Беларусь у пачатку Другой сусветнай вайны. Уключэнне Заходняй Беларусi у склад БССР

З сярэдзіны 30-х гг. свет стаў ўцягвацца ў новую вайну. Грамадзянская вайна ў Іспаніі, агрэсія Італіі супраць Эфіопіі, Японіі супраць Кітая, далучэнне Аўстрыі да Германіі, затым Мюнхенская змова, у выніку якога Чэхаславакія знікла з карты Еўропы. У канцы 1938 г. Германія пачала дыпламатычнае наступ на Польшчу, стварыўшы Данцыгскі крызіс. Праваліліся перамовы аб калектыўнай бяспецы ў Маскве. У гэтых умовах 23 жніўні 1939 года ў Маскве быў падпісаны пакт аб ненападзе паміж СССР і Германіяй. Да яго быў прыкладзены сакрэтны пратакол, якая размяжоўвае сферы ўплыву Германіі і СССР. Заходняя Беларусь і частка Польшчы на ​​ўсход ад рэк Нарва, Вісла, Сан, а таксама Фінляндыя, Эстонія, Латвія і Бесарабія ўвайшлі ў сферу ўплыву СССР.

1 верасня 1939 г гітлераўская Германія напала на Польшчу. 3 Верасень Францыя і Англія абвясцілі вайну Германіі. Пачалася Другая сусветная вайна. Да сярэдзіне верасня фашысцкія войскі занялі амаль усе жизненноважные цэнтры Польшчы, 14 верасня атачылі Брэст, 15 верасня ўпаў Беласток. 17 верасня Чырвоная Армія перайшла савецка-польскую мяжу. Да верасня 25 Заходняя Беларусь была цалкам занятая Чырвонай Арміяй. Ужо 22 верасень генерал Гудэрыян і камбрыг Крывашэін на галоўнай вуліцы Брэста прынялі парад германскіх і савецкіх войскаў, затым савецкія войскі былі адведзены за Буг. 28 верасня ў Маскве быў падпісаны дагавор паміж СССР і Германіяй аб дружбе і межах, па якім ўсталёўвалася новая Заходняя мяжа Савецкага Саюза па так званай «лініі Керзона». У сакрэтным дадатковым пратаколе была зафіксаваная дамоўленасць аб уваходжанні тэрыторыі Літвы ў сферу ўплыву СССР у абмен на Люблінскае і частку Варшаўскага ваяводстваў, якія траплялі ў сферу ўплыву Германіі. 10 кастрычніка 1939 года, па рашэнні ўрада СССР, Літве былі перададзены Вільня і Віленскае ваяводства, і летам 1940 г. - Свянцянскага і Гадутишский раёны, частка Астравецкага, Ашмянскага і Свірскага раёнаў.

Большасць сялян, рабочых, рамеснікаў, інтэлігенцыі Заходняй Беларусі сустракала Чырвоную Армію як вызваліцель. Верасень 20 ЦК Кампартыі Беларусі склаў спісы працаўнікоў для часовых упраўленняў, былі падабраныя на кіруючыя пасады партыйныя, савецкія і гаспадарчыя кадры. Гэтыя людзі не ведалі мясцовага ўкладу жыцця, звычаяў, мовы, а таму не карысталіся даверам мясцовага насельніцтва. Ва ўсіх гарадах і паветах былі створаны часовыя кіравання, у вёсках - сялянскія камітэты з мясцовых актывістаў, прадстаўнікоў Чырвонай Арміі і дасланых з усходніх раёнаў камуністаў і камсамольцаў. Яны наладжвалі працу прамысловых прадпрыемстваў, медыцынскае абслугоўванне насельніцтва, адкрывалі школы.
1 кастрычніцкай 1939 года Палітбюро ЦК ВКП (б) прыняло пастанову «Пытанні Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны», якім абавязвала склікаць Украінскі і Беларускае Народныя сходы. 22 кастрычніка 1939 года ў Заходняй Беларусі былі праведзены выбары ў Народны сход. 28-30 кастрычніка ў Беластоку адбыўся Народны сход Заходняй Беларусі. Яно прыняло дэкларацыю аб устанаўленні Савецкай улады на ўсёй тэрыторыі Заходняй Беларусі, канфіскацыі памешчыцкіх зямель, нацыяналізацыі банкаў і буйной прамысловасці. Сход прыняў дэкларацыю аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад СССР і БССР і абрала паўнамоцную камісію, якой даручалася перадаць Вярхоўнаму Савету СССР і Вярхоўнага Савета БССР яго рашэнні. 2 лістападзе 1939 г. сесія Вярхоўнага Савета СССР і 12 лістапада сэсія Вярхоўнага Савету БССР прынялі законы аб уключэнні Заходняй Беларусі ў склад СССР і ўз'яднанне яе з БССР.

У лістападзе-снежні 1939 г. былі нацыяналізаваны не толькі буйныя і сярэднія прадпрыемствы, але і частка дробных, што супярэчыла рашэнням Народнага сходу Заходняй Беларусі. Абнаўляліся і рэканструяваліся прамысловыя прадпрыемствы, будаваліся новыя фабрыкі і заводы. Аб'ём прамысловай прадукцыі ў параўнанні з 1938 г. вырас у 2 разы. У дачыненні да кулацтва праводзілася палітыка абмежаванні. З Заходніх абласцей органамі НКУС у ўсходнія раёны была выселена частка заможнага сялянства. Але ў большасці раёнаў высяленне не праводзілася. У Заходніх абласцях была створана савецкая сістэма сацыяльнага забеспячэння, уведзена бясплатнае медыцынскае абслугоўванне насельніцтва, адкрыта шмат паліклінік, бальніц. У 1940-1941 навучальным годзе дзейнічала 5958 агульнаадукацыйных школ, 5 інстытутаў, 25 сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў. Адначасова з мерапрыемствамі па пашырэнні сацыяльнай базы новай улады рэпрэсіўны апарат сталінскай дыктатуры ўзмоцнена «вычышчаюцца ворагаў народа», «выкараняў перажыткі і іншадумства сярод насельніцтва». У канцы верасня 1939г. былі арыштаваныя, а затым рэпрэсаваныя шэраг беларускіх дзеячаў нацыянальна-вызвольнага руху - А. Луцкевіч, В. Багдановіч, А. Станкевіч, І. Пазняк і інш. У 1939-1941 гг. на тэрыторыі Заходніх абласцей дзейнічалі польскія падпольныя арганізацыі «Саюз барацьбы за незалежнасць Польшчы", "Саюз узброенай барацьбы", "Саюз польскіх патрыётаў», «Стральцы» і інш Яны вялі антысавецкую прапаганду, стваралі таемныя сховішчы зброі.

Дата добавления: 2015-06-25