Вопрос23:сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове xVI-XVIII ст

ВОПРОС№22 Знешняя палітыка РП. Войны.

Першай вайной Рэчы Паспалітай была Лівонская. У падзеле Лівоніі пачынаюць праяўляць зацікаўленасць: Швецыя, Польшча, ВКЛ, Данія і Расія. Згодна з пагадненнем паміж Расіяй і Лівонскім Ордэнам ордэн абавязваўся не заключаць дагавораў з Польшчай. Але ён парушае гэта пагадненне. Гэта падштурхнула Івана Грознага пачаць у 1558 г. ваенныя дзеянні супраць Лівоніі.У выніку Лівонскай вайны аказалася спустошанай і зруйнаванай паўночна-усходняя частка Беларусі, загінула шмат насельніцтва, знішчаны культурныя каштоўнасці.Да актыўнай рускай палітыкі феадалаў падштурхнула “смута” ў Расіі. Таксама спрыяльныя ўмовы для правядзення актыўнай рускай палітыкі склаліся і ў тым, што памёр брат цара Дзмітрый. У ролі самазванца выступіў беглы манах.Праз год падман пачаў выкрывацца і масквічы зверглі Лжэдзмітрыя з прастолу. Праз некаторы час з’яўляецца новы Лжэдзмітрый, які нібыта ў другі раз цудам выратаваўся ад смерці. На дапамогу яму прыходзяць атрады польскіх магнатаў. Але ж і ён пацярпеў паражэнне.У 1609 г. польскі кароль Жыгімонт III распачаў адкрытую інтэрвенцыю супраць Расіі.Масква апынулася ў руках інтэрвентаў.У 1611 г. у Ніжнім Ноўгарадзе ствараецца народнае апалчэнне супраць інтэрвентаў. У кастрычніку 1612 г. апалчэнцы вызвалілі Маскву. У 1613 г. на расійскі прастол быў абраны Міхаіл Раманаў.Вайна 1654–1667 гг. – гэта нацыянальна-вызваленчая барацьба беларускага народа супраць польскіх паноў і каталіцкай экспансіі за ўз’яднанне з Расіяй. Амаль адразу былі заняты 33 гарады.Летам 1655 г. амаль уся Беларусь была занята рускімі войскамі.Не абмінула Беларусь і Паўночная вайна (1700–1721). Данія, Расія, Саксонія і Рэч Паспалітая заключылі саюз супраць Швецыі.Ваенныя дзеянні распачаў Аўгуст II. Праз некаторы час Данія церпіць параженне ад Карла XII.Пасля адной бітвы пад польскім горадам, дзе рускія атрымалі перамогу, галоўныя шведскія войскі накіраваліся на Беларусь. Пры набліжэнні шведаў беларускае насельніцтва хавала збожжа, жывелу. Шведскае войска галадала.Бітва паміж Левенгаўптам і Пятром І, які ўзначальваў атрад з 12 тыс. чалавек, адбылася 1708 г. Шведы пацярпелі паражэнне.Генеральная бітва Паўночнай вайны пачалася 27 чэрвеня 1709 г. наступленнем шведаў пад Палтавай. Руская армія атрымала бліскучую перамогу.Беларусь у выніку вайны страціла 700 тыс. жыхароў, многія паветы былі спустошаны.Такім чынам, войны Рэчы Паспалітай у другой палове XVII – XVIII ст., якія закранулі і Беларусь, не прынеслі і не маглі прынесці якіх-небудзь здабыткаў.

Напярэдадні Люблінскай уніі на Беларусі пражывала 1 800 тыс. жыхароў, якія па свайму сацыяльна-эканамічнаму становішчу адносіліся да трох саслоўяў: шляхты, сялян, мяшчан. Шляхецкае саслоўе дзялілася на групоўкі. Найбольш буйнымі былі магнаты. Яны складалі сенатарскае саслоўе і валодалі ў большасцю сялянскіх гаспадарак.Самай шматлікай была група дробнай шляхты, але ў яе руках былі толькі 28% сялянскіх гаспадарак.У сярэдзіне XVI ст. шляхта, як ваенна-служылае саслоўе, пачынае разлагацца знутры: шукала багацця праз рамяство і гандаль. У 1633 г. сейм абвясціў, што не толькі шляхціч, але і яго нашчадкі назаўсёды будуць пазбаўлены шляхецкіх правоў за гандаль ці шынкарства.Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.

ВОПРОС№24:Политический кризис РП, попытки реформирования. Разделы РП и присоединение Бел земель к Российской империи.

На фоне эканамiчнага развiцця еурапейскiх краiн у XYII-XYIII ст.Рэч Па-

спалiтая выглядала застылай у летаргiчным сне.Узровень канца XYI ст.застау

ся вышэйшай адзнакай гаспадарчай i ваеннай магутнасцi краiны.Каб рушыць па

перад - патрэбны рэформы у грамадстве:палiтычныя,ваенныя,эканамiчныя.Неаб-

ходнасць была i у канцынтрацыi улады у руках манарха-дыктатара.Шляхта ж не

жадала паступiцца сваiм усеуладзем,якое перарастала у разгул анархii.Воль-

ны Сойм "дзякуючы" "лiберум вета" стау недзеяздольным.

Такое становiшча у Рэчы Паспалiтай старанна апекавалi суседзi:Прусiя,Ау

стрыя i Расiя.Iм было выгадна мець суседам слабую краiну. Але з 60-х гадоу

XYIII ст. у Польшчы "РП" пачала праводзiцца iнтэнсiуная рэфармацыйная дзей

насць.Дзякуючы рэформан Тызенгауза на пауночным захадзе Беларусi з'явiлася

значная колькасць мануфактур,скасоуваецца шэраг прывiлей шляхты,арганiзуец

ца i працуе "адукацыйная камiсiя". У 1764 г. было уведзена абмежаванне на

ужытак права "лiберум вета",але ужо гэтыя рэформы прывялi да незадаволенас

цi з боку магнатау якiя iмкнулiся як i раней панаваць у краiне. Грамадства

аказалася расколатым на варожыя групоукi,якiя шукалi падтрымкi у больш моц

ных суседзяу:Расii,Аустрыi,Прусii.З дапамогай апошнiх пачалi стварацца кан

федэрацыi "узброенныея арганiзацыi": у 1767 г.у Слуцку i Тарунi (Расiя i

Прусiя).У адказ на гэта была створана канфедэрацыя у Бары (Украiна 1768г)

Пачалiся межусобныя войны.Расiя для абароны праваслауных увяла 40 тыс.вой-

ска,якое i разбiла барскiх канфедэратау у 1771 годзе.Пасля гэтых падзей ад

бываецца у 1772 годзе першы падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшла Усход-

няя частка Беларусi з гарадамi Полацк,Вiцебск,Ворша,Магiлеу,Рагачоу,Гомель

Але нават гэта трагiчная падзея не астанавiла варагуючыя магнацкiя гру-

поукi.Выратаваць Рэч Паспалiтую магла толькi цэнтралiзацыя.Такая спроба бы

ла зроблена 3 мая 1791 года, падчас прыняцця канстытуцыi Рэчы Паспалiтай -

першай у Еуропе. Канстатуцыя 3 мая заклала асновы вываду Рэчы Паспалiтай з

палiтычнагу крызiсу i ставiла яе на шлях буржуазнага развiцця. Але час рэ-

фармавання быу упушчаны.Ды гэтыя мерапрыемствы выклiкалi незадаволенасць у

Расii Аустрыi i Прусii.У сярэдзiне мая 1792 года Расiя накiравала у Поль-

шчу 100 тыч. войска.Пад час баявых дзеянняу войскi Рэчы Паспалiтай панеслi

паражэнне Опсай,Мiрам,Зельвай,Бярэсцем.Рэч Паспалiтая капiтулiравала, кан-

стытуцыя 1791 года была адменена.А у студзенi 1793 года Прусiя, Аустрыя i

Расiя ажыццявiлi другi падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшлi землi Бела-

русi па лiнii Друя-Пiнск.Стала зразумела,што ад канчатковага падзелу Рэчы

Паспалiтай можа выратаваць рашучае супрацiуленне аб'яднанага грамадства.

Паустанне 1794г. на чале з Тадэвушам Касцюшкам давала для гэтага апошнi

шанс.Але атрады Касцюшкi не вытрымалi удары рускiх войск на чале з Сувора-

вым.6 лiстапада 1794 года рускiя войскi занялi Варшаву.Паустанне было раз-

громлена,чакаць выратавання Рэчы Паспалiтай цяпер не было адкуль.

У кастрычнiку 1795 года Расiя,Прусiя, Аустрыя ажыццяуляюць трэцi падзел

Рэчы Паспалiтай.Па iм уся тэрыторыя Беларусi была далучана да Расiйскай iм

перыi.Сяляне,гараджане спакойна успрынялi далучэнне да Расii.Новыя парадкi

заусёды неслi у сябе надзею на лепшую будучыню,на мiрнае жыццё.

Дата добавления: 2015-05-26