Асноўныя заняткі, быт і звычаі балцкіх плямён

Пачынаючы з канца III тысячагоддзя да н. эры і да IV-VI ст. н. эры этнічны склад насельніцтва Беларусі поўнасцю змяніўся. У гэты час на усёй тэрыторыі Беларусі рассяліліся індаеўрапейцы. Паходжанне тэрміна “балты” звязваюць з лацінскай назваю вострава на поўначы Еўропы (Baltia). У пісьмовых крыніцах балты упершыню згадваюцца Тацытам (I ст. н.э.) у сувязі з промыслам бурштыну. Тагачасныя балты подзяляліся на заходніх (прусы, ятвягі, курты, галінды, скальвы); усходніх (літва, аўкштайты, жэмайты, латгалы, земгалы і інш.) і дняпроўскіх (вычляненне іх можна правесці толькі археалагічна). Абагульняючы тэрмін “балты” быў уведзены ў навуковы ўжытак нямецкім лінгвістам Г.Несельманам толькі ў 1845 г. Пытанне аб прарадзіме балтаў навукоўцамі канчаткова не высветлена, але часцей за іншыя, сустракаюцца меркаванні, што на тэрыторыю Беларусі яны прыйшлі з Сярэдняга Падняпроўя. Балты стаялі на больш высокім узроўні сацыяльна-эканамічнага развіцця, чым іх папярэднікі – фіна-угры і таму паступова асімілявалі апошніх, навязаўшы апошнім сваю мову і культуру. Пасяленне балтаў на тэрыторыі Беларусі супала з пачаткам новай эпохі (каменны век саступае месца бронзаваму веку (III-II тыс. гг. да н.эры-I тыс.гг. да н.эры). Старажытная эканоміка, заснаваная на рыбалоўстве, паляванні і збіральніцтве, паступова замянялася земляробствам і жывёлагадоўляй. У VII ст. да н.эры насельніцтва Беларусі навучыласявыплаўляць жалеза. Выплаўлялі яго з бурага жалезняку сырадутным спосабам у невялікіх гліняных печах-домніцах.

Сістэма земляробства атрымала назву “мяднай”. Асноўнымі пасяўнымі культурамі былі проса, пшаніца, гарох, бабы. Развіццё земляробства павысіла гаспадарчае значэнне жывёлагадоўлі. Нашы продкі разводзілі буйную рагатую жывёлу, каней і свіней. Выраб жалезных прылад працы садзейнічаў развіццю хатняга рамёства. Шырокае распаўсюджанне атрымала прадзенне, ткацтва, пляценне, выраб глінянага посуду. У першым тысячагоддзі да н.э. першабытныя людзі жылі ўжо ва ўмовах патрыярхату. Асноўнай гаспадарчай адзінкай была вялікая патрыярхальная сям’я (50-80), некалькі такіх сем’яў складалі род. Некалькі родаў утваралі племя, а некалькі плямёнаў – саюз плямёнаў. Выкарыстанне больш эфектыўных прылад працы з металу, поспехі ў земляробстве і жывёлагадоўлі стварылі ўмовы для накаплення багацця асобнымі сем’ямі, што прычынілася да ўзнікнення супярэчнасцей паміж родамі і плямёнамі, да ваенных сутыкненняў паміж імі. Паступова асноўным тыпам пасяленняў балтаў становяцца ўмацаваныя гарадзішчы, якіх на тэрыторыі Беларусі налічвалася каля 1 тысячы. Усё больш частыя войны і ваенныя набегі прывялі да ўтварэння грамадска-палітычнага ладу, пад назвай ваенная дэмакратыя (вярхоўная ўлада належыць агульнаму сходу ўзброеных воінаў). Гэта пачатак разлажэння першабытнаабшчыннага ладу. Родавая абшчына пачала ўступаць месца сельскай (суседскай). У яе аснове ўжо ляжалі не сваяцкія, а тэрытарыяльныя і эканамічныя сувязі. Гэтыя працэсы пачаліся на поўдні Беларусі ў I-III стагоддзяў нашай эры, а ў цэнтральнай і паўночнай частках – на два-тры стагоддзі пазней. Балцкае насельніцтва пакланялася агню і сонцу. Праяўленнем культу агню быў звычай пасыпаць цела нябожчыка мінеральнай чырвонай охрай, якая потым пераходзіла на косці.

Дата добавления: 2014-01-06