ГАРБАЧЭЎСКІ

ГАРБАЧЭЎСКІ

Іван Данілавіч (1860—1914)

Беларускі настаўнік, краязнавец, гісто-рык, этнограф, пісьменнік, фалькларыст. Скончыў Полацкую настаўніцкую семіна-рыю (1877), Віленскі настаўніцкі інстытут (1885). Выкладаў у Далынскім народным вучылішчы (Невельскі павет Віцебскай губ.), Невельскім павятовым вучылішчы. У 1894—98 супрацоўнічаў у газ. «Витебские губернские ведомости». У 1899 пераехаў на Каўказ, потым на Кубань, дзе працаваў ін-спектарам народных вучылішчаў. 3 1912 у Рагачове выкладаў у вышэйшым рамесным вучылішчы. На працягу ўсяго жыцця выву-чаў гісторыю, фальклор i побыт беларусаў. У гісторыка-этнаграфічных нарысах на падставе гістарычных звестак, шматлікіх помнікаў, фактаў і легенд даказваў існаван-не на тэрыторыі старажытнай Беларусі ап-рача агульнавядомых яшчэ i мноства кара-цейшых водных шляхоў зносін («Пра вола-кі Вялікага воднага шляху з варагаў у грэ-кі», 1894); апісаў населения пункты па За-ходняй Дзвіне («Уніз па Дзвіне», 1895), флору i фауну, стан земляробства i жывё-лагадоўлі, гандлю, промыслаў і адукацыі ў Лепельскім пав. («Лепельскі павет Віцеб-скай губерні», 1895), язычніцкія вераванні, рэлігійныя абрады, звычаі продкаў палешу-коў («Старына старадаўняя», 1897). Гісто-рыю ўзнікнення i бытавання беларускай мовы апісаў у працы «Старажытнасць бела-рускіх песень i ix напеваў» (1896). У сваіх мастацкіх творах падкрэсліваў, што мараль-нае аблічча людзей, ix сумленне, адчуванне залежаць ад ix адносін да зямлі («Зямля i араты», нап. 1894), а вайсковая служба жахлівай салдацкай муштрай, ганьбай i знявагай чалавечай годнасці ператварае працаўніка-селяніна ў хворага, нямоглага чалавека (аповесць «Не дайшоў да роднай хаты», 1899). Пісаў апавяданні для дзяцей. Прыхільнік стварэння пры школах садоў i агародаў, пчальнікоў, майстэрняў i інш.

Те:. Экономический очерк Невельского уез­да. Витебск, 1895; Об устройстве садовых питом­ников при народных школах // Витебские губер­нские ведомости. 1894. №74—75.

Jlim.: С к i д а н В.І. І.Д.Гарбачэўскі // Бела-руская фалькларыстыка. Мн., 1989. В.І.Скідан.

Іван Іванавіч (4.10.1800—21.1.1869)

Рэвалюцыянер-дзекабрыст. Нарадзіўся на Магілёўшчыне (паводле іншых звестак у Чарнігаўскай губ.). Выхоўваўся ў Віцебскай гімназіі (1808—17), пасля заканчэння якой паступіў у дваранскі полк. Пасля смерці маці адмовіўся ад невялікага маёнтка i ад-даў зямлю ў поўнае бязвыплатнае карыс-танне сялянам. У 1820 выпушчаны прапар-шчыкам i служыў у 8-й артылерыйскай брыгадзе ў г. Наваград-Валынскі; меў чын падпаручніка. Там стаў членам Таварыства з'яднаных славян, якое ставіла сваёй мэтай знішчэнне прыгоннага права i самаўладдзя, стварэнне дэмакратычнай славянскай фе-дэрацыі ў складзе Расіі, Польшчы, Багеміі, Маравіі, Венгрыі, Трансільваніі, Сербіі, Малдавіі, Валахіі, Далмацыі i Краатыі (Харватыі). Члены гэтага таварыства былі прыхільнікамі народных рэвалюцый. Паз-ней яны прынялі праграму Паўднёвага та­варыства дзекабрыстаў i зліліся з ім. Г. вёў агітацыю сярод салдат i афіцэраў, быў пры-хільнікам фізічнага знішчэння царскай сям'і. 20.1.1826 ён арыштаваны i зняволе-ны ў Петрапаўлаўскую крэпаснь. Асуджаны да катаржных работ навечна, спачатку тры-малі яго ў Чыцінскім астрозе, потым пера-ведзены ў Пятроўскі завод (г. Пятроўск-За-байкальскі). У 1832 тэрмін асуджэння ска-рочаны да 15, пазней да 13 гадоў. Пасля адбыцця пакарання ў 1839 пакінуты на па-сяленне ў Пятроўскім заводзе. У 1863 яму было дазволена жыць у Пецярбургу пад тайным наглядам, але Г. не выкарыстаў гэтай магчымасці. Апошні час ён выконваў абавязкі міравога пасрэдніка Пятроўскай горнай акругі. У ссылцы належаў да ц#й-больш дэмакратычнай групы дзекабрыстаў. Выказваўся за падтрымку «Полярной звез­ды» i «Колокола» А.І.Герцэна. Выступаў з крытыкай рэформы 1861, за больш рады-кальнае вырашэнне аграрнага пытання. Памёр i пахаваны ў Пятроўскім заводзе, дзе ўстаноўлены бюст Г. i мемарыяльная дошка, яго імем названы вуліца і бібліятэ-ка. Аўтар мемуараў.

Те:. Записки. Письма. М., 1963.

Дата добавления: 2014-01-04