Лазерлік принтерлер

Гранично допустимі концентрації шкідливих речовин у воді водойм господарсько-питного та культурно-побутового призначення

Речовина; ГДК, мг/дм^3
За санітарно-токсикологічним лімітуючим показником шкідливості	За загальносанітарним лімітуючим показником шкідливості	За органолептичним лімітуючим показником шкідливості
Анілін; 0,1	Аміак (за нітрогеном); 2,0	Бензин; 0,1
Нітрохлорбензол; 0,05	Тринітротолуол; 0,5	Залізо; 0,5
Арсен; 0,03	Диметилформамід; 10, 0	Гас; 0,1
Піридин; 0,2	Фенол (карболова кислота); 0,001	Нафта з високим вмістом сірки; 0,1
Бензол; 0,5	Кадмій; 0,001	Гексахлоран; 0,02
Поліакриламід; 2,0	Хлор активний; 0	Динітробензол; 0,5
Берилій; 0,0002	Капролактам; 1,0	Нафтові кислоти; 0,3
Роданіди; 0,1	Хлорбензол; 0,02	Дихлорбензол; 0,002
Гексаметилендиамін; 0,01	Кобальт; 0,1	Пікринова кислота; 0,5
Ртуть; 0,0005	Хлорофос; 0,05	Дихлорфенол; 0,002
Гексахлорбензол; 0,05	Мідь; 1,0	Пропілен; 0,5
Свинець; 0,03	Хром тривалентний; 0,5	Дихлоретан; 2,0
Нітрити, нітрати (за нітрогеном); 10,0	Нікель; 0,1	Сірковуглець; 1,0
Формальдегід; 0,01	Тіофос; 0,003	ДДТ; 0,1
	Цинк; 1,0	Скипидар; 0
	Чотирихлористий вуглець; 0,3
	Толуол; 0,5

[1] Пилипчук В.Р. Екологія: погляд у майбутнє//Юридичний Вістник України

[2] Андрейцев Ю.І. “ Екологічна експертиза, право та практика “

Лазерлік басушы құрылғылардың әрекеті электростатикалық көшіргіш құрылғылардың әрекет принциптерімен үйлес (2.4-сурет).

2.4.- сурет. Лазерлік принтердің функционалды құрылымы

Лазерлік принтердің негізгі конструктивті элементі болып айналатын барабан болып табылады, оның көмегімен бейнелер қағазға түсіріледі. Барабан жарықөткізетін жартылай өткізгіш арқылы жұқа қабыршақпен көмкерілген металды цилиндр түрінде болады. Әдетте мұндай жартылай өткізгіш ретінде мырыш тотығын пайдаланады. Барабан бетіне бір қалыпты таралған статикалық заряд таратылады. Ол үшін корондалған сым деп аталатын жіңішке сым немесе сетка қызмет етеді. Осы сымға оның айналасында коронна деп аталатын жарқырайтын иондалған область туғызатын жоғарғы кернеу беріледі.

Микроконтроллерден басқарылатын лазер, айналып тұрған айнадан шағылысатын жіңішке жарық сәулені генерациялайды. Бұл сәуле барабан бетіне түскенде, жанасу нүктелерінде барабанның беттік зарядтарын өзгертеді. Сонымен барабанда бейненің жабық копиясы пайда болады.

Келесі жұмыс адымында фотожинағыш барабанға тонер (ұсақ бояғыш шаңдар) түсіріледі. Статикалық зарядтың әрекетімен бұл ұсақ бөлшектер барабандағы экпозицияға түсірілген нүктелерге жеңіл тартылады және бейнені қалыптастырады.

Қағаз, беруші лотоктан тартылып алынады және валиктер жүйесі көмегімен барабанға жылжиды. Барабанның алдында қағазға статикалық заряд беріледі. Содан соң, қағаз барабан бетімен жанасады және өзіндегі статикалық зарядтың арқасында тонердің кішкентай бөлшектерін өз бетіне тартады.

Тонер, қағазда бекітілуі үшін қағаз қайтадан зарядталады және температурасы -қа жақын екі роликтің арасынан өткізіледі. Жеке баспа процессінен кейін барабан толық разрядталады, жабысқан артық бөлшектерден тазаланады және басудың келесі процессіне дайын болады.

Басқару құралдарымен басқару негізінен Epson және IBM фирмаларымен стандартталған командалар мен кодтардың көмегімен жүзеге асырылады. Принтерлер код ретінде қабылдайтын кез-келген принтерлер үшін кеңінен таралған командалар мен символдар ASII символдар кодының жиынтығынан алынған. Басқару жүйелілігі ESC (ASII-27 кодындағы мәні) арнайы символынан басталады.

Негізгі әдебиеттер: 1 [189-206]; 2[48-297]; 3 [345-352].

Қосымша әдебиет: 8 [287-312].

Бақылау сұрақтары:

1. Лазерлер принтерлер, топтастырулар;

2. Лазерлік басушы құрылғылардың жұмыс істеу принципі;

3. Термобасушы құрылғылар, жұмыс істеу пригципі;

4. Струиялық принтердің жұмыс істеу құрылымы.

Дәріс 3 тақырыбы. Сканердің түрлері, жұмыс істеу принциптері. Винчестер және құрылымы.

Сканердің негізгі мінездемесі

Оптикалық рұқсаттылығы – бір дюймге келетін нүктемен есептеледі (dots inch dpi). Мінездемедегі көрсеткіш бойынша рұқсаттылық үлкен болған сайын алынып отырған құжатыңыз соғұрлым анық болады.

Сканер таңдаған кезде

Офистерде сканерді тексттерді және күрделі емес суреттерді өңдеу үшін көп қолданылады. Бұндай жағдайда рұқсаттылығы 200-300 dpi болатын қара-ақ моделді сканер пайдалануға болады. Қысқа құжаттарды енгізу үшін қолдық сканермен жұмыс істеу қолайлы. Компьютерге енгізілетін суреттердің күрделілігіне байланысты рұқсаттылығы 300-600 dpi планшеттік сканерде тоқтауға болады. Үйге және офистерде ең оптималды таңдау 16.7 млн түсті қабылдай алатын сканер дұрыс.

Жоғарыда айтылған жағдайларда сканермен қатар қолданбалы бағдарлама және керекті қосылғыш шнурлар комплектте бар екенін ескеру қажет.

Мәтіндерді, суреттерді, слайдтарды, фотографияларды және т.б. графикалық түрде комьпютерге еңгізуге мүмкіншілік беретін құрылғыны сканер деп атайды. Сканерлердің әртүрлі үлгілерінің молдығына қарамастан, оларды бірнеше белгілері бойынша топтпстыруға болады: бейнелерді қалыптастыру (кодтау) тәсіліне, кинематикалық механизмнің типіне (жарық-сигнал және түпнұсқаның өз-өзіне салыстырғандағы түрлендіргіштің тасымалдау тәсіліне), еңгізілетін бейненің типіне, түпнұсқаның айқындық дәрежелеріне, аппараттық және программалық қамтамасыз ету ерекшеліктеріне. Басқаша айтқанда, сканерлердің топтастыру белгілерін түрде құрастыруға болады:

Бейнелерді қалыртастыру тәсілі

Сызықты

Матрицалы

Кинематикалық механизм

Қолды

Столға қоятын

Қиыстырылған (комбинированный)

Сканировать ететін бейненің типі

Қара-ақ

Жарты тондық

Түрлі түсті

Түнұсқаның айқындығы

Шағылушы

Айқын

Ақпараттық интенрфейс

Мамандандырылған

Стандартты

Программалық интерфейс

Мамандандырылған

TWAIN-бірге қосылатын

Бейнені қалыптастыру тәсілі. Бейнелерді сандарға ауыстыратын қазіргі заманғы құрылғылардың оқу технологиясы жарық сезгіш датчиктердің екі түрін қолдану негізінде жүзеге асырылады: аспаптардың зарядты байланысы бойынша (ПЗС-приборов зарядной свяью) немесе фотоэлектронды көбейткіштердің (ФЭУ-фотоэлектронных умножителей).

Кез-келген сканердің бөлінбейтін бөлігі болып аналогты-санды түрлендіргіштер (АЦП-аналого-цифровые преобразователи) болып табылады. Олар ПЗС немесе ФЭУ көмегімен алынатын, мәндері үздіксіз өзгеріп отыратын кернеулерді түрдің оттенкасына немесе сұрдың (серого) градациясына сәйкес келетін сандарға түрлендіруге арналған. Сканировать етілген бейненің сапасы сканерде қолданылатын АЦП-ның разрядтығына тікелей тәуелді. Қара-ақ (екідеңгейлі) сканерлерде осыған ұқсас түрлендірулерді кернеудің бекітілген мәнін сүймелдеушісімен салыстыра отырып компаратор орындайды.

ПЗС- ол көптеген титтей датчиктерден құралған, оларға түсетін жарықтардың қарқындылығын пропорцтонал электірлік зарядтарға түрлендіретін, қатты денелі электронды компонент. ПЗС-тің негізіне кәдімгі жартылайөткізгіш оны жарықтандыру дәрежесіне өткізгіштіктің өтуіне сезгіштігі қойылған. өтуінде жарықтануға тәуелді жылдамдығы азаятын заряд жасалынады. Заряд неғұрлым аз болса, соғұрлым диод арқылы үлкен ток жүреді.

Сканердің типіне байланысты ПЗС әртүрлі конфигурацияға ие болуы мүмкін. Ақпаратты сызықтық тәсіл бойынша оқығанда ПЗС-тің микродатчиктері кристалға бір сызықтың (үш проходты сканирования үшін) немесе үш сызықтың (бір проходты сканирования үшін) бойымен оналастырылады. Мұндай конфигурация құрылғыға негізгі аналогты бейнені барлық ені бойынша сұрыптау жүргізуге және толық жол ретінде жазып алуға мүмкіншілік береді. Бейнені қалыптастырудың осы тәсілі (3.1.-сурет), әдетте үлкен шенберде пайдаланушылар қол жеткізе алатын қолдық, планшеттік, роликтік және роекциялық сканерлерде қолданылады.

Жұмысты жүргізу тәртібі:

Негізгі әдебиет: 1 [126-140]; 3 [225-237].

Қосымша әдебиет: 1 334-336; [126-140].

Бақылау сұрақтары:

1. Сканердің түрлері;

2. Сканердің құрылымдық сұлбасын талдау;

3. Винчестердің сипаттамасын оқу;

4. Сканердің сипаттамасын оқ;

5. Сканердің жұмыс істеу қағидасын қарасыру.

Дәріс 4 тақырыбы. Көрсеткіш сұйық кристалды панелдер. Оверхед – көрсеткіштері, мультимедиялық көрсеткіштер (проектор)

Көрсеткішті құрылғыларда көрсетілетін кескіннің көзі ретінде арнайы элнектронды – басқарылатын модулятор қолданылады, оған РС видеоаппаратынан сигнал беріледі. Кинопленка немесе слайд сияқты, ол көрсетуші лампадан жарық ағынын модульдейтін, басқарылатын жарық фильтрі ретінде пайдаланылады.

Модулятордың орналасу орнына байланысты барлық компьютерлік көрсеткіштерді екі үлкен топқа бөлуге болады:

Әмбебап көрсеткіш жалпы тағайындалуы (оверхед- көрсеткіші), арнайы сыртқы модулятор – СҚ панель қолданылатын көрсеткіш көзі.

Енгізілген модуляторы бар мультимедиялы көрсеткіштер.

Кірісі ретінде тек... қолданылатын көрсеткіштер видеоаппаратура деп аталады. Құрылымы және жұмыс жасау принципі бойынша олар мультимедиялыға ұқсас келеді, бірақ оларда компьютерге қосылу мүмкіндігі қарастырылмаған.

Оверхед – көрсеткіші (Over Head Projektor – баста орналасқан жобалаушы) өз алдына қарапайым көрсеткіш болып табылады, онда көрініс қоректен бұрылған жобалаушы айна көмегімен экранға шығарылады. Көрсеткішті лампаның орнын ауыстыруына байланысты шағылдырғыш және сәулелегіш көрсеткіштер болып бөлінеді.

Шағылдырушы көрсеткіштер.

Шағылдырушы көрсеткіштер өз алдына азгобаритті құрылғы болып табылады, ол арнайы пленкаға жағылған кескіндерді көрсетуге арналған. Мұндай көрсеткіштердің көрсеткіш шамының қуаты аз болғандықтан олар СҚ-панельдермен қатар қолданылмайды.

Сәулелегіш көрсеткіштер

Сәулелегіш көрсеткіштерде көрсеткіш шамы құрылғы жұмыс бетінің астында оның негізінің ішінде орналасады. ұл жағдайда еріксіз салқындату мүмкін болғандықтан, шамның қуатыон есе үлкеюі мүмкін. Бұл кезде кескіннің қорегі ретінде тек мөлдір пленкаларды ғана емес, сонымен қатар өте мөлдір СК – панельдерін қолануға болады.

Мұндай РС видеоадаптерге қосылған панельді мөлдір пленканың орнына көрсеткіштің мөлдір жұмыс бетіне қойылады. Көрсеткіш шамынан арнайы фокустейтін линза арқылы өтетін жарықты СК-панелі сәулелейді және таралған линза рақылы көрсеткіш айнаға түседі. Кейбір сәулелейтін көрсеткіштерде көрсеткіш айнасының алдына кескіннің өлшемін 25 – 50ү дейін үлкейту үшін қосымша линзаның қойылу мүмкіндігі көрсетілген. СК – панель өзінің формасымен және өлшемімен жеке құрылғы ретінде көрсетілген (сур. 14.22) РС ГчЫеЪоок типті дисплейді еске түсіреді. Панельдің корпусында кескін параметрлерін басқаратын орган бар; жеткізу комплектіне әдетте дтитанционды басқару пульті кіреді (әдете инфра қызыл).

СК – панельдерінің түрлері

РС – ке қосылатын Оверхед – көрсеткішімен жасалынатын кескіннің сапасы СК – панелінің сипаттамасымен анықталады, олар жалпақ СК – монитолардың сипаттамасымен сәйкес болып келеді: өлшемі, максималды рұқсаты, шығаратын түстердің саны, жарықтығы және басқалар. Экранның рұқсатетілуіне байланысты келесі типті СК – панельдерді ажыратады (жақшада экранның максималды рұқсаты көрсетілген):

· УСА – панелі (640х480)

· ЗУСА – панелі (800х600)

· ХСА – панелі (1024х768)

· 8ХСА – панелі (1280х1024)

Видеожүйелердің жалпы қабылданған классификациясының тұрғысынан бұл дұрыс емес, себебі 640х480 жоғары рұқсаттамаларды 8УОА – рұқсаттамасы деп есептеу қабылданған. Көрсеткіш техникасында ХСА деген термин сақталған. Бұлай деп ІВМ фирмасының графикалық сопроцессоры бар және 1024х768 режимінде салыстырмалы үлкен жылдамдықпен қамтамасыз ететін видеоадаптерлерді атаған.

Үлкен емес аудиторияға есептелген, арзан УСА – панельдерде, экран ретінде О8ТЫ технологиясын қолдануға негізделген пассвті СК – матрицасы қолданылады; сапалы панельдерде активті ТРТ – экраны қолданылады.

СК – панелінің қосымша функциялары

Негізгі ережеден басқа – электр сигналының видеоадаптердан экрандағы кескінге түрленуі (оның келесі сыртқы үлкен экранға көрсетуі үшін), - СК – панельдердің қосымша қажетті мүмкіндіктері болуы мүмкін, мысалы, презентпцияларды жүгізу, оқыту кезінде:

· Дистанционды басқару (ДБ)

· Кескінді немесе оның фрагментін үлкейту мүмкіндігі

· «Нұсқау» функциясы; СК – панель өзінің экранында тышқан нұсқамасына ұқсас маркерді қалыптастырады, оның орналасуын ДБ пультінің көмегімен басқарады (қарапайым нұсқауды пайдалану қолайсыз, себебі оның көлеңкесі болады).

· «Қатыру» функциясы – экранда келесі кескінді сақтау және фиксациялау компьютерді немесе презентационды программаны дайындау уақытына келесі сюжетті көрсету (проектор кескінін өшірмей – ақ, РС экранындағы аудиторялық көрсетілімді оқтату үшін ыңғайлы).

· «Перде» функциясы – бір кескін келесімен баяу ауытырылады, астыдан жоғарыға немесе жоғарыдан астыға.

· Үнтаспаға немесе таспаға қосылу мүмкіндігі.

· Аудиокіріс және шығыс.

Осы панель қосылған СК – панельмен немесе компьютер жұмысымен басқару үшін дистанционды басқарылатын қарапайым инфрақызыл пульттан басқа дистанционды тышқанды да қолдануға болады. Кабельдің немесе радиоканалдың көмегімен компъютердің тізбектік портымен байланыстырылған адаптермен қосылады.тышқанның стандартты функцияларымен қатар мұндай құрылғылар әртүрлі пайдалы видеоэффектілердің пайда болуын мүмкін етеді, мысалы, презентация өткізу кезінде: кескіннің өлшемін үлкейту, қажет ақпаратты ерекшелеу және т.с.с.

Мультимедиялы көрсеткіштер

Мультимедиялы көрсеткіштерде көрсеткіш шам, СК – матрица және оптикалық жүйе біртұтастытықты құрайды және бір корпуста орналасады. Мультимедиялы көрсеткіштер слайдтарды немесе диафильмдерді көруге арналған қарапайым дипроекторларға ұқсайды, бірақ олардың құрылымы қиындау болып келеді.

Мультимедиялы көрсеткіштердің негізгі сипаттамалары

Көрсеткіш – бұл ең алдымен оптикалық аспап. Ол тек кескінді берілген рұқсатпен және бояу тақтайшасмен ғана қалыптастырмайды, сонымен қатар кескінді сұралатын жарықтықпен, қарама – қарсылықмен және қоюлықпен экранға шығарады. Рұқсаттама және бояу таяқшасы модулятордың сәйкес сипаттамаларымен анықталады. Көрсеткіштің көрсету құрылымы оның жарықтық параметрлерімен анықталады, олар құрылғының негізгі сипаттамалары болып табылады. Қорытындылап айтсақ, РС бағасынан 5-10 есе асатын көрсеткішті алу – бұл кескінді үлкен экранда коллективті көру мүмкіндігі.

Полисиликонды көрсеткіштер

Өте жарқын кескінді алуға болады, егер түсті бір ТРТ – матрицасының орнына үш монохромды матрицаны қоланса - әрбір негізгі түс үшін бір – бірден. Мұндай технология полисиликонды деген атқа ие болды. Полисиликонды матрицаның әрбір элементінде тек бір ғана жұқа қабықшалы транзистор бар, сондықтан оның өлшемі ТРТ – матрицасының элементтерінен қарағанда кіші (бұл кескіннің таза көрсетуіне әсер етеді). Полисиликонды көрсеткіштерде өлшемі шамамен 1,3 болатын миниатюрлі үш СК – матрицалары пайдаланылады. Әрбір матрица қызыл, жасыл және көк түсті монохромды кескінді қалыптастырады. Көрсеткіштің оптикалық жүйесі үш монохромды кескіндерді біріктірудіқамтамасыз етеді, соның нәтижесіндетүсті кескін пайда болады.

Полисиликонды көрсеткіштің түс бөлуші жүйесі екі дихронды {Т>\, В2) және кәдімгі (N1) айналарынан тұрады.

Дихронды (жарық бөлуші және жарықты таратушы) айналар бір түсті жарықты өткізеді, бірақ басқаша көрсетеді. Оның жұмыс жасау принципі интерференцияға негізделген, яғни жарықтық толқындардың бірігуі. Кәдімгі жағдайда дихронды айналар диэлектрикалық материалдан оған жұқа қабық жағылған,жақсы өңделген әйнекке ұқсайды.

Түс алмасу жүйесі

Түсті кескін үш монохромды кескінді бір – біріне қойып, түс алмасу жүйесінің көмегімен қалыптастырады, ол екі дихронды (ОЗ, Т>А) және бір қалыпты (N2) айнасынан тұрады. Үш монохромды кескінді біріктіру оптикалық жүйелердің барлық айналарының жазықтықта нақты орналасуын сұрайды.

Полисиликонды көрсеткіштер кескінді ТРТ – матрицасы негізіндегі проектордан қарағанда сапалы көрсетеді: кескінді ашық және қою түсті етеді. Бұл кескінді үлкен экранда көрсетуге мүмкіндік береді, сондықтан полисиликонды көресткіштерді конференц зал, кинотеатрлар сияқты жерлерде пайдаланылады. Одан басқа, үш бөлек СК – матрицалары жылулық режимінде біреуден қарағанда ынталы жұмыс жасайды. Сондықтан полисиликонды көрсеткіштер жұмысқа төзімді және сенімді.

Поляризация конверторы

Жоғарыда қарастырылған екі сұлбалар сәулелеутипінің проектілеріне жатады. Олардың бір қатерлі кемшілігі бар, ол кескіннің максималды ашықтығын принципиальды түрде шектейді. СК – ұяшық тек сызықты поляризациялы жарықты өткізгеннен кейін, ал көрсеткіш шам поляризацияланбаған жарықты сәулелейді, кейде 50ү шамның жарық ағынының қуаты СК – матрицасымен оның интенсивтілігін қыздыра отырып жұтылады. Осының арқасында, біріншіден, кескіннің ашықтығы төмендейді, екіншіден, көрсеткіш шамның қуаты көп шығындалады және көрсеткіштің жұмыс жасау мерзімі төмендейді.

Көрсеткіш шам және СК – матрицасының арасындағы белгіленген түсініспеушілікті шешу үшін поляризация конверторы орналастырылады. Мұндай конвертор жарық сәулесін екі құраушыға ыдыратады, олардың жазықтық поляризациясы 90⁰ –қа жылжытылған, ал содан кейін олардың біреусін 90⁰. Нәтижесінде СК – матрицасының ұяшықтарының поляризация жазықтығымен сәйкес келетін барлық жарықтық ағын бір поляризацияны қабылдайды. Тәжірибедеполяризациялау конверторын конденсаторларға орналастырылады. Зопу фирмасының жобасында мұндай конденсаторлар РВ5 мәнге ие болады (поляризацияланған сәулелерді ыдыратқыш). Рапозотс фирмасының аналогты конденсаторлары РСО деп аталады.

Бірақ бұл қабылдаулар сәулелегіш типті СК – көрсеткішінің екі басты кемшілігіе жоймайды – матрицаны және кескіннің салыстырмалы төменгі жарықтығын қыздырып. Тіпті РВ5 технологиясын және микролинзалы ерітінділерді пайдаланғанмен де матрицаның пиксельдер мөлдірлігінің жетіспеушілігіқуатты жарықтық ағындарды алуға рұқсат етпейді (сәулелі типті СК – проектілердің жарқтық ағыны әдетте 500-600лм аспайды).

Шағылдырғыш типті СК – көрсеткіштер

Қымбат профессионалды үлкен аудиторияларда жұмыс жасауға арналған СК- проекторларда басқа жұмыс принципі қолданылады: модуляцияға өтіп баражатқан емес шағылған жарықтық ағын ұшырайды. Нәтижесінде екі басты мақсатты шешуге болады, СК – матрицасын минимумға дейін қызуын түсіріп және қуатты жарықтық ағынға жетуге болады.

Шағылдырғыш СК – көрсеткіштерінің жұмыс жасау принципі 50-ші жылдарда пайда болған эйдофор жүйесіндегі қуатты жарықклапанды проекторлардан алынған. Шағылдырғыш бет ретінде бұл проектрлерде мөлдір жабымқақ сұйықтық қабықшасы пайдаланылады (май). Шағылған жарық ағынының модуляциясы осы беттің деформациясы арқылы оған электронды буданың құлауы көмегімен болды. Мұндай «сұйық» айна эксплуатациялауға қолайсыз болып келеді, сондықтан өндірушілер шағылған жарықтың модуляциялау әдісінің басқа жолын іздестірді.

Негізгі әдебиеттер: 1 [602-725].

Қосымша әдебиеттер: 2 [38-46].

Бақылау сұрақтары:

1. Көрсеткіштер түрлері. Жұмыс жасау принципі

1.Шағылдырғыш типті СК- көрсеткіштер

3. ТРТ – көрсеткіштерінің класификациясы

4. Мультимедиялық көрсеткіштер.

Дәріс 5 тақырыбы. Есте сақтау құрылғылары.

Компьютердің тұрақтандырылған жүйесінің негізінің бірі болып жады саналады. Процессормен тікелей байланысты жады құрылғысына келесілер жатады:

- Процессордың регистрлік есте сақтау құрылғысы(регистірлер);

- Кэш-жады, ақпарат көшірмесін сақтау қызметін атқарады;

- Негізгі жады (жедел, тұрақты, жартылай тұрақты).

Процессорда регистр деп аталатын, жадыда деректерді сақтайтын ұяшықтары сияқты ұяшықтары бар. Жады ұяшықтарына қарағанда, процессор регистрдің әр разрядын бөлек басқара алады. IP команда санағыш регистрі, INST команда регистрі, және де жалпы мақсатты регистрлері: АХ, ВХ, СХ, DX көрсетілген. Әр жалпы мақсатты регистрлер 8 бит көлемді екі бөліктен тұрады (бір байт). Жалпы мақсатты регистрлер ақпаратты уақытша сақтауға арналған. Біздің жағдайда 4 байттан тұратын команда регистрі көрсетілген. Команда санағыш ригестрі 16 разрядты ұзындығы бар және жадының бір ұяшығының адресін сақтауға арналған. Процессорды қосқаннан кейін, яғни қосу шинасында 1 сигналы пайда болған кезде, бастапқы адрестегі команда IP регистрлеріне көшіріледі. IP регистрлерінің деректері бірінші команда адресін көрсетеді. Ары қарай орындалып процессор әрекеті циклдық процесс болып табылады, екі этаптан тұрды. Бірінші этапта процессор IP регистірінде орналасқан адресті пайдаланып жадыдан командыны оқып, INST команда регитріне орналастырады. Екінші этапта процессор INST регитріндегі орналасқан команданы талдайды, оны дешифраторға беріп, орындайды. Команданы орындау кезінде оның байттық ұзындығы әдетте IP регистірінің құрамына қосылады. Нәтижесінде IP регистірінде команда пайда болады, оған процессор қайта қатынап және келесі циклдің бірінші этапы басталады.

Жады жүйесінің ең негізгі элементі кэш-жады болып табылады(ағылшын тілінен Cache-қор). Кэш жадысы деп процессордың жылдамдығын көбейту үшін енгізілген есте сақтау құрылғысын айтамыз. Ол процессор мен жедел (жүйелік) жады арасындағы ақпарат алмасу кезіндегі буферлік қор ретінде жұмыс атқарады, яғни процессор мен негізгі жады арасында берілетін ақпарат көшірмесін сақтайды. Кэш DRAM тектес жадының микро сұлбасына қарағанда тез жұмыс істейтін SDRAM (Statik Random Access Memory-статикалық жады) микросұлбаларында орналасқан. Процессор циклдік әрекетті орындаған жағдайда кэш-жадыдағы деректерді тез өңдейді. Бұл процессор деректерді өңдегенде, жедел есте сақтау құрылғысыдағы деректерді кэшке көшіру әдісі арқылы іске асады. Деректерді қайталап қарастырғанда, олар осы кэш-жадысынан ақпаратты алмастырып отырған кезде, негізгі жады жадыға тікелей қатынау құрылғысымен ақпаратты алмастыру үшін босатылады. Алғашында жүйелік тақшадағы орналасқан кэш-жадыны екінші деңгейге жатқызатын, себебі барлық процессорларда осы сияқты ұйымдастырылған, іштей енгізілген бірінші деңгейлік (Level 1) кэш-жадысы бар. Қазіргі процессорлардың моделінде екінші деңгейлік кэш-жадысы процессордың ядренде орналастырылады. Сондықтан мұндай жүйелердегі аналық тақшадағы кэш үшінші деңгейге (Level 3) жатады. Кэш-жадыларының сипаттамалары жады жүйесінің жұмысына көп әсерін тигізеді. Бірінші деңгейлік кэш-жады көбінесе ядр жиілігінде жұмыс істейді. Мұндай жадының көлемі аса үлкен емес 16-64 Кбайт. Бұларды адрестер мен деректер бойынша екіге бөледі. Екінші деңгейлік кэш-жадының көлемі әдетте үлкенірек болады. Мысалы, Xeon процессорларында Level 2 кэшінің көлемі 2 Мбайтқа дейін жетеді.

Жедел жадының көлемі кез-келген компьютердің негізгі парметрлерінің бірі болып табылады. Жедел жады немесе жедел есте сақтау құрылғысы программалармен өңделетін мәліметті уақытша сақтап және жинап отыратын жүйелік тақшадағы микросұлбалар жиыны. Бұл мәліметтер қажеттілігіне қарай процессормен жедел жадыдан оқылып және қайтадан сонда жазылуы мүмкін. Коьпьютер электрқоректендіу көздерінен ажыраған уақытта бұл мәліметтер толығымен жойылып кетеді. Сондықтан компьютерді қосқан уақытта бұл мәліметтерді жедел жадқа қайтадан енгізу керек. Мәліметтерді ұзақ уақыт сақтау үшін көбінесе магниттік, оптикалық немесе басқада цифрлік ақпарат жинақтаушылары қолданылады.

Қазіргі компьютерлерде көбінесе динамикалық жедел жадысы немесе DRAM (Dynamic Random Access Memory) қолданылады. Ол ақпараттың периодты жаңаруын қажет ететін микросұлбалардан құрылады. Бұл үрдіс жадыны регенерациялау деп атайды. Ол аналық тақшада орналасқан арнайы контроллер арқылы іске асырылады. Динамикалық жедел жады микросұлбалардағы мәліметтерді периодты регенерациялау біраз уақыт алады. Регенерациялау уақытында жадыдан мәліметтер оқу қателердің пайда болуына алып келеді. Сондықтан да ол компьютер жұмысындағы көп тараған қате болып есептелінеді.

Кез-келген компьютердің жадысы, соның ішінде жедел жадтың көлемі килобайт пен мегабайт арқылы өлшенеді. Ақпараттық көлемді өлшеудің және компьютердің жадысын бөлудің ең кіші өлшем бірлігі байт болып табылады. Байт бұл ақпараттың бит деп аталатын 8 кішкентай бірлігінің жиыны. Екілік жағдайдың мысалы «қосу»/ «өшіру» немесе 0 мен 1 арасындағы жағдай бір бит болады. Өлшеулердің байттық (немесе 8 биттік) құрылымы есептеуіш техниканың екілік жағдайда құрылғанына байланысты. Бір символды, мысалы, әріптер, цифрлар немесе белгілерді сақтау немесе беру үшін кем дегенде бір байт қажет. 1 килобайт-1024 байтқа, 1 мегабайт-1024 килобайтқа, 1 гигабайт-1024 мегабайтқа тең.

Алғашқы жедел жадтар бар жоғы 16 Кбайт көлмге ие болды. Кейінгі модельдер 640 Кбайтқа дейін жетті. Бұл MS DOS операциялық жүйесі басқара алатын ең үлкен көлем. Ал жады көлмін ұлғайту үшін, оны 16-64 Мбайтқа дейін ұлғайтуға мүмкіндік беретін арнайы ұлғайту тақшалары қолданылды.

Аналық тақшада жедел есте сақтау құрылғысының бөлек тағы да бір тұрақты есте сақтау құрылғысы (ROM-Read Only Memory) қолданылады. Ол электроқоректендіру көздеріне қосылғанда компьютерді қосатын және операциялық жүйені басқаратын жүйелік файылдарды жедел жадыға жүктейтін арнайы шифрланған командалардан тұрады. Тұрақты есте сақтау құрылғысына жазылған ақпаратты өзгертуге болмайды. Сонымен қатар ол жадыны өшірген кезде жойылмайды және энерготәуелсіз болып келеді. Ал жартылай тұрақты жады программаланатын тұрақты жадыға жатады. Оны өзгертуге болады және ондағы энергияға тәуелсіз сақталып тұрады.

Сыртқы жадылар

Сыртқы жады көп көлемді ақпараттарды, деректерді және т.б. мәліметтерді сақтауға арналған. Ақпаратты сақтау үшін энерготәуелді есте сақтау құрылғылары (жинақтаушылар) қолданылады. Олар жады элементтерін сыртқы қоректендіруге тәуелсіз сол қалпында сақтайды. Бірақ бұл ақпараттарды оқу, өзгерту және өшіру үшін мұндай жинақтаушыларды сәйкес интерфейске қосып, активизация жасау керек. Көптеген ақпарат жинақтаушылар компьютерге ғана емес, сонымен қатар тұрмыстық техникаларда қолданылады. Музикалық компакт-дискілер немесе сандық және бейнекамераларға арналған қатты корпусты жинақтаушылар бәрімізге таныс.

Қазіргі уақытта ақпарат жинақтаушылардың келесідей классификациялары бар қатты дискі алмалы магниттік жинақтаушылар (иілгіш дискілер, MicroDrive, PCMCIA- Disk, ZIP,JAZ, Orb, HiFd,LS-120);ықшамды қатты корпусты жинақтаушылар (CompactFlach, MemoryStick, xD Picture Card, Smart Media, SecureDigital/MultiMedia Card, USB-Driv); оптикалық жинақтаушылар (CD, DVD); магниттіоптикалық жинақтаушылар; ленталық жинақтаушылар.

Қатты дискілер дискаводы (Hard Disk Drive-HDD), барлық компьютерлерде орнатылады. Сондықтан ақпарат жинақтаушының ең көп тараған түрі қатты дискі болып саналады. Қатты диск компьютердің ішкі құрлысы болып тыбылады. Қатты дисктер дискетаға ұқсас. Оларда ақпарат сондай-ақ дискінің магнитті қабатына жазылады. Бірақта ол диск дискеталармен салыстырғанда қатты материалдардан жасалған, алюминийден (сондықтан Hard Disk деп аталады). Корпуста престелген алюминийден винчестердің келесі элементтері қосылған: басқарушы қозғалтқыш, ақпарат тасымалдағыштар (дискілер), оқу/жазу бастиектері және электроника. Егер дискета бір дисктен құралса, ал винчестор-бірнеше бірдей бір-біріне қабатталған дисктерден тұрады. Осы «топтағы» дисктердің санына HDD жадысының ауқымына байланысты. Оқу/жазу бастиектері дисководтың жұмыс бастиектеріне сәйкес болады. Әрбір диск үшін қадамдық-қозғалтқышпен позицияланатын және қозғалысқа келтіретін бастиектердің екеуі (қос бастиек) болады. Барлық бастиктер «гребенмен» орналасқан.

Бір бастиектің позициялануы міндетті түрде басқалардың да ұқсас орын ауыстыруын болдырады, сондықтан винчестердің логикалық құрлымы жайлы сөз болғанда жолы жайлы емес цилиндр туралы айтылады. Винчестер корпусының ішінде дискінің материалдарын шаңнан сақтайтын микрофильтр орналастырылған ауалы тесік бар. Осы тесік арқылы қоршаған орта мен дисковод арасындағы ауа алмасу жүреді. Ал басқа фильтр дискінің механикалық бөлімінің жұмысы нәтижесінде пайда болған бірліктерді жояды.

3,5 дюимдік форматты иілгіш дискінің дисководы (Floppy Disk Drive-FDD) қазіргі компьютер корпусында көбінесе қажеттіліктен емес әдет болғандықтан қойылатын сияқты. Бұданда күшті құрылғылар оның функцияларын иемденіп алады.

Оптикалық жинақтаушылар, әсіресе компакт-дискілер (Compact Disk-CD) таралымы бойынша қатты дискіден кейінгі екінші орын алады деуге болады. Қазіргі уақытта CD-ROM (CD-RW) жетегі жоқ компьютерлерді кездестіру қиын.

Магниттіоптикалық жинақтаушылар көп көлемді деректерді сақтаудың жоғарғы сенімділігін қажет ететін аймақтарда қолданылады. Көбінесе МС-дисководтары компьютерлік дизайн, бейнелерді өңдеу және т.б. аймақтарда қолданылады.

Ленталық жинақтаушылар бұл ақпаратты сенімді сақтауды қамтамасыз ететін құрылғы. Ол көбінесе компьютердің профессионалды тұтынушылар арасында көп қолданыс тапты. Стриметр магнитті лентадағы жинақтаушы және сандық қасиеттік магнитафон. Бұл магнитафондарда ақпарат жинақтаушыны сыртқы әсерден қорғайтын ленталық катриджді арнайы кассеталар қолданылады. Стримердің басты қасиетінің бірі ол-көп көлемді мәліметтерді немесе программаларды тез және тиімді сақтау мүмкіндігі. Сондықтанда стримерлер көбінесе өндірісте, банктерде және ғылыми әлемдерде ақпараттық резервтік архивациялау үшін қолданылады.

Негізгі әдебиет: 1 [45-53]; 3 [ 225-237].

Қосымша әдебиет: 1[61-73].

Бақылау сұрақтары:

1. Процессордағы ұяшықтар қалай аталады.

2. Hard Disk деп аталады.

3. Микропроцессорды қалай түсінесіз.

4. Ең қарапайым есте сақтау құрылғысы қалай орналасқан.

5. Есте сақтау құрылғысынан деректер қалай оқылады.

Дәріс 6 тақырыбы. Кэш-жады. Сыртқы кэш-жады. Винчестердің кэш-жадысы.

Кэш-жады винчестер мен материялық платаның жылдам жұмыс істеуіне әсер етеді. Мысалы, 33мГц тактілі жиілікті СРЫ жұмыстық циклы шамамен 33не-ге тең келеді. Осыдан процессор жадының сәйкес элементтерінен ақпарат жүйелік шинаға түскенше 2-3 цикл тоқтап, күтуге міндетті. Мұндай жағдай жүйенің өнімділігінің төмендеуіне әкеп соғады.

ОКАМ сияқты ақырын жұмыс істейтін қондырғы жұмысын келістіру үшін, сондай-ақ процессордың міндетті күту уақытын төмендету үшін жеке ауданда 8КАМ шағын схемада дайындалған жоғары оперативті жады.

Процессор мен жады (оперативті және сыртқы) арасында ақпаратаыстыру кэш-жады арқылы іске асады, яғни ақпараттар оперативті жадыдан бірінші кэш-жадыға жіберіледі, содан кейін процесормен оқылады. Ақпарат ауыстырудың бұл әдісінің бір жетістігі ол жадыға қайта жүгінгенде ақпараттарды ақырын жұмыс істейтін оперативті жадыдан оқуды талап етпейді, сондықтан ақпарат СРИ-ға тоқтаусыз өтеді. Бұл ақпараттар ағымының бағытын СРЫ-ға кэш-жадыға қажетті ақпараттардың бар-жоғын хабарлайтын кэш-контроллер іске асырады.

Кэш-жады негізгі үш элементтен тұрады:

· Кэш-жадының контроллері;

· Ақпараттар кэш-жадысы;

· Адрестер кэш-жадысы.

CРУ-дың тактілік жиілігінің ұлғаюына байланысты процессор мен сыртқы КЭШ-жадының арасындағы ақпараттық алмасу өнімділігін «тежеді». Жүйелік шинаға қарағанда үлкен тактілік жиілікпен жұмыс істейтін(двойная независимая шина) деп аталатын сыртқы КЭШ-жадына арналған жеке шина жасалынды.

Pentium Pro процессорлы компьютерлерде сыртқы КЭШ-жады платада емес, компьютерлердің ядросында орналасқан. Сондықтан КЭШ-жады мен СРТЛ арасындағы ақпарат алмасу процессор жиілігінде жүзеге асырылады. «Сыртқы КЭШ-жады» ұғымы ескіріп жаңа 2 дәржелі КЭШ-жады термині пайда болды.

Pentium 2 процессорлы компьтюерлерде 2-дәрежелі КЭШ-жады процессордың платасындағы картриджде орналасқан және процессордың тактілік жиілігінің жартысына тең тактілік жиілікте жұмыс істейді.

5КАМ элементтерінің орнына оған қарағанда жылдамырақ 8КАМ және С3ЯАМ жады элементтері қолданыла бастады. 2-дәрежелі КЭШ-жадының көлемі ұлғайды. Мысалы, Pentium 2 Xeon процессорындағы көлемі 2Мбайт құрайды.

2-дәрежелі КЭШ-жадының ядрода (немесе платада) орналасуы көп процессорлы жүйелерде өте ыңғайлы. Процессорлар құрылымна арналған 2-дәрежелі КЭШ-жадымен, жабдықталған платалардан КЭШ-жады болмайды.

Кэштелген жадының көлемі мүмкіндіктермен анықталады. Мысалы, Intel 430HX 128 Мбайтты оперативті жадының 64 Мбайты ғана кэштеледі.

Ішкі СР11 Кэш-жады.

Pentium және 8048G процессорларының базасында жүйе өнімділігін арттыру үшін осы процессорлардың жоғарыда сипатталған сыртқы КЭШ-жадысына 8-ден 64 Кбайтты сыйымдылық ішкі 1-дәрежелі КЭШ-жадында қосады. Оның міндеті – процессордың жұмысының жылдамдығы мен сыртқы КЭШ-жадының (2-дәрежелі КЭШ-жады) жұмысын үйлестіру.

Винчестердің Кэш-жадысы.

Деректер алмасу принципі қатқыл дисктен оқу/жазуда да қолданылады. Бұл жағдайда винчестердің КЭШ-жады дисктен деректерге жетудің уақытын синхрондауды деректер шинасының жылдамдығымен қамтамасыз етеді.

Дискті кэштеу процесінде деректер винчестердің өзінде орналасқан КЭШ-жадыға жазылады. Сондықтан оның деректерін механикалық санаудың қажеті жоқ. Винчестердің КЭШ-жадының сыйымдылығы, әдетте, 256-дан 2048 Кбайттқа дейін болады.

3КАМ элементтерін ұйымдастыру ЭКАМ элементтерінің жадын ұйымдастыруға ұқсас, тек 3КАМ жадысы регенерациялауды қажет етпейді. Атаудағы 3 әрпі 8шИС (статикалық) мағнасын береді. Егер 3КАМ оперативтік жады ретінде орнатылса РС жылдамдығын жоғарылатар еді. Бірақ 3КАМ микросүлбелерінің бағасы ОКАМ-нан жоғары болғандықтан, РС бағасы да айтарлықтай жоғарыс болады. ИКАМ-ға жету уақыты 60-тан 100 дейін, ал 3КАМ-ге жету уақыты 10-нан 15-ке дейін.

Сондықтан 3КАМ элементтерін тек арнайы кэштеу, 2-дәрежелі кэш-жады ретінде пайдаланылатын микросұлбалар.

ЗКАМ-ның кеш-жады ретінде қолданылуы 6-тарауда қарастырылған.

БКАМ сияқты ЗКАМ элементтері де уақытша жады болып табылады. Деректердің өзгермей қалуы үшін ток көзінен қорек келіп тұруы керек. ЗКАМ элементтері қолданатын ток аз, жадыдағы деректер 2 жылдай өзгеріссіз болады. (при наличии аккумулятора), тіпті компьютер осы уақытта бірде бір қосылмаса да.

Азупс ЗКАМ –Асинхронды ЗКАМ типті микро сүлбелері адрес шинасын, ақпараттарды және басқаруды қосатын ЭКАМ интерфейсіне ұқсас қарапайым интерфейсі болады. Осы уақытқа дейін осындай типті микросүлбелер статистикалық жады үшін стандартты болады.

Осы сияқты микросүлбелердің жету уақыты 12,15 немесе 20не құрайды. Бұл деректерді күту тактісінсіз (2-1+1-3) тек жүйелік шинада 33МГц-ге дейін СП1-ге деректерді оқуға мүмкіндік береді. Үлкенірек жиілікте уақыттық диаграмма 3-2-2-2 болады.

Зупс Вигег ЗКАМ – синхронды ЗКАМ уақыттық диаграммасы 2-1-1-1 50,60 және 66МГц жиілікті жүйелік шинада 8,5 жету уақыты қамтамасыз етеді. Статикалық жадының түрі покетной операцияға жақсы келеді және жүйелік шинамен синхрондалған.75МГц және одан жоғары жиілікте уақыттық диаграмма 3-2-2-2 болады.

Ұзақ уақытқа сақтауға арналған жады қандай жағдай болсада жоғалмауы керек болатын деректерді сақтауға қолданылады. Атаудағы МУ әріптері Non Yo Шие (уақытша емес) мағынасын береді. 1ҮУКАМ елементтері электірлік қорек көзін қажет етпейді және деректерді ұзақ уақыт сақтайды. Энергияға тәуелсіз жады компьютердің В108 карт росширения, конфигурации периорилейных устроств,пернетақтаның СКЭН –кодтарын сақтауға пайдаланылады.Энергияға тәуелсіз жадының бірнеше түрлері бар, олар ақпараттың қайта жазылуы бойынша жіктеледі және әртүрлі аудандарда қолданылады.Бір-ақ рет программалантын PROG-ға қарағанда ЕРКОМ микросүлбелерін COM немесе 6РТ – порт арқылы РС-ге қосылатын арнайы программалаушылар көмегімен қайта программалауға болады.

Жазылған ақпаратты өшіру микросүлбе корпусында болатын терезе арқылы өтетін ультракүлгін сәулесін қолдану арқылы жүзеге асады. Кейбір микросүлбелерде терезе болмайды, ақпарат рентген сәулелері арқылы өшіріледі. Сәулелену әсерінен барлық ақпарат бір уақытта өшіріледі. Жазба кез-келген ұяшықта байтпен электрлік сигналдар көмегімен жазылады. Жазбадан соң терезе жазылған ақпаратты қорғау мақсатында желімделеді.
Акпаратты жеткізу жылдамдығы (АЖЖ).Ақпаратты жеткізу жылдамдығы (ОТК)-бұл ақпараттар ақпарат тосушыдан компьютердің оперативтік жадына жеткізілетін максимальді жылдамдық.Бұл модель атуымен қатар жүретін СD-KОМ жетегінің маңызды сипаттамасы. Ақпаратты жеткізу жылдамдығы мен дисктің айналу жылдамдығы тығыз байланысты.СD-КОМ-ның алғашқы жетектері аудиокомпакт-дисктер сияқты ақпараттарды 150кбайт/с жылдамдықпен жеткізеді. АЖЖ келесі буынынын саны сол сияқты (150кбайт/с).Мұндай жетектер “2,3,4-кратной скоростью накопитель” деген атау алды. АЖЖ оқылатын ақпараттын типіне байланысты. Мысалы, ақпарат дыбыстық дисктен оқылса жеткізу жылдамдығы 150кбай т/с, ал егер деректер файлы оқылса,онда жеткізу жылдымдығы 300,450,600кбай т/с т.с.с. болады.Кейде СD-КОМ жинақтаушысына тұрақты жеткізу жылдамдығы көрсеткішіне қолданады.

“Кратность’’ термині дисктің бұрыштық айналу жылдамдығына емес,дисктің санаушы құрылғыға қатысты сызықтық жылдамдығына сәйкестелінген.Қатқыл диск жинақтаушысынан СD-ROM –ның маңызды айырмашылығы сол.Егер конструкторлардың алдындағы мақсаттарының бірі қатқыл диск жинақтаушысының орташа өнімділігін жоғарлату болса,онда СD-КОМ дисководтары АЖЖ тұрақтылығын талап ететін аудио техника үшін жобаланып жасалды.Осы уақытқа дейін СD-КОМ жетектерінде (магнитті диск жинақтаушыларына қарағанда) ақпаратты тұрақты сызықтық жылдамдық арқылы өлшеу әдісі қолданылды.

Негізгі әдебиеттер: 1 [45-59], [69-85].

Қосымша әдебиеттер: 3 [24-40];

Бақылау сұрақтары:

1. Кэш-жадының сипаттамасы;

2. Сыртқы кэш-жадының сипатамалары;

3. Кэш-жадының жұмыс істеу принциптері;

4. Жадының жұмыс жасау принциптері.

Дәріс 7 тақырыбы. Ақпаратты оқу құрылғылары. ЭЛҚ негізіндегі мониторлар, сандық мониторлар, монохромды мониторлар.

Компьютерлік ақпаратты көрсетудің маңызды құрылғысы–монитор. Видеостандарттардың көптеген түрлері болған сияқты, қазіргі күнгі мониторлардың да көптеген түрлері бар.

Қазіргі күнгі мониторлардың жұмыс жасау принциптері туралы сөз қозғамай тұрып, қазіргі күндегі мониторлардың негізгі түрлерін қысқаша атап шығайық. Принципі бойынша мониторларды негізгі екі үлкен топқа бөлуге болады:

· Электронды-сәулелі құбырлар негізіндегі кинеско деп аталатын мониторлар;

· Жазықпанельді мониторлар, сұйық кристалдар негізінде жасалған.

· Одан басқа мультимедиялық немесе презентациялық есептер шешімі негізінде жасалған құрылғылар.

· ДК-ға қосылатын проекционды құрылғылар;

· Көлемді бейнелерді формалау құрылғылары.

ЭСҚ негізіндегі монитолар.

Ақпаратты бейнелеудің кең қолданысқа ие болып отырған ол ЭСТ негізіндегі мониторлар. Мұндай мониторларды ңжұмыс жасау принциптері телевизордың жұмыс жасау принциптерінен айырмашылығы шамалы, электронды пушкадан шығатын электрондар жиыны люминоформен қапталған экранға түскеннен кейін оның сәулеленуін тудырады. Электронды жиынның жолында қосымша электродтар: электрон жиындарының интенсивтілігін және фокустеуші электродпен байланысқан, бейненің жарықтылығын қамтамасыз етумен байланысқан.

Кез келген текстік немесе графикалық бейне компьютер мониторының экраны люминофонның көптеген дискретті нүктесінен, яғни пиксель деп аталатын бейненің минималды элементі.Мұндай мониторлар растрлі деп аталады. Бұл жағдайда электронды сәуле барлық экранды сканирлеп, онда жақын орналасқан оралма жолдар түзеді. Сәуленің жолмен қозғалу мөлшеріне қарай модуляторға берілетін видеосигнал өзінің жарықтылығын өзгертіп, экранда көрінетін бейнені келтіреді.

Егер телевизордағы жарықтылықты басқаратын видеосигнал аналогты болса, яғни деңгейі және уақыты бойынша үзіліссіз болса, онда ДК-ң мониторларында ол аналогты да, сандық та видеосигнал ретінде қолданыла алады. Осыған орай ДК мониторларын аналогты және сандық деп бөлінеді. ДК үшін тарихи алғашқы мониторлар болып сандық мониторлар қолданылды.

Сандық мониторлар

Сандық мониторларды басқару екілік сигналдармен жүзеге асады. Олар тек екі мәнге ие бола алады: логикалық 1 және логикалық 0 («ие» және «жоқ»). Логикалық бірлік деңгейіне 5В кернеу сәйкес, ал логикалық нольге - 0,5 В кернеу. Мұндай «1» және «0» транзисторлы-логикалық негізіндегі микросхемалардың стандартты серияларында кеңінен өріс алғандықтан сандық мониторларды ТТЛ –мониторлары деп атайды. Алғашқы ТТЛ – мониторлары монохромды болды, кейінгі моделдері – түрлі-түсті болды.

Монохромды сандық мониторлар

Бұл топқа басқару сигналдары, кейде-ЕОА стандартты графикалық карталарға негізделеді. Монохромды деген сөздің өзінен – ақ белгілі экрандағы нүкте тек ашық немесе қара түсті болуы мүмкін. Ерекше жағдайда сонымен қатар жарықтылығымен ерекшеленуі мүмкін.

Негсие5 мониторы бейнені 728*348 шешімімен ашық және қара түсінде береді. Оның экранының растры трек РС-ке қосылғаннан кейін ғана пайда болады. Бұның осылай болуына себеп, монитордың орам блогы ауытқу жүйесі үшін тек видеоадаптердің сыртқы синхроимпульсі болған жағдайда ғана сигналдарды генерациялайды.

Монохромды монитордың ЭЛТ-сынды тек бір ғана электронды пушкасы бар, ол түрлі-түсті ЭЛТ-дан кішкентай, соған орай Негси1е5 мониторлары өлшемі кішкентай және де басқа мониторларға қарағанда жеңіл болып келеді. Одан басқа, монохромды монитор түрлі-түсті мониторларға қарағанда (15 кВ 21-25 кВ-қа қарсы)төменгі анодты кернеумен жұмыс жасайды. Сол себепті оның тұтынатын қуаты әлдеқайда төмен (түрлі-түстіде 80-90 Вт-тың орнына 30 Вт). Бұл мәндер корпустың монитордың келесі бетінде көрсетіледі.

ТТл мониторларын сонымен қатар аналогты мониторлардан ДК-ға қосылғыштары санымен айыруға болады. Онда екіразрядты 9-контактты штекері, ал аналогтыда үш разрядты 15-контактты штекер болады.

Түрлі-түсті сандық мониторлар

Түрлі-түсті мониторлың кинескобы бір емес, үш электронды қызылға КЕф, жасылға және көкке Шил пушкаға ие, бөлек басқарулары бар, оны сонымен қатар КОВ-мониторлары деп те атайды.

Қазіргі күнгі аналогты мониторлар да КСВ-мониторлары болып келетінін айта кеткен жөн. КСВ-мониторы деген ұғым тек негізгі түстер сигналы мониторға тәуелсіз үш бөлек проводтармен жалғанып,сол кездегі сигнал сипаты ешқандай роль атқармайды.Бұл термин мониторлардың бұдан бұрынғы түрлі-түсті мониторлардан ажырату үшін енгізілген болатын. Оларды басқару телевизорлар сияқты жарықтылық және түстілік туралы ақпараты бар видеосигнал сияқты бір проводпен беріледі. Мұндай видеосигналды ССА видеоадаптерлері құрастырады, сол үшін онда арнайы КСА типтес ажыратқышы бар.

Сандық КСВ мониторлар ССА жәе ЕСА стандартты видеокарттарға қосу үшін арналған. Әр монитордың палитрасының өлшемі электронды пушканы басқаруға қолданылатын екілік сигналдар санымен анықталады.

Видеосигнал ССА мониторына 4 проводпен беріледі: үш негізгі (К,С,В) және бір қосымшасы. 1сигнал үш пушканың интенсивтілігін біруақытта өзгертеді. Бұл жағдайда 2⁴=1 б түстерін көрсететін 1КСВ түсті моделі туралы айтылады.

Ал ЕОА мониторына сигнал алты провод бойынша беріледі: үш негізгі сигналдар (К,С,В) және үш қосымша {г, $, Ь) түрлі-түсті. Олар әр пушканың интенсивтілігін жеке-жеке реттейді. Ол 2⁶=64 түсін бейнелей алады. Алайда оның мүмкіншіліктері ЕСА видео жүйесінде тек бір бөлігі ғана қолданылады. Видеожадылардың көлемі шектелгендіктен түсті кодтау пикселі 4 биттен көп болмайды, соған орай бір уақытта тек 16 түс ғана бейнелеуге болады.

Түрлі-түсті КСВ-мониторлар түрлі-түсті түстерден басқа монохромды жұмыс режимін де қолдайды. Ол сұр түстін 16 градациясын қабыдайды. Сандық КСВ-мониторлар Негси1ез мониторларына қарағанда шешімділігі төмен болып келеді.

Қазіргі уақытта сандық мониторлар өте сирек кездеседі, себебі қазіргі күннің сапа талабы мен өлшемдері, сонымен қатар эргономикалық қасиеттері ешқандай сынауды көтермейді. Оларды адам денсаулығына зия, әсіресе көзге зиян екенін айтуға болады.

Аналогты мониторлар

Бұл жағдайда УСА және одан да жоғары стандарттардағы видеокартпен жұмыс жасайтын мониторлар жайлы сөз қозғалады. Олар 480 пиксель және одан да жоғары шешімдерді қолдайды.

Аналогты видеосигналға көшудің негізгі себебі сандық монитордың палитрасының шектелгендігі. Екілік видеосигналды қолданғанда палитра шешімдері түстер санын көбейту арқылы ғана болады, бірақ бұл жол сонымен тоқтайды; егер кабельде проводтар санын әлі ұлғайтуға мүмкін болса, онда басқарушы электронды пушканың электродтар санын ұлғайтуға болмайды. Мыс: егер сандық мониторда Тше Союг режимін алғымыз келсе, онда әрқайсысында8 модулятор болатын үш электронды пушкасын жасау қажет. Ал оны жасау мүмкін еместігі айдан анық.

Нәтижесінде өндірушілер сандық емес, орнына аналогты сигналды пайдаланатын болды. Ол 0-ден 0,7 В-ке дейінгі диапазонда кез-келген мәнді қабылдай алады. Бұл шамалар шексіз көп болғандықтан аналогты монитордың палитрасы да шексіз. Видеоадаптер видеосигналдың тек шекті градациясын ғана қамтамасыз ете алады, нәтижесінде ол барлық видеожүйенің палитрасын шектейді.

Сандық мониторлар сияқты аналогты мониторлар да түрлі-түсті және монохроматты бола алады. Түрлі-түсті монитор монохромды ржимде жұмыс жасауы мүмкін. Түрлі-түсті мониторлар әрине көп тарап, өріс алған, алайда, монохромды аналогты мониторлар да сұранысқа ие, себебі олар түрлі-түсті мониторарға қарағанда бірқатар артықшылықтары бар: өлшемдерінің және энергия жұмсауы кішкене болуы, құнының төмендігі, бейнелеу тездігі жақсы

Дата добавления: 2014-10-17