Шартты белгілері

Стандартты орындаушы механизмдер РШ бірге жұмыс істеп ОҚ құрайды:

- энергия түрлері (электрлік, пневматикалық, гидравликалық т.б);

- қозғалыс түрі (тікқозғалысты, бірайналымды және көпайналымды);

- орын ауыстыру күшін құру әрекеті бойынша (мембраналы, поршенді, сильфон, электромагнитті, электроқозғалтқыш т.б).

14.7-сурет 14.7 2.29

Бұл ОҚ кіріс сигналы болып сығылған ауа, ол мембранаға әрекет етеді де күшті тудырады

Р_о – плунжер қозғалысының пайда болу кезіндегі бастапқы қысым,

Электрлік ОҚ ерекшелігі: жоғары тезқозғалысы,жинақтылығымен, энергия қорының қажеттілігі т.б. Кемшілігі: қымбаттылығымен, жарылыс кезіндегі қорғаныстың қажеттілігі.

Ол электрқозғалтқышымен (қозғалтқыштан өткізгіштігі) және электрмагниттілігі.

Өндірісте тек электрқозғалтқыштың 220 В және 380 В кернеудегі түрін жібереді:

Дәріс15. Автоматтандырудың функционалды сызбасы

Технологиялық нысанда жергілікті орналасуы бойынша барлық өлшенетін түрлендіргіштер функционалды автоматтандыру схемасында дөңгелек түрде орындалынады (сурет 2.30, а и б).

Осындай белгімен, бірақ-та ортасынан көлденең бөлінген сызбасы щитпен пультте орналасқан аспаптарды көрсетеді. Жеке құрылғылар үшін тұрақты қосылыста болса да, шартты белгілері болмаса оларға арнайы графикалық шарттары қарастырылған, яғни эпизодикалық аспаптарды қосылысы үшін арналған. Мұндай жеке құрылғылар жартышарды түрде бейнеленеді, мұнда байланыс көрсетілген. Бұл бізге схемада шарты белгілердің орналасуы басқа бақыланатын операцияларда сызбада бізге аспапты тез тауып алуымызға қажет. Аспаптардың белгіленуінен басқа барлық орындаушы механизмдерден басқалары квадрат немесе дөңгелек ортасында байланыс сызығымен бейнелейді. Кіші өлшемдерге әріппен белгілеу қажет етпейді. Энергия мен басқарылатын сигналдың берілісін тоқтату кезінде реттелетін шаманың жағдайын көрсету үшін яғни орындаушы механизмнің шарты белгісі кіретін, стрелкамен немесе көлденең қимамен көрсетеді.

Кестеде әріптердің алғашқысы шартты белгінің мәндерін көрсетеді. Кестеде көргендей A,B,C,I,N,O,Y,Z әріптері жоқ, олар резервте болады. X әрпі қолдануға болмайды. Стандарт бір немесе резервты әрпін әртүрлі шамаларды белгілеу үшін сол құжатта қайта белгілемейді.

Алғашқы әріптері бақыланатын, дабылдаушы, реттелетін шамаларды білджіреді. Өлшенетін шамаларды шартты негізгі әріппен белгіленуі

Белгіленуі	Алғашқы әріппен мәндердің белгіленуі, олардың өлшену шамаларын белгіленуі, олардың өлшену шамаларын белгілеу	Белгіленуі	Алғашқы әріппен мәндердің белгіленуі, олардың өлшену шамаларын белгіленуі, олардың өлшену шамаларын белгілеу
D	Тығыздық	P	Қысым, вакуум
E	Кез-келген электрлік шама	Q	Сапаны сипаттайтын шама концентрациясын құрамы
F	Шығын
G	Өлшем, жайы, орын ауыстырушы	R	Радиоактивтілігі
H	Қолмен әрекет	S	Жылдамдық, жиілік
K	Уақыт, уақыт бағдарлама	T	Температура
L	Деңгей	U V	Бірнеше әртүрлі өлшемдегі шамалар Тұтқырлық
M	Ылғалдылық	W	Масса

Екінші әріпі өлшенетін шаманың сипаттамасын (қажетті емес)

Үшінші топқа Функциясын белгілеу үшін, яғни аспаппен орындалатын, 7 әріппен жүргізіледі, ол 3 кестеде көрсетілген. Аспаптармен орындалатын, функцияның әріппен белгіленуі.

Белгі	Ақпараттың белгіленуі	Белгі	Шығыс сигналдың қалыптасуы	Белгі	Қосымша мәні
A	Сигнализация	C	Реттеу, басқару	H	Өлшенетін шаманың жоғарғы шегі
I	Көрсеткіш	S	Қосу, сөндіру, қайта қосу	L	Өлшенетін шаманың төменгі шегі
R	Регистрация (тіркеу)	-	-	-	-

Аспаппен орындалатын функция E,G,V әріптерімен белгіленуі мүмкін. Олар резервті әріптер қатарында болады. Кіріс сигналды қалыптастыруын белгілеу 5 резервті әріптер қатары келтірілген: K, O, T, Y, Z.

Басқа құрылғылардың шартты белгілері келесі суретте бейнеленген:

- апатқақарсы қорғаныс жүйесінен автоматты қорғанысы (сурет 15.1а);

- басқару жүйесінен технологиялық қосу ажырату (сурет. 15. б);

- реттелетін клапан, ауаның жіберілісін тоқтату кезінде ашылатын клапан (сурет.15. в);

- реттелетін клапан, ауаның жіберілісін тоқтату кезінде жаылатын клапан (сурет.15. г);

- электрпневматикалық басқарылатын клапан (ЭПК) – сурет. 15. д;

- өткізгішті қыру клапаны (запорный клапан) – рис. 15. е.

а) б) в) г) д) е) Сурет 15.2

Автоматтандыру өнімдері мен шартты белгілерді құру мысалдары

Температура өлшеу үшін біріншілік өлшек түрлендіргіші (мысалы, термоэлектрлік түрлендіргіш (терможұп), кедергілік түрлендіргіш, манометрлік термометрдің термобаллоны, пирометр датчикгі т.б.).

Температураны –өлшеу құрылғысы, көрестілетін (сынап термометры, манометр т.б.).

Щитте орналасқан, көрсетілетін, температураны өлшейтін құрылғы (милливольтметр, логометр, потенциометр автоматты көпір т.б.).

Жергілікті орында орналсқан, көрсеткіштерді алыстан өлшеумен берілісімен шкаласыз температураны өлшеу құрылғы.

Бірнүктелі тірекуші температураны өлшеу үшін құрылғы, щитте орналасқан (өздігінен жазып алушы милливольтметр, логометр, потенциометр т.б.).

TIR

Автоматты реттеуші құрылғысымен температураны өлшеу, щитте

TRC

орналасқан (манометрлік термометр, милливольтметр, потенциометр, көпір

Щитте орналасқан реттеуші, тіркеуші температураны өлшеу құрылғысы манометрлік термометр, милливольтметр, потенциометр, көпір т.б.).

Жергілікті орналасу бойынша шкаласыз температураны реттеуші ( температураның дилатометриялық реттегіші т.б.).

Тіркеуші, реттеуші, басқару станциясымен жабдықталған, щитте орналасқан, температураны өлшеу үшін кешені (пневматикалық екіншілік құрылғы, мысалы, ПВ 10.1Э реттеуші блогы ПР 3.31 мен «Старт» жүйесі).

Жергілікті орны бойынша орналасқан, қосылысты құрылғысымен шкаласыз температураны өлшеу құрылғысы (температуралы реле).

Щитте орналасқан алыстан өлшеумен басқарудың байпасты панель.

Щитте орналасқан өлшеудің электрлік тізбекті қосу, газдық сызықтар үшін қосып алуы.

Қысымды өлшеу үшін, жергілікті орны бойынша орнатылған (кез келген көрсетуші манометр, дифманометр т.б.).

Жергілікті орналасуы бойынша, қысым құламасын өлшеу құрылғысы.

Жергілікті орын бойынша орнатылған, көрсеткіштердің қашықтан өлшеу берілісіндегі шкаласыз қысымды өлшеу құрылғысы пневмо және электрберілісі).

Щитте орналасқан тіркеуші, қысымды өлшеу үшін құрылғылар (өздігіненжазатын манометр немесе қысымды тіркеу үшін кез келген екіншілік құрылғы).

Жергілікті орында кешенді құрылғысымен қысымды өлшеу үшін құрылғы (қысым релесі).

Жергілікті орында көрсеткіш кешенді құрылғысымен қысымды өлшеу үшін құрылғы (электроконтактілі манометр т.б.).

Тура қозғалыстағы қысым реттегіші «өзіне дейін».

Жергілікті орында орналасқан, шығынды өлшеу үшін біріншілік өлшеу түрлендіргіші (диафрагма, шығынөлшегіш т.б.).

FFR

Жергілікті орында орналасқан көрсеткіштерді алыстан өлшеумен берілісімен шкаласыз шығынды өлшеу құрылғы, (шкаласыз дифманометр, ротаметр с пневмо- және электрберілісі). Щитте орналасқан тіркеуші, шығынды өлшеу үшін құрылғылар (қысымды тіркеу үшін кез келген екіншілік құрылғы).

Жергілікті орында орналасқан, шығынды өлшеу үшін құрылғы (диафрагма, көрсетуші шығынөлшегіш т.б.)

FQI

Жергілікті орында орналасқан, интегралданатын, көрсеткіш шығынды өлшеу үшін (кез келген счетчик- шығынөлшегіші).

FQI

Щитте орналасқан тіркеуші, көрсеткіш, интергралданатын шығынды өлшеу үшін құрылғылар.

Жергілікті орында орналасқан деңгейді өлшеу үшін біріншілік өлшеу түрлендіргіші (электрлік және сыйымдылық деңгейөлшегіші).

Жергілікті орында орналасқан көрсеткіш деңгейді өлшеу үшін құрылғы

Кешенді құрылғысымен жергілікті орында орналасқан деңгейді өлшеу құрылғысы

Жергілікті орында орналасқан көрсеткіштерді алыстан өлшеумен берілісімен шкаласызкешенді деңгейді өлшеу құрылғысы.

LCS

Жергілікті орында орналасқан шкаласыз реттелетін контактілі құрылғысымен деңгейді өлшеу құрылғысы (электрлік реттеуіш- дабылқағушы)

LIA

H L

Щитте орналасқан, контактілі құрылғысымен деңгей өлшеу құрылғысы (екіншілік көрсетілетін құрылғы, төменгі және жоғарғыдеңгейдегі дабылқағушымен)

Жергілікті орында орнатылған, сұйықтың тығыздығын өлшеу құрылғысы

Жергілікті орында орнатылған, мөлшерді өлшеу құрылғысы

Жергілікті орында орналасқан, электрлік шаманы өлшеу құрылғысы

Вольтметр. Амперметр.

Ваттметр Щитте орналасқан, уақытша бағдарламамен ұрдісті басқару құрылғысы

Щитте орналасқан, ылғалды өлшейтін құрылғы (екіншілік құрылғы, ылғалөлшегіш)

O₂

Жергілікті орында орналасқан, өнімнің сапасын өлшеу үшін бірінішілік түрлендіргіші Жергілікті орында орналасқан, көрсетілетін өнімнің сапасын өлшеу үшін бірінішілік түрлендіргіші Жергілікті орында орналсқан, сұйықтың тұтқырлығын өлшеу құрылғысы

WIA

Жергілікті орында орналасқан, өнім массасын өлшеу құрылғысы

E/E

Щитте орналасқан, дабылды өлшеу түрлендіргіші (кіріс және шығыс сигналы- электрлік)

Тұрақты коэффициентте К қосу функциясын орындайтын құрылғы

Дәріс16. Температураны бақылау сызбасының мысалы. Қысым бақылау сызбасының мысалы. Шығын мен деңгейді бақылау сызбасы.

101-1 Термоэлектртік термометр ТХА түрі, топ. ХА, өлшеу шегі от –50 °С до 900 °С, корпус материалы Ст0Х20Н14С2, марка ТХА-0515

101-2 Стандартты тоқ дабылында термоэҚҚК түрлендіргіші 0…5 мА, гр. ХА, марка Ш-72

101-3 Көрсетуші, тіркеуші 2 параметрді, марка А-542 миллиамперметр.

Ескерту: Ампреметрдің басқа түрі: А-502, А-503 – көрсетуші, А-542, А-543 тірекуші, соңғы саны – параметр саны; А-100 – 1 параметрге көрсетуші.

Пневматикалық реттеушінің көмегімен температураны реттеу және тіркеу, индикациялау. (TIRС, пневматика).

102-2,101-2,102-3сәйкес электрпневмотүрлендіргіші, кіріс дабылы 0…5 мА, шығыс стандартты пневматикалық 0,02…0,1 МПа, марка ЭПП-63 (или ЭПП-180)

102-4 марка ПВ электрөткізгішті диаграммалы10.1Э, 3 параметрдегі екіншілік пневматикалық екіншілік құрылығысы.

Ескерту: Реттеуші ПР 2.31өндірістен алынған.

Микропроцессорлы реттеушінің көмегімен температураны реттеу индикациясы (TIС, эл.).

103-3 Шойыннан корпустың, реттеуші клапаны, температура шегі Т = 300 °С,

104-2 дабылдау, реттеу құрылғысымен нүктедегі автоматты электронды потенциометр,КСП-4 түрдегі (немесе автоматты электронды көпір КСМ-4 т.б.)