Соц-эк развитие бел земель в условиях кризиса феодализма. Попытки хоз реформ п.пXIX

Общественно-полит. движение в Беларуси против царизма.

Пасля вайны 1812 года бел. шляхта, што змагалася на баку Францыі, атрымала амністыю і вярнулася на Радзіму. У гэты перыяд ў Беларусі пачалі стварацца першыя тайныя таварыства. Яны дзейнічалі легальна, але сапраўдныя свае паліт. мэты хавалі за іншай, напрыклад, дабрачыннай, асветніцкай дзейнасцю. Такія арганізацыі адрозніваліся дысцыплінай, імкненнем да барацьбы, самаахвярнасцю сваіх прыхільнікаў, моцнай цэнтралізаванай падпарадкаванасцю. Менавіта гэтым арганізацыям належылі ідэі барацьбы за свабоду, роўнасць і братэрства.. У гэты час былі створаны таварыства “філаматаў” і “філарэтаў”, якія дзейнічалі ў Віленскім універсітэте. Афіцыйна студэнты вывучалі родную мову, гісторыю і культуру Б., але ў сапраўдн. яны рыхтаваліся да паліт. барацьбы за адраджэнне Б.

Таварыствы такого тыпу былі створаны і ў Расіі, але палітычны накірунак у іх быў больш выразны, яны дзейнічалі больш рашуча. Гэта прывяло да знакамітага паўстання дзекабрыстаў, што адбылося 14 снежня 1825 г. Але ліквідаваць самадзяржаўе дзекабрыстам не ўдалося.

Паспрабавалі падтрымаць сваіх расійскіх сяброў і іх беларускія аднадумцы. У 1823 г. быў распрацаваны план бабруйскага паўстання, з арыштам цара ў час агляду бабруйскай крэпасці. Але план не быў выкананы. 24 снежня 1825 г. была сарвана прысяга Мікалаю І. У лютым дзекабрысты Палтаўскага палка паспрабавалі авалодаць бабруйскай крэпасцю. Усе гэтыя выступленні дзекабрыстаў ў Б. скончыліся паражэннем. У 1826 г. урад Расіі афіцыйна забараніў дзейнасць любых таварыств і ў любой форме.

Пасля забароны члены тайных таварыств, якіх ў Беларусі налічвалася каля 800 чалавек, разам з польскімі сябрамі пачалі рыхтаваць паўстанне. Падрыхтоўка паўстання вялася ў Варшаве. Гэтае паўстанне пачалося ў канцы лістапада 1830 г. У паўстанні вызначылася дзве плыні: арыстакратычная і дэмакратычная. Дэмакраты абяцалі сялянам землю і заклікалі змагацца “за вашу і нашу свабоду”. Арыстакраты спадзяваліся на падтрымку Францы і ставілі на мэце адрадзіць РП ў межах 1772 г.

У паўстанні ўдзельнічала каля 10 тысяч шляхцічаў і 2 тысячы сялян.

З такой паўстанскай арміяй перамагчы Расію было немагчыма, а Францыя і іншыя краіны Захаду паўстанне не падтрымалі - ні дыпламатыяй, ні войскамі. Таму паўстанне пацярпела паражэнне. Яно скончылася ў верасні 1831 г.

Т. ч. грамадска – палітычнае жыццё Беларусі ў першай палове ХІХ ст. вызначалася барацьбой паліт. арганізацый і рухаў Польшчы, Літвы і Беларусі супраць царызма, за свабоду і адраджэнне незалежнасці.

Стан с/г ў п.п XIX ст. ха-рактарызаваўся існаваннем фальваркова-паншчыннай сістэмы і поўнай асабістай залежнасці сялян ад памешчыкаў. Сяляне карысталіся зямлёй памешчыкаў і выплачвалі за гэта чынш ці даніну прадуктамі. У сяр. XIX ст. сялянскім гаспадаркам, якія мелі надзел у адну волоку (21,36 га), прызначалася 12 дзён паншчыны на тыдзень.Таму не было ніякай зацікаўленасці ў працы.

Пашыралася вінакурэнне — перапрацоўка бульбы на гарэлку.Даход быў большы,чым ад жыта. Даход прыносіла льнаводства.Цукровыя буракі – цукр; лён,канапля – палатно.

Ва ўмовах разлажэння феадальна-прыгонніцкай сіс-тэмы царскі ўрад пайшоў на эканамічныя рэформы з мэтай прыстасавання існуючай сістэмы гаспадарчых адносін да патрэб рынку, а таксама павышэння дзяржаўных даходаў. Ініцыятар Кісялёў. Рэформа была праведзена толькі сярод дзяржаўных сялян. Яна прадугдеджвала: правядзенне падрабязнага апісання ўсіх дзяржаўных маёнткаў і строгае вызначэнне павіннасцей дзяржаўных сялян у залежнасці ад іх гаспадарчага становішча; спыненне здачы дзяржауных зямель у арэнду; ліквідацыю фальваркаў і паступовы перавод дзяржауных сялян з паншчыны на чынш.

Рэформа П. Кісялёва прывяла да павелічэння надзелаў дзярж. сялян і змяншэння іх павіннасцей. Аднак заставалася прыгоннае права і гэта з’яўлялася небяспечным для дзяржавы.

Развіццё прамысловасці ў першай палове XIX ст. у Беларусі звязана з пераходам ад рамеснай да фабрычнай вытворчасці.

23. Отмена крепостного права и бурж реформы 1860-1870-х:особенности их проведения в Беларуси

Причины: соц.-эк. и военно-полит. отсталость России; ускорение процесса обезземеливания крестьян; обострение соц. противоречий; опасность быстрого нарастания антикрепостнического движения.

Правительство планировало, чтобы инициатива исходила от помещиков, и в первую очередь от Беларуси и Литвы, так как они были более подготовлены к этому.

Программа реформы: 1)ликвидация личной зависимости крестьян;2)наделение крестьян землей;3)выкуп земельных наделов.

Механизмы: 19 февраля 1861 г. подписан Манифест об отмене крепостного права. Крестьяне получали гражданские права, могли заниматься промыслами, торговать, приобретать имущество, поступать на учебу и на службу; помещики не могли продавать и судить крестьян.

Однако крестьяне не сразу становились лично свободными. Помещики признавались собственниками всей земли, которая принадлежала им до реформы, а крестьяне получали небольшие наделы в пользование, кот. должны были выкупить на протяжении 9 лет. В этот период они считались временнообяз. и должны были выполнять повинности в пользу помещика.

Купить свой земельный надел крестьяне могли только путем заключения выкупной сделки. Выкупная сумма опред. следующим образом: помещик мог положить её в банк и получать в виде 6% капитала такой же доход, какой он раньше получал с годового оброка. Однако крестьяне не имели такой суммы денег. В связи с этим гос-во выступило посредником между помещиками и крестьянами. При выкупе наделов крестьяне должны были заплатить 20-25% от выкупной суммы, а оставшуюся часть помещики получали от гос-ва в виде ценных бумаг. В результате такой операции крестьяне стали должниками гос-ва и должны были на протяжении 49 лет платить ему так называемые выкупные платежи. К 1 января 1907 г., когда эти платежи были отменены, крестьяне заплатили в 3,5-4 раза больше.

Главным крепостным пережитком в экономике после реформы являлось помещичье землевладение. Сохранялась, чересполосица.

После восстания 1863-1864 гг. правительство пошло на значительные уступки крестьянам Беларуси и Литвы. Отменено временнообязанное положение,уменьшены выкупные платежи, увеличены земельные наделы.

Значение: крестьяне получили личные и имущественные права, сословное самоуправление; реформа содействовала росту рынка рабочей силы; сложились условия для становления капитализма.

Дата добавления: 2015-06-25