Глоссарий. 1. Популяцияға тән қасиеттер:

Блиц-тест

1. Популяцияға тән қасиеттер:

А) жыртқыштық, бәсекелестік, паразитизм

B) өсу, даму, көбею, бейімделу, тіршілігін сақтау

С) тұрақты дене температураның болуы

D) азық мөлшерінің жеткілікті болуы

Е) ылғал, жарық, корек жасап шығару

2. Туылу саны өлім- жітім санымен шаы шен теңелсе популяция қалай аталады?

А) Өскен

В) Жаңарған

С) Орын басқан

D) Тұрақты

Е) Қысқарған

3. Жануарлардың мінез-құлығын зерттейтін ғылым қалай аталады?

А) Биология.

B) Зоология.

С) Экология.

D) Этология.

Е) Токсикология.

4. Шағын аймақтык климат қалай аталады?

А) Рельеф.

В) Температура.

С) Атмосфера.

D) Жел.

E) Микроклимат.

5. Барлық популяция тэн белгісі болатын, бірақ жоғары дэрежеде бірлес алатын жэне санын оздігінен реттеу қабілеті бар топтың қасиеті қаі аталады?

А) Эффект

В) Биотикалық потенциал

С) Элиминация

D) Поли морфизм

Е) Реттеу

6. Популяцияның саны деп:

А) биогеоценоз құрамына енетін микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар санын айтамыз

В) даралардың өзара бір-бірмен агрессивті шектесіп қалуы

С) даралар мен популяциялар арасындағы өзара эсерлер түрі

D) белгілі бір көлемдегі немесе территориядағы особьтардың жалпы санын айтамыз

Е) популяциядағы особьтардың жасының ұзақтығы, өсімталдығы, көбею жылдамдығын антамыз

7. Белгілі бір территорияны мекендейтін барлық тірі ағзалардың қауымд астығы:

А) Популяция

В) Ареал

C) Биоценоз

D) Экологиялық қуыс

Е) Биом

Пайдаланылған әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер:

1.Р.С. Оразбаева «Экология негіздері», Астана-2003

2.Г.С.Оспанова «Экология», Алматы-2002

3.Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.

4.Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.

5.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.

Қосымша әдебиеттер:

1.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.

2.Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.

3.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.

4.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003.

5.Шилов И. А. Экология. М.: Высшая школа, 1997.

6.Христофорова Н.К. Основы экологии. Владивосток: Дальнаука, 1999.

7.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000.

Практикалық сабақ №5.

Тақырыбы: Биоценоздағы организмдердің биотикалық қарым-қатынастары.

Сабақтың мақсаты: жердегі тіршіліктің күрделі жүйесі биотикалық қарым-қатынастар және олардың түрлері, тірі ағзалар үшін маңызын анықтау.

Сабақтың жоспары

1. Тапсырмаларды орындау

2.Бақылау сұрақтарына жауап беру.

3.Рефераттарды қорғау

4.Блиц-тестілерді орындау

Биотоп – белгілі биоценоз алып жатқан абиотикалық факторлары салыстырмалы біртекті кеңістік.

Биогеоценоз - тірі организмдер қауымдастығының (биоценоз) абиотикалық жағдайлардың кеңістіктік жиынтығын (биотоп), зат, энергия мен информация алмасулары негізінде біріктіретін құрлықтық экожүйе.

Биоценоз - кұрлық не судың белгелі бір бөлігінде бірге, тіршілік ететін әртүрлі систематикалық топқа жататын организмдердің қауымдастығы.

Биоценоэкология - тірі организмдердің қауымдастықтары мен оларды қоршаған орта арасындағы қарым-қатынастарды зерттейтін экология саласы.

Антибиоз - организмдер арасындағы бір-біріне кері әсер ететін қарым - қатынастың түрі.

Аменсализм - белгілі бір ортадағы организмдердің бір түрінің екінші түр тіршілігіне басымдылық көрсететін түр аралық қатынастар типі.

Биота - кеңістіктегі барлық тірі организмдер жиынтықтарының кез келген түрі, (мысалы, экожүйе биотасы, құрлық биотасы, теңіз биотасы, биосфера биотасы, т.с.с).

Биотикалық факторлар - тірі организмдердің бір-біріне әсеріңің барлық түрдері.

Биом - Жердің негізгі климаттық аймақтарына сәйкесірі кұрлықтық экожүйелер (шөлдер, шөлейттер, ормандар).

Коменсализм - белгілі ортада тіршілік ететін бір түрге жататын организмдер екінші түрге жататын организмдерді пайдалана отырып, бірге тіршілік ететін түр аралық қарым-қатынастар типі.

Консументтер - гетеротрофты организмдер (негізінен, жануарлар) басқа организмдердің өсімдіктер (өсімдік қоректі фитофагтар) мен жануарлардың (жануар қоректі зоофагтар) органикалық заттарымен қоректенетіндер.

Мутуализм - бірге тіршілік ететін организмдердің бір-біріне пайдалы әсері жағдайындағы түр аралық қарым-қатынастар типі

Сабақтың материалдары:

Дата добавления: 2014-11-07