Дебиеттер

Жоспар

Жоспар

1. Жеке тұлғаның мотивациялық ортасы. Турист арқылы белгілі бір турдың және маршруттың таңдалуының мотивтері психологиясы.
2. Жеке тұлға құрылымындағы бағыттылық.
3. Психикалық үрдістер. Турды және маршрутты таңдауда психикалық үрдістердің рөлі.

* Түйін сөздер: бағыттылық, қажеттілік; қабылдау, ес, сезу.

Бағыттылық дегеніміз – адамның әлеуметтік белсенділігін, оның әр түрлі құбылыстарға деген қарым-қатынастарының таңдау шеберлігін, яғни әлеуметтік пайдалы немесе, керісінше антиәлеуметтік қызметке деген қарым-қатынастарын анықтайтын оның тұрақты тілектерінің жүйесі.

Бағыттылық элементтері:

1. Қажеттілік;

2. Қызығушылық;

3. Дүниеге көзқарас.

Психикалық процестер. Тур және маршрут таңдауда психикалық процестердің рөлі. Жеке тұлғаның мазмұнды жақтарының бірі көрінудің психикалық түрлерінің құрылымшасы болып табылады және онда оның көрсетілген жеке бас мінез-құлқы бар және осыған байланысты көбінесе адамның жеке бас ерекшеліктерін анықтайтын психикалық, танымдық процестері бар. Алдымен оларға психикалық процестер жатады: сезу, қабылдау, есте сақтау, көңіл бөлу, ойлау және сөз, яғни осылардың көмегімен адам өзін қоршаған ортаның белгілерін қабылдайды, қасиеттерді көрсетеді, заттардың қасиеттерін ажыратады, өзінің ағзасының жағдайые сезеді. Сезу – материалды әлем заттары және құбылыстарының дара әрбір қасиеттерінің тікелей көрінісінің кәдімгі психикалық танымдық процесі, сонымен қоса адамның өз ағзасының жағдайы.

Қабылдау – заттар және құбылыстардың сезім органдарына тікелей әсер ету кезіндегі толығымен өздерінің қасиеттері және белгілеріндегі көріністің психикалық процесі.

Қабылдаудың қасиеттері және заңдылықтары: заттың, құрылымдық және біртұтастық.

Ес – бұл күрделі психикалық құбылыс және ол адамның икемділігіндегі есте сақтау, бұрын болған әр-түрлі жағдайларды санада сақтап кейін қайтадан жасап шығару.

Естің түрлері:

1. Сипаттама бойынша психикалық белсенділікті келесідей бөлеміз: бейнелі (көз арқылы, есту арқылы, двигательмен т.б.) эмоциональді, вербалды – логикалық ес.
2. Қызметінің мақсаттары бойынша ес еркін емес және еркін болып бөлінеді.
3. Ұзақтық бойынша ес қысқа уақытты, ұзақ уақытты және оперативті деп бөлінеді.

Психикалық процесс ретінде естің жалпы сипаттамасы.

Ғылыми психология тарихында барлығынан бұрын эксперимантальді қарастырылуды алған ес психологиясының сұрақтары көп уақыт бойы әр-түрлі концепциялардың теориялық қақтығыстар тақырыбы болып келеді. Қазіргі уақытта осы сұрақтардың зерттелуі анық көрінетін тәжірибелік қызығушылықты алып келеді. Осыған байланысты есті зерттеу неғұрлым жылдам болып келеді және тек теориялық, эксперименталді - әдістемелік қана емес, сонымен қоса қолданбаны сипатта алып келеді. Сонымен бірге психологияда көптеген және әр-түрлі мемлекеттерді адам есінің моделін құрастыру мақсаттарында және оның процестерін басқару мақсаттарында адамның іс-әрекет жасау түрлері ретінде олардың сараптау негізінде процестердің психологиялық детертонациясының өзінің көруін қалайды. Ес процестерінің осындай түсінігіне өзгеру оның зерттеудің тарихында бірқалыпты өтіп жатыр.

Өзіміздің зерттеуіміздің мәселесін толығырақ шешу үшін ес процестерінің бірі – есте сақтау процесі тарихына үңілейік. Есте сақтау психологиясы және жекелеп айтқанда еркін есте сақтау – психологияның неғұрлым дұрыс қарастырылған салаларының бірі. Десек те, осы саладан шыққан эксперимантальді фактілердің көбірек саны есте сақтау процесінің психологиялық сараптамасының тоолықтылығын қамтамасыз ете алмады. Бұл процесс ұзақ уақыт бойы жеке қарастырылды, яғни адам қызметінен тыс, және байланыстардың мида сақталып қалу қатып қалу әрекеті ретінде түсіндірілді. 20 – жылдардың соңында есте сақтау процестерін талдаудың жаңа жолы ашыла бастады. Теориялық түрде қалыптастырылған жол басында экспериментальді жағдайы жасалатын барлық психиканың таңдауын да арнайы мәні бар болып табылады. Бұл жағдай естің әлеуметтік табиғаты және оның процестерін басқару мүмкіндіктері туралы болады. Есте сақтау биологиялық, натуралистік ретінде емес процестердің неғұрлым кең объективті - өзін-өзі ұстаудың әлеуметтік түрі ретінде түсіндіріледі.

П.Жане өзінің «Естің эволюциясы және уақыт ұғымы» деген жұмысында арнайы түрде адам есінің психологиялық тетіктерін қарастырады және ынтымақтасу жағдайына әлеуметтік түрде шарттасқан бірнеше генетикалық түрлерді бөліп қарастырады. Естің ең жоғарғы түрі, Жане бойынша, ерекше әрекет, «жоққа деген әлеуметтік реакция», жоқты жою. Жане естің әлеуметтік – генетикалық талдауының ең алғашқы авторы болған, бұл талдау оның жеке түрлерінде мәліметтерде өзінің мәнін жоғалтса да, кейінгі зерттеулерден алынған, дегенмен бұл талдау өзін-өзі ұстаудың әлеуметтік сипаты ретінде адам есінің дамуының бейнесін бірінші болып берген болып саналады. Жане естің келесі түрлерін атап көрсетеді: жоқты жойған іс-әрекеттер, бастапқылары – күту, іздеу; ары қарай кешіккен іс-әрекеттер пайда болады – сақтау, содан кейін тапсыру, басында заттармен, ары қарай – символдар мен белгілермен және соңында, вербалджы тапсыру. Тілді қолданумен адам есінің ең жоғарғы деңгейлерінің дамуы байланысты – жатқа айту, суреттеу және әңгімелеу. Суреттеу ерекшелігінде, затты бар деп көрсететін де, Жане адам есінің уақыттан асып түскенін көрді.

Сұрақтар:

1. Іскерлік қатынастың түрлері мен формасын атаңызы?

2. Профессионалдық қатынастың түсінігі, құрылымы, түрлері?

3. Қатнастың негізгі қызметін атаңыз?

4. Іскерлік қатынастағы әсер ету тактикасы?

Тақырып №6 Басқару психологиясы (2 сағат).

1. Басқару психологиясының мазмұны мен міндеттері

2. Басқару қызметінің функциялары

3. Ұйымды басқарудағы басшылық және көшбасшылық

Мақсаты: Студенттерде басқару психологиясы туралы жалпы түсінік қалыптастыру

Міндеттері:

1. Басқару басқару психологиясы мақсаттары, міндеттері мен мазмұнын зерттеу

2. Басқару қызметінің басты функцияларын бөліп көрсету

3. Басшылық және көшбасшылықтың негізгі стильдерін қарастыру, ерекшіліктерін айқындау

1. Басқару психологиясының мазмұны мен міндеттері

Басқару психологиясы – бұл адамдар қатынастарындағы түрлі әлеуметтік құрылымдағы қатынастар мен өзара іс-қимыл мәселелерін зерттейтін қазіргі психологиядағы басты саласы.

Басқару психологиясының міндеттері -басқару жүйесіндегі жұмыс тиімділігі мен сапасын жоғарлату мақсатындағы психологиялық шарттар мен басқару қызметіндегі ерекшеліктер анализі.

Басқару ақпаратты алу, өңдеу мен табыстау сияқты ортақ заңдар арқылы жүзеге асырылады. Басқарудың басты белгісі басқару (басшы) субъектісі ақпаратты анализ және бағалау негізінде жасау болып табылады.

Басқару формалары: экономикалық, саяси, педагогикалық, құқықтық, құқық қорғау, мәдени, моральді – идеологиялық және т.б.

2. Басқару қызметінің функциялары

Басқару қызметі нақты бағытталған бірнеше функцияларды жүзеге асыру арқылы іске асырылады.

Басқару жүйесі қызметінің табысты жүзеге асуы операция жүйесінің ерекше бөлшегі болып табылатын қимыл маңызды рөлге ие. Аталмыш қимылдар «басқару функциясы» деп аталады.

Басқару функциясы

1. Мақсатты және ұйымдық;

2. Болжау және жоспарлау функциялары

3. Ұйымды басқарудағы басшылық және көшбасшылық

Басшы- бұл жетектеуші, көшбасшы (ағылшын сөзінен) өзінің ресми өкілеттілігін жүзеге асырушы. Басшылық – топтағы қатынастардағы әлеуметтік мінездеме болып табылады.

Көшбасшы -топтағы қатынастардағы тұлға аралық ресми емес тенденцияларды білдіреді. Басшы қызметіндегі басты сипаттама болып басшы стилі болып табылады.

Басқару стилі - басқару қызметіндегі басшы таңдауымен жасалынған әдістер мен қабылдаудың айқындалған жүйесі.

Басқару стилінің үш басты түрі бар:

1. Автократиялық (автократиялық)

2. Демократиялық

3. Либералды

Б.Д.Парыгиннің схемасы бойынша былайша көрсетуге болады:

Қызмет мазмұны бойынша:

1) көшбасшы - шабыттандырушы;

2) көшбасбшы – атқарушы;

Стиль бойынша: 1) авторитарлы көшбасшы;

2) демократиялық көшбасшы;

Қызмет мінездемесі бойынша:

1) әмбебап көшбасшы;

2) жағдайлық көшбасшы;

Л.И. Уманскийдің еңбектерінде, мысалы үшін көшбасшының мынадай типтері көрсетілген:

1. көшбасшы- ұйымдастырушы;

2. көшбасшы – инициатор;

3. көшбасшы – эрудит;

4. көшбасшы – эмоциялық күйдің генераторы;

5. көшбасшы – эмоциялық тартылыс;

6. көшбасшы – шебер;

Сұрақтар:

1. Басқару дегеніміз не?

1. Басқарудың басты принциптері мен функцияларын атаңыз?
2. Туризм қызметіндегі ұйымдастырушылық – басқарушылық мәселелері қандай мағынаға ие?
3. Туристік компания басшысы қандай жеке – психологиялық қасиеттермен ерекшеленуі керек?
4. Басшылық пен көшбасшы арасындағы айырмашылықты атаңыз

1. Рекламная деятелность: Учебник для студентов. Панкратов Ф.Г. М.: 1999

2. Психология управления: Учебное пособие.- М.: Педагог. Общество России, 2001.

3. Паркинсон С.Н., Рустомджи М.К. Искусство управления /Пер. с англ. К.Савельева.- М.: 1997

4. Асмолов А.Г. Психология личности: М., 2002

Тақырып № 7. Туристік – экскурсиялық кәсіпорындардың туристермен жұмыс психологиясы

Мақсаты: Туристік – экскурсиялық кәсіпорындардың туристтермен жұмыстарындағы психологияны зерттеу

Жоспар:

1. Туристік топ кіші топтың өзге түрі ретінде

2. Туристік топтағы қатынас психологиясы

3. Туристік топтағы жанжал және оларды шешу жолдары

1. Туристік топ кіші топтың өзге түрі ретінде

Топ – адамдардың белгілі бір ортақ мақсатқа, бір қызметке бірлескен жиналған құрылым.

Шартты топ -жеке тұлға аралық байланыстары бар немесе болмайтын, бірақ кейбір типтік ерекшеліктерге ие адамдар категориясы.

Нақты топтар – өзара іс- қимылда және тығыз байланыста болатын адамдар категориясы. Нақты топ ортақ мақсаттағы жетістіктерге, бірлескен қызметке жету үшін құрылады.

Топтың психологиялық сипаттамасына келесідей топтағы құрылымдар жатады:

- топтық мүдделер;

- топтық құндылықтар;

- топтық қажеттіліктер;

- топтықпікірлер;

- топтық мақсаттар.

Кіші топтар – тікелей жеке қатынастарда болатын және мүшелері ортақ қызметпен біріккен аз санды топ.

Кіші топтыңсипаттамасында индивидтің топтағы: статусына, позициясына, рөліне, топтық күту жүйесіне, топтық нормасына және санкциясы орнына баса назар аударылады.

Кіші топтың классификациясы

1. «Бастапқы» және «екінші реттік»;

2. «Формальді» және «формалді емес»;

3. «Мүшелік топ» және «референттік топ».

Номиналды топ индивидтің сыртқы, формальді бірлестігімен сипатталады.

Топ – ассоциация эмоционалдық қатынастар саласындағы тұлға аралық интеграциямен сипатталады.

Топ - кооперация іскерлік қатынастар саласындағы интегративтік тенденциялардың басымдылығымен сипатталады.

Топ- автономия іскерлік және эмоциялық қатынастарда да жоғарғы ішкі бірлікке ие. Топтың оқшаулануы және топ мүшелерінің белсенділігінің концентрациясы топ - корпорациясынның құрылуына алып келеді.

2. Туристік топтағы қатынас психологиясы

Қатынас - әртүрлі себептер негізінде қалыптасатын тұлға аралық байланыстардың дамуы және көп жоспарлы құрылу үрдісі.

Қатынас – барлық жастағы және әлеуметтік топтың адамдары қатысатын әмбебап қызмет. Алайда кәсіби міндеттерді шешуде басым бағытқа ие болатын мамандықтар да бар (журналистер, педагогтер, медиктер, заңгерлер, саясаткерлер) олар үшін әңгіме (интервью, келіс сөздер).

Қатынас психологиялық кешенді құбылыс ретінде бірнеше компоненттері бар психологиялық құрылымға ие.

Мотивациялық – мақсатты компонент қатынастың мақсаты мен мотивтер жүйесін құрайды. Кіші топтың қатынас мотивтері:

А) қатынастағы бастамашы бір адамның қажеттілігі, қызығушылықтары.

Б) Қатынасқа түсетін екі жақтың қажеттіліктері мен қызығушылықтары.

B) Бірлесіп шешілетін міндеттен ығыстырылатын қажеттілік.

Қатынастың басты мақсаттары болып: пайдалы ақпараттың алу немесе беру, әріптестердің белсенділігі, кернеушіліктің бәсеңдеуі, бірлескен іс қимылды басқару, көмек көрсету мен мүшелеріне ықпал ету болып табылады. Қатынасқа қатысушылар мақсаттары сәйкес келуі немесе қайшы болуы мүмкін. Аталмыш жағдайдан қатынас сипаты тәуелді болып табылады.

Қатынас үрдісі технологиясы басты үш бөлімнен тұрады:

1. Әңгімелесушін тану:

2. Онымен сенімді қатынастарды қалыптастыру:

3. Жеке қатынас (әңгіме, интервью)

3. Туристік топтағы жанжал және оны шешу жолдары

Жанжал – бұл екі немесе бірнеше жақтардың немесе топтардың арасындағы түсініспеушілік.

Жанжал функциялары: позитивті және негативті, тұлға аралық және тұлға ішілік. Пайдалы позициясынан жанжал: конструктивті және деструктивті.

Жанжал классификациясы

1. Бір деңгейдегі тұлғалар арасындағы (горизонтальді жанжал);
2. Субординация қатынастарындағы (вертикальді жанжал);
3. Тұлға аралық жанжалдар (екі немесе бірнеше тұлға арасындағы);
4. Тұлға – топтық жанжалдар (жеке тұлға мен топ арасындағы);
5. Топ аралық жанжалдар (микротоптармен немесе барлық топ арасындағы)

Сұрақтар:

1. Жанжал классификациясының басты түрлері.
2. Жанжалдың туындауына қандай себептер әсер етеді?
3. Жанжалдың құрылымы мен деңгейін анықта.
4. Жанжал функцияларын атаңыз.
5. Ішкі тұлға аралық жанжалды шешу барысында қандай тәсілді қолданады?

Дата добавления: 2014-01-03