Залескі

ЗАГУРСКІ

ЗАВІША

Ян Казімір (1820—1887)

Беларускі археолаг. Нарадзіўся на Мін-шчыне. Скончыў Мінскую гімназію. Член Маскоўскага археалагічнага таварыства. Даследаваў гарадзішчы i курганы каля в. Чурылава (Міёрскі раён), гарадзішчы і ка-менныя магілы каля. воз. Свіцязь, стаянкі каменнага веку каля в. Ваіеўка (Навагруд-скі раён). Вывучаў пытанні засялення ста-ражытным ч&тавекам берагоў Віліі, Дняп­ра, Нёмана, міграцыю і культурныя сувязі славян. На міжнародных канфэсах архео-лагаў у Венецыі (1817) i Будапешце высту-піў па праблемах вывучэння каменнага ве­ку, пачынальнік даследавання гэтай эпохі на тэрыторыі Беларусі. Заснаваў і выдаваў «Wiadamości archeologiczne» («Археалагіч-ныя ведамасці»; 1873—82). Г.А.Каханоўскі.

Антоні

Вучоны-правазнавец у Вялікім княстве Літоўскім у 2-й палове 18 ст.; адзін з пер-шых свецкіх прафесараў Віленскай акадэ-міі, дзе выкладаў цывільнае права. Высту-паў з крытыкай судаводства i некаторых ін-шых бакоў палітычнага жыцця Літоўска-Беларускай дзяржавы. Яго погляды выкла-дзены ў прамове «Пра высакароднасць, не-абходнасць i карысць юрыспрудэнцыі ці прававой разважлівасці», сказанай ім 21.7.1761 у Віленскай акадэміі (прамова надрукавана ў тым жа годзе). У адпавед-насці з тагачаснай прыродазнаўча-прававой дактрынай ён лічыў, што «ўсякае права можна назваць «боскім». Асновай прырод-нага права 3. лічыў боскі закон — вечны i універсальны закон Сусвету, да якога па-вінна дапасоўвацца чалавечае заканадаў-ства. Таму юрыспрудэнцыю ён тлумачыў як навуку аб боскіх i чалавечых законах, закліканых вызначаць, што справядліва, а што не. Ён быў упэўнены, што веданне юрыспрудэнцыі неабходна ўсім людзям, якія выконваюць грамадскія i дзяржаўныя абавязкі, асабліва суддзям. Ён рэзка кры-тыкаваў пагарду да прававой навукі, з тры-вогай адзначаў, што права не вывучаецца ні ў адной школе Літоўска-Беларускай дзяржавы. Становішча ў судаводстве ацэнь

ваў як крызіснае. Узвышэнне ролі права-вой навукі ў жыцці грамадства i імкненне паставіць закон на месца самавольства сведчылі пра наспелую тэндэнцыю да пе-рагляду асноў феадальнага права. Гэта дае падставы гаварыць, што 3. — адзін з папя-рэднікаў прыродазнаўча-прававога вучэння ў асветніцкай думцы Беларусі i Літвы апошняй трэці 18 ст. Яго меркаванні ад-носна неабходнасці прававой адукацыі ўся-го насельніцтва дзяржавы адпавядаюць патрабаванням сённяшняга дня.

Браніслаў Францавіч (псеўд. Л i т в i н; 21.6.1820—2.1.1880)

Польскі i беларускі мастак, пісьменнік. Нарадзіўся ў в. Рачкавічы Слуцкага раёна. У час вучобы ў Дэрпцкім універсітэце (1840-я гады) удзельнічаў у нелегальных студэнцкіх гуртках. У 1846 арыштаваны, у 1847 сасланы ў Арэнбург, потым у Хіву, Туркестан. У ссылцы пасябраваў з Т.Р.Шаўчэнкам, перапісваўся з ім у 1853— 59. Разам з ім удзельнічаў як рысаваль-шчык у экспедыцыях па Аральскім краі i ў горы Каратау. У 1856' вярнуўся ў Рачкаві-чы, дзе стварыў шэраг пейзажаў. Жыў у в. Дарава каля Баранавіч, у Мінску, пад Гродна (1857—59). У пач. 1860-х гадоў эмігрыраваў за мяжу. Жыў у Дрэздэне, Ры­ме (стварыў афорты «Калізей у Рыме», 1864, «Від Сан-Мало»), з 1862(?) у Пары-жы. Памагаў паўстанцам 1863—64 у закуп-цы зброі. Сакратар Гісторыка-літаратурнага таварыства i рэдактар яго штогоднікаў (з 1866), выпусціў ілюстраванае (22 афорты) выданне «Жыццё кіргізскіх стэпаў» (1865), «Польскія выгнаннікі ў Арэнбургу» (1866), а таксама ўспаміны пра сучаснікаў. Аўтар прац «Адмена прыгонніцтва ў Літве» (1868), «3 жыцця літвінкі» (пра мастачку А.Скірмунт, 1876) i інш. Стварыў шэраг малюнкаў пра паўстанне 1863—^64 («Сера-коўскі ў турме», 1863, i інш.), пейзажаў, у т.л. «Паток у Ціролі». Сябраваў з Ц.Норві-дам, быў адрасатам яго паэтычнага ліста «Да Браніслава 3.». Перапісваўся з А.І.Гер-цэнам. Член-карэспандэнт АН у Кракаве (1873).

Літ:. Александровіч С. Старонкі братняй дружбы. Мн., 1960. С. 173—181.

Л.Н.Дробаў.

Дата добавления: 2014-01-04