Дебиеттер. Іскерлік сөйлеудің риториялық құралы

Лекция 2

Іскерлік сөйлеудің риториялық құралы. Сөйлеу этикасы.

Жоспар:

1 Риторикалық түсінігі

2 Әңгімелесудәң технологиясы

3 Әңгімелесу этикетінің нормалары

4 Іскерлік этикеттің принциптері

1. Кузин Ф.А культура делового общения М. Тандем 2006

2. Баева О.С Ораторская искусство и деловое общение- М. Просвещение 2003

3. Бороздина Г.В Психология делового общения. М. Просвещение 2005

Іскерлік қатынас сәтті болу үшін іскерлік әңгімелесудің спецфикасын,оның лексика,граматика мен стилистикасын білу жеткіліксіз.Серіктестікті қызықтыру, оған әсер ету және өзінің жағына аудару үшін өзінің тілін қолдана білукерек,сонымен қатар сізге қызығушылық танытқан және сізге қарсы адам мен,шағын ортада және үлкен қоғамда әңгімелесе алу керек.

Әдемі әңгімелесуді үйрену ерекше ғылым –риторикалық немесе красноречие ғылымы. Ол өзініңі көзқарасы мен позициясына адамдарды тарту үшін,аудиторияға қажетті әсерді қалдыру мақсатында қоғамдық әңгімені жеткізу мен дайындау заңдылықтарын қаоастыратын, бұл тек ауызша сөз арқылы ақпаратты әдемі жеткізу ғылымы ғана емес, сөзді адамға әсер ету құралдарына айналдыратын, әңгіменің нәтижелілігін қамтамасыз ететін нақты заңдар мен ережелер жинағы. Красноречие заңдары мен ережелерін білу әсіресе іскер адамдар үшін өте маңызды. Оларды білмеу көптеген кәсіпкерлердің сәтсіздігінің негізгі себебі.Бұл кәсіби бизнесмендер үшін тұтынушы ортасының ең төменгі рейтингіне алып келеді. Риториканың негізгі түсінігі оратор болып табылады. Оның сөздеріне назар аударатын адамдар аудиторияны құрайды. Оператор мен аудитория қоғам алдында шығу процесінде бір-бірімен тығыз байланыста болады.

Әдетте,оратор аудиторияға шығарда алдында екі мақсат қояды:өзінің ойымен бөлісу және сезімдерін жеткізу.Ой мен сезімдердің,үйлесуі ораторлық мәдениеттің негізін құрайды.Мұнда қарама –қайшылық жоқ.Ораторлық әңгіменің бұл екі элементі біркелкі.Адамзаттың ойлау қабілеті екі формада жүзеге асады:логикалық және образды. Оларға танудың екі түрі сәйкес келеді- ғылым мен мәдениет,олар бір-бірін өзара толықтыра түседі.Халық алдына шығу адамның ойлау қабілетінің осы екі формасын шебер қолданудан тұрады. Ораторлық әңгіме тек тыңдаушылардың ақыл есінен ғана емес, оның сезімдерінен де тұрады. Сонг.дықтан эмоционалдық айтылған әңгімені жақсы меңгеру үшін қалыпты жағдай болып табылады.

Лексикалық құралдың мәнерлік құрамына –тілдің ұлттық спецификасиясын бейнелейтін,толық немесе кішкене мағынасы ауыспалы тұрақты сөз тіркестері, яғни фразсологизмдер жатады.Фразсологияда халықтың тарихи бай тәжірибесін қадған, онда адамдардың еңбегімен байланысты тұрмыстық және мәдени қызметтері бейнелеген. Фразеологизмдерді дұрыс және орынды қолдану әңгімеге қайталанбас ерекшелік,айрықша дәлдік пен әсерлік береді.

Әңгіменің мәнерлік құрамының екінші тобына – синтаксистік құрамдар жатады. Оларға риторикалық сұрақ, қайталау-бір сөзді бірнеше рет қайталау немесе бір сөзді ерекшелеу мақсатында айтылған сөзтіркестер жатады.

Әңгіменің ең басында таңдаушылардың назарын өзіне аудару және оны бүкіл аудитория мен байланысты кезінде сақтау өте маңызды. Тікелей шақырулар әдетте таңдаушыларға нәтижесіз. Назар аударудың арнайы тәсілдердің нәтижесі жоғары олардың композициялық әңгімелік және методикалық болып бөлінеді.

Композициялық тәсілге өзіне тез назар аудартатын,аудитория үшін қызықты және толғандыратын фактілерден тұратын, алғашқы әсерлігі күшті сөздерді іріктеу жатады.Назарды тұрақты ұстап тұру үшін ақпараттың бөлшектеп беру де өте тиімді. Бұл тәсілге әңгіменің жаңа факторымен ойын бүкіл кеңістікке таратуды алдын-ала ойластыруының негізінде құрылған. Назар аударудың әңгімелік құралына әңгімеде көркем образдарды, цитаталарды, мақал-мәтелдерді сонымен қатар әртүрлі стильді лекциканы қолдану жатады. Фудиторияның үлкен назарын аударуды оларға бойын жазуға және демалыс үшін табиғи үзіліс жасауға, қалжың мен тапқырлық ескертулер жасауға мүмкіндік бееді. Назар аударудың методикалық құрамына проблемалық ситуацияларды қарастыру, айтылғандарға үндеу жіберу жатады.

Әңгіме техникасының негізгі мәні сөздердің дұрыс айтылу нормаларын сақтай отырып, даусыстың, тыныс алу жолдарының жұмысын үйлестіруді ұйымдастыру.Бұл үнділік,темп,тембр,биіктік сөздің айқын, анық айтылуы сияқты дауыстың сапасын қамтамасыз етеді.

Көптеген араторлар тыныс белгілері қойылған жерде немесе сөздің соңында дем алу қажет деп қате есептейді. Бір дем алу кезінде бір ғана кішкентай сөзді айтуға болады.

Солғын күйдегі әңгіме - жалқау және салмақты адамдардың ақауы.Бұл адамдар бір сөз айту үшін қанша уақыт жұмсайтынын ойламайды. Олар оратордың айтылған ойының ақырына жетпей тұрып, таңдаушы қызығушылығымен түсінушілік қабілетін жоғалтатынын өз алдына елестете алмайды.

Әңгіменің жалпы бөлек буындар мен сөздердің ұзақтығы мен де анықталады.Сөздерді үйлесімділігіне байланысты қысқартуға және сөзуға болады.Олардың бұл қатынаста икемділігі берілген сезімдер мен сөз мағынасына байлынысты.

Үзілістің негізгі мақсаты – ол психологияның ол аудиторияның назарын жинақтап және ораторды жақсы қарап шығу үшін қажет. Бұ оның сөздерін жақсы қабылдау үшін дайындық мүмкіндігін қамтамасыз етеді.Ал оратор үшін үзіліс артық қобалжуды түсіндіру және тынышталу үшін қажет. Үзіліспен тыңдаушыларды қызықтыруға болады, ал оның жоқтығымен кенеттен әңгімені бастағанда тыңдаушыларды таң қалдырады. Бұл екі жағдай да – психологиялық жағдай болып табылады. Оның мақсаты- қызығушылық тудыртып, назар аударту.

Сөйлеу этикасы

Сөйлеу этикасының нормасын ұстану кез-келген іскерлік қатынасты жұргізудегі қажетті шарт. Сөйлеу этикасының негізін ең алдымен салемдесуден тұратын,сыпайылық құрайды.Өзінің әңгімелесушісімен бірінші болып сәлемдесу керек.

Ер адамдар әрқашанда қол алысып амандасу қажет,ал әйел адамдар өз қалауларынша өзара келісіммен сәлемдеседі. Көне заманнна бері қол алысып амандасу достық пен бейбітшілікті білдіреді.

Адамның тек атымен,оның үстіне американдық үлгідегі қысқартылған нұсқада шақыртуды асыра теріс пайдаланбау екрек. Атымен тек жақын әріптестерді, егер олар жас немесе мұндай қатынасқа қарсы болмаған жағдайда шақыруға болады. Іскерлік қарым-қатынас барысында сөйлеушімен ара – қашықтықты және әңгімелесу кеңістігін ескеру өте маңызды. Үш метр және одан да жоғары қашықтық – немқұрайлы қашықтық.Мұндай қашықтықты бастықтар өзінің қоластындағыларға ескерту жасағанда қолданады.

Қызметтік сөйлеу этикеті ұжымдағы барлық мүшелердің жұмыстарына бірегей бағалар мен шаралар қолдануды қажет етеді. Өзінің жеке сезімдері мен байланысты, іскерлік қатынас белгісіне жатпайтын бағалаудағы түрлі өлшеулерді пайдаланатын бастық болып саналады. Сондықтан барлық қызметшілерге бірдей қарым-қатынасты талап ететін эмоционалды бейтараптық принципін қолдану дұрыс.

Бақылау сұрақтары

1 Сыпайылық ғылымының мақсаты

2 Лексикалық құралдар дегеніміз не

3 Іскерлік әңгіменің маңызы

4 Сөйлеу этикасының типтері.

Дата добавления: 2014-01-15