Лекцияга

№ 5 дәріс Кранның жалпы құрлымы және жұмыс істеу принципі

Дәріс жөспары

1. Кранның жалпы құрлымы

2. Стрелалы өзі жүретін крандар

3. Кранның тұрақтылығы және негізгі параметрлері

4. Авто жүк тиеуіштер, штабельдер және жүк таситын арбалар

5. Бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштер

6. Жүк тиегіштердің техникалық сипаттамасы

7. Бір шөмішті жүк тиегіштердің негізгі параметрлерінің есебі

Кран деп, үлкен емес арақашықтыққа жүкті горизонтальді орын ауыстыруға және көтеру немесе түсіруге арналған жүк көтергіш машиналарды айтады.

Көтергіш крандар мынадай топтарға бөлінеді: консольді, мостылы, козловые, портальные және башнялы. Кранның ең көп таралған түрлері: стрела түрі, мұнаралы, стрелалы өзі жүретін крандар болап саналады.

Консольді кран – жылжымалы немесе стационарлы бұрылысты көтергіш кран, немесе жүк көтергіш арба немесе қар суы орналасқан қозғалмайтын консоль. Қозғалмалы консольді крандар рельсті жол бойынша орналасады. Бір-бірімен орналасқан кранның жүк көтергіштігі 4т –дан 10т – ға дейін.

Мостылы кран – жүк арбасымен асылмалы көпір немесе тіреу түрінде жасалған көтергіш кран. Цех аралығын түгел кран асты рельсі бойынша көпір орналасады, ал арба – көпір бойынша көлденең ралықта орналасады. Кранның жүк көтергіштігі 5т- дан 450т –ға дейін.

Козловый кран – қатаң тіреуде орналасқан көпір түріндегі рельсті жол немесе бетонды негіз бойынша қозғалатын көтергіш кран. Көпірге орналасқан жүкті арба немесе таль. Ашық қоймаларды және құрылысты қамтамасыз ету үшін қолданылады. Кранның жүк көтергіштігі 800т –ға дейін, ал аралығы 170т- ға дейін.

Портальный кран – стреласы және бұрылыс платформасы бтік портальда орналасқан рельсті жол бойынша қозғалатын көтергіш кран. Портарда, теңіз құрылыс зауыттаррында, гидро техникалық, тұрмыс және өндіріс құрылыстарында және тағы басқа қолданылады. Кранның жүк көтергіштігі 300т – ға дейін, жүкті көтеру биіктігі 45м-ге дейін,

Мұнаралы кран – құрылыс негізінде қолданылатын және биік мұнарасы, бұрылмалы стреласы және көтергіш ілмегі бар көтергіш кран. Қозғалмалы кран мұнарасы рельс жолы немесе жер бойынша қозғалатын жүретін дөңгелекке немесе уүректі арбаларға бекітіледі. Қозғалмалы мұнаралы кранның жүк көтергіштігі 100т- ға дейін, ал стационарлы крандарда 400т- ға дейін. Жүкті биіктікке көтеруі 150м- ді құрайды, ал стреланың ұшы – 5м.

Велосипедті кран – бір рельс бойынша қозғалатын 2-4 дөңгелекті арбаларда орнатылған бағанадағы атқыш бұрылмалы көтергіш кран (8 – сурет). Тіреуіштің жоғарғы бөлігі екі мәткеде роликтермен ұсталынады. Краннның жүк көтергіштігі 10т- ға дейін, атқыштың ұшуы – 3-7м.

Жалпы барлық крандар үшін негізгі механизімдер болып: ілмектің ұшуын өзгертетін жүкті көтеру механизімі (жүкті лебедка (шығыр)), стреланы көтеретін механизм (стрела лебедка), кранның қозғалу механизімі және бұрылыс бөлігінің айналу механизімі саналады.

Кранның негізгі көрсеткіштері болып:

· Жүк көтергіш – жүктің ең көп массасы кранмен көтеріледі;

· Стреланың ұшуы – кранның айналу өсінен ілмекке дейінгі арақашықтық;

· Жүкті ең биікке көтеру және оны түсіру;

· Жүкті көтеру және түсіру жылдамдығы, кранды бұру және қозғалту жылдамдығы;

· Күштік қондырғының қуаты.

Стрела крандар үшін жүк көтергіш, көтеру биіктігі және ұшуы бір – біріне ауыспала, байланысты шама.

Жүк көтергіш пен атқыштың ұшуы арасындағы байланысты құжатта келтірілгендей кранның жүк таситын сипаттамасы деп атайды.

Стрела ауыспалы крандар аздаған салмағы мен габариты болады және конструкциясы бойынша қарапайым, эксплуатациялауда сенімді және ыңғайлы. Жұмыстың шартына байланысты олар топрақты жерде, тіреуде, терезе немесе есік тесіктерінде және салынып жатқан ғимараттардың саты алаңдарында орнатылуы мүмкін. Кранның қозғалуы және платформа бұрылысы қолмен жүргізіледі. Бұл крандардың жүк көтергіштігі 0,5-1,0т, стрела ұшуы – 2-4м, жүкті көтеру биіктігі 4,5-20м.

Мұнаралы крандарды келесі белгілері бойынша ажыратады:

· Қондырғы әдісі бойынша – қозғалмалы (өзі жүретін), стационарлы және өзі көтерілетін (салынатын құрылысқа бекітілетін);

· қозғалатын жабдықтар түрінде – рельсті және шынжырлы жолдарда;

· мұнара конструкциясы бойынша – бұрылысты және бұрылысты емес мұнара;

· ілмектің ұшуының өзгеру әдісі бойынша – оны иілу жолымен ұшуын өзгертетін көтермелі стреламен; мәткелі стреламен және жүк таситын арбамен.

Мұнаралы крандар құрылысты – құрылыстағы әр түрлі құрылысты-жөндеу және жүктеу- жүк түсіру жұмыстарын орындау үшін қолданылады. Мұндай крандардың негізгі бөліктері болып: мұнара, баулық атқышпен және салмақты азайту үшін платформа; тіреу-бұрылысты құрылғы; басқару кабинасы және жүкті көтеру механизмдері, ұшуды өзгерту және атқыш бұрылысы және кранның қозғалуы.

Мұнаралы крандардың индекстары санды әріпті бөліктерден тұрады, мысалы, КБ – 573; КБ – мұнаралы кран (МК); 5 - өлшемді топтың нөмірі, нақты жүк моментіне жауап беретін; 73 – тіркеу нөмірі (00-ден 69-ға дейінгі мұнаралы бұрылмалы крандар, 70-тен 99-ға дейін – бұрылысты емес мұнаралы крандар немесе бұрылысты басты).

Крандар солтүстікте қолданылатын қосымша ХЛ (холодный климат) деген әріптері болады.

МСК (жинақты жиналатын кран (ЖЖК) әріптерін құрайтын және жүк көтергіштігін және ұшудың максимальдығын көрсететін сандар (мысалы, МСК – 250), сонымен қатар БК әріпінен және саны жүк моментінің көлемін көрсетеді (мысалы, БК-1000).

Мұнаралы крандардың негізгі ерекшелігі атқышының үлкен биікке орналасуы болып табылады.

КБ кран сериясының типті қатарының шығарылуы қарастырылған тоғыз базалы типті өлшемді жүк моментімен 25-1000тм, жүк көтергіштігі 3- 50т, атқыштың ұшуы 19 – 45м және жүктің биіктікке көтеруі 21- 50м. Олар бірдей конструкциялы схемасы бар, үйлесімді механизмдерден түйіндер мен бөлшектерден топталады.

Бұл крандардың конструкциясын сипаттайтын ерекшеліктері болып: бұрылмалы мұнарасының болуы; төменгі орналасу – бұрылысты платформада кран механизмдерінің барлығы және салмақ азайтқыш; көтергіш атқыштың ұшуының өзгеруі кезіндегі арқанның артық болуы жүктің горизонтальді орын ауыстыруын қамтамасыз етеді; құрылысты конструкциялардың қалқымалы отыру үшін құрылғыны қолдану.

Қозғалмалы мұнаралы кранның конструкциясы бұрылысты мұнарасымен және төменгі салмақ азайтқыштың орналасу горизонтальді немесе көтермелі атқышмен қамтамасыз етілген рельсті жолда.

Телескопты торлы мұнара бұрылмалы платформаға бекітіледі, роликті тіреу-бұрылмалы механизм көмегімен қозғалатын құрылғы жақтауға қатысты айналытын. Жүктің көтерілу биіктігі қосымша астынан мұнара секцияларын тіркеу арқылы қамтамасыз етіледі. Бүйірінен мұнараға басқару кабинасы орнатылған. Мұнараның жоғарғы бөлігіне атқыштар бекітіледі, полиспасты жүк таситын көтергіш және ілмекті обоймамен немесе жүк таситын кареткасымен мәткелі горизонтальді атқыш. Стрелалар стрела полиспастпен ұстанылады және атқыш лебедкамен көтеріледі.

Мұнара бұрылмалы платформаның алдыңғы бөлігіне топсалы бекітіледі және мұнараның қозғалмайтын секциясына екі тіреуішпен вертикальді тіркеледі. Бұрылмалы платформада реверсивті жүк таситын және атқыш лебедкалар бұрылыс механизмі және салмақ азайтқыш орналасқан.

Бұрылмалы платформа екі қатарлы тіреу-бұрылысты роликті немесе шарикті дөңгелек көмегімен қозғалмалы құрылғы жақтауына беітіледі, сол арқылы қозғалмалы жабдыққа күш беріледі.қозғалмалы жақтау кран асты жолына орнатылған төрт қозғалмалы балансты арбадан тұратын тіреуі бар. Екі арба бағынушы, ал ал қалған екеуі – тезегіш қондырғысымен және авариялы тартуымен басқарушы.

Мұнаралы крандар объекттен объектке күрделі немесе автомобильмен бір тәртіпке келтірілген түрінде немесе орнықты автомобиль – сүйретпемен. Олардың жөнделуі шынжыр табанды немесе пневмодөңгелекті крандар – көмекші құрылғыларды қолданумен стандартты технологиялық схема бойынша жүргізіледі.

Стрелалы өзі жүретін крандар

Бұл топқа стрела толық бұрылымды крандар, щынжыр табанды немесе пневмо дөңгелекті жолы бар өзі жүретін шассеге жөнделгендер жатады.

Дұрыс сипаттамасы болып жетекің автоматтылығы, жұмыста сенімділігі, жоғары орағытпалық және жинақтылық, бір объекттен екінші объектке тез лақтыру мүмкіндігі, жоғары әмбебаптық.

Бұл крандарды келесі белгілері бойынша классификациялайды:

1) жүк көтергіштігі бойынша:

· жеңіл, жүк көтергіштігі 0,4 – 10т;

· орташа – 10 -25т;

· ауыр – 95т жоғары.

1) жүретін құрылғының типі бойынша:

· шынжыр табанды жолда;

· пневмо дөңгелекті жолда.

Пневмо дөңгелекті жолдағы крандар автомобильді және арнайы шасси болып бөлінеді:

1) жетек түрі бойынша:

· бір моторлы (механикалық жетегімен ішкі жану қозғағышынан);

· көп моторлы (дизель – электрлі немесе гидравликалық жетегімен);

2) аспалы атқыш әдісі бойынша:

· иілгіш аспалы арқан полиспаст құрылысымен;

· қатты аспалы гидравликалық цилиндрлер және телескопических стрелмен.

Тоғыз өлшемді топтар атқыш өзі жүретін крандар өндірісте мынадай жүк көтеруімен 4,04; 6,3; 10; 16; 25; 40; 63; 100; 160т. Бұл сандар индекстермен белгіленеді, әріптен және сан бөліктерінен тұратын.

Әріптер КС кранның атқыш өзі жүретінін білдіреді.

Бірінші сан кранның жүк көтергіштігі бойынша топ шамасын көрсетеді, екіншісі – жүретін құрылғының типі, үшіншісі – атқыш жабдықтың орындалуын, төртіншісі – молдельдің реттік нөмірі. Саннан кейін әріптер тұрады келесі модернизацияны (А, Б, В,...) және кранның климатикалық орындалуын білдіретін (солтүстік ХЛ, тропикалық Т, ылғалды тропиктерде жұмыс үшін ТВ, (ЫТ)).

Крандар үлкен маневерностпен, тұрақтылықпен және өтімділікке ие, құрылыстық алаңдарда жүтеу – жүк түсіру жұмыстары кезінде сонымен қатар құрылыстық конструкциялы элементтерді жөндеу кезінде кеңінен қолданылады. Орындаушы механизмдер болып: жүкті көтеру механизмдері, атқыш ұшуының өзгеруі (ілмек), бұрылыстың және кранның қозғалуы. Шынжырлы крандар негізгі атқыштардан басқа меншікті атқыштармен және жүк таситын обойкаларымен жабдықталған.

Шынжырлы крандардың әр түрі болады: кран – экскаваторлар 10т жүк көтергіштігімен сменді кранды жабдығымен, арнайы толық бұрылатын крандар 25 -100т жүк көтергіштігімен; кран – құбыр қалауыштар 4-12т жүк көтергіштігімен.

Жүктеу-жүк түсіру жұмыстарын аздаған көлемде орындау кезінде пневмо дөңгелек крандар кеңінен қолданылады. Пневмо дөңгелек крандардың бұралатын бөлігі арнайы шассиларға немесе автомобильді типтегі шасси агрегаттарында жөнделеді. Қозғалмалы қондырғылар тіреулермен (аутригерами) жабюықталады, қозғалмалы немесе лақтырылатын кронштейндар винтті немесе гидравликалық домкраттармен соңында көрсетілген.

Аутригерлар пневмо дөңгелектің күшін төмендетеді, тіреу базасын және кранның тұрақтылығын өсіреді.

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатындар:

· механикалық жетекті пневмо дөңгелектер 16т жүк көтергіштігімен;

· дизель-электрлік жетегімен 16; 25; 63 және 100т жүк көтергіштігімен.

Пневмо дөңгелек крандардың негізгі механизмдері шынжырлы крандар механизмімен іспеттес. Пневмо дөңгелек крандардың қозғалғыш қондырғылары арнайы шассиде екіден төртке дейін көпірлері бар әрқайсысы екі немесе төрт дөңгелектермен жігерленген.

Автомобильді крандар топтама автомобильді шассиден тұратын және жұмыс жабдығымен бұрылысты платформа оған орнатылған. Олардың жоғары транспортты жылдамдығы 90км/сағ дейін, жақсы маневерностты және жинақтылығы бар, сондықтан оларды құрылыс объектілерінің арасындағы маңызды арақашықтық кезінде құрылысты-жөндеу және жүктеу – жүк түсіру жұмысының аз көлемінмен орынды қолданады.

Қазіргі кезде жүк көтергіштігі 4; 6,3; 10 және 16т телескопты атқыштар және гидравликалық жетектерімен автомобильді крандар пайдалануда. Крандарда 4-10т жүк көтергіштігімен екі секциялы атқыштар бір қозғалмалы секциясымен орнатылуда; 16т жүк көтергіш крандарда - үш секциялы екі қозғалмалы секцияларымен.

Автокрандар гидро жетектермен бірдей гидравликалық схемасы бар, бір- бірінен айырмашылығы тек базалық шасси, түйіндер өлшемдерімен және агрегаттарымен, стрелалар конструкциясында. Жұмыс жабдығының гидравликалық жетектері стреланың ұзындығын және иілу бұрышын өзгертуге мүмкіндік береді, жүкті көтеру және түсіреді, сонымен қатар стреланың айнала бұрылысын жүргізіді.

Операциялар бұл кезде орналасуы мүмкін, мысалы, платформа бұрылысымен жүктің көтерілуі және түсірілуі бойынша және тағы басқа. Гидро жетек бір уақытта төзімді тіреулерді орналастырады.

Телескопты стрела жәшікті секциялардан тұрады, біреуі – қозғалмайды, автомлбиль шасси бұрылысты платформасына топсалы бекітілген, ал біреуі – екі қозғалмалы гидроцилиндр көмегімен роликтер бойынша қозғалмайтынның ішіне секциялар орналасады. Бас секциясына жүк таситын полиспаст жөнделген. Тежегіш барабаннан, редуктордан, гидромотордан тұратын лебедкамен жүктің көтерілуі және түсірілуі жүргізіледі. Барлық механизмдер бұрылмалы платформада жабдықталған, автомобиль шасси жақтауына тірелген роликті немесе шарикті тіреу-бұрылысты қондырғы көмегімен. Кранды механизмдердің гидро қозғағыштары насосты станция трансмиссий агрегаты арқылы базалы машиналарға күштік құру.

Қазіргі кездегі атқыш өзі жүретін крандар жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін: жүк көтергішті шектегіштер, стреланың биіктікке көтерілуін және ілмектің; ұшының нұсқаушылары; креномерлермен және электр беріліс желелеріне жақын жұмыс істеу кезінде арнайы дыбыстағыштар приборлармен жабдықталады. Осы барлық приборлар кранның жүк таситын сипаттамасына сәйкес болуы керек және жылына жұмыс істеу қабылеттілігіне тексеріліп отыруы керек.

Крап – траншеяға құбырларды төсеу үшін арналған құбыр төсегіш трактор, жылу секция құбырларын және су жүргізу, газ құбырларын жөндеу кезінде пісіру және жекелеуші жұмыстарды орындауға және нөлдік циклдағы құрылыс-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде қолданылады. Құбыр төшегіш тарктордың негізгі жұмыс қозғалысы – жүкті көтеру және түсіру, жүкпен бірге машинаны қозғалту, траншеяға құбырды түсірген кезде стреланың ұшын өзгерту. Өзі жүретн жабдықтың транмиссиясына құбыр төсегіш тракторда қозғалысы азайтқыш қосылған, жұмыстың қозғалыс жылдамдығын 0,1 – 0,6км/сағ алуға мүмкіндік беретін. Жұмыс органдарының жетегі – гидронасосты гидравликалық және механикалық және шынжыр табанды тракторлар базасында жөнделеді.

Жүк көтергіш жабдық трактор жақтауында жөнделеді және А – түріндегі стреладан, жүкті көтеру және стреланың ұшын өзгерту механизімінен тұрады. Контр жүк гидроцилиндрмен жақтауда орналасқан.

Иілгіш салпыншақпен стреланың көтерілуі және түсірілуі екі жақты жұмыс істейтін гидроцилиндрлермен немесе полиспаст арқылы стрела лебедкамен жүргізіледі. стреланың бас бөлігі ілмекті обоймалы полиспастпен байланған жүк таситын қозғалмайтын блок – обоймадан тұрады. Құбыр төсегіш трактордың ілмегіне құбырды ұстап тұру үшін роликті троллейналы арба ілінеді немесе изоляцияланған құбырларды көтеру үшін арнайы жүк таситын полотенце ілінеді.

Төсегіш крандардың жүк көтергіштігі 6 – 60т, ережеге сай машина индексінде көрсетіледі, мысалы, Т -502 құбыр төсегіш трактор, Т-330 тракторынде 50т жүк көтергіштігімен, 2-ші модель. Гидравлиалық құбыр төсегіш индексі екі әріптен тұрады: ТГ-612 – 6т жүк көтергіштігімен идравликалық құбыр төсегіш және 12тм жүк моментімен.

Әдебиет: [1; 7; 9]

Кранның тұрақтылығы және негізгі параметрлері

Циклды жұмыс істейтін кранның эксплуатациялық өнімділігі (т/сағ):

(1)

мұндағы G_i – көтерілетін жүктің ауырлық күші, кН;

n_ц – сменадағы циклдар саны;

(2)

мұндағы Т_см – сменаның ұзақтығы, сағ;

Т_ц – цикл ұзақтығы, с;

к_г – жүк көтергішті қолдану коэффициенті;

к_в – уақыт бойынша машинаны қолдану коэффициенті, к_в = 0,6- 0,75.

Цикл ұзақтығы мына формула бойынша анықталады:

(3)

мұндағы ε – операциялардың орналасу коэффициенті, ε = 0,7 – 0,9

–жүкті строповка уақыты, с;

Н – жүкті биікке көтеру (түсіру), м;

ν₁ - жүкті көтеру жылдамдығы, м/с;

ν₂ – жүкпен кранның қозғалу жылдамдығы, м/с;

t_п – кранның бұрылу уақыты, с;

L_П – жүкпен бірге кранның жылжу жолы, м;

t_p – жүкті орнату және строповкалау, с.

Әдебиет: [1]

Авто жүк тиеуіштер, штабельдер және жүк таситын арбалар

Ғимаратты жөндеу, пайдалану және құру кезінде жүктерді көтеру және жылжыту бойынша әр түрлі жұмыстарды жүргізуде, оларды қажетті қойма орындарына орналастыруда, сонымен қатар құрылыс материалдарын және бұйымдарын, жабдықтарды, контейнерларды, жеке даналанған жүктерді жүктеуде және түсіруде арнайы авто жүк тиеуішті және жүк тиеуішті машиналар тракторлерде жабдықталған және кеңінен қолданылады.

Бұл жағдайда тракторде жабдықталған арнайы машиналар – авто жүк тиеуіштер және жүк тиеуіштер қолданылады.

Авто жүк тиеуіштер автомобильді қозғағыштан тұрады, шасси дөңгелегінен орнатылған, салмақ азайтқышымен. Машинаны басқару артқы мостпен жүргізіледі, ал алдыңғы басқарушының қосарланған дөңгелек және үлкен басқару кабинасы бар.сменді жұмыс жабдығы көтермелі жақтауда жабдықталған ковштан немесе ілмектен екі вилькалы көтергіш насосты гидростанциядан, негізгі жақтауға қатыста вертикаль бойынша орын ауыстыра алуға мүмкіндігі бар кареткадан тұрады. Бұдан басқа негізгі жақтау гидроцилиндрлердің көмегімен аздаған бұрышқа алдығы және артқа ауытқуға мүмкіндігі бар.

Жұмыс процесін іске асыру үшін жүк тиеуіш жылжитын затқа келеіп, жақтауын вертикальді жағдайға келтіріп, шанышқыларын жүкті тартаып алу деңгейіне дейін түсіреді және алдыңғы жүрістің бірінші берілісін қосып жүк астына жылжытады, негізгі жақтауды артқа қарай итеріп және гидроцилиндр жүйесімен, шынжыр және роликтермен жүкті көтереді. Сонымен кері тізбекте жүкті апару және түсіру жүргізіледі. Мұндай жүк тиеуіштер құрылыста жүктеу – жүк түсіру жұмыстары үшін, сонымен қатар қойма орындарында және әр түрлі жөндеу операциялары орындау кезінде кеңінен қолданылады.

Қазіргі кезде авто жүк тиегіштер кеңінен қолданылады 2 – 10т жүк көтергіштігімен, жүк көтеру биіктігі 4 – 6м дейін, шөмішпен 7,2м³ – ке дейін және жүкпен бірге қозғалыс жылдамдығы 15км/сағ дейін, ал жүксіз салмағы 10км/сағ дейін. өстер арасындағы аз арақашықтық авто жүк тиегіштерінің маневерлігін жоғарылатады. Олардың бұрылыс радиусы 1,6 – 4,8м, массасы 2,0 – 13,3т – ны құрайды.

Жабық ғимараттарда өте тар жағдайда жұмыс істеу кезінде немесе ұсақ жеке дана заттарды қоймада арнайы кіші габаритті жүк тиеуіштерді қолданады.

Олардың құрлымы және жұмыс істеу принципі бойынша бірақ олардың дөңгелектері құймалы шиналардан тұрады, вилдың көтеру механизмі – шынжырлы, ал қозғағыштардың және трансмиссиясы арнайы конструкциясы бар.

Жоғарыда сипатталып жазылған жабдықтардан басқа қолмен және механикалық штабельдер, жүк таситын арбар және электро роликтер қолданылады (26, 27, 28 – сурет).

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстары үшін және сусымалы және кесекті материалдарды шағын арақашықтықта жылжыту үшін шөмішті жүк тиегіштерді дөңгелекті немесе шынжыр табанды жолдарда қолданады. Трактор жолдарында жүк тиегішті жабдықтар жабдықталады, олардың 0,5 – 4,0т жүк көтергіштігімен, жүктеу биіктігі кезінде 3,2м-ге дейін, базалы шассидың өзіндік салмағы 4,0 – 11,5т, ал жылдамдығы 30км/сағ.

Бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштер

Бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштер жүк тиегішті аспалы жұмысжабдығын сипаттайды, ек өсті дөңгелек тягачта барлық басқарушыдөңгелектерімен базаланады. Осындай жүк тиегіштерде шөмішті толтырутягач дөңгелекті қозғағыштың күшін қолдану арқылы пайдаланады.

Жүк тиегіштердің түлері конструкциялық әр түрлігінің орындалуымен ерекшеленеді, бірақ көптеген машиналар үшін енді шөміштің алдыңғы бөлігінің болу қажетті. Шөміш өзінің өсінің айналасында 50⁰–қа дейін бұрылады және 4м биіктікке дейін көтеріледі. Машинаның бір уақытта қозғалысы кезінде бұл қозғалыстың бірлесуі шөмішті толтыруға, жүкті тасмалдауға және оны берілген биіктікке көтеруге мүмкіндік береді. Үлкен тракторлы жүк тиегіштерді қолдану – жер жұмыстарын 2 -3 категориялы топырақты жерде орындауға, сонымен қатар тас және кірпіш үйінділерін ашып жинауда.

Дөңгелек жүк тиегіштер 2- 3 т жүк көтергіштігімен топсалы жақтауы болады, олардың маневерлігін және өнімділігін маңызды жоғарылатады.

Машинаның бұрылуы горизонтальді жазықтықта бір – біріне қатысты жарты жақтаудың бұрылуы гидроцилиндр көмегімен жүргізіледі. Шөмішті стрелада топсалы аспалы көтеру және бұру гидроцилиндр көмегімен іске асады.

Жүк тиегіштің жұмыс істеу циклы қажетті белгіге дейін шөмішті түсіру операциясын қосады, оның бұрылуымен өс айналасында гидроцилиндрмен (жолдың беті, вагон платформалары немесе автомобильдің шанағы).

Жұмыс тоспалы –рычагты механизмінің әсері есебінен орындалады, шөміші көтеру жүргізіледі, материалды тасмалдау және шөмішті аудару жүк түсіру орны үстінен.

Жүк тиегіштердің қозғалу бағытын өзгерту 3т-ға дейін жүк көтергішімен тягачтың артқы басқарушы дөңгелегінің бұрылуынан іске асады. Шөмішпен жүк тиегіштер үшін 3т жүк көтергішімен тиімді базалы машиналары болып топсалы – біріктірілмелі секцияларымен екі өсті дөңгелекті тягачтар саналады.

Жүк тиегіштердің басты параметрлері – номинальді жүк тиегіштер. Қазіргі кезде бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштердің жүк көтергіштігі мынадай қардан тұрады: 2, 3, 4, 6 және 10т.

Әдебиет: [1; 7]

Жүк тиегіштердің техникалық сипаттамасы

Жүктеу – жүк түсіру жұмыстарын орындау кезінде жүк тиегіштің эксплуатациялық өнімділігі мына формула бойынша анықталады:

(4)

мұндағы Q_H - номинальді жүк көтеру, т;

k_B – жұмыс уақытын қолдану коэффициенті (0,8 – 0,9);

T_Ц – циклдың жалғасуы, мин;

(5)

мұндағы V_k – номинальді сиымдылықтағы шөміштің геометриялық көлемі, м³;

к_н – шөмішті толтыру коэффициенті, к_н = 1,25;

γ_м – материалдың орташа көлемінің салмағы, γ_м =1,6т/м³.

(6)

мұндағы l_k l₂ l₃ - штабельге шөмішті енгізу жолдары (шөміштің түбкі тереңдігі), жүктеу үшін жүк тиегіштің қайтуы және штабельге қайта келуі, км;

ν_дср – штабельге шөмішті енгізудің орташа әсер ететін жылдамдығы, км/сағ;

ν _m1cp және ν _m2cp – штабельге қайта келуі және жүктеу үшін қайтудағы орташа теориялық жылдамдығы, км/сағ;

S₁ және S₂ – шөміш гидроцилиндр штогының жүруін енгізу жағдайынан және толық жүруі, м;

ν_шт – гидроцилиндр штогының жылжу жылдамдығы, м/мин;

t _П - берілісті қайта қосу және гидро таралудың золотнигінің уақыты, м/мин;

t_м – транспортты маневрлеу уақыты (челочы әдісте кезіндегі жұмыс t_м = 5 -6с, бұрылыспен жұмыс істеу кезінде t_м =0);

k₃≥ 2 – шөмішті толтыру коэффициенті.

(7)

мұндағы Q – гидравликалық насосты теориялық беру, см;

D – гидроцилиндр диаметрі, см;

η_оп – гидравликалық көлемді беріліс, көлемді п. ә. к., η_оп = 0,94 – 0,98.

Штабельге шөмішті енгізу күші эмпирикалық байланыс бойынша анықталады:

(8)

мұндағы с- кесектің үлкендігін ескеретін және материалды қопсыту дәрежесі;

В_к – шөміш ені, см;

к_ф – шөміш формасының коэффициенті, к_ф = 0,8 – 1,0;

n – дәреже көрсеткіш, n= 1,25.

l_k мәніне байланыстылығы (5) қою қажет.

Штабельге шөмішті енгізу, бірінші жұмыс берілісінде және Т_дmax тарту күшінің ұйғарылған режиміне дөңгелек қозғалысының тұрып қалу коэффициентіне сәйкес жүргізіледі δ=30%, яғни

, (9)

Бұл кезде к_нm =0,85 – 0,95, ал транспортты операциялар екінші және үшінші берілістерде және бұл кезде Т=0, тарту сипаттамасы бойынша бір шөмішті фронтальді жүк тиегіш сәйкес берілістер үшін мәндерін анықтаймыз ν_д1ср, ν _m1cp және ν _m2cp.

3 – кесте. Материалдардың күйін ескеретін коэффициент

Материал	Кесектің үлкендігі, мм	с
Жақсы қопсытылған материал	Нашар қопсытылған материал
Құм	-	0,048-0,072	0,084-0,096
Балшық	-	0,120-0,140	0,160-0,190
Қиыршық тас	60-100	0,098-0,112	0,190-0,530
Құм тас		0,132-0,144	0,180-0,192
Көмір		0,104-0,112	0,136-0,152

Бір шөмішті жүк тиегіштердің негізгі параметрлерінің есебі

Базалық екі өсті дөңгелекті тягачтың негізгі параметрлері бульдозердің тарту есебін орындау кезінде ережеге сай орнатады. Сондықтан бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштің негізгі параметрлерін есептеуін қарастырғанда тягач берілген деп есептейміз, яғни, оның басты және негізгі параметрлері белгілі.

1. Жүк тиегіштің салмағын анықтаймыз. Бос жүк тиегіштің салмағы екі өсті тягач G_т және жүк тиегішті аспалы жабдықтың G_об салмағынан құралады, яғни

, (10)

мұндағы - жүк тиегішті аспалы жабдықтың салмағы есебіенен екі өсті тягач салмағы өсетінін ескеретін коэффициент, = 1,25 – 1,35.

Жүктелген жүк тиегіштің салмағы тең:

, (11)

мұндағы G_M – шөміштің материалының салмағы.

2. Шөміштігі материал салмағы максимальді ұшу кезіндегі негізгі шөміштің номинальді жүк көтергішімен базалы машинаның тарту класына сәкес анықталады

3. Негізгі шөміштің номинальді сиымдылығын анықтаймыз (м³):

(12)

4. Шөміш өлшемдерін орнатамыз:

· түбінің ұзындығы (штабельге енген шөміштің тереңдігі), м

(13)

·

· ені, м

(14)

5. Жүк тиегіштің өсі бойынша өлшеу:

· жүктелген

(15)

·

· бос

(16)

6. Жүк тиегіштің күш напорын анықтаймыз (штабельге шөмішті енгізі үшін). Ережеге сәкес ол қозғалысты екі өсті тягач пневмо дөңгелекті шинаның арнайы сапасымен анықталады. Дөңгелек қозғалысының δ=30% тоқтап қалу коэффициентіне сәйкес келетін аз уақыт ішіндегі жұмыс кезінде Т_дmax спецления шартымен анықталатын горизонтальді участкедегі Р_вн напор күші үшін жүк тиегіштің ең үлкен ұйғарылған тарту күшін қолданаған дұрыс; онда келесі өрнекті аламыз:

(17)

7. Шөміш жиегіндегі напордың меншікті күші (кгс/см)

, (18)

мұндағы В_к – жүк тиегіш шөмішінің ені, см.

8. Тереңделу күшін орнатамыз (кгс), негізгі шөміштің кескіш жиегіндегі гидроцилиндрмен шөміш бұрылысын болдыратын. Стреладағы тіреуіш шаңғысымен жүк тиегіштер үшін ол мынаған тең:

(19)

9. Шөміш жиегіндегі тереңдеудің меншікті күші (кгс/см)

(20)

Напордың меншікті күшінің мәні және дөңгелекті бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштер үшін тереңдеу 4-кестеде көрсетілген.

4-кесте. Бір шөмішті фронтальді жүк тиегіштердің меншікті күшінің мәні

Жүк көтергіштік, т	3-ке дейін	4-6	6-дан жоғары
qвг, кгс/см	15-30	25-40
qвыг, кгс/см	20-35	25-40

10. Шартан стреланың көтерілу жылдамдығын анықтаймыз штабельдан жүктеуге жүк тиегіштің кету моментіне дейін шөміштің көтерілуі аяқталуы тиіс:

(21)

мұндағы S_П және S_Д – стреланың көтерілуі және жүк тиегіштің жұмыс жолы кезіндегі сәйкес топсалы бекітілген шөміш жолы;

ν_х – жүк тиегіштің бос кері қайтқандағы жылдамдығы, м/с.

11. Стреланы түсіру кезіндегі жылдамдығын анықтаймыз (м/с):

(22)

12. Шөмішті жүктеу биіктігі

(23)

мұндағы - жүк тиегіш жұмыс істеуі тиіс транспорттық құралдың борттық ең үлкен биіктігі, м;

- шөмішті аудару үшін қажет қосымша биіктік және дайын емес негізде жүк тиегіштің жұмыстары, .

13. Шөміштің кескіш жиектерінің ең үлкен тереңделуі (м)

. (24)

14. Шөміштің ұшуы, яғни дөңгелекті тягачтың алдыңғы орындалатын бөлігінен шөміштің кесетін жиегіне дейінгі арақашықтық, жүктеудің ең үлкен бұрышы кезінлегі максимальді биіктігі болатын,

(25)

мұндағы В_m – жүк тиегіш жұмыс істеуі тиіс ауыр транспортты құрылғының шанақ ені, м;

∆b – шөмішті жүктеу кезіндегі транспортты құрылғы және жүк тиегіш арасындағы арақашықтық, жұмыстың қауіпсіздігі үшін қажет, ∆b=0,15-0,20м.

Негізгі әдебиет

1.Технология и механизация погрузочно-разгрузочных работ. Учебное пособие. /Грузин В.В., Магавин С.Ш., Молдабаев Б.Г.,Шебалин А.В.-Караганды Изд-во КарГу,2006 -143

2.Дегтерев Г.Н. Организация и механизация погрузочно-разгрузочных работ на автомобильном транспорте. - М.: Транспорт, 1980. - 280с.

3.Батищев И.И. Организация и механизация погрузочно - разгрузочных работ на автомобильном транспорте. - М.: Транспорт, 1978. – 18

4.Лохов А.Н. Организация контейнерных перевозок автомобильным транспортом. - М.: Транспорт, 1975. – 194с.

Қосымша әдебиет

1.Ивашков И.И. Монтаж, эксплуатация и ремонт подъемно-транспортных машин: Учебник для машиностроительных вузов. – М.: Машиностроение, 1981. – 335с.

2.Израйлевич М.Л., Гиндин Б.Я. Конвейеры с погруженными скребками. М.: Машиностроение, 1970. - 144с.

3.Ипатов П.П., Фникель А.Ф. Монтажные подъемно-транспортные механизмы и такелажные работы. Изд. 2-е, перераб. и доп. М.: Стройиздат, 1975. - 343с.

4.Кичихин Н.Н. Такелажные работы. Изд. 2-е. М.: Высшая школа, 1971. - 232с.

5.Невзоров Л.А., Пазелъский Г.Н., Романюха В.А. Башенные краны. И

Дата добавления: 2014-01-03