НЕЗАБЫТОЎСКІ

НЕЗАБІТ0ЎСКІ

Станіслаў Ян (24.9.1641—1717)

Мемуарыст. Паходзіў з Навагрудчыны. Вучыўся ў Навафудскім езуіцкім калегіуме. Кальвініст. Служыў у Б.Радзівіла i кіраваў яго адміністрацыяй у Слункім княстве. Не-аднаразова выбіраўся дэпутатам ад нава-грудскай шляхты на сесіі Трыбунала Вяліка-га княства Літоўскага. Выконваючы абавяз-кі адміністратара, зрабіў шэраг паездак па Беларусі, Літве, Польшчы, Прусіі i Сілезіі. У 1682—1700 сістэматычна вёў дзённік, у які запісаў свае назіранні, уражанні, роз-ныя падзеі i факты. Дзённік (дыярыуш) — рукапіс памерам каля 900 старонак — з'яў-ляецца багатай крыніцай для вывучэння жыцця, звычаяў i культуры шляхты Вяліка-га княства Літоўскага, асабліва Мінскага ваяводства, дзе аўтар меў уласны маёнтак Ятры. Рукапіс мемуараў, а таксама вялікая эпісталярная спадчына Н. (больш за 600 лістоў да розных асоб) зберагаеіша ў На­цыянальнай бібліятэцы ў Варшаве (архіў Радзівілаў).

Аляксандр (2.10.1819—21.3.1849)

Пісьменнік, філосаф, гісторык. Нара-дзіўся ў в. Смалічы Нясвіжскага р-на (па-водле іншых звестак 15.9.1818 у в. Зубкава Навагрудскага р-на) у сям'і прэзідэнта Мінскага губернскага межавога суда Хрыс-тафора Незабытоўскага. Вучыўся ў прыват-ных пансіёнах у Варшаве, у 1835—38 на матэматычным факультэце Дэртщкага уні-версітэта. У 1839—42 служыў у канцылярыі Ігуменскага маршалка. У 1844—47 наведаў Францыю, Аўстрыю, Італію, Іспанію, Пар-тугалію, Англію. Гэта падарожжа ім было зроблена дзеля лячэння, знаёмства са сла-вутымі мясцінамі Міжземнамор'я i авало-дання замежнымі мовамі. Але перш за ўсё ён меў намер надрукаваць за мяжой свае рукапісы (нелегальна правёз ix праз мяжу), каб давесці свету свае погляды на жыццё, на актуальный грамадска-палітычныя i эка-намічныя праблемы, выступіць у абарону дэмакратыі i нацыянальна-вызваленчай ба-рацьбы прыгнечаных народаў царскай Ра-сіі. Н. выдаў ананімна 2 кнігі ў Вільні i 5 у Парыжы (яго аўтарства ўстаноўлена толькі ў 1960). Таленавіты публіцыст i празаік, дасціпны крытык i ўдумлівы філосаф, ён выступіў у сваіх творах як перакананы дэ-макрат i заўзяты вораг дэспатызму i цар­скай манархіі, смелы вальнадумец i атэіст. Н. заклікаў народ на барацьбу супраць са-цыяльнага i нацыянальнага прыгнёту, пат-рабаваў скасавання паншчыны, адмаўляў існаванне Бога. Шырокі водгалас меў кры-тычны нарыс Н. на курс лекцый А.Міцкееі-ча «Славянскія літаратуры», дзе ён упер-шыню выступіў супраць клерыкальна-месі-янскіх ідэй паэта, а таксама сугтраць кан-серватыўна-рамантычнай плыні ў тагачас-най польскай паэзіі. Н. — аўтар кнігі ме-муараў «Мае запіскі» (Парыж, 1845), пры-свечанай паўстанню 1830—31, у якой ён называе сябе ліцвінам (беларусам).

За спробу перавезці з-за мяжы свае i чу-жыя нелегальныя выданні Н. быў арышта-ваны, сядзеў у пінскай, мінскай i віленскай турмах, засуджаны да пазбаўлення дваран-скіх i маёмасных правоў i 20-гадовай катар-гі ў сібірскіх рудніках. Памёр да выканання прыгавору.

Te.: Rozamunda. Wilno, 1844; Barbara. Wihio, 1844; Jadwiga. Paryż, 1845; Reves d'amour, de gloire et de liberte. Paris, 1845; Katarzyna Wielka. Paryż, 1846. Jlim.: Александровіч С.Х. Вольнадум-ца з-пад Нясвіжа Аляксандр Незабытоўскі: 3 гіс-торыі бел.-пол. літ. i грамад.-паліт. сувязей у 40-я гады XIX стагоддзя. Мн., 1975.

С.Х.Аіександровіч.

Дата добавления: 2014-01-04