Реферат 3 страница

-банктің пайдалылығы мен табыстылығының деңгейін сандық және сапалық тұрғыдан бағалау;

-банктің ішкі бөлімшелерінің рентабельділігін бағалау;

-банктің қызметінің негізгі бағыттары немесе «пайда орталықтарының» рентабельділігін бағалау;

-банктік тауарлар мен қызметтердің рентабельділігін талдау.

Сонымен қоса шығындардың бақылауын да жүргізу қажет, өйткені Қазақстандағы коммерциялық банктердің қызметіндегі дәл осындай шығындар көбінесе ақталмайды.

Отандық экономистер (Л.С. Спанкулова мен басқалар) «шығындарға бақылаудың қатыгездігінің қажеттілігі ұлғаюда, әсіресе банктік емес ұйымдардың ұсынып отырған және өндіріп жатқан, арзан бағалы және жаңа тауарлар мен қызметтердің нарықта пайда болуы кезінде, банк қызметін қадағалау шығындарының ұлғаюы шарттарында бақылауды қатаңдату керек. Мұндай бақылауды ақпаратты өңдеуді орталықтандыру мен басқаруды дамыту көмегімен жүргізуге болады. Кеңейіп жатқан нарықта спецификалық тауарлардың орнын дәлірек анықтау мақсатында нарық жағдайы жайлы ақпараттың үнемі ұлғайып отырған көлемін өңдеу қажеттілігі ұлғаюда». Бұл көзқарасқа біз толығымен ортақтасамыз, және де бұл көзқарас коммерциялық банктердің қаржылық нәтижелерін басқаруды құрудың өзіндік (меншіктік) концепцияларының теориялық постулаттарының бірі болып табылады.

Тағы бір айта кететін жайт, таза табысты қалыптастырудағы бақылауды бөлу қаржылық нәтижелерді басқарудың құрамдас бөлігі болып табылады, өйткені баланстық пайданың көлемінің дұрыстығы келесілермен анықталады:

-банк табыстарының қалыптасуының заңдылығы (заңға сай келуі) аналитикалық есеп шоттарында тексеріледі;

-банк шығындарымен байланысты операциялардың құрамы мен дұрыстығының талдауы негізінде;

-табыстар мен шығындар шоттарының жабылуы бойынша операциялардың бақылауы, табыстар мен шығындардың қалдықтарының есептік жылдағы табыстар мен шығындар шоттарына жатқызылуын бақылау;

-басқа да операциялардың құрамын талдау;

-төлемдер мен түсімдер көрініс табатын шоттардың жабылуын тексеру;

-шығындардың есептік жылдағы пайдалар мен шығындар шотынан есептен шығарылуын (списание) және «банк пайдасы есебінен аударылған қаржылар» шотындағы шығындардың дұрыстығын бағалау.

Коммерциялық банктердің жеткілікті пайда көрулері керек екендігі белгілі. Бұл пайда, банктің ұсынып отырған қызметтерінің сапасын жақсартуға және көлемін ұлғайтуға мүмкіндік беретін жаңа капиталды тарту үшін қажет. Егер банк ісінде капиталға келетін табыс басқа салалардағы табысқа қарағанда төмен болса, онда капитал табысты көбірек әкелетін салаларға аусып кетеді. Банк пайдасының маңызды функциясы – банк ісінде кездесуі мүмкін, күтілмеген жағдайлар мен жоғалтуларды қамтамасыз етуге резервтер құру. Сонымен қоса, пайда қызмет сапасын жоғарлатумен шығындарды азайту, операцияларды жетілдіруді кеңейту бойынша басшылықтың қызметін ынталандыру.

Біз оқымыстылардың (Сейітқасымов пен басқалар) мынадай көзқарасымен келісеміз: банктік менеджменттің басты мақсаты басқару жүйесінің анағұрлым рационалды түрін пайдалану арқылы пайда табу. Бұл басқару жүйесінде болашақта пайда табумен байланысты, үнемі экономикалық пайданы ескеріп отыру керек.

Қаржылық нәтижелердің көрсеткіштерінің қалыптасу алгоритмі ҚР ҰБ-нің орнатқан қаржылық есептің үлгілері мен қабылданған бухгалтерлік есеп жүйесімен анықталады. Бірақ біздің елімізде банк жүйесінің қалыптасу процесі әлі де өз мәресіне жеткен жоқ, қаржылық есеп үлгілері де ауысуда, олардың құрамы жетілдірілуде.

Бүгінгі таңда қазақстандық коммерциялық банктер қаржылық есеп берудің бірнеше түрлерін жасайды, олар құрамы бойынша, тағайындалуы бойынша, сонымен қоса бұл құжаттардың инстанцияларға ұсыну мерзімі бойынша бөлінеді.

ҚР ҰБ-нің Басқармасының 1999 жылғы 3 шілдедегі №156 жарлығында екінші деңгейдегі банктердің ҚР ҰБ-не тапсыратын күнделікті балансы мен қосымша басқа да ақпараттар ұсынудың нұсқауы берілген. Күнделікті баланс пен қосымша ақпараттар негізінде пруденциалдық нормативтер мен басқа да орындалуы міндетті нормалар мен лимиттер есептеледі. Осы нұсқауларға сәйкес «Коммерциялық банктер күнделікті және есепті айдан кейінгі айдың бірінші күніне, ҰБ-ке келесілерді ұсынады:

1.700-Н үлгісіндегі консолидендірілген баланс, оның құрамына барлық филиалдардың ақпараттары да кіреді;

2.700-Н үлгісіне №1 қосымша «Шартты және болуы мүмкін талаптар мен міндеттемелер»;

3.700-Н үлгісіне №2 қосымша «Табыстар мен шығындар»;

4.пруденциалдық нормативтер мен басқа да орындалуы міндетті нормалар мен лимиттерді есептеуге қажетті ақпараттар;

5.минималды резервтік талаптарды есептеу үшін ақпараттар (минималды резервтік талаптар шарттарымен сәйкес)».

Онда синтетикалық есеп шоттары қарастырылған. Ол шоттарда белгіленген кезеңдермен банктің қаржылық қызметінің нәтижелерін бейнелейтін көрсеткіштері қалыптасады. Бұл шоттарға жататындары: IV класс «Табыстар», V класс «Шығындар», №3599 «Бөлінбеген таза табыс (жабылмаған зиян)».

Қаржылық нәтижелерді қалыптастыру процесі банктің есепті жылдағы алған табыстарының жиынтық сомасы - IV класс, ал V класта - шығындарды қалыптастырудан басталады.

Есепті кезең аяқталғанда қаржылық нәтижелерді анықтау үшін бұл шоттар жабылады. Коммерциялық банктің қабылдаған шешімі негізінде, әр ай сайын, тоқсан сайын немесе жыл соңында бөлінбеген таза табыс (жабылмаған зиян) есептеледі.

Жылдық бухгалтерлік балансты тапсырғаннан кейін, банк бөлінбеген таза табыс шотындағы қаржылардың қалдығын 4940 «Төтенше табыстар» шотына аударады.

Залал, қаржылық қызмет нәтижесі ретінде, банктің құрылтайшыларының (акционерлерінің) жиналысында, анықталған көздер есебінен жабылады.

Жоғарыда айтылған есептік берілгендердің негізінде қызметтің қаржылық нәтижелері тек қана бухгалтерлік баланста ғана емес, сонымен қоса «Табыстар мен шығындар» кезеңдік есебінің №700-Н үлгісінде де қалыптасады.

Біздің ойымызша, кезеңдік есептің мінсіз артықшылығы (құндылығы) банк табыстары мен шығындарының қатал (нақты) құрылымдылығы мен жүйелілігінде. Табысты мен шығысты баптар олардың біртектілік белгісіне байланысты топтастырылуы кезеңдік нәтижелерді банктік операциялардың жеке түрлерін орындаудан шығарып тастауға мүмкіндік береді. Банктік операциялардың жеке түрлерінің қаржылық нәтижелері көрініс табатын, банктің табыстары мен шығындары бөлімшелерге топтастырылған.

Осы берілген үлгідегі есеп беру әдістемесі бойынша қалыптасатын қаржылық нәтиже, есепті жылдағы «Бөлінген табыс (жабылмаған зиян)» деп аталады.

Коммерциялық банктің жалпы қаржылық есебінің «Табыстар мен шығындар» үлгісіндегі есебінің артықшылығы банктің қаржылық нәтижесін белгіленген кезеңдермен, этаптармен, кезеңдік нәтижелерін (таза пайыздық, ағымдық операциондық, таза ағымдық табыстар, бөлінбеген таза табысты) қалыптастыруына мүмкіндіктердің болуы болып табылады. Бұл өз кезегінде таза табыспен оның ақырғы көлемінің қалыптасу кезеңдерін бақылап отыруға мүмкіндігін береді, сонымен қоса банктің табыстары мен шығындарының қалыптасу процесін активті түрде басқаруға мүмкіндік береді. Мұндай есеп беру үлгісіндегі қызметтің нәтижелік көрсеткіші ретінде таза табыс көрсеткіші көрініс табады.

Қорытынды

Дипломдық жұмысымды қорытындылай келе, банктің балансы ақшалай түрде көрсетілген коммерциялық банк ресурстарының жағдайын, оларды қалыптастыру көздері мен пайдалану бағыттарын, сондай – ақ есепті мерзімнің басы мен аяғындағы банк қызметінің қаржылық нәтижелерін сипаттайды.

Баланс деректері бойынша ақша ресурстарын қалыптастыру мен оны орналастыруға, бағалы қағаздар нарығын қоса отырып, несиелік, есеп айырысу және өзге де банк операцияларының жағдайына бақылауды жүзеге асырады. Коммерциялық банктің баланстары олардың есеп беруінің басты бөлігі болып саналады. Оларға талдау жасау банктердің өтімділігін (ликвидтілігін) бақылауға, банктің қызметін басқаруды жетілдіруге мүмкіндік береді

Сөйтіп осылайша, бүгінгі күні коммерциялық банктің қаржылық есебінің жалпы құрамындағы, банктің қызметінің қаржылық нәтижелер көрсеткіштерінің қалыптасуына қатысты бөлігі, өзінде осы процестердің көрініс табатын мақсатын елеулі түрде қанағаттандырады.

Бірақ айта кететін жайт, қазақстандық заңнамалық базаның салық төлеу жөніндегі сұрақтарының жетілмегендігі. Бұл жерде ресейлік тәжірибені ескеру керек. Коммерциялық банктердің қаржылық нәтижелерінің қалыптасуы елеулі түрде салықтық органдардың талаптарына байланысты екенін ескерсек, онда 1994 жылғы 6 мамырдағы №490 «Банктер мен басқа да несиелік ұйымдардың пайдаларынан салық төлеу үшін салықтық базаны анықтау ерекшеліктері жайлы» Қаулысын пайдалану ұсынылады. Оның мағынасы, салық базасын есептеу кезінде пайдаға салынатын салықты есептеу үшін коммерциялық банктің табысының жалпы сомасы, олармен көрсетілген қызметтер бағасына кіретін шығындар сомасына азайтылады.

Содан кейін алынған нәтиже банк қызметінің қаржылық нәтижелеріне тікелей жататын, табыстар мен шығындар сомасына нақтыланады, яғни банктің табыстарының бір бөлігі салық базасын анықтау есебіне жатқызылады, екінші бөлігі – тікелей қаржылық нәтижелерге жатқызылады. Табыстардың бұл бөлігіне: банк меншігіндегі бағалы қағаздар бойынша пайыздар мен дивиденттер; басқа банктердің, кәсіпорындардың, ұйымдардың қызметіне қатысқаны үшін үлестік табыстар, шетел валютасымен жасалған операциялардан бағамдық оң айырмалары; қарызгердің төлеген айыппұлдары (Өсімпұл, айыппұл); банкке тигізген залалдарды жабу үшін төленген төлемдер; өткен кезеңдегі банк табыстарының есепті кезеңде келіп түсуі; банктік есем қызметтен келіп түскен басқа да табыстар.

Бүгінгі таңда коммерциялық банктердің қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштерін қалыптастыру жүйесін қарастыра отырып, банктің таза табысына қорытынды бағалау рөлі берілген. Банктің ішкі бөлімшелерінің, банктік қызметтің қандай да бір түрлерін, банктік операциялар мен өнімдерін, кезеңдік нәтижелік көрсеткіштерін жете бағаламауға болмайды.

Жүргізілген талдау жарияланған банк балансы ҚРҰБ-нің барлық нормативтеріне, талаптары мен принциптеріне сай келетінін дәлелдейді. Талданған кезеңде құрылымдық көрсеткіштер айтарлықтай ұлғайып, шығынсыз деп есептеледі, бұл “Темір банк” АҚ-ы қызметінің тиімділігі мен өтімділігін және сенімділігін куәландырады.

Банктің қаржы жағдайын талдау жүйесінің маңызды компоненттері болып оның капитал жеткіліктігін талдау табылады. “Капитал жеткіліктігі” термині банктің сенімділігіне жалпы баға беруге әсер етеді. Ол капитал мөлшері мен банктің нарыққа бейімділігі арасындағы тәуелділікке негізделеді. Осыдан шығатыны, банк балансындағы тәуекелді активтерінің үлесі көп болған сайын, соғұрлым оның меншікті капиталы жоғары болуы керек. Сол себептен, банк капиталы банк банкроттығы жағдайында мүмкін болатын претензияларды жабу үшін маңызды сақтандыру қоры және банктік операцияларды дамытуды қаржыландырудың қайнар көзі болып табылады. Осыған байланысты, банктер өздерінің капиталдарын ұлғайтуға ұмтылады. Бірақ шамадан тыс банкті “капитализацияландыру” банк қызметіне кері әсерін тигізуі мүмкін. Капитал мөлшерін анықтау өте қиын, бірақ маңызды. Сондықтан, банк балансының капитал көлемі мен басқа да баптарының арасындағы оптималды қатынасты табу шарт.

Активтердің жалпы көлемі баланс валютасы бола отырып, пассивтің жалпы мөлшеріне байланысты өсіп, 294933908 мың теңгені құрады.

Кестеден көріп отырғанымыздай, актив көлеміндегі ең жоғарғы үлесті клиенттерге ұсынылған қарыздар алып отыр, оның үлесі есеп беру жылы 84,6%-ға өсті. Екінші орында өзінің үлес салмағының жоғарылығымен сатуға арналған активтерді атауға болады, олардың үлес салмағы айтарлықтай өсті, яғни 7,5%-ға дейін өсті. Банктің баланс валютасы құрамындағы басқа активтер айтарлықтай үлеске ие емес.

Қолданылған әдебиеттер

1. “ҚР-дағы банктер жєне банктік қызмет туралы” ҚР заңы. 30.03. 1995.

2. 2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының № 213 қаулысымен бекітілген “Екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциялық нормативтер туралы” ереже.

3. Ұлттық банктің 2004 ж. есебі.

4. Абдрамов М.А., Александрова Л.С. «Финансы денежное обращение и кредит», Москва: Банки и биржа, 1996 г.

5. Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова Г.С.— Алматы: Қаржы-қаражат, 1998.

6. Балабанова В.И. «Банки и банковское дело», Москва: Банки и биржа, 2001 г.

7.Бункина Д. «Деньги, банки, валюта», Москва: АО Дис, 1994 г.

8.Василевич И.П., Ширкина Е.И. «Сборник задач по аудиту», Москва: Финансы и статистика, 1999 г.

9.Долян Э.Дж. «Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика», Москва: 1999 г.

10.Дробозиной В.И. «Финансы, деньги и кредит», Учебное пособие для ВУЗов, 1999г.

11.Гащевко В.И. «Банковское кредитование, российский и зарубежный опыт», Москва: 2004 г.

12.Иванов В.В. «Как надежно и выгодно вкладывать деньги коммерческие банки», Москва: Банки и биржа, 2002 г.

13.Жуков Е.Ф. «Менеджмен и маркетинг в банках», Москва:, 2000 г.

14.Жуков Е.Ф. «Денги, Кредит, Банки», Москва: Банки и Биржы, 1999 г.

15.Лаврушина О.И. «Банковское дело», Москва: Финансы и статистика 1998 г.

16.Коскин В.М. «Современный коммерческий банк операции и управления», Москва: Информ, 1993 г.

17.Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы: Қазақ университеті, 2003 ж.

18.Мадиярова Д.М., Мачевский В.С. «Основы современного банковского дела», Алматы: Экономика, 2001 г.

19.Модаев В.И. «Банк изучает мнение клиентов», Москва: Деньги и кредит, 2002 г.

20.Попов В.М. «Деловое планирование», Москва: Учебное пособие «Финансы и статистика», 1997 г.

21.Полфреман Д., Форд Ф. «Основы банковского дела», Москва: Информ, 1996

22.Роджер Л.М., Дэвид Д.В. «Современные деньги и банковское дело», Москва: Информ, 1998 г.

23.Сейткасимов Г.С. «Деньги, Кредит, Банки», Алматы: Экономика, 1996 г.

24.Ситкин А.В. «Управление в банке», Москва: Информ, 1999 г.

25.Сенгалова В.К., Архипова А.И. «Финансы, денежное обращение и кредит», Москва: Проспект, 2000 г.

26.Лапусты М.П. «Современный финансово – кредитный словарь», Москва: Инфра – М, 2001г.

27.Лопкумов Я.С. «Организация и финансирование инвестиции», Москва: Информ, 2000 г.

28.Касимов Ю.Ф. «Основы теорий оптимального портфеля ценных бумаг», Москва: 2003 г.

29.Концептуальные основы развития экономики Республика Казахстан в период становление рыночных отношений. Сборник научных трудов в 2-х частях, Алматы: 1997 г.

30.Усова В.В. «Деньги, денежное обращение и инфляция», Москва: Банки и биржа, 1999 г.

31.Хамитов Н.Н. «Банковский надзор в Казахстане», Учебное пособие, Экономика, 2001 г.

32.Чивцаканян А.Г. «Деньги и кредит», Янтарьный сказ, 2000 г.

на тему «Формирование финансового результата»

выполнила: студентка 1-го курса

Шавхалова Мадина

Дата добавления: 2015-03-31