ЛЯСКОЎСКІ

ЛЯНЧЫЦКІ

ЛЯНКЕВІЧ

Габрыель (15.3.1722—11.11.1798)

Каталіцкі рэлігійны дзеяч, архітэктар, педагог. Нарадзіўся на Полаччыне. 3 1745 член ордена езуітаў. Вучыўся архітэктуры ў Віленскай езуіцкай акадэміі (1752—54) у Т.Жаброўскага i ў Рыме (1762—65). У 1765—73 выкладаў філасофію, архітэктуру i матэматыку ў калегіумах Нясвіжа i Полацка. У 1768 выканаў праект перабудовы капліцы ў касцёле св. Яна ў Вільні. Пасля выдання ў 1773 папскай булы аб скасаванні ордэна разам з С.Чарневічам дамогся захавання дзейнасці езуітаў у межах Расійскай імпе-рыі i адкрыцця ў 1780 у Полацку навіцыя-та. 3 1782 рэктар Полацкага езуіцкага кале-гіума. У 1785—98 — генеральны вікарый ордэна езуітаў. Аўтар шэрагу архітэктурных праектаў.

ЛЯНЧЫЦКІ (Łęczycki)

Даніэль

(Д a н i э л ь з Л я н ч ы ц ы;

каля 1530 —каля 1600)

Друкар, прадаўжальнік традыцый Ф.Скарыны ў кнігадрукаванні. Выдаваў кні-гі на польскай i лацінскай мовах. Працаваў у Пінчаве (Польшча, 1558—62), Нясвіжы (1562—71), Заслаўі (ці Уздзе). У 1572—76 кіраваў Лоскай друкарняй. У 1576—80 пра-цаваў у друкарні М.Радзівіла ў Вільні, у 1594—1600 трымаў уласную друкарню. Вы-даваў кнігі С.Буднага, Пятра з Ганёндза i інш. У выданнях Буднага выкарыстоўваў элементы аздобы кніг Скарыны. Пасля смерці Л. абсталяванне яго друкарні, вера-годна, адышло да акадэмічнай друкарні.

Jlim.: Анушкин А. На заре книгопечата­ния в Литве. Вильнюс, 1970.

Мікалай (10.12.1574—1653)

Дзеяч беларускай культуры 1-й паловы 17 ст. Нарадзіўся ў праваслаўнай сям'і, ве-рагодна, на Беларусі. Адукацыю атрымаў у Віленскім універсітэце. Пасля пераходу ў каталіцтва прадоўжыў адукацыю ў Рымскім каіегіуме езуітаў (1593—1601). Пасля гэта-га быў прафесарам Віленскага універсітэта, потым выкладаў кананічнае права ў Ня-свіжскім калегіуме, працаваў у інш. наву-чальных установах Польшчы, Літвы, Бела-русі, Чэхіі. Ён паслядоўна выступаў за аб'яднанне навучальных устаноў розных канфесій, бо бачыў у гэтым шлях да павы-шэння ўзроўню адукацыі. Хоць займаў вы-сокія пасады ў адміністрацыі каталіцкай царквы, быў прыхільнікам верацярпімасці, дамогся забароны для каталіцкіх прапавед-нікаў i настаўнікаў выступаць супраць пра-васлаўных догматаў i літургіі. Яго творы пераважна прысвечаны пытанням мараль-на-рэлігійнага характару: «Аб правільна пражытым юнацтве», «Аб кіраванні чалаве-чымі пачуццямі», «Аб знешняй падрыхтоў-цы цела». Але ідэалы практычнага дзейсна-га жыцця ён ставіў вышэй за сузіральныя ідэалы. Зборнік рэлігійна-маральных разва-жанняў Л. «Аб праведнай любві да Бога i небажыхароў» перакладаўся на нямецкую, польскую, французскую, англійскую i інш. мовы i карыстаўся вялікай папулярнасцю ў 17 ст. Яго 2-томны збор твораў выдадзены ў Антверпене ў 1650 пад назвай «Духоўныя творы» (у ім 21 твор).

Юльян

(псеўд. Бандурыст Карабіч, Ю.Карабіч, Марцін Мізэра; 1826 — пасля 1888)

Пісьменнік, журналіст. Нарадзіўся ў в. Но­вая Жосна Вілейскага пав. Віленскай губ. (цяпер Мядзельскі р-н, Мінская вобл.). Паходзіў са старадаўняга шляхецка-га роду герба «Кораб» (адсюль псеўданім). Пачатковую адукацыю атрымаў у адной з бернардзінскіх школ (відаць, у Будславе). Працаваў канцылярыстам у Вільні. Удзель-нічаў у вызваленчым руху, таму ў 1849 вы-мушаны быў эмігрыраваць, перажыў шмат нягод. У адным з вершаў з сумам згадваў «гэтыя вандроўкі i прыгоды, што зламалі век мой малады» («Мая ўява», 1858). Твор «Гетманская магіла» (1858), прысвечаны гетману С.Жулкеўскаму, які загінуў у 1620 у бітве з туркамі, сведчыць пра знаходжан-не пісьменніка на Украіне (верагодна, у Галіцыі) i ў Румыніі. Нейкі час жыў у Лон-дане, там у 1855 напісаў паэму «На чужой старане». Паметы пад творамі 1856—60 (Шчучын, Карсы, Осек, Зелюнь, Елень) не ўсе паддаюцца пэўнай прывязцы да кан-крэтнага рэгіёна, але частка ix, відаць, звя-зана з Пазнанскім княствам. Пасля агуль-най амністыі ў 1860 вярнуўся з эміграцыі i пасяліўся ў Вільні, дзе знаходзіўся пад на-глядам паліцыі. У 1861 удзельнічаў у анты-ўрадавых дэманстрацыях. Тады за свой кошт у друкарні А.Кіркора выдаў кнігу паэ-тычных твораў на польскай мове «Беларус-кі бандурыста. Зборнічак вандроўны». Для змешчаных там твораў (паэма «На чужой старане» i інш.) характэрны сувязь з бела-рускім фальклорам (выкарыстаны часткова i ўкраінскі фальклор), шматлікія беларусіз-мы i беларускія рэаліі (рэкі Дзвіна, Бярэзі-на, Сергуч, вёска Жаркі), патрыятычныя пачуцці, пратэст супраць сацыяльнага пры-гнёту. Як паэт-рамантык Л. складваўся пад моцным уплывам заснавальніка ўкраінскай школы ў польскай паэзіі Б.Залескага (на гэты конт у творах Л. ёсць адпаведныя прызнанні). Пра зборнік «Беларуси банду­рыста...» выказвалася думка, што ён спа-чатку быў напісаны на беларускай мове («Наша ніва», 1913, №37). У 1870—80-я га­ды часта выступаў у польскім друку (пад псеўданімам). На пачатку 1880-х гадоў у Варшаве дапамагаў вядомаму педагогу К.Прушынскаму (родам з Беларусі) у рэда-гаванні папулярнага выдання для народа «Gazeta Świąteczna» («Святочная газета»), на старонках якой выступаў супраць эміграцыі сялян у Амерыку. Нейкі час рэдагаваў газе­ту «Echo Łomżyńskie» («Ломжынскае рэха»). Аўтар аповесці «У Амерыку па золата» (1888) пра цяжкае жыццё сялян-эмігрантаў з Польшчы i Беларусі, паасобных вершаў у перыёдыцы, брашур i артыкулаў на экана-мічныя і сельскагаспадарчыя тэмы, адмет-ных клопатам пра народны дабрабыт. У ар-тыкуле «Слова пра песню» (1882) выявіў добрае веданне беларускай мовы i фальк-лору, падкрэсліваў ix багацце i самабыт-насць, прывё'ў тэксты беларускіх (мабыць, уласных) вершаў «Зямелька мая» i «Пад ду­ду». У пісьме А.Рыпінскага А.Плугу (1883) названы ў ліку беларускіх пісьменнікаў.

Дата добавления: 2014-01-04