Арнамент

У XII – XIII стст. у рукапісах па-ранейшаму выкарыстоўваецца старавізантыйскі стыль. Старавізантыйскую застаўку мае Полацкае евангелле канца XII ст. Пры яе афармленні выкарыстоўвалася срэбра, што характэрна для тэхналогіі жывапісу гарадоў Германіі XII ст.

У XIII-XV ст. пануючым відам упрыгожвання з’яўляўся тэраталагічны (ад грэчаскага teras – пачвара) ці звярыны арнамент. У XIV – XV стст. гэты арнамент дасягае свайго росквіту.

Вызначальным матывам тэраталагічнага арнамента з’яўляецца “жывая істота”, пачвара, выявы якіх пераходзяць у лістоту, паўжывёл-паўнасякомых, у рамяні, якія нагадваюць змей. Матывы “жывой істоты”, “пляцення” і “расліны” злітыя ў адзін, утвараючы адзін фантастычны вобраз.

Паступовы пераход ад старавізантыйскага арнаменту да тэраталагічнага адбіваўся першапачаткова ў ініцыялах рукапісаў. З’яўляюцца асобныя матывы: галінка расліннага арнамента заканчваецца змяінай ці птушынай галовамі; птушка ці звер, якія раней стаялі свабодна пры мачтах літар, пачынаюць прывязвацца да іх пляцёным вузорам з рамней. У далейшым гэта манера усё боль развіваецца, пераходзіць у застаўку, дзе два пастаўленыя побач ініцыялы ўтвараюць складаны вузор.

Больш за 300 ініцыялаў і дзве тэраталагічныя застаўкі мае Аршанскае евангелле канца XII – пачатку XIII ст. – найбольш ранні беларускі помнік, які выкананы ў гэтым стылі. Да помнікаў тэраталогіі належаць Мсціжскае евангелле канца XIV – пачатку XV ст. і Анежскі (Мсціслаўскі) псалтыр XIV ст. Ініцыялы Мсціжскага евангелля і Анежскага псалтыра маюць апрача зааморфных элементаў, таксама і выявы чалавечых фігур. Па сцвярджэнню даследчыкаў беларуская тэраталогія мае агульныя рысы з наўгародскай (тоеснасць матываў, контурнасць, мадэліроўка чырвоным і жоўтым колерамі і г. д.), а элементы рэалізма ў беларускай тэраталогіі адчуваюцца ў значна мацнейшай ступені, чым у наўгародскай. Застаўка звярынага арнамента не мае выразнай геаметрычнай рамы. Ініцыялы пазбаўлены выразных контураў літар і пераўтвараюцца ў самастоўную мініяцюру.

Фарбы – чырвоная, зялёная, жоўтая, сіняя. Золата і срэбра для гэтага арнамента не характэрныя.

У рукапісах XIV – XV стст. па-ранейшаму сустракаюцца элементы старавізантыйскага арнамента. У старавізантыйскім стылі выкананы, у прыватнасці, некаторыя ініцыялы Пролага (вучыцельная частка, люты) сярэдзіны XIV ст. (Бібліятэка АН Літоўскай Рэспублікі), Евангелле апракаса поўнага канца XIV ст. (адтуль жа), названага Мсціжскага евангелля.

Дата добавления: 2014-01-03