Орытынды. Кластер мәні бойынша жақын құрылымдардың өндірістік желі типологиясы негізінде оған ұқсас белгілері мен

Кластер мәні бойынша жақын құрылымдардың өндірістік желі типологиясы негізінде оған ұқсас белгілері мен айырмашылықтары жүйелендірілді. Ұқсас белгілері: тез жаңаруға қажетті инновация, туристік қызмет көрсетулерге жалпы қажеттіліктің болуы; бір–бірімен байланысты компаниялардың өзара ақпарат және идеялармен алмасуы (мысалы, нақты өсу үшін бірлесіп зерттеу жұмыстарын жүргізу); лидерлік фирмалардың болуы, олардың көмекші фирмалар мен жабдықтаушыларға жақын болуы (географиялық жақын орналасу шығындарды азайтып, ынтымақтастықты күшейтеді); маманданған жұмыс күшіне бағытталған біліктілік нарығының болуы (компаниялар арасында персонал қозғалысының жоғары екендігін бейнелейтін көрсеткіш). Айырмашылықтары: орналасу параметрлері және шекаралары аймақтан тыс жерлерде, кейде елден тысқары болуы мүмкін; кейбір кластерлер (инновациялық, аймақтық) университет, технологиялық парктер және зерттеу институттарының оларға жақын орналасуына тікелей тәуелді; кластерді құрушы кәсіпорындарда, сонымен бірге түрлі кластердің кәсіпорындарында айырмашылықтар болады, яғни түрлі кәсіпорындардың қажеттіліктері әрқилы болуы (қозғалмайтын мүлікке, тұрғын үй құрылысында, жерге, көлік және жергілікті қызмет көрсетулерге); барлық кластерлердің бірдей дамымауына кепіл бола алмайды.

Кластеризацияның әлемдік тәжірбиесін қарастыруда дамыған елдерде ғылым, техника, туризм, ауыл шаруашылығы және қызметтің басқа салаларында кластердің тиімділігіне нақты мысалдар келтірілді. Экономиканың дамуына туристік кластердің маңызды ықпал етуі тек бір қала, аймақ шегінде болмай, елді қамтып, халықты еңбекпен қамтамасыз ету, бәсекеге қабілеттілікті көтеру және адам өмірінің барлық аясына өз әсерін тигізеді. Кластерлеу процесіне айтарлықтай үлесі ғылымға, өндірістің түрлі аспектілерін зерттеуге тиесілі. Бұған АҚШ, Финляндия, Жапония мемлекеттерінің тәжірбиелері дәлел.

Туристік кластерді қалыптастыру және тұрақтандырудың әлемдік тәжірбиесін талдауда оларды дамыту тиімділігі мемлекеттік қолдау мен реттеусіз мүмкін еместігі айқындалды.

Яғни мемлекеттік кластерлік саясат міндеттері елдерде келесілер болатынына тұжырымдалады:

- туристік кластерге қатысушылардың бірігуіне ықпал жасау, сыртқы туристік рынокқа турфирмалардың (кәсіпорындардың) шығуын қолдаушы бағдарламаларды жүзеге асыру, бірлескен маркетингтік зерттеулер мен жарнамалық шараларды өткізу, туристік кластер өкілдерімен келісіп, білім беру саясатын жүргізу, білім беру орындары мен кәсіпорындар кооперациясы мен байланыс мүмкіндіктерін қамтамасыз ету.

- туристік аймақтарда ақпараттық – байланыс инфрақұрылымын дамыту;

- аймақтық туристік кластердің дамуына институционалды ортаны қалыптастыру.

Республиканың әлеуеті мен мүмкіндіктерін талдау негізінде бәсекеге қабілетті болу үшін Қазақстанда туристік кластерді дамытудың алғышарттары анықталды.

Туризмді кластеризациялау қажеттілігін талдай келе, осы бағытта мемлекет тарапынан қолдау міндеттілігі дәлелденіп, қорытындылар жасалды.

Туристік кластерлік саясатты қолдануда мемлекетаралық сараптамалартәжірибесіне сәйкес, оның негізгі принциптері анықталды. Олар кейін туристік кластерлік саясатты құруда ескеріліп отыруы қажет: туристік кластерлерді қалыптастыру шаралары мемлекет тарапынан жүзеге асырылмай, ол рыноктық құрылымдардың көмегімен қалыптасуы керек; туристік компанияларды қаржыландырумен және рыноктық бәсекелестікті арттыруға ғана бағытталмауы қажет; мемлекет өз кезегінде кластерлерді жүзеге асыруда және лидер болуда алдыға ұмтылмауы тиіс: ол өз қызметін катализатор немесе делдал ретінде: инновациялық жүйенің болуын, инфрақұрылымның ең тиімдісін қолдану, соның негізінде кластерлік үрдістерді күшейту; кластерлік саясаттың бағыты тек қалыптасқан кластерлерге ғана бағытталмауы қажет, не енді ғана қалыптасып жатқан кластерлерге өзінің кері әсерін тигізбеу керек.

Қазақстан Республикасының табиғи-климаттық және экономикалық жағдайларындағы ерекшеліктерді ескере, жобаны жасаушылардың ұсыныстарын талдаумен туристік кластерді құру мүмкіндігі негізделді.

Қазақстанда туристік қызметті кластерлік келіспен дамыту және қолдау қажеттілігі дәлелденіп, осы саладағы мемлекеттік реттеу механизмдері талданды. Саланы мемлекеттік реттеу механизмдері келесідей болмақ:

- несие қаржылық;

- инвестициялық;

- салық-бюджеттік;

- ұйымдық құқықтық реттеу.

Туристік кластердің дамуын тежеп отырған негізгі факторларды талдауда, туристік кластердің бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыруда туындайтын проблемалар төрт топқа жіктелді: бірінші топ туристік рыноктың маңызды ресурстарымен байланысты, екінші топ туризм саласындағы кәсіпкерлердің туристік рыноктағы институттармен өзара қатынасымен сипатталады, үшінші топ саяси-әлеуметтік, мәдени-танымдық және құқық қатынастарымен байланысты, төртінші топ туристік фирманың ішкі мәселелеріне (проблемаларына) қатысты.

Қазақстан Республикасының туристік саласында кластерлік дамудың негізгі бағыттары мен туристік индустрия кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін көтеруде мемлекеттің рөлін анықтау нәтижесінде туристік саланың кластерлік моделі жарақталды.

Туристік кластерді қолдау үшін ұсыныстар өңделді: қаржылық қолдау және туристік кластердің дамуын ынталандыру, туристік бизнес климатын жақсарту бағытында мемлекеттік саясатты жетілдіру, туристік кластерге қатысушылардың белсенділігін арттыру және даму институттары арқылы қолдау шараларын жасау. Алматы облысы туризм мен демалысты дамыту үшін әр түрлі жағымды жағдайлар туғыза алатын кластерлік аймақ болып табылады. Шөлді ландшафтан бастап Солтүстік Тянь-Шань белдеуіне дейінге аймақтың табиғи – рекреациялық потенциалы рекреациялық әрекеттердің кең ауқымды таңдауын қамтамасыз етеді. Дүние жүзілік Туристік Ұйымның ұсыныстары мен зерттеулері бойынша және жинақталған тәжірибелері бойынша Қазақстандық туризмнің дамуы екі бағытын бөліп алуға болады:

1. Ұлы Жібек жолы бойындағы мәдени туризм. (қажылық және дәстүрлік)

2. Бірінші аталып өткен мәдени Туризммен тығыз байланысы бар экошытырман (экоприключенческий) туризмді атауға болады. Мысалы: (сафари, рафтинг, трекинг, альпинизм, аңшылық, балық аулау)

Туризм индустриясын дамытуға арналған Ұлттық бағдарламаға сәйкес Алматы облысы шекарасында орналасқан төмендегідей аудандарды ерекше атауға болады:

1. Ұлы Алатауының баурайына орналасқан (Алматы қаласы, Түрген, Есік қаласы, Қаскелен қаласы, Ұзынағаш, Қапшағай қаласы)

2. Солтүстік Тянь-Шаньда орналасқан (Кеген, Жалаңаш, Нарын-қол, Шонжы, Қалжат)

3. Жаркент – Талдықорғанға қарайтын (Жаркент қаласы, Көктау ауылы, Текелі қаласы, Жаркен арасан Курорты)

4. Солтүстік жоңғар ауданында орналасқан (Дружба ауылы, Лепса өзені, Қапал арасан, Сарқанд қаласы,).

Алматы обылысы келешекте Қазақстандық туризмнің ең алдынғы қатарлы аймақтарының біріне айнала алады, бір теңінен танымал болу үшін туристтерге қызымет көрсетудің дамыған жүйесін құру қажет болады. Алматы облысының рекраециялық ресурстары проблемасының яғни мәселесін шешу үшін және мұнда туризм индустриясын құру үшін табиғи тарихи, экономикалық, техникалық сипаттағы арнайы зерттеулерді жүзеге асыру қажет.

Олайда бұл мәселе бел шешіп кірісу үшін сол аймақтың рекреациялық дәрежесімен басты бағыттарын анықтайтын алдын ала жасалған географиялық бағалау аса қажет болып табылады. Туризм саласы жақсы дамыған елдер тәжіриебесі мемлекет тарапына туризмге жасалатын демеушілікке байланысты екенін көрсетеді. Мұндай елдерде жасалған бағдарламаларда туризмді жақсарту үшін шекаралық кедендік режимді нығайту, инвестиция жағымды жағдайлар туғызу. Ұлттық кәсіп орындары арналған несие жеңілдігін жеткізу, кадрлар айындауды, жарнама жасауды, инфрақұрылымды дамытуда қаржыландыруды ұлғайту секілді толып жатқан іс шараларды атқару жағы жақсы қарастылылған. Дәл осындай кешенді тәсілді қолдану үшін әлемдік туристік кластер нарығына шығуға ұмтылыс жасау мүмкіндігін, біздің елге шетелдік туристтерді тарту мүмкіндігін туғызады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1 Фатхудинов Р.А. Менеджмент конкурентоспобности товара – М.: Интел –Синтез, 1995.78 б.

2 Enright M. J. Survey on the Characterization of Regional Clusters: Initial Results. Working Paper, Institute of Economic Policy and Biasness Strategy: Competitions Program, University of Hong Kong, 2000. – 25 p.

3 Портер Майкл Э. Конкуренция: Пер с англ. – М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 608 с.

4 Ли С. Кластеры – новые формы организации инновационного процесса // Высшая школа Казахстана. – 2004. – 1 октября – С. 9.

5 Бельгибаева А. Кластер как инструмент повышения конкурентоспособности // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2010. – Ч. 1.

6 Исследовательский отчет «Планирование кластеров» // Департамент окружающей среды, транспорта и регионов (DETR), Лондон, 2000.

7 Ферова И.С. Промышленные кластеры и их роль в формировании региональной промышленной политики. Диссертация. Красноярск: 2005.

8 Дюсембаев А.А. Конкурентоспособность экономики страны на кластерной основе. Стратегия устойчивого развития региона: материалы международной научно – практической конференции – Караганда, 2005.

9 Афанасьев М., Мясникова Л. Мировая конкуренция и кластеризация экономики // Вопросы экономики. – 2005.-№4. – c.75-86.

10 Ферова И.С. Предпосылки возникновения кластеров в экономике Красноярского края // Регион: экономика и социология. – 2005. - №1. – С. 56-70.

11 Есмаханова А.С. Влияние индустрии туризма на экономику страны // Материалы VI-й научно-теоретической конференции студентов и молодых ученых факультета экономики и бизнеса КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, 2006. – С. 171-176.

12 Бельгибаева А. Кластер как инструмент повышения конкурентоспособности // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2010. – Ч. 2. – С. 124-127.

13 М. Портер. Международная конкуренция. М. – 1993 г.

14 Regional clusters in Europe, Observatory of European SMEs, 2002, no.3.

15 Научно – исследовательская школа Калифорнийского университета, http: //www.ucla.edu/

16 Аймагамбетов Е.Б., Алимбаев А.А., Притворова Т.П. Стратегия устойчивого развития социально – экономической системы региона Караганда, 2006. – Т. 2.

17 Ващук Я.П. Силиконовая долина: история возникновения и роль в инновационном развитии // Теория и практика управления. – 2004. – N5. – С. 3-7.

18 Марков Л.С. Экономические кластеры: понятия и характерные черты // Институт Экономики и ОПП СО РАН, Новосибирск. – 2006. – С. 5-21.

19 Байзаков С.Б. Отчет о научно- исследовательской работе « Теоретические основы развития конкурентоспособного бизнеса и направления их реализации на региональном уровне» Заключительный. Астана 2005 с. 46.

20 Тюнен Ф. Изолированное государство в отношение к сельскому хозяйству и национальной экономика,Учебник 2005 г.

21 Адрианов Н. Государственный дирижизм во Франции: история и современность // Общество и экономика. 2005.- № 12.- С. 39 – 48.

22 Все дело в подходе // Центральная Азия, Казахстан. – 2007. – 02.04.

23 Байзаков С.Б., Жусупбекова А.Р., Аяжанов К.С. К проблеме развития конкурентоспособности в Казахстане // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2006. – Ч. 2. – С. 34-36.

24 Шалабекова А. Транспортно-логистический кластер: определение составляющих // Аль-Пари. – 2006. - №1. – С. 58-63.

25 Бишимбаев К. Кластерная инициатива Казахстана // Презентация результатов аналитической части проекта. – Астана. – 2004. – 44 с.

26 Республика Казахстан. Закон Республики Казахстан «О туристской деятельности в Республике Казахстан» от 13 июня 2001 года № 211-II (с изменениями и дополнениями от 2002-2006г.г.). / Туристская деятельность: сборник законодательных актов. – Алматы: Юрист, 2006. – 36 с.

27 Концепция развития туризма в Республике Казахстан. Одобрена постановлением Правительства Республики Казахстан от 06.03. 2001.- № 333.

28 НР – листая страницы истории // Интерактивная история развития компании Hewlett-Packard. – 2007. – 50 с.

29 Статистика туризма. Агентство по статистике. – Алматы: Статистика, 2011 г.

30 Туризм саласы дамуының басым бағыттары // «Аймақтық экономиканы индустриалды-инновациялық дамыту мәселелері» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция. Шымкент, 2009. – 41-43 б. (бірлескен авторлықпен).

31 Байкожа Ж. Об индустрии туристического бизнеса // Central Asia Monitor.- 2006 – 13 января (№2) – С. 6.

32 Государственная программа развития туризма в Республике Казахстан на 2007 – 2011 гг.

33 Проект презентации отчета о деятельности Рабочей группы по вопросам повышения инвестиционного имиджа Республики Казахстан, 2004-2006 годы, данные Министерства Туризма и спорта Республики Казахстан.

34 Создание современной инфраструктуры по-прежнему остается одной из самых серьезных препон на пути развития отечественной индустрии туризма // Панорама – 2008 – 09 мая.

35 Бренд «Казахстан» известен миру // Казахстанская правда. – 2007. – 27 марта. - №45(25290). – С. 5.

36 Дуйсен Г.М. Экономические аспекты развития иностранного туризма в Казахстане // Материалы международной научной конференции. – А: «Кайнар», -2010.

37 Туризм дамуының нормативтік-құқықтық және әдістемелік негіздері // «ҚазЭУ хабаршысы». – Алматы. – 2008. №4 53-55 б. (бірлескен авторлықпен).

38 Сагадиев К.А. О политике формирования кластеров в Казахстане // Материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: МАБ. – 2006. – С. 3-6.

39 http://visitkazakhstan.nur.kz

40 Шалабекова А. Транспортно-логистический кластер: определение составляющих // Аль-Пари. – 2006. - №1. – С. 58-63.

41 Есмаханова А.У Туристский кластер как инструмент развития конкурентоспособности экономики // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2006. – Ч. 1. – С. 238-242.

42 Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации. Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана // Казахстанская правда. – 2005. – 19 февраля. – С. 2.

43 http://www.kaztour-association.com

44 Раева Р.А. Казахстанский туризм: Новый поворот // Деловой мир Казахстана. – 2001. – С. 3.

45 www.cluster.kz ақпараттық сайты.

46 Қазақстан Республикасы туристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 11 қазандағы № 1048 Қаулысы

47 http://www.almaty-info.net

48 Н.Ким. Компании и рынки. Туризм. Обратите внимание// Nationаl Buisness. -2011. -№1. С.34-35.

49 Отчет о проделанной работе за 2006 год и задачах Министерства туризма и спорта Республики Казахстан по развитию индустрии туризма, физкультуры и спорта на 2007 года, презентация Министерства и туризма ҚР.

50 Қазақстанның қорықтар мен ұлттық бақтары.-Алматы,2006.-96-109б.,140-149б.,242-251бб.

51 Л. Кельбуганова. Казахстанский туристский продукт в кластерной политике // Экономика и статистика. – 2010. - №3. – с.126-129.

52 Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Естественно-географические науки». №1(9),2006.60б.

53 Саипов А.А.Теория и практика туризма Казахстана.-Алматы,1999.-С.98-101.

54 Есмаханова А.У Туристский кластер как инструмент развития конкурентоспособности экономики // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2010. – Ч. 1. – С. 238-242.

55 Матаева Б.Т. Бәсекеге қабілетті туризм индустриясын қалыптас-тырудың алғы шарттары // Научный журнал Вестник регионального развития. Қарағанды, 2008 -№ 1 (15).

56 Ж. К. Бопиева «Модернизация экономики Казахстана: теоретические основы, потенциал, механизмы» Диссер. Д.э.н. Караганда, - 2006.

57 Государственная программа развития туризма в Республике Казахстан на 2007 – 2011 гг.

58 Байкожа Ж. Об индустрии туристического бизнеса // Central Asia Monitor.- 2009 – 13 января (№2) – С. 6.

59 Е.Ополченова. Проблемы развития национального туризма // Туризм.- 2006. - №7. – с.32-33.

60 Презентация по Национальной кадровой системе Республики Казахстан, данные Министерства Туризма и спорта Республики Казахстан, 01.11.2006 г.

61 Қазақстан Республикасында туристік саланы дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан Республикасының № 231 Жарлығы, 29.12.06 ж.

62 «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 13.06.2001 ж., №231.

63 М.Темирбаев. Успешные кластеры – пример общенационального согласия // Деловой мир. – 2005. -№1. – с.20-22.

64 Тенденции развития туризма, презентация Министерства Туризма и спорта Республики Казахстан по данным информационного сайта www.world-tourism.org.

65 А.Бейсенбаев. Требуется инфраструктура// Казахстанская правда.- 2012.- 3 октября. – с.2.

66 И.Полевой. Осбенности национального туризма// 04.08.06. www.gazeta.kz ақпараттық сайты.

67 Gunn.S.A. Tourism Planning/ Washington: Taylor and Francis, 2008.

68 Н.Ким. Компании и рынки. Туризм. Обратите внимание// Nationаl Buisness. -2006. -№1. С.34-35.

69 А.А.Алимбаев, Т.П.Притворова, А.А.Таубаев. Формирование и развитие кластеров в условиях индустриально-инновационного развития Республики Казахстан. Караганда, - 2008. – 212 с.

70 Абдуалиев А., Алдашов Б. По принципу кластера // Казахстанская правда. – 2005. – 23 апреля. – С. 3.

71 Н. Чан Проблемы создания и развития кластеров в Казахстане // Саясат 2006- № 10 –С. 47-52.

72 www.almaty-stat.kz ақпараттық сайты.

73 «В Варшаве прошли переговоры по проекту соглашения между правительствами Республики Казахстан и Польши о сотрудничестве в области туризма», 26.09.06, Kazakhstan today ақпараттық сайты.

74 Развитие туристкой отрасли в Казахстане. www.fic.kz

75 Сухова Л.Ф., Есайдар У.С. Кластеры как прогрессивная форма инновационного развития // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2009. – Ч. 2. – С. 177-180.

76 S.Nordin. Tourism clustering and innovations// European Tourism Research Institute materials. – www.etour.se.

77 Аубакиров Я.А. Конкуренция – закономерность рыночных отношений // Материалы международной научно-практической конференции «Национальная конкурентоспособность Казахстана: теория, практика, перспективы». – Алматы: КазНУ, 2011. – Ч. 2. – С. 9-14.

78 Дюсембаев А.А. Конкурентоспособность экономики страны на кластерной основе. Стратегия устойчивого развития региона: материалы международной научно – практической конференции – Караганда, 2005.

79 Porter M.E. “Clusters and the new Economics of Competition”, Harvard Buisness Review, Issue 6, Nov/Dec 1998.

80 Исмаилова Д. Понятие туристического бизнеса и его значение в экономике страны// Экономика и право Казахстана. – 2010. -№4. –с.51-53.

81 Научно – исследовательская школа Калифорнийского университета, http: //www.ucla.edu/

Дата добавления: 2015-07-13