Эпоха Асветніцтва ў Еўропе і ў Беларусі

Адмоўнае

1. Пасля ўваходжання ў склад Расіі было ліквідавана самакіраванне ў гарадах;

2. Уводзілася падушная сістэма падаткаабкладання;

3. У выніку падараванняў рэзка скарацілася колькасць дзяржаўных сялян;

4. Уводзілася рэкруцкая павіннасць;

5. На тэрыторыі Беларусі насаджаліся ваенныя пасяленні;

6. Урадам праводзілася прадваранская палітыка;

7. Праводзілася палітыка русіфікацыі і паланізацыі мясцовага насельніцтва па прынцыпу: сяляне гэта рускія, шляхта гэта дваране;

8. Была ліквідавана вуніяцкая царква.

У выніку далучэння беларускіх зямель да Расійскай імперыі тут пашырылася і замацавалася прыгонніцтва, паскорылася эканамічнае развіццё, а палітычнае і культурнае жыццё пераарыентавалася ў усходнім накірунку.

Мэта Асветніцтва састаяла ў крытыцы рэлігійных забабонаў, у барацьбе за верацярплівасць, свабоду навуковай думкі, за розум супраць веры, за даследаванні супраць аўтарытэта.

Ідэйнай асновай змен у жыцці стала ідэалогія Асветніцтва. XVIII ст. у Еўропе называюць таксама эпохай Асветніцтва.

Філасофскай асновай светапогляду эпохі Асветніцтва быў рацыяналізм. Асветнікі тых часоў разглядалі розум як найбольш важную характарыстыку чалавека, як найбольш яскравае праяўленне ўсіх яго якасцей: свабоды, актыўнасці, ініцыятывы і г.д. Чалавек як разумная істота прызваны перабудаваць грамадства на разумнай аснове.

Найбольш яскрава, у класічнай форме, ідэалогія Асветніцтва развівалася ў Францыі. Французскае Асветніцтва XVIII ст. аказала значны ўплыў не толькі на прыватна Францыю, ала і на шэраг іншых краін.

Характэрныя рысы эпохі Асветніцтва, яе праблемы і сам чалавечы тып асветніка ярчэй за ўсё увасобіліся ў творчасці і жыцці Вальтэра (1694 - 1778). Ён увайшоў у гісторыю культуры як фізік і псіхолаг, магутны палеміст, сатырык, публіцыст. Ён узняў званне журналіста, літаратара, вучонага на вышыню, невядомую феадальнаму грамадству.

Жан-Жак Русо (1712 - 1778) у трактаце “Аб грамадскай дамоўленасці” абаснаваў права народа на звяржэнне абсалютызму.

Значнае развіццё асветніцкі рух атрымаў у Англіі. Адны з асветнікаў імкнуліся перавыхаваць людзей праз мараль і вельмі асцярожна азначалі недахопы сучаснага ім палітычнага строя Англіі (Джозеф Адзісон, Рычард Стыль, Колі Збор). ншыя (Джонатан Свіфт, Джон Арбетнот) імкнуліся прааналізаваць недахопы і іх прычыны ў грамадстве.

У асноўных рысах палітычная праграма англійскага Асветніцтва была сфармулявана яшчэ ў XVII ст. філосафам-матэрыялістам Джонам Локам (1632 - 1704) – стваральнікам ідэйна-палітычнай дактрыны лібералізма (замацаванне асноўных правоў і свабод грамадзян у законах, прадстаўнічае праўленне, рэлігійная цярпімасць, недатыкальнасць уласнасці).

Асветніцтва ў Германіі ўяўляла сабой складаную з'яву з-за палітычнай раздробленасці краіны. Яна ўсё яшчэ складвалася з мноства карлікавых манархічных дзяржаў. З-за эканамічнай і палітычнай раздробленасці нямецкі народ, нягледзячы на агульнасць мовы і культуры, не склаў у той час адзінай нацыі.

Асэнсаванне сваей слабасці прымушала нямецкую буржуазію імкнуцца да кампрамісу з феадалізмам і абсалютызмам.

Рознабаковыя шляхі, якімі ішло Асветніцтва, зрабіла яго унікальнай лабараторыяй чалавечай думкі. Менавіта тут вытокі асноўных ідэй лібералізма, сацыялізма і камунізма, так моцна паўплываўшых на сусветнае развіццё ХІХ – ХХ ст.

Беларусь, як частка Еўропы, зрабіла свой уклад ў развіццё асветніцкіх ідэй.

Ужо ў сярэдзіне XVIII ст. моладзь Беларусі магла атрымаць больш свецкую, чым раней, адукацыю. Гэтаму садзейнічала дзейнасць польскага педагога, асветніка С. Канарскага. Пад кіраўніцтвам С. Канарскага ў царкоўных каталіцкіх школах уводзіцца польская мова, пашыраецца выкладанне прыродазнаўства, грамадска-эстэтычных дысцыплін. На дасягненне рэфарматарскай дзейнасці С. Канарскага абапіраліся дзеячы створанай у 1773 г. адукацыйнай камісіі, першага ў Еўропе міністэрства народнай асветы.

Значную ролю ў распаўсюджванні навуковых ведаў у Беларусі адыграла Гродзенская медыцынская школа, заснаваная А. Тызенгаўзам. Узначальваў яе ў 1775 г. французскі ўрач і натураліст Ж. Жылібер. Ён стварыў пры школе прыродазнаўчы кабінет, аптэку, анатамічны тэатр і батанічны сад.

Беларусь эпохі Асветніцтва вылучыла асоб, якія ўнеслі значны ўклад ў еўрапейскую навуку: астраном Марцін Пачобут-Адляніцкі, філосаф Казімір Нарбут, кампазітар і пісьменнік Міхаіл Клеафас Агінскі, філосаф, логік, псіхолаг Анёл Доўгірд.

Такім чынам, Беларусь не стаяла ў баку ад Асветніцтва, рысы гэтай эпохі знайшлі адлюстраванне ў жыцці краіны.

Дата добавления: 2015-06-25