А н г л и й с к и й я з ы к 3 страница

6-стратегиялық бағыт: Қаржы-экономикалық қызмет тиімділігін арттыру.

26. Сізге белгілі жергілікті фирма үшін....

Кәсіпорынның мақсаты және миссиясы. Кәсіпорынның мақсатын бекітудің екі түрлі жолы бар. Бірінші жолы қарапайым. Яғни, өткен жылда жеткен жетістіктердің санына 2-3% қосу арқылы мақсатты белгілесе.

Екінші жолы процессті бірнешеге бөлу арқылы. Яғни – бизнестің миссиясын (философиясын) анықтау

- жоспарлы кезеңге ұзақ мерзімді жалпы мақсатты бекіту;

- нақты міндеттерді айқындау;

Бұл қызметкерлерді мақсатқа нақты қалай жету керектігіне ойландырады.

Миссия – бизнестің мәнін, философиясын көрсететін іскерлік, түсінік. Аударғанда жауап, міндет дегенді білдіреді. Миссия кәсіпорынның басқа бизнестерден айырмашылығы неде екенін көрсетеді. Дегенмен тауарға емес тұтынушыларға негізеделген. Миссия айқын, естігенге қолайлы болуы керек. Яғни лозунгтар.

Американдық компаниялардың 60-75%-ның өзіндік миссиясы бар. XEROX – көшірме техникадан болашақтың офисіне. (От копировальной техники к офису будущего).

Миссиясы бар бизнесті ішкі жағына қызметкерлері кәсіпорын қызметін дұрыс түсінеді, басшылар ұзақ мерзімге бағдар жасай алады, сыртқы жағына акционерлер мен тұтынушыларға ақпарат таратушы болады.

Келесі кезең кәсіпорынның жалпы ұзақ мерзімді мақсатын анықтаумен байланысты.

Кәсіпорын өз мақсатын мыналардың негізінде анықтайды:

1. нарықтағы орны

2. инновация

3. өнімділік

4. ресурстар

5. пайдалылық

6. басқарушылық аспектілері

7. персоналдар

8. әлеуметтік жауапкершілік

Мақсаттың көп жоспарлы болу себебі, кез келген экономикалық жүйе көпмақсатты болады. Бұл жерде сол мақсаттың ерекшелігін, өзіндік қасиетін табу (айқындау) қиын. Сондықтан мақсаттың сапалық критерийлері қолданылады.

Атап айтсақ

1. Мақсат нақты және айқын өлшеулі болуы керек

2. Мақсат тиімді болу үшін жоспарлаудың нақты шегін белгілеу керек:

Мақсат: ұзақ мерзімді (жоспарлау шегі 5 жыл)

орта мерзімді (1-5 жылға)

3. Мақсата қол жетерлік болу керек

4. Өте икемді болу керек

5. Мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекеттер мен шешімдер өзара бірін-бірі толықтыруы және қолдауы тиіс.

27. Білікті кадрларды дайындауға, білім...

Басқарудағы бақылаудың үш түрін қарастыруға болады: алдын -ала, ағымдық және қорытынды.

Алдын-ала бақылау ұйымның белсенді қызмет жасауының негізі болып табылады. Бұндай бақылаудың мазмұны - кәсіпорын қызметкерлерінің, өндірістік күштерінің, басқару жүйесінің жұмысқа деген дайындығын алдын-ала қарастыратын ұйымдастырушылық бақылау болып табылады.

Білікті кадрларды дайындауда кадрлардың кәсіби қабілетін, еңбек өтілі(стаж), квалификациясы, олардың алға қойылған жұмыстарды орындаудағы потенциалды қабілеті сияқты т.б. қарастырылады. Мұндай бақылау алдын-ала жобаланған талаптар негізінде әрбір санат мамандарына арналған тесттер, экзамендер, сауалнамалар көмегімен жүзеге асады.

Білім сапасын көтеру: мұғалім студент/оқушының білім сапасын көтеру мақсатында, оның жаңа материалды қабылдау дайындығы деңгейін анықтайды, ойлау мүмкіндіктері қаншалықты деңгейде, яғни тексеру.

Сабақтан қалуды қысқарту: алдымен сабаққа қатысу үлгерімі бойынша көп сабаққа қатыспайтын студенттерді анықтау. Содан кейін студентті жеке шақырып, ашық түрде сөйлесіп, себептерін анықтау.

Ағымдық бақылау көбінесе жедел және стратегиялық сипатта болады. Стратегиялық бақылаудың негізгі обьектісі ұйымның соңғы мақсатына жету үшін ресурстарды тиімді қолдану болып табылады. Ол тек қана сандық көрсеткішпен сипатталып қоймайды,сонымен бірге сапалық сипатта да қарастырылады.

Оперативті (жедел) жоспарлау. Оперативті жоспарлау ағымдық өндірістік және шаруашылықтық қызметке бағытталған, көбінесе өнімнің технологиялық процестерге сәйкес жүргізілуін қарастырады.

Білікті кадрларды дайындау: өз кадрына сәйкес сапалы жұмыстар атқару,мысалы, сауда саласында тауарлар айналымын күнделікті бақылау, дүкенде тауарлардың барлық түрінің қолжетімділігі, жеткізушілер жұмысын бақылау,санитарлық нормалардың сақталуын және т.б. қадағалау.

Білім сапасын көтеру: мұғалім студенттерге сұрақтар мен тапсырмалар қою арқылы, олардың түсінгені н/е түсінбегенінен хабардар болады. Берілген жауаптарға сәйкес мұғалім оқу процесін жөндеу мүмкіндігіне ие. Сондай-ақ пән бойынша сабақ барысында ғылыми - әдістемелік зерттеулер жүргізу, ғылыми методикалық жұмыстарды дамытуды оқытудың тиімді әдістерін табу, дамыта оқыту: анализ, синтез, болжау әдістерін сабақ беруде жиі қолдану. Әсіресе, менің пікірімше, теорияға қарағанда тәжірибе жүзінде өткізілген сабақтар білім сапасын көтеруге көмектеседі деп ойлаймын.

Сабақтан қалуды қысқарту: Әлі де сабақтан қалатын студенттермен іс-шаралар жүргізу. Студенттің сабаққа келуін қадағалау; сондай-ақ әр түрлі себептерді ескере отырып, мұғалімдердің оқу-әдістемелеріне жаңартулар енгізу арқылы, студенттерге қызығушылық тудыру.Мотивация беру, тренингтер жүргізу. Мұғалімдер ұжымының студенттерге толықтай ықпал етуі.

Қорытынды бақылау. Ұйымдағы бекітілген жоспарлардың орындалу нәтижесін бағалау және келесі кезеңдерге жаңа жоспарларды бекіту болып табылады; ол тек нақты нәтижелерді жан-жақты қарастырып қана қоймайды, сонымен бірге әлді және әлсіз жақтарын айқындайды.

Білікті кадрларды дайындау қорытындысы: жоғарыда көрсетілген мысалға сәйкес, қалған тауарларға ревизия жүргізу, сол кадрдың жасаған жұмыс қорытындысын шығару.

Білім сапасын көтеру қорытындысы: аттестат, диплом алу, білікті маман болып шығу.

Сабақтан қалуды қысқарту қорытындысы: сабаққа қатысуы, сабақтан қалатын студенттердің санының азаюы.

28. Бір белгілі топ-менеджер былай айтқан...

Кәсіпорын ең алдымен қайбір жеке меншік түрінің басым-дылығына қарай — қоғамдық немесе жекеменшік болып екі типке бөлінеді.

Бірінші тип. Мемлекеттік кәсіпорын. Олардың жиынтығы экономиканың қогамдық секторы болып саналады.

Екінші тип. Серіктестіктерді, акционерлік қоғамдарды, аралас көсіпорындарды, кооперативтерді жеке иелену. Олар эконо­микалык, жекеменшік секторын қүрайды.

Экономиканын жекеменшік секторындағы көсіпорындар кә-сіпорын иелері біреу немесе бірнеше адам болып келулеріне, көсіпорын жүмысы үшін жауапкершіліктеріне, кесіпорынның жалпы капиталына жеке капиталдарды қосу төсіліне байланысты белінеді.

Жауапкершілік шектеулі жене шектеусіз болып келеді.

Шектеулі жауапкершілік — кәсіпорынға оз қаражатын қосқан адам көсіпорынның міндеттемелері бойынша озі қосқан қаражат молшерінде ғана жауапкершілік котереді дегенді білдіреді.

Шектеусіз жауапкершілік - көсіпорынға оз қаражатын кос­ка н адам көсіпорынның міңдеттемелері бойынша озінің барлық мүліктерімен ортақ жауапкершілікте болады дегенді білдіреді.

Айталық, екі адам ортақ кәсіпорынға 100 млн. теңгеден салды делік. Сонда көсіпорынның жалпы капиталы 200 млн. теңге қү-райды. Егер көсіпорын несие берушілер алдындағы 300 млн. тен­ге колеміндегі міндеттемелері бойынша банкрот болса, онда жауапкершілігі шектеулі өрбір қосиегерлер қарыз міндетте-мелерін 100 млн. теңгеден, яғни оздері қосқан молшерде ғана жабады. Ал шектеусіз жауапкершілік жағдайында екі ортақтас 300 млн. теңгелерімен қоштасып қала береді. Егер біреуі 100 млн. теңге ғана толей алса, онда соры қайнаған көсіпорынның екінші иегеріне 200 млн. теңге толеуге тура келеді.

Дербес (отбасылық) жекеменшік кәсіпорын азаматтардың оз меншіктеріне негізделген. Оның иесі болып табыстың бәрін алатын жөне шаруашылык қызметтің нәтижелеріне орай барша тәуекелді котеретін бір отбасы (бір түлға) саналады.

Артыкшылығы: таза табысты бөлісу жөнінен ың-шың жоқ, салық салу жүйесі оңай, жеңілдіктер болуы мүмкін.

Кемшілігі: бастау капиталының мөлшері болымсыз, банктен несие алу, ауқымды істі бастау қиын.

Толық серіктестік мүшелердің үлестік (пай) меншіктігіне негізделген. Серіктестіктің барлық мүшелері шаруашьшық қыз-меттің нәтижесі бойынша оздерінің жеке мүліктеріменен толық жауапкершілікті котереді. Қаржылы жылдың қорытындысы бой­ынша серіктестік тапкан таза табыс қатысушылар арасында олардың жарғылық капиталға қосқан үлесіне сәйкес болінеді.

29. Жаһанданып жатқан іскерлік ортада...

Тиімді жетекшілік басшының лидерлік ықпалымен, бағыныстыларымен тиімді әсер етумен байланыстырылады. Лидердің тиімділігін Басқаларға қаншалықты әсер ете алуымен бағаланады. Басқарушы мен лидердің арасында айырмашылық бар. Сондықтан, іскерлік ортада тиімді менеджер болу үшін мен, бірінші кезекте, лидер болуым керек, яғни топ мүшелеріне ықпал ете білуім керек.

Ықпал ету – бір адамның екінші бір адамның мінез құлқына, қарым-қатынасына т.б. өзгеріс енгізуі. Ол өтініш арқылы, қорқыту т.б. жүзеге асырылады. Бұл тұста студент ретінде, әрине, мен өтініш арқылы не болмаса, өзімнің оңтайлы саясатымды мойындату арқылы басқа студенттерге ықпал ете аламын.

Сонымен қатар, тиімді басқаруға қол жеткізу үшін, мен өз бойымнан мына қасиеттерді көруге талпынар едім:

- Мінез-құлқымның тәуелсіздігі.

- Басқалармен қарым-қатынас дұрыс орнатып, сөйлесе және тіл табыса аламын.

- Кез-келген жағдайда өзімді жоғалтпаймын, сенімді адаммын, ойым өте жинақы, ситуацияларды меңгере аламын.

- Қоластымдағы студенттерге (яғни группаластарыма), өзіммен тең құқылы деп қарау.

Тиімді басшылықта ықпал етудің маңызы зор. Үрейлендіру, марапаттау, дәстүрлеу, хорезм, шынайы сенім, көз жеткізу, бұлар басшы өз жұмысында ықпал ететін құрал болып табылады. Осы құралдарды тиімді пайдалану үшін мыналарды пайдалану керек:

· Ықпал етуге тиісті адам ықпалды белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру көзі ретінде қарастыру қажет;

· Ықпал етілетін адам өзіне жіктелген міндетті орындаған жағдайда өз қажеттіліктерінің қанағаттандырылатындығына сенімді болу керек;

· Ықпал ететін адам өз күш жігерін мақсаттарды орындауға жұмсай отырып басшының сенімінен шығатындай болу керек.

30. Өзіңіздің оқудағы тәжірибеге сүйеніп,...

Алғаш рет «ғылыми басқару» мектебінің негізін қалаған америка инженері Фредерек Тейлор (1986 – 1915). Ол өндірісті ғылым тұрғысынан басқаруға болады деген пікір айтты. Кезінде ғажайып жаңаық болған бұл құбылысты ол кейін өзінің еңбектерінде ғылыми жағынан жан жақты дәлелдеді. Ф.Тейлор кәіспорынды басару ісін өнер ретінде қарастыра келіп, менеджер «нені жасауды дәл білуі және соны арзан, әрі ең тиімді тәсілмен қалай жасауға болатынын» зерттеу нысаны етті. Ф.Тейлор басқару ісін тек кәсіпорын деңгейінде ұйымдастыруды қарастырды. Оның теориясын Гаррингтон Эмерсон (1853–1931), Генри Форд (1863–1947), Френк Гилберт (1868–1919), Лилиан Гилберт (1861–1919) т.б. өздерінің ғылыми еңбектерінде одан әрі дамытты.
Классик үлгідегі (әкімшілік) мектептің өкілдері Анри Файоль, Линдал Урвик, Джеймс Муни, А.К.Райли басқарудың әмбебап принциптерін ойластырды. Сондай мектептің негізін салушы француз ғалымы Анри Файоль (1841–1925) практикалық тәжірибені жинақтау негізінде мынандай қорытындыға келді: «басқару – кәсіпорынның мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып, оны белгілі бір мақсатқа жетелеу». Ол сондай – ақ, мемлекеттік басқару ісін ғылыми жолмен ұйымдастыру принциптерін қолдану мүмкін екендігіне алғаш рет ой жүгіртті.
Бихевиористік (мінез–құлық) мектебі ХХ ғасырдың

Бюрократия - лат. bureau - бюро, канцелярия және грек, kratos - күш, билік, үстемдік; канцелярияның билігі] - атқарушы билік орталықтарының қоғам мүшелерінің еркінен тыс қалуына негізделген саяси, әлеуметтік және экономикалық жүйе; қоғамның және мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік-мәдени салалардағы қызметтерінде ресми және бейресми шенеуніктік байланыстарға негізделген билік жүйесі. Бюрократия - кез келген ұйымдардың, мемлекеттік аппараттың, басқару құрылымдарының, мекемелердің, фирмалардың туа бітті қасиеті. Кез келген мемлекеттің аппараты бюрократиялық өзгеріске ұшырайды. Нәтижесінде бюрократия билік және басқару жүйесіне, әкімшілік, шаруашылық, құқық қорғаушылық және басқа да аппараттық құрылымдарға "қондырылған" болып шығады. Бюрократияның қоғамдық-экономиқалық құрылымымен, демократиялық үрдістердің дамуымен, мәдениет деңгейімен, адамдардың білімділік деңгейімен, қоғамның өнегелік сипатымен анықталатын ұлттық-мемлекеттік ерекшелігі бар. "Канцелярия билігі" мемле-кеттік билік жүйесінен, оның табиғатынан қашан да тәуелді болады. Билік аппаратын бюрократизациялау мен қоғамдағы демократияның шынайы жағдайының арасында тікелей өзара тәуелділік бар. Бюрократияға арнайы талдау жасаған - Гегель. Оның теориясын К.Маркс дамытты. Бүл мәселе, сондай-ақ М. Вебердің, Т. Вебленнің, Р. Мертонның және т.б. еңбектерінде жан-жақты зерттелді.

Бюрократтық (кеңсешілдік) көзқарас еңбек бөлінісінің жоғары дәрежесімен, қызымет лауазымдарының бір-біріне қарай бөлінуінің (иерархиялығының) жетілдіруімен, бұйырық беру тізбектілігімен, қызметшілердің жүріс-тұрысында көптеген ережелер мен нормарлардың болуымен, кадрларды, іскерлік және кәсіптік спасына қарай таңдаумен сипатталады. Төменде М.Вебер тиімді бюрократия деп атаған жүйенің сипаттамасы келтіріліп отыр:

1. Еңбектің айқын бөлінісі, мұның өзі жоғары білікті мамандарды нақты қызметке қоюға мүмкіндік береді.

2. Басқару деңгейінде қызмет лауазымдарының бір-біріне бағынуына қарай бөлінуі, мұндай төменгі деңгейдегі қызметшілерді жоғары деңгейдегі қызметшілер бақылайды, әрі сорларға бағынады.

3. Жинақталған ресми ережелер мен стандарттары бар өзара үйлесімді жүйелердің болуы, мұның өзі қызметкерлердің өз міндетін біркелкі орындауын, әрі әр түрлі міндеттердің үйлесімділігін қамтамасыз етеді.

4. Ресми міндеттер рухы, сол арқылы ресми адамдар лауазымдық міндеттерін орындайды.

5. Нақтылы техникалық мамандық талаптарына сәйкес жұмысқа жалдауды жүзеге асыру.Қызметшілердің өндірістен шығарылуын қорғау.

МЕТОДИЧЕСКИЕ УКАЗАНИЯ И КОНТРОЛЬНЫЕ ЗАДАНИЯ

ДЛЯ СТУДЕНТОВ 2 КУРСА ЭКОНОМИЧЕСКИХ СПЕЦИАЛЬНОСТЕЙ

ЗАОЧНОЙ ФОРМЫ ОБУЧЕНИЯ

Составитель: М.В. Жесткова

Дата добавления: 2017-02-01