Вопрос 1. Управление как функция сложных систем, управление (менеджмент) как деятельность, процесс

Кесте

Жыл	Өткізілді	Күмәнді қарыздар бойынша ысырап	Пайыз
	520 000	10 200	1,05
	595 000	13 900	2,3
	585 000		1,6
Барлығы	1 700 000	34 000	2,0

«АБС» компаниясының басшылығы, өткізу кезіндегі күмәнді қарыздардың үлесі орташа 2% деңгейінде болады. Осылайша, 2009жылдағы күмәнді қарыз (берешек) сомасы есептеліп шығарылады:

0,02* (645 000 – 5000 – 40 000) = 0,02* 600 000 = 12 000

Есептеулер нәтижелері 2009 жылғы 30 желтоқсанда келесі бухгалтерлік жазбамен көрсетіледі:

Д-т 7440- 12 000 теңге

К-т 1290- 12 000 теңге

Осылайша, 1290 «Күмәнді қарыздар бойынша резервтер» шотының сальдосы 15 600 теңгеге тең болады. Бұл сома – 2007 жылы тауарлар өткізуден төленбеген шоттар бойынша болжанатын қарыздар – 12 000 сомадан және өткен жылдардың төленбеген шоттар сомасы – 3600 теңгеден қалыптасады.

Өткізілген көлемнен, орындалған жұмыстардан (көрсетілген қызметтерден) пайыз әдісі кірістер мен шығыстар туралы Есепке тірек жасайды. Осы әдіс бойынша дебиторлық қарыздың (берешектің) таза өзіндік құнын әрқашанда өлшеуге болмайды, бірақ та әдіс қарапайым және жүзеге асырылуы үнемді болып саналады.

Төлем мерзімдері бойынша шоттар есебінің әдісі. Бұл әдіс таза дебиторлық қарыздың (берешектің) бухгалтерлік қалдығына негізделген және болжанып отырған күмәнді дебиторлық қарыздың (берешектің) пайызын анықтау үшін өткен жылдардың мәліметтері пайдаланылады. Таза дебиторлық қарызды (берешекті) алу үшін күтіп отырған ақша сомасын бағалау әдістің негізі болып табылады. Бірінші әдіске қарамақайшылық, төлем мерзімдері бойынша шоттар есебінің әдісі, есепті күнге дебиторлық қарыздың (берешектің) таза өзіндік құнын есептеу үшін қажет күмәнді қарыздар бойынша резервтің түпкі сальдосын есептеп шығаруға мүмкіндік береді. Күмәнді қарыздар бойынша резервтің ағымдағы қалдығы тиісті талап етілетін қалдыққа дейін түзету енгізуші бухгалтерлік хаттамамен (проводкамен) жаңаланып отырады. Күмәнді қарыз осы түзету енгізілген сомаға дебеттеледі. Күмәнді қарыздар бойынша талап етілетін резерв қалдығын есептеу үшін:

-Жалпы дебиторлық қарызға (берешекке) негізделген, бірыңғай аралас ставка;

-Алуға арналған шоттарға бөлек әрбірінің мерзіміне негізделген бірнеше ставкалар қолданылады.

«АБС» компаниясының деректерін қарастырып көреміз (теңгемен)

30.12.2009 жылға төлем мерзімдері бойынша алуға арналған шоттарды талдау

Сатып алушылар	Төлеуге арналған сома	Төлеу мерзімі келмеген	Кешіктірілген
1 күннен 30 күнге дейін	31 күннен 60 күнге дейін	61 күннен 90 күнге дейін	90 күннен асатын
АҚ «Рахат»
ЖШС «Барс»
ЖАҚ «Ертіс»
РГП «Аққу»
Өзге
Жиыны
%, күмәнді қарыздар		1,0	2,0	10,0	30,0	50,0

Аталған мысалда, төлем мерзіміне сәйкес төлеуге жататын, компанияның шоттары берілген. Әрбір шот мынадай топтар бойынша жіктеледі: төлем мерзімі келмеген, 1 күннен 30 күнге, 30 күннен 60 күнге дейін, 61 күннен 90 күнге дейін және 90 күннен жоғары. Әрбір топ күмәнді қарыздардың «тәжірибе негізінде анықталған) болжанатын пайызы көрсетіледі. Осылайша, мерзімі келмеген, алуға арналған шоттардың 1%-ы және 1 күннен 30 күнге дейін кешіктірілген шоттардың 2%-ы төленбейтін болады, ал 31 күннен 60 күнге дейін, 61 күннен 90 күнге дейін және 90 күннен жоғары кешіктірілген, алуға арналған шоттардан тиісінше 10%, 30%, 50% төленбейтін болады. Жиынында 52 600 теңге жалпы сомадан 4764 теңге сомадағы шоттар төленбеуі мүмкін.

30.12.2008жылға болжанып отырған күмәнді қарыздар

Көрсеткіштер	Сомасы	Күмәнді болып есептелетін қарыздар пайызы	Күмәнді қарыздар бойынша резерв, теңге
Мерзімі келмеген	24 000	1,0
01-ден 30 күнге дейін	14 650	2,0
31-60 күнге дейін		10,0
61-ден 90 күнге дейін		30,0
90 күннен жоғары		50,0
	52 600

Мысалы, 1290 «Күмәнді талаптар бойынша резерв» шотындағы «АБС» компаниясының ағымдағы кредиттік сальдосы 800 теңгені құрайды. Осылайша, бір жылдағы күмәнді қарыздар бойынша болжанып отырған шығыстар сомасы 3964 (4764-800) теңгені құрайды. Осы сомаға 1290 «Күмәнді талаптар бойынша резерв» шотының кредитінен 7440 «Үмітсіз талаптарды есептен шығару және резерв жасау бойынша шығыстар» шотының дебеті бойынша бухгалтерлік хаттама (проводка) беріледі. Егер 1290 шоты дебет сальдоға ие болса, онда оның сомасы болжанып отырған күмәнді қарыздарға (берешектерге) қосылуы тиіс.

2.5. Күмәнді талаптар есебі

Қазіргі уақытта ұйымдардың көпшілігі резерв әдісін пайдаланады, бұл әдіс бойынша шығыстардың қандай да бір бөлігі күні бұрын үмітсіз қарыздарға бөлінеді. Күмәнді қарыздардың жалпы сомасы бағаланады және бұл сома бухгалтерлік баланста дебиторлық қарыздан (берешектен) шегерімдер ретінде және кірістер мен шығыстар туралы Есепте шығыстар ретінде көрсетіледі. Мысалы, егер ұйым 19 000 теңге сомасында күмәнді дебиторлық қарыз (берешек) күтіп отырған болса, резерв жасай отырып, күмәнді қарыз бойынша шығысты көрсететін, келесі бухгалтерлік хаттама жазылады.

7440 «Резерв жасау және үмітсіз талаптарды есептен шығару» шотының Дебеті – 19 000 теңге 1290 «Күмәнді талаптар бойынша резерв» шотының Кредиті – 19 000 теңге.

Күмәнді қарыздар бойынша резервтер алуға арналған шоттарға қарсы қарсышот болып саналады және оның алдындағы бухгалтерлік хаттамалар беру уақытында күмәнді дебиторлық қарыздардың (берешектің) көздерін анықтау қиын болғандықтан да пайдаланылады. Таза дебиторлық қарыз (берешек) (күмәнді қарыздар бойынша резервті шегергендегі) алуға арналған шоттардың болжанып отырған таза өзіндік құны болып саналады.

Бұл ретте мынадай екі фактіні назарға алу қажет:

1) нақты дебиторлық қарызды (берешекті) есептен шығару;

2) бұрын есептен шығарылған дебиторлық қарыздың (берешектің) түсуі.

Бухгалтерлік хаттама (проводка) күмәнді қарыздарға түзетулер енгізу бойынша алдағы күмәнді дебиторлық қарыздар (берешектер) үшін күмәнді қарыздар бойынша резерв жасайды. Бұл кезде алуға арналған кейбір шоттар үмітсіз қарыздар ретінде анықталады, резервтің бұл бөлігінің ендігі уақытта керегі жоқ.

Белгілі бір үмітсіз дебиторлық қарызды (берешекті) есептен шығару бойынша бухгалтерлік хаттама мынадай;

1290 «Күмәнді талаптар бойынша резервтер» шотының дебеті 11 000 теңге 1210,2110 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегі»шоттарының кредиті.Аталған бухгалтерлік хаттама кіріске де, өтелмеген дебиторлық қарыздың (берешектің) таза сомасына да әсерін тигізбейді. Есептен шығару бойынша бухгалтерлік хаттама, ұйым дебиторлық қарызды (берешекті) үмітсіз деп танығаннан кейін ғана барып жүргізіледі (мысалы, заңға сәйкес талап қою мерзімі өткеннен кейін).

Бұл сомалар (немесе оның бір бөлігі) үмітсіз дебиторлық қарыз (берешек) ретінде есептен шығарылғаннан кейін, уақыт өте келе осы сома шотқа келіп түсуі мүмкін. Дебитордың қаржылық жағдайының жақсаруы нәтижесінде осындай жағдай болуы мүмкін. Бухгалтерлік жазбалар бұл ретте «сторномен» өшіріледі немесе қарызды (берешекті) қалпына келтіру бойынша кері бухгалтерлік хаттама (проводка) беріліп, содан кейін алынған ақшамен жабылады. Мысалы, «АА» компаниясы бұрын есептен шығарылған дебиторлық қарыз (берешек) бойынша 1600 теңгені жабуға жағдайы бар. Есептен шығарылған дебиторлық қарызды (берешекті) қалпына келтіру және өтеу бойынша бухгалтерлік проводкалар:

1210 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» кредиті 1600 теңге («АА» компаниясының субшоты),

1290 «Күмәнді талаптар бойынша резервтер» шотының кредиті 1600 теңге,

содан кейін:

1030 шотының дебеті 1600 теңге

1210 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» дебеті 1600 теңге

Под управлением вообще понимается деятельность, направленная на выработку решений, организацию, контроль, регулирование объекта управления в соответствии с заданной целью, анализ и подведение итогов на основе достоверной информации.

Философская наука трактует управление как функцию организованных систем, которая обеспечивает сохранение их структуры, поддержания режима деятельности, реализацию их программ, достижения их цели. Управление присуще лишь сложным социальным и несоциальным динамическим системам, имманентным атрибутом которых есть самоуправления, то есть способность к приведению в порядок системы, приведения ее в соответствие к объективной закономерности, которая действует в данной среде, к оптимизации функционирования системы.

Управление является необходимой функцией общественной жизни. Его цель состоит в организации общей деятельности людей, их отдельных групп и организаций, обеспечении координации и взаимодействия между ними, а его суть — в осуществимые управляющего влияния на определенные объекты.

Соответственно, управление является целенаправленным, организующим и регулирующим влиянием людей на собственную общественную, коллективную и групповую жизнедеятельность, которая осуществляется как непосредственно (в формах самоуправления), так и с помощью специально созданных структур (государства, общественных объединений, партий, союзов, ассоциаций, фирм и т.п.).

Объектами управления могут быть биологические, технические, социальные системы. Одной из разновидностей социальных систем является система образования, функционирующая в масштабе страны, края, области, города или района. Субъектами управления системой образования в данном случае выступают Министерство а также краевые, районные отделы образования.

Главная задача управления — создать благоприятные внешние и внутренние условия для эффективной совместной деятельности людей, работающих в образовательном учреждении.

Такое понимание управления может быть раскрыто в следующих положениях:

> если рассматривать управление образовательными системами с позиций гуманитарного подхода, то предпочтение следует отдать мягким, косвенным (через создание соответствующих условий) способам управления;

> управление рассматривается не как командование, властвование, а как сложная и очень ответственная деятельность по обеспечению функционирования и развития образовательной системы;

> благоприятные условия для совместной деятельности людей могут быть созданы только на основе конструктивных отношений в коллективе образовательного учреждения; создание таких отношений — важная составляющая управленческой деятельности руководителя образовательного учреждения.

Понятие менеджмента предполагает в первую очередь ориентацию на интересы и потребности человека, взаимодействие управляющей и управляемой систем. Осмысление идей менеджмента, их перенос в сферу образования существенно дополняет теорию управления образовательными системами, позволяет придать ей новое качество и новое направление развития.

Менеджмент педагогический - комплекс принципов, методов, организационных форм и технологических приемов управления учебно-воспитательным и учебно-познавательным процессом, направленных на повышение его эффективности.

Дата добавления: 2014-01-07