Метадалаг. асновы и прынцыпы вывучэння гисторыи, яе перыядызацыя. Фармацыйны и цывилизацыйны падыходы да вывучэння гисторыи. 1 страница

Em C G D

G C G D

D A

G Hm

G Hm

G Hm

D A

Hm G

D A

Hm G

Готово сердце моё

Припев

Готово сердце моё славить Тебя

Готово петь о Тебе, е-е

Готово сердце воздать всю хвалу

И рассказать о Тебе всем

Куплет

Славить буду Тебя каждый день

Ты Спаситель меня не оставишь

Твоя милость лучше, чем жизнь

Славою Своей всё меняешь

Мост

Моё сердце никогда не остынет

Есть внутри огонь от Тебя

Будь превознесен выше небес, Боже

Готово сердце моё славить Тебя

Куплет

Готово сердце мое, Боже
Готово сердце мое Тебя прославлять
Готово руки мои, Боже
Готово руки мои рукоплескать
Уста готовы мои, Боже
Уста готовы мои Тебя восхвалять
Готовы ноги мои, Боже
Готовы ноги мои пред Тобой танцевать

Припев
Достоин Ты, Достоин Ты
Славы и хвалы, славы и хвалы

Прынцыпы:

-прынцып гистарызму(разгляд падзей у гистарычным развицци у спалучэнни з иншыми падзеями гэтага перыяду)

-аб’ектыунасци(каб гистор была написана з аб’ектыуных пазицый. Прадугледжвае каб даследчыки карысталися не тольки гистар. дакументами и крыницами, але и правярали той ци иншы факт иншыми прынцыпами, парауноували з архиуными матэр.)

-прынцып сацыяльнага падыходу(усе падзеи звязвалися з роляй камунист. СССР. Роля рабоч. класса разглядалася на низшым узроуни. Мэта: у гисторыи трэба разглядаць аб’ектыуна и рэальна усе классы, саслоуи и их ролю)

Метадалогия антычнага перыяду – суб’ектыуная. Яна мела месца працяглы гистар. час, писалася пад кирауникоу той ци инш дзяржавы (фараоны, императары). Просты люд не разглядауся. Аб’ектыуная метадалог(сярэдния вяки) звязвалася з Божыим промыслам. Навуковая метадалог(сярэдзина 19ст)ням вучоны Карл Маркс аддзялиу грамадства на грамадска-эканам. фармацыи:1)першабытна-абшчынны лад; 2)рабауладальницки лад;3)феадальны лад; 4)капиталист. лад; 5) камунист.фармацыя.(змена фармацый праходзила з сац. рэв-цыи).Недахопы фарм. – некаторыя краины из пераскочвали.

Перыядызацыя фармацый:1)камены век (палеалит-100тыс-40тыс. г. да н. э, мезалит-10тыс-5тыс г.да нэ, неалит-5тыс-2тыс г. да н.э)2)бронзавы век-2тыс.г.да нэ-7ст. да н.э3)жалезны век-7ст.да н.э – 8ст.н.э

Цывилизацыйны падыход (больш уваги пры разглядзе гисторыи удзяляецца чалавеку и падзеям у иншых частках свету.Разгляд стасункау узаемасувязи памиж падзеями на бел. Землях и тых стран, з якими мы мяжуем): 1)фаза-«дзикасць»(гэты перыяд адбывауся да ганчарнай вытворчасци) 2)варварства 3)цывилизацыя(першая цвилиз у Белар – Полацкае княства(9ст)).

Перыядызацыя гисторыи па Сташкевичу и Брыгадзину:1)спадчына старажытнага свету, сярэдния вяки и Беларусь(100-40тыс г.да н.э- да Люблинскай унии 1569г) 2) ад Люблинскай унии да падзелау РП(1569,1772,1793,1795) 3) Беларусь и цывилизацыйнае грамадства(1795-1917).4)Белар. Пад час Кастрычницкай рэв.,грамадзянскай вайн и усталявання новага укладу жыцця)1917 – першая палова 1940х; 5)Белар. пад час спаборництва и канфрантацыи 2х сац.-палит. систэм(другая палова1940х-1991); 6) шлях да дзяржаунага суверэнитэту и дзяржаунай незалежнасци Беларуси.(1991-нашы дни).

2. Прадмет вывучэння гісторыі ў кантэксце цывілізацыйнага, рэгіянальнага развіцця, як складовай часткі ўсх-славянскай і агульна-еўрапейскай гісторыі.

Гисторыя - навука аб минулым и сучасным, аб людзях, якия дзейничаюць у часе и прасторы. Прадмет – асноун. гістар. падзеі са стараж. часоў да нашых дзён. Задачы: 1. выяўленне заканамернасцей, тэндэнцый і перспектыў сац.-экан., паліт. і культ. развіцця бел. зямель, 2. вывучэнне паліт, экан., сац., культ. працэссаў са сатараж. часоў да нашых дзён., 3. маральная ацэнка мэт, шляхоў, сродкаў і вынікаў разв. Бел. у розныя эпохі, 4. фарміраванне логікі і стыля гістар. мышлення.

Да гістар. навук адносяцца этнаграфія і археалогія.

Асноун. ф-цыі гісторыі Б.:

1. пазнавальная

2. выхаваучая

3. прыкладная (вопыт)

3. Айчынныя гістарычныя школы

1)Польская – разглядала сваи интэрэсы. Личыла што на нашай зямли лицвинау быть не далжно (Сянкевич)

2)Расийская – (пасля 3 падзелу рэчы Паспалитай)

-Карамзин-Салауеу-Грэкау

Бел называли пуночна-руским краем Расии

3)Савецкая пасля 1917 – разглядвалася як састауная частка ссср. Моцна идыялизавана (завышаласяроля КПСС) Ластоуски, Луцкевич, Гурло Бурбис, Цетка, Уласау, Колас, Купала

4) 1991 Беларуская (суверенная) – Штыхау, Станович, Люты, Сакалоу, Бич, Ткачоу.

4. Крыніцы вывучэння гісторыі Беларусі

Гістарычная крыніца - гэта аб'ект, што змяшчае інфармацыю аб мінулым жыцці людзей і ўключаны ў працэс гістарычнага даследавання. - заканадаўчыя помнікі (Уяўляюць сабой каштоўны комплекс крыніц, у якіх у юрыдычных нормах адлюстроўвалася гісторыя нашай Айчыны з тысячагадовы перыяд яе існавання. Першым з дайшоўшымх да нас зборнікаў законаў, якія дзейнічалі на тэрыторыі старажытнай Беларусі, была Русская Правда (11 ст). - матэрыялы справаводства (Сярод крыніц гэтай групы для вывучэння гісторыі Беларусі (14 – 18 стст.) першараднае значэнне маюць “Літовская метріка” – дзяржаўны архіў ВкЛ, сеймавыя матэрыялы (16 – 18 стст.), - эканоміка-геаграфічныя і статыстычныя апісанні, - статыстычныя крыніцы (пазямельныя даследаванні, ваенна-конскія перапісы, спісы фабрык і заводаў, адрас-календары, - летапісы (Рускія летапісы, у аснове пераважнай большасці якіх ляжыць “Аповесць мінулых гадоў” (12 ст.). Яна змяшчае звесткі аб рассяленні ўсходніх славян на тэрыторыі Беларусі, іх звычаях, занятках, грамадскім ладзе, аб утварэнні феадальных княстваў і г.д. Істотна дапаўняюць, падрабязныя летапісы (“Хроника Великого княжества Литовского и Жомойтского”) і поўныя (“Хроника Быховца”) складзены ў асноўным у 16 ст. Асобнае месца ў беларускім летапісанні належыць Баркулабаўскаму летапісу канца 16 – пачатку 17 ст. Аўтар падрабязна апісвае гаспадарчае становішча і быт беларускіх сялян, прыводзіць звесткі аб ураджаі, галодных гадах 17 ст. і г.д. - мемуары і дзённікі (Цікавыя звесткі па гісторыі Беларусі 14 – 17 стст. Змяшчаюць, напрыклад, “Дневник” Фёдара Еўлашоўскага (1564 -1604), “Диариуш” А. Філіповіча і інш. - літаратурныя творы (Літаратура 11 – 13 стст. Прадстаўлена не толькі былінамі і казкамі, але і творамі такіх аўтараў як, Уладзімір Манамах (“Павучанне”), Кірыла Тураўскі (“Словы”), аўтарам “Слова пра паход Ігаравы” і інш. "Слова а палку Игаравым", летаписы, Яфим Карски "Беларусы"; Донар Запольски "Гисторыя Беларуси"; саракавик "Гисторыя Беларуси", 2005 год Галубович и Бохан "Гисторыя Беларуси"; Станкевич, Брыгадзин.

"Слова а палку Игаравым", летаписы, "Хроники Быхауца", "Жываписная Расия" Адам к., Яфим Карски "Беларусы"; Донар Запольски "Гисторыя Беларуси"; саракавик "Гисторыя Беларуси", 2005 год Галубович и Бохан "Гисторыя Беларуси"; Станкевич, Брыгадзин.

5. Матэрыяльная і духоўная культура першабытнага грамадства

Першыя людзі з’явіліся 3,5 млн. Гадоў назад у паўночнай Афрыцы(Алжыр) і заходняй Азіі. У 2 палове 4 ст. да н.э. з’явіліся першыя цывілізацыі і дзяржавы (памиж рэкмТыгр и Еуфрат- Месапатамія, Паміжрэчча, Шумет), 1 пісьменнасць(клінапіс)3000 да н.э. – Вавілон. 1 бібліятэка – Амур Баніпал. Асірыя – 1 калесніцы (ваенная магутнасць)Шумеры изобрели письменность.

Першыя людзи з’явилися прыкладна 3,5 млн.гадоу назад у пауночнай Афрыцы и зах. Азии(малой) У другой палове 4 тысячагоддзя да н.э.з’яуляюцца першыя дзяржавы памиж рэк Тыгр и Еуфрат(Месапатамия)

Письменнасць – аккадская(вавилонская и асирыйская) клинапис 3000 да н.э.

Вавилонская дынастыя – создали амарыты(пачатак 3 тысячагоддзя да н.э.) – першы правитель – Хаммурапи- іздау перш. законы.; Нардук – бог Вавилона; Амур Ганипал – стварыу першую библиятэку. Асирыя(ваенизираванная дзяржава) – першыя калесницы; падпарадкавала Египет. Нинивия – сталица Асирыи. Арамейская мова – самая распаусюджанная мова. Шумеры – изобрели письменность.

Перыядызацыя першабытнага ладу:

Агульнагістарычная:

1.першабытны чалавечы статак:мацярынская родавая абшчына

2.бацькауская род. абшчына

3.суседска-родавая абшчына

Археалагічная:

1.каменны век(зак.3тыс. г. да н.э.)

2.бронзавы(на мяжы 3-2тыс. да н.э.-пач.1тыс. да н.э.)

3.жалезны(пач. 7ст. да н.э.)

6. Прысвойваючая і вытворчая гаспадарка. Тэрыторыя Б. ў стараж. геапаліт. Умовах (4тыс. да н.э. – 9 ст. н.э.)

Першыя людзі на тэрыторыі Б. з’явіліся 100-35 тыс. гадоў да н.э. На поўдні – неандэртальцы, іх стаянкі знойдзены на поўдні Магіл. Вобл.(свяцілавічы, Абідавічы), краманьёнец – 45-30 тыс гадоў да нэ, стаянкі – Бердыж, Юравічы (Пінскі р-н стаянка Камень, Іванаўскі р-н, Кобрынскі р-н, стаянка Бярэсце- Брэсцкая крэпасць) 4 тыс гадоў да н.э. у паўночнай Беларусі з’явіліся ўграфінскія плямёны. Плямёны Венеды і Будзіны займалі тэрыторыю цяперашняга Герадотава мора. Асаблівасцю заняткаў людзей таго часу было тое, што чалавек браў ад прыроды ўсё ў гатовым выглядзе. Такі від гаспадаркі называюць прысвойваючым (збіральніцтва, рыбалоўства, паляванне). Пры вытворчай гаспадарцы людзі ўласнай працай здабывалі неабходныя для жыцця прадукты, якіх не існавала ў гатовым відзе ў прыродзе.З цягам часу збіральніцтва пераходзіць у земляробства, паляванне – у жывёлагадоўлю.

7. Пачатак рассялення славян на тэрыторыі Беларусі і славянізацыя балтаў.

III – II ст.ст. да н.э. Рассяленне балтау. VI – IX ст.ст. н.э. – славян.

Больш-менш сталае пражыванне чалавека на Беларусi прасочваецца 100-40 тысяч гадоу назад. Сляды яго знойдзены у Быхаускiм i Веткаускiм раенах. Паселiшчы людзей размяшчалiся пераважна на берагах буйных рэк: Прыпяць, Днепр, Сож. 26-23 тыс. гадоу таму назад дзве стаянкi на Гомельшчыне. Самая старажытная стаянка чалавека каменнага веку знаходзiлася каля вескi Юравiчы Калiнкавiцкага раена. Другая стаянка адкрыта на правым беразе Сожа, каля вескi Бердыж Чачэрскага р-ну. У 6-8 ст. на тэрыторыі Б. склалася некалькі аб’яднанняў усходніх славян. Славяне асiмiлiравалi балтаў i ў вынiку славяна-балцкага ўзаемадзеяння ўзнiклi новыя этнiчныя супольнасцi: Прарадзімай плямён – крывічоў з’яўляецца тэрыторыя паміж Віслай і Одэрам (балты) Крывічы (р.Зах.Дзіна,Одер,Вісла, Пау. Част. Б., центр Полацк 862г., першы князь Рагвалод; радныя па крыві). Дрыгавічы – бассейн Днестра і Дуная, аселі на палессі. Дрыгавічы (р.Дунай, паміж Прыпяццю і Дзвіной, цэнтр Турау 980 г., першы князь Тур).Радзімічы – аселі ў бассейнах рэк Сож і Днестр, Радзімічы (Паун. усход, р. Сож і Днепр, цэнтр Гомель) паўляне, драўляне, валыняне знаходзіліся ў Камянецкім районе (паўднёвыя землі Беларусі)

8. Фарміраванне раннекласавага грамадства на бел.землях, грамадскі лад усх.славян у 8-9 ст.

Гистар. крыницы сведчать што у славян у 8 ст яшчэ захоувауся родавы лад, яны жыли родавыми адшчынами. У славян иснавала рабства. галоуными занятками славян было земляробств, асноуныя прылады працы саха и рала. Важную ролю играла жывёлагалоуля. Ворныя земли якия апрацоувалися земляробами паасобку ужо стали адасабляцца як уласнасць асобных абщынникау. Занятыя у выники заваёвау тэрыторыи размяркоувалися у адпаведнасци з племенным прынцыпам. Кожнае племя атрымливала уласную вобл. дзе асядала и стварала свае паселишча. Памнажае свае багации племянная вярхушка якая атрымливае большую частку здабычы, жывёлу.каштоунасци. усё гэта вядзе да сац.няроунасци. у плямянным асяродзи найбольш вылучауся правадыр, яки абапирауся на дружыну. Таким чынам славяне прайшли перыяд ваеннай дэмакратыи. Гэта апошни з этапау першабытнага грамадства яки папярэдничае узникненню дзяржавы.

13. Цэнтралізатарская палітыка і ўмацаванне ўлады вялікіх князёў. Крэўская ўнія

У 1382 г. польскі кароль, што не меў нашчадка, памёр. Пасля двухгадовых спрэчак польскія феадалы абвясцілі каралевай яго малодшую дачку Ядзвігу. Яе мужа яны бачылі ў вялікім князе літоўскім Ягайле, які пасля шлюбу меўся стаць каралём Польскім і Літоўскім. У 1385 г. у Крэве былі выпрацаваны ўмовы дзяржаўна-прававога аб’яднання Літвы і Польшчы. 14 жніўня 1385 года было падпісана пагадненне з Польшчай, што вядома пад назвай Крэўскай уніі.Адной з яго ўмоў стала патрабаванне польскіх феадалаў, каб літоўскі князь Ягайла ажаніўся з дачкой польскага караля Ядвігай.

У 1386 г. на Люблінскім сейме Ягайла быў абраны польскім каралём. Ягайлу, які ў выніку шлюбу з Ядвігай палучыў пасаду польскага караля, пры заключэнні Крэўскага пагаднення ставіліся іншыя ўмовы: ён павінен быў прыняць каталіцкую веру і ахрысціць у каталіцтва Літву.У тым жа годзе ў Кракаве ён прыняў каталіцтва і атрымаў імя Ўладзіслава. Пасля каранацыі Ягайлы ў Кракаве з усіх літоўска-рускіх князёў была ўзята прысяга на вернасць каралю, каралеве і Кароне Польскай..

9. Станаўленне раннефеад. Дзярж. утварэнняў усх.славян на тэрыторыі Б.: Кіеўская Русь, Полацкае і Тураўскае княствы, іх узаемаадносіны, барацьба з крыжацкай агрэсіяй і набегамі ардынцаў

Старажытнаруская дзяржава (Кіеўская Русь) –раннефеад. дзяржава ўсх.славян. Яе гісторыя пачынаецца з 862 г.Сеўшы на прастол у Кіеве, Алег пачаў будаваць крэпасці як апорныя пункты для ўпраўлення і збора даніны, а таксама абароны рубяжоў Русі ад ворагаў. Сабраўшы вялікую ланіну з драўлян, Ігар вырашыў, што гэтага мала. Ён адпусціў дружыну і з невялікай яе часткай вярнуўся. Гэта выклікала абурэнне ў драўлян. Яны схапілі Ігара каля горада Іскарасцень і казнілі яго. Сын Ігара Святаслаў правіў да 972 г. У 30-я гады ХІІ ст. Кіеўская Русь як адносна адзіная дзяржава прыпыніла сваё існаванне. Полацкае і Тураўскае княствы – першыя раннефеадальныя дзяржавы-манархіі на тэрыторыі Беларусі. Самым буйным і магутным княствам ў раннім сярэднявеччы з’яўлялася Полацкае княства, якое займала звыш трэці тэрыторыі сучаснай Беларусі. Пасля гібелі вялікага князя кіеўскага Святаслава Ігаравіча паміж яго сынамі Яраполкам і Уладзімірам успыхнула барацьба за кіеўскі прастол. У ХІ ст. Кіеўская Русь падзялілася на тры часткі на чале з Кіевам, Полацкам і Ноўгарадам, якія сапернічалі паміж сабой. Найбольшай магутнасці Полацкае княства дасягнула пры Усяславе Брачыслававічу (1044–1101). Выканаўчая ўлада ў Полацкім княстве належала князю. Тураўскае княства ўтварылася ў ІХ–Х стст. У 988 г. вялікі кіеўскі князь Уладзімір Святаслававіч аддаў Тураў свайму сыну Святаполку. Тураўскае княства было ўключана Яраславам Мудрым у склад Кіеўскага.У 50-я гады ХІІ ст. Тураў выйшаў з падпарадкавання Кіеву, і ў ім усталявалася самастойная княжацкая дынастыя.

10. Развіццё феадальных адносін у зах.Еўропе і ўзровень сац.-эк.развіцця бел.зямель у перыяд сярэднявечча.

Феодальная система хозяйствования является универсальной для Евразии. Её характерные черты:
- Господство натурального хозяйства.
- Феодальная собственность на

- Личная зависимость крестьян от землевладельца.
- Внеэкономическое принуждение крестьянина к труду (от почти рабства до сословного неравенства).

- Присвоение феодалами прибавочного продукта выступало в форме следующих видов феодальной ренты:
a) отработочная рента (барщина);
b) продуктовая рента (натуральный оброк);
c) денежная рента (денежный оброк).
- Размеры повинностей были стабильными.
- Военная организация феодального государства
- Особую роль играет религия.
- Характерно жёсткое разделение труда соответствующее сословному происхождению:
I. духовенство (высшее) - высшая феодальная знать;
II. военное дело - монополия феодалов;
III. сельскохозяйственный труд - крестьяне;
IV. горожане: купцы, ремесленники, художники, нотариусы, юристы - не имели прав.
Управление феодальным хозяйством носит децентрализованный характер. Юридическое положение поместья в феодальной системе было различным. Виды хозяйственных поместий:
Вотчина, графство - полностью независимое наследственное владение землёй.

14. Барацьба з Тэўтонскім ордэнам. Грунвальдская бітва і яе вынікі.

У 1408 годзе на нарадзе польскага караля Ягайла і вялікага князя літоўскага Вітаўта было прынята рашэнне аб вайне з крыжакамі. Яна адбывалася 1409-1411 гадах і атрымала назву Вялікай. Галоўнай падзеяй вайны стала адна з буйнейшых бітваў сярэднявечча, якая адбывалася 15. ліпеня 1410 года пад Грунвальдам(цяперашняе Дуброўна на тэрыторыі суч. Польшчы)паміж аб’яднанымі саюзніцкімі сіламі польска-літоўска-беларускага войска і Тэўтонскім ордэнам.Войскі ВКЛ налічвалі 40 харугваў баявых атрадаў колькасцю ад 60 да 600 коп’яў. Харугвы ВКЛ узначаліў вялікі князь літоўскі Вітаўт. Польскае каралеўства выставіла 50 харугваў-кіраўнік Ягайла. У аб’яднаным войску былі харугвы з Украіны, руская дружына з Ноўгарада Вялікага, атрад з Чэхіі. Войска налічвала каля 40 тыс. Чалавек. Войска крыжакоў мела больш 30 тыс.воінаў, у іх было лепшае ўзбраенне, кіраваў імі вялікі магістр Тэўтонскага ордэна Ульрых фон Юнгінген. Параженне Тэўтонскага ордэна азначала крах 200-гадовай крыжацкай агрэссі у Европе. Перамога над крыжакамі значна павысіла аўтарытэт ВКЛ і Польскага каралеўства сярод іншых краін.

11. Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае перадумовы фарміравання ВКЛ. Роля ўсходнеславянскіх зямель у працэсе дзяржаўнага будаўніцтва ВКЛ.

Для заходніх зямель Русі ХІІ–ХІІІ стагоддзі былі перыядам феадальнай рздробленасці. Знясіленае бясконцымі войнамі і міжусобіцамі, Полацкае княства ўсё больш аслаблялася, што адразу ж выкарысталі знешнія ворагі. Заходнім і паўночна-заходнім землям Русі пачала пагражаць сур’ёзная небяспека – агрэсія нямецкіх феадалаў. Яшчэ большая небяспека навісла над княствам быў заснаваны Тэўтонскі Ордэн. Яшчэ адным фактам аслаблення заходнерускіх зямель стала мангола-татарскае нашэсце. Пагроза з захаду ад крыжакоў, з поўдню і ўсходу – ад мангола-татараў адрадзіла аб’яднальную тэндэнцыю ў гэтых землях. Феадалам спатрэбілася аб’яднаць сілы для ўзмацнення прававога рэгулявання феадальных адносін, уніфікацыі феадальнага прыгнёту, спынення перабежкі сялян ад аднаго феадала да іншага, прымацавання іх да зямлі. Аб’яднальнай сілай заходнерускіх княстваў выступіла ўлада вялікіх князёў літоўскіх. У першай палове ХІІІ ст. ствараецца цэнтралізаваная раннефеадальная Літоўская дзяржава з моцнай вялікакняжацкай уладай.

Яе ўзнікненне звязана з імем вядомага літоўскага князя Міндоўга, як сведчаць хронікі, сына буйнейшага феадала Літвы. Яму ўдалося аб’яднаць большасць літоўскіх княстваў. Такім чынам, у ХІІІ ст. складаюцца перадумовы ўзнікнення ў Еўропе новага дзяржаўнага ўтварэння – ВКЛ. Працэс аб’яднання ў ВКЛ быў працяглы і складаны. Ён адбываўся больш за стагоддзе – з 2-й чвэрці ХІІІ ст. па 3-ю чвэрць ХІV ст. Пэўную ролю ў ім адыграў узаемны палітычны інтарэс. Шляхі, спосабы і акалічнасці далучэння асобных зямель да ВКЛ былі розныя. У адных выпадках тэрыторыя далучалася пры дапамозе ваеннай сілы, у іншых – шляхам дынастычных шлюбаў, у трэціх – на аснове пагадненняў паміж літоўскімі і рускімі князямі. Усё залежала ад узроўню развіцця, ступені палітычнай кансалідацыі той ці іншай зямлі. Адыгравалі ролю знешнепалітычныя, геаграфічныя і часовыя фактары. Так паступова ішоў працэс уключэння заходнерускіх зямель у палітычнае жыццё літоўскай дзяржавы, якая па меры свайго росту ператварылася ў ВКЛ.

12. Асаблівасці сац.-эк. Развіцця бел.зямель у ВКЛ.

Слуцк, Пінск, Магілёў, Віцебск, Полацк – звыш 10000 насельніцтва. Пасля смерці князя Альгерда 1377г. На пасадзе князя апынуўся Ягайла(сын Альгерда), Распачынаецца барацьба за ўладу паміж Ягайлам і Кейстутам(братам Альгкрда)Ягайла запрасіў у Крэўскі замак кейстута разам з яго сынам Вітаўтам. Тут Кейстут быў задушаны, а Вітаўту ўдалося ўцячы. 1392 г. Ягайла аддаў ВКЛ Вітаўту У Крэўскім замку ў 1385 г. Было падпісана пагадненне аб з’яднанні Польшчы і ВКЛ. У Крэве – аб’яднанне Літвы і Польшчы 14 жніўня падпісана пагадненне – Крэўская Унія.Пачаткова вялікі князь літоўскі лічыўся вярхоўным уласнікам усёй зямлі. Паступова ўся зямля ў ВКЛ падзялілася на катэгорыі ў залежнасці ад таго ці іншага ўладальніка. Частыя войны паставілі вялікага князя літоўскага ў залежнасць ад феадалаў, якім ён вымушаны быў раздаваць землі. Гэта прывяло да моцнага скарачэння княжаскіх зямель. Таму каб павысіць прыбытковасць маёнткаў, Жыгімонт II Аўгуст у 1557 г. абвясціў аб правядзенні рэформы. Цяпер уся зямля, маёмасць сялян і самі сяляне сталі ўласнасцю феадала У XIV–XVI стст. адбываецца значны рост гарадоў і гарадскога насельніцтва. Гарады былі цэнтрамі рамяства і гандлю. Галоўным органам адміністрацыйнага кіравання горада быў магістрат. Ён складаўся з Рады і суда. Крымінальныя справы разбіраліся судом. Судзі выбіраліся гараджанамі. Насельніцтва гарадоў фарміравалася за кошт беглых сялян, а таксама з рамеснікаў, пераселеных феадаламі ў горад. У XIV–XVI стст. развіваецца ўнутраны і знешні гандаль гарадоў Беларусі.Такімі былі асноўныя асаблівасці сацыяльна-эканамічнага жыцця Беларусі ў XIV–XVI стст. Мацнела феадальная залежнасць сялян ад феадалаў. Цэнтрамі культурнага жыцця, развіцця рамёстваў і гандлю станавіліся гарады

16. Эвалюцыя ВКЛ ад адзінаўладдзя да саслоўна-прадстаўнічай манархіі.

На чале краіны стаяў вялікі князь (гаспадар). Ён меў шмат паўнамоцтваў. Пры князях была Рада, з цягам часу яе паўнамоцтвы павысіліся і стала называцца Паны-Рада. Разам з Панам-Радай працаваў Сойм. Краіна была падзелена на ваяводствы(ваявода) і паветы(стараста).

15. Суперніцтва ВКЛ з Маскоўскай дзяржавай. Лівонская вайна.

З канца XV ст. абвастрыліся адносіны паміж ВКЛ і Расійскай дзяржавай. К канцу XV ст. амаль скончылася палітычнае аб’яднанне паўночна-усходняй Русі пад уладай Вялікага князя Маскоўскага. Маскоўскі Вялікі князь прэтэндаваў на ролю адзінага праваслаўнага гасудара – абаронцу інтарэсаў праваслаўнага насельніцтва. У 1500 г. канчаткова былі разарваны адносіны паміж Рускай і Літоўскай дзяржавамі. Ваенная кампанія 1501–1503 гг. складвалася надта няўдала для Вялікага княства Літоўскага. У выніку у 1503 г. было заключана перамір’е тэрмінам на 6 гадоў. ВКЛ вымушана было адмовіцца на карысць Масквы ад усёй верхнеокскай Украіны, ад Чарнігава-Северскай зямлі, у тым ліку і ад Гомеля, ад значнай часткі Смаленскай і Віцебскай зямель.19 жніўня 1506 г. ў Вільні памёр Аляксандр Казіміравіч. 8 снежня 1506 г. Жыгімонт быў абраны польскім каралём. Абедзве дзяржавы адразу пачалі рыхтавацца да новай вайны. Ваенная кампанія пачалася ў вясну 1507 г. Але ж вырашальнай бітвы так і не адбылося. Вайна 1507–1508 гг. скончылася “адвечным мірам”, што быў заключаны ў Маскве 8 кастрычніка 1508 г. Аднак Васілій Ш меў на мэце захоп Смаленска. У 1514 г. Смаленск капітуляваў. У 1537 г. было заключана перамір’е на 5 гадоў да 25 сакавіка 1542 г. Яно працягвалася да самай Лівонскай вайны. Значна пагоршылася пасля 1537 года знешнепалітычнае становішча ВКЛ 25-гадовая Лівонская вайна(1558-1583), якую веў за выход да Балтыйскага мора Маскойскі цар Іван IV. Ён лічыў беларускія землі сваей вотчынай і імкнуўся вярнуць іх у склад Маскоўскай дзяржавы. Выхад да Балтыйскага мора закрывалі Польша, ВКЛ, Лівонія. Вайна вымусіла ісці на заключэнне дзяржаўнай уніі ВКЛ з Польшчай у мэтах абароны і вызвалення захопленных маскоўскімі войскамі зямель. У 1558 г. маскоўскія войскі распачалі баявыя дзеянні супрать ордэна. Магістр ордэна папрасіў паратунку ў ВКЛ. ВКЛ ўзяло пад апеку Лівонію → цэнтр баявых дзеянняў- бел.землі.Маскоўскія войскі імкліва пайшлі ў наступленне. У 1562г. яны стаялі каля стен Віцебска, Дуброўны, Оршы, Копысі, Шклова. На пачатку зімы 1563г. вялікія сілы рускіх ратнікаў рушылі на Полацк. На чале з Іванам IV(Жахлівы). З 31.01.1563-16.02.1563 аблога Полацка. У 1594г. Расійская дзяржава ўзнавіла вайну. Мэтай чарговага паходу маскоўскага войска стала авалоданне Менскам і Новагародкам. Пад Чашнікамі на рацэ Уле велікакняжацкае войска гетмана Мікалая Радзівіла разграміла ўдвая большы абоз баярына Шуйскага.Пачалася пазіцыйная вайна. У канцы 1570-х гг. Пасля утварэння РП ваенны паход за вяртанне ўсходніх зямель узначальваў кароль Стафан Баторый. Вынікі Лівонскай вайны для ВКЛ:1.Саюз з Польшай 2.Падрыв эканомікі і палітычнай стабільнасці дзяржавы.

17. Этнічная сітуацыя на бел.землях у перыяд утварэння ВКЛ. Усходнеславянскі этнічны падмурак.

Як лічыцца, што маглі быць розныя варыянты далучэння тых ці іншых народнасцей, да тых ці іншых дзяржаў.Некаторыя гісторыкі разглядаюць гіпотузу: частка ВКЛ, а яшче Турава-Пінскага княства магла быць далучана да Лідска-Валынскага княства, і гэта значыць, што гісторыя пайшла іншым шляхам, і землі маглі уваходзіць у сучасную Украіну. Есць канцепцыя, што сапрайды паўночная частка Беларусі магла быць далучана да Наўгародскай зямлі, і таксама яна пайшла сваім шляхам у гісторыі і г.д. Усе ж патрэбна адзначыць, што данныя плямены, данныя народнасці, якія пачалі засноўвацца на Беларускіх землях дзяржаўныя утварэнні, і Полацкае княства і Турава-Пінскае княства і Літва. Яны былі бліжей адзін да аднаго. Чым скажам да Валынскіх зямель або да Кіеўскага княства. Іх аб’ядноўвала і мова агульная, і культура, і сваеасаблівасці, якія выпрацоўваліся, і эканамічныя фактары. Можна сказаць, што будучы роднаснымі Полацкае княства, Турава-Пінскае княства і Літва аб’ядналіся ў ВКЛ. Этнічны фактар, тое што дадзенныя народы пратерліся адзін да аднаго, былі даволі блізкія. Насельніцтва ВКЛ называла сябе ліцвінамі. Ліцвіны былі асноўнымі жыхарамі ВКЛ.Зах.частка Віцебскай вобл. і усх. частка Магілеўскай вобл. называліся, як белая Русь-Беларусь.Аднак пад час войнаў з Маскоўскай дзяржавай нашы, якія трапілі ў палон называлі сябе ліцвіны-беларусы. Тым не менш на центральнай часцы Беларусі і паўдневай, заходняй адназначна-ліцвіны. Гэта мы бачым і ў шматлікіх запісах вялікіх людзей: Тадэвуш Кастюшка:”Я-не паляк, я -ліцвін”.А.Міцкевіч-“Мая айчынна-Літва”..Назву Літва ў 1840 г забаранілі. Пасля гэтага вырашана было даць не этнічную, а геаграфічную. У выніку наша тэрыторыя адтрымала назву “Паўночна-заходні край.”

18. Асноўныя канцэпцыі паходжання бел.народа.

Этнас – устойлівая супольнасць людзей, якая склалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру.Першыя народы на Беларусі- балцкія плямёны. На бел.землях тады ўжо жылі Ўграфінскія плямёны, але балты іх выцеснілі.

Канцэпцыі:

1. Крывіцка-балцкая канцэпцыя. Аўтар-Ластоўскі.

2. Балцкая канцэпцыя, аўтар-Сядоў робіць выснову, што шмат элементаў бел.культуры і мовы маюць балцкае паходжанне.

3. Крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая канцэпцыя(Я.Карскі і Запольскі ўключылі ў склад беларусаў не толькі крывічоў, але дрыгавічоў і радзімічаў.

4. Фінская канцэпцыя (Ласкоў), лічыць, што продкамі беларусаў маглі быць фіны, т.я. шмат назваў рэк і азёр фінскага паходжання(Свір, Дзвіна).

5. Крывіцкая канцэпцыя. Аўтары Пагодзін і Ластоўскі. Яна заснавана на памылковым уяўленні аб тым, што продкамі беларусаў з’яўляюцца крывічы.

19. Галоўныя гіпотэзы паходжання назвы Беларусь

У гістарычных дакументах 12 ст. тэрмін Белая Русь ужываўся ў дачыненні да Уладзіміра-Суздальскага княства, а з 13-14 ст.- да Маскоўскіх, Смаленскіх, Пскоўскіх зямель. Белай Руссю называлі Наўгародскія, Пскоўскія, Кіеўскія і Чарнігаўскія землі.У 18 ст. назва ўсталявалася і замацавалася на землях Полацкага, Віцебскага, Мсціслаўскага, Мінскага, Смаленскага рэгіёнаў. У канцы 19 ст. Назва распаўсюдзілася на ўсю тэрыторыю сучаснай Беларусі.

І гіпотэзу ўтварэння назвы Белая Русь выдвінуў У.Караткевіч. Беларусьад таго, што у людзей белага колеру твар, валасы, вопратка і блакітныя вочы.

ІІ гіпотэза: шмат азер, шмар рэк, чыстая вада-белая

ІІІ гіпотэза: Поўдзень-чырвоны; Поўнач-чорны; Усход-жоўты, блакітны; Захад-белы, Беларусь на захаде. Заходні напрамак свету характэрызаваўся белым колерам.

ІV гіпотэза:Белая, чыстая хрысцьянская вера

V гіпотэза: У ВКЛ прывілігаванае насельніцтва, на нашых землях жылі наші продкі, змагаліся адстояць незалежнасць, мы свабодныя, незалежныя→белыя

20. Фарміраванне этнічнай тэрыторыі беларусаў у 14-15 ст. Эканамічнае і палітычнае фактары кансалідацыі бел.этнасу.

Аб'яднанне на працягу XIII-XIV ст. раздробленых зямель у складзе Вялiкага княства Лiтоўскага, падначаленне адзiнай вярхоўнай уладзе прывяло да iх тэрытарыяльнай кансалiдацыi i паслужыла штуршком для складвання этнiчнай тэрыторыi беларусаў, якая адпавядала арэалам распаўсюджвання асноўных старажытных продкаў беларусаў (лiтвы, дайновы, яцвягаў, крывiчоў, дрыгавiчоў i радзiмiчаў) i ўяўляла сабой у XIV-XVI стст. ужо дастаткова аднародную ў этнiчным сэнсе (монаэтнiчную) зону. У выніку да сярэдзіны XVI ст. узнік беларускі этнас. Менавіта ў гэты час з’яўляецца назва тэрыторыі “Белая Русь”.

21. Візантыйская імперыя, яе геапалітычнае становішча і духоўны ўплыў на славян.

Дата добавления: 2017-01-13