзатын нэрселер................................................................................. 73

Орауыш, таңгыш сыртынан мэсіх тарту....................................................... 73

Тәйәммүм алу...................................................................................................... 74

Тэйәммүмнің себептері..................................................................................... 75

Тэйәммүм сүннеттері....................................................................................... 75

Тәйәммүм шарттары......................................................................................... 76

Тәйэммүм уақыты.............................................................................................. 76

Тэйэммүмді бұзатын нәрселер.......................................................................... 77

II БӨЛІМ............................................................................................................. 79

НАМАЗ................................................................................................................. 79

Намаз жэне оның дәлелдері.............................................................................. 80

Намаздың пайдалары мен хикметтері........................................................... 82

АДАМНЫҢ ТӨЛ УӘЗИПАСЫ....................................................................... 87

Хақ Тағалаға деген қүлшылықтың мәні........................................................ 89

Шүкіршілік......................................................................................................... 92

Намаз түрлері..................................................................................................... 99

Парыз намаздар................................................................................................ Ю0

Уэжіп намаздар................................................................................................

Нәпіл намаздар.................................................................................................. 100

Намаз уақыты.................................................................................................. 102

Бамдат (таң) намазы...................................................................................... 102

Бесін намазы...................................................................................................... 103

Асыр (намаздыгер)............................................................................................. 104

Ақшам намазы................................................................................................... 104

Қүптан намазы.................................................................................................. 105

Полюстердегі намаз уақыттары.................................................................... 106

Мүстахап уақыттар........................................................................................ 106

Мэкрүн уақыттар............................................................................................. 107

Нэпіл намаз оқудың мәкрүһ уақыты.......................................................... 108

Намаздың бес уақыт болуының хикметтері................................................ 109

Намаздың парыз болу шарттары.................................................................. 110

Намаздың сыртқы және ішкі парыздары.................................................... 110

Сыртқы парыздары......................................................................................... 111

Хадасаттан тазалық (Рухани тазалық)....................................................... 111

Нэжісаттан тазалану (Заттық тазалық)....................................................... 112

Әуретін жабу...................................................................................................... 112

Құбылаға бет бүру............................................................................................ 113

Уақыт.................................................................................................................. 115

Ниет..................................................................................................................... 116

Ішкі парыздары................................................................................................ 117

Ифтитах (бастау, ашу) тәкбірі........................................................................ 117

Қиям (аяқта тұру)...........................................................................................117

Қырағат............................................................................................................. 118

Рүкүғ................................................................................................................... 122

Сәжде................................................................................................................. 123

Ақырғы отырыс............................................................................................... 125

Тағдил әркан..................................................................................................... 126

Намаз уэжіптері................................................................................................. 127

Намаз сүннеттері.............................................................................................. 130

«Фатиха сүресінен» кейін «эминді» іштей яки жария айту

мәселесі............................................................................................................... 137

Сүннет әдебі....................................................................................................... 142

Дата добавления: 2015-07-02