Орытынды

Баланстан тыс.

Баланстық шоттар кәсіпорынға тиісті шаруашылың ңүралдарын және олар қүрылған қүрылу көздерін көрсе-теді. Осы шоттар бойынша қалдық баланстың негізгі бөлігінде көрсетіледі және олардың сомалары баланс валютасын ңүрайды. Баланстық шоттардың ерекшелігі олардың арасында корреспонденция үшін шектеудің жоқ екендігі болып табылады.

Баланстық шоттар былай бөлінеді:

1) активтік және контрактивтік, олардың екеуі де баланс активінде көрсетіледі;

2) пассивтік және контрпассивтік, осы шоттар бойынша қалдықтар баланс пассивінде көрсетілген.

Баланстан тыс шоттар - бүл нақты кәсіпорынның меншігі емес объектілер көрсетілетін шоттар, сондықтан да олар кәсіпорын балансына өсер етпейді.

Баланстан тыс шоттар үш топқа бөлінеді:

1) депозитті-муліктік. Олар кәсіпорынға жатпайтын, бірақ оның иелігіндегі ңүндылыңтарды есепке алуға арналган. Осындай шоттарға "Жалға алынган негізгі қүралдар", "Жауапты сақтауға алынған тауарлы-мате-риалдық қүндылыңтар", "Комиссияға ңабылданған тауарлар" шоттары және т.б. жатады;

2) бақылау шоттары. Олар баланстық шоттар жүйе-сінде көрсетілмейтін жеке өрекеттерге бақылау жасауга арналған. Оларға: "Қатал бақылаудағы бланкілер", "Жекешелендірілген чектер" және т.б. шоттар жатады;

3) шартты қүқьщтар мен міндеттемелер. Бүл шоттар шаруашылық келісім-шарттары, нарядтардың орында-

луы туралы көрсеткіштерді алу үшін жөне қаита қал-пына келтіргенге дейінгі: ірі шығындалулар мен үр-льщтар, орындалған мердігерлік-қүрылыс жүмыстарына төлемдер, олардың осы мәселелерді толығымен шешуге дейінгі даулар салдарынан банк арқылы жіберілмеген төлемдер баланстан алынып тасталған ңүралдарды көр-сету үшін пайдаланылуы мүмкін.

Бухгалтерлік есепшоттарын жіктеуді қарастыру әрбір шотты жіктеу белгілеріне байланысты сипаттауға және қажетті бухгалтерлік жазбаларды қүру тәртібін аныңтауға мүмкіндік береді.

Шоттардың жіктелу белгілеріне байланысты сипаттамалары

р/с	Бухгалтерлік есеп шоттары	Мақсаты және кұрылымы бойынша	Экономикалык мазмұны бойынша	Баланска қатысы бойынша
	Материалдар	Негізгі, инвентар-лык	Еңбек заттарын есептеуге арналған	Баланстык,, активтік
	Жарғьшық капитал	Негізгі. Меншікті капитал	Меншікті қаражат көздерін есептеуге арналған	Баланстык, пассивтік
	Кассадағы акша	Негізгі, акшалай	Айналым саласы кұралдарын есептеуге арналған	Баланстык, активтік
	Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысу	Негізгі, есеп айырысу	Айналым саласы кұралдарын есептеуге арналған	Баланстық активтік
	Негізгі кұралдардың тозуы	Реттеуші, контрактив- тік	Еңбек кұралдарын есептеуге арналған	Баланстык, Контрак-тивтік

5.9. Бухгалтерлік есеп шоттары жоспарының сипаттамасы

Шаруашылық қызметін бақылау үшін ңажетті бар-лық маңызды көрсеткіштер бухгалтерлік есепте шоттар-дың негізінде бейнеленіп көрсетіледі. Бухгалтерлік есеп-шоттары кәсіпорынның шаруашылық қүралдары түр-лерінің жағдайы және ңозғалысы, олардың ңүрылу көз-дерінің болуы мен шаруашылық процестерінің нәтижесі туралы ақпараттарды қамтиды. Шаруашылық субъек-тісінің қаржылық есеп беруі есепті кезеңнің соңында бухгалтерлік есепшоттары мәліметтері бойынша тікелей байланыста ңүрылады.

Тиісінше, осындай мөліметтерді алуга көмек көрсе-тетін шоттардың көмегімен оларды дүрыстап және мүңият таңдап алуымыз керек.

Ағымдағы бухгалтерлік есепті жүргізу үшін пайдала-натын логикалық тізбек түрінде ресімделген шоттардың жүйесі шоттар жоспары деп аталады.

Шоттар жүйесі маңызды ңүжат болып табылады және шоттардың экономикалық жіктелуінің негізінде дайын-далады. Шоттар жоспарына қосымша ретінде әрбір шот-тың мазмүны мен маңсатының сипаттамасы және оның басңа шоттармен корреспонденциясы берілетін нүсқау-лығы әзірленеді.

Бухгалтерлік есеп шоттарыныц үлгі жоспары барлық жинаңтау шоттарының тізбегінен түрады. Шоттың бө-лімшелері екі орынды санмен, ал жинақтау шоттары үш орынды сандар кодымен беріледі.

Бухгалтерлік есепшоттарының үлгі жоспары мына-дай 10 бөлімнен түрады:

1-бөлім. Айналымнан тыс активтер 2-бөлім.Тауарлы-материалдық ңорлар

3- бөлім. Дебиторлық ңарыз жөне басңа да активтер

4- бөлім. Қаржылық инвестициялар жөне ақша

5- бөлім. Меншікті капитал

6- бөлім. Міндеттемелер

7- бөлім. Табыстар

8- бөлім. Шығыстар

9- бөлім. Өндірістік есептің шоттары

10- бөлім. Баланстан тыс шоттар

Шоттардың үлгі жоспарында екі орынды санды кодпен берілген әрбір тараудың бөлімшелері бар, ал бөлімше шоттар тобынан түрады. Барлығы 52 бөлімше және 164 жинаңтау шоттары бар. Төменде шоттардың үлгі жоспары берілген:

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің

18.09.2002 ж. № 438 бүйрығымен бекітілген

(Қазақстан Республикасы

Қаржы министрінің - 21.10.2003 ж.

№ 372 бүйрығымен енгізілген

өзгерістерімен бірге)

БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПКЕ АЛУ ШОТТАРЫНЫҢ ҮЛГІЖОСПАРЫ

1-бөлім. АЙНАЛЫМНАН ТЫС АКТИВТЕР

Шот кодтары

110. Материалдық емес активтер 1.1.101 Лицензиялыц келісімдер

102 Бағдарламалың қамтамасыз ету

103 Патенттер

104 Үйымдастыру шығындары

105 Гудвилл

106 Басқа да материалдың емес активтер

2 11. Материалды емес активтердің амортизациясы

2.1.111 Материалды емес активтердщ амортизациясы - лицензиялыц келісімдер 112 Материалды емес активтердің амортизациясы -бағдарламамен ңамтамасыз ету

Дата добавления: 2014-01-07