Гардзіслава

ГАРБАЧЭЎСКІ

Мікіта Іванавіч (1804—7.6.1879)

Вучоны-архівіст, крыніцазнавец, педа­гог. Нарадзіўся на Магілёўшчыне ў сям'і святара. Скончыў Пецярбургскую духоў-ную акадэмію (1831). 3 1831 выкладаў гіс-торыю, рускую славеснасць i старажытныя мовы ў Жыровіцкай духоўнай семінарыі, з 1840 у Драгічынскім дваранскім вучылі-шчы, з 1852 у Віленскай гімназіі. У 1858 пачаў працаваць архіварыусам Віленскага цэнтральнага архіва старажытных грамат, з 1864 член Віленскай археаграфічнай камі-сіі. Упарадкаваў i сістэматызаваў дакумен-ты па гісторыі Беларусі i Літвы, складаў па-казальнікі, слоўнік старажытнай актавай мовы. Пад яго кіраўніцтвам у 1872 выда-дзены каталог актавых кніг. Аўтар прац па археаграфіі.

Те:. Краткие таблицы, необходимые для ис­тории, хронологии, вообще для всякого рода ар­хеологических исследований... Вильна, 1867; Ка­талог древним актовым книгам губерний: Виленской, Гродненской, Минской и Ковен-ской... Вильна, 1872; Словарь древнего актового языка Северо-Западного края и Царства Польс­кого. Вильна, 1874.

Святаслаўна

(у манастве Е ў д а к i я;

пасля 1110—?)

Асветніца, дачка полацкага князя Свя-таслава-Георгія Усяславіча; малодшая сяс-тра Прадславы (Ефрасінні Полацкай ), адна з яе бліжэйшых паплечніц і прадаўжальніца спраў. Каб выбраць сабе памочніцу, Ефра-сіння Полацкая, відаць, кіравалася тым, што Г. была дастаткова ўспрымальная, па-слухмяная i мела здольнасці да навук, а па-водзіны старэйшай сястры заўсёды былі

для яе ўзорам высокай духоўнасці і самаах-вярнага служэння Бацькаўшчыне. Засна-ваўшы паблізу Полацка Спасаўскі манас-тыр (не пазней 1128), Ефрасіння папрасіла бацьку прыслаць да яе сястру Г. для наву-чання грамаце. Як паведамляецца ў «Жьшіі Ефрасінні Полацкай», ігумення «рупна ву-чыла яе ратаванню душы, а тая рупна пры-мала, нібы ўрадлівая ніва, памякчыўшы сэрца сваё i кажучы гэтак: «Госпад Бог хай наставіць мяне на ратунак душы тваімі свя-тымі малітвамі, панна». У хуткім часе ад-былося тайнае пастрыжэнне Г. ў манашкі i яна атрымала імя Еўдакія. Праз пэўны час ёй было даверана вядзенне ўсіх гаспадар-чых спраў святога жытла, i шмат гадоў гэта было асноўным яе абавязкам. Калі пад ка-нец свайго жыцця Ефрасіння Полаіжая вырашыла накіравацца ў паломніцтва ў Іе-русалім, то яна, паводле «Жыція...», дару-чыла «ўладарыць i ладзіць сястры сваёй Еў-дакіі абодва манастыры». Гэта было свед-чаннем таго, что Г. ўзяла на свае плечы кі-раўніцтва не толькі жаночым, але i муж-чынскім манастыром, таксама заснаваным Ефрасінняй. Пасля смерці Ефрасінні, вера-годна, Г. вяла яшчэ i летапісы. Г.-Еўда-кія не толькі захоўвала ўсё, што было зроб-лена намаганнямі Ефрасінні, але i развіва-ла, узбагачала яе пачынанні. Мяркуюць, што дарадчыкам новай ігуменні ў многіх пытаннях быў Кірыла Тураўскі, які стаў епіскапам у Тураве крыху раней, чым Еў-дакія настаяцельніцай у Полацку. I калі іс-навала пастаянная перапіска паміж такімі буйнымі цэнтрамі культуры, якімі былі ў той час тураўская епархія i полацкія манас­тыры, то, найбольш верагодна, яна вялася не паміж Кірылам Тураўскім i Ефрасінняй, як прынята лічыць, a паміж «тураўскім зла-тавустам» i Еўдакіяй. Ёсць падставы сцвяр-джаць, што Г. бьша адной з першых, хто пачаў дамагацца кананізацыі Ефрасінні Полацкай.

Літ.: Полное собрание русских летописей. Т. 35. М., 1980; Ігнатоўскі I. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. 5 выд. Мн., 1991; Арлоў У.А. Еўфрасіння Полацкая. Мн., 1992; Аповесць жы-
ція i смерці святой Ефрасінні Полацкай //Спадчына. 1989. №1. М.К.Багадзяж.

Дата добавления: 2014-01-04