Ліквідацыя буйных княстваў і ўмацаванне пазіцый цэнтральнай улады

ЯГО ЎНУТРАНАЯ І ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА

Вітаўт належыць да ліку самых выдатных дзяржаўных дзеячаў ВКЛ. Атрымаўшы ўладу ў выніку барацьбы са сваім стрыечным братам Ягайлам, ён у 1392 г. быў урачыста ўзведзены на вялікакняжацкі пасад у Кафедральным саборы ў Вільні.

Вітаўту дасталася турботная спадчына – групавыя канфлікты паміж прыхільнікамі праваслаўя і каталіцтва, зліцця з Польшчай і дзяржаўнай незалежнасці, паміж Кейстутавічам і Альгердавічам, паміж сынамі Альгерда ад розных жонак і г. д. У гэтай кругаверці прабіцца наверх і ўтрымацца там мог толькі самы таленавіты, валявы і беспрынцыпны. Такім і быў Вітаўт. Яго мараль, метады дасягнення мэты могуць выклікаць розныя пачуцці – ад захаплення да агіды. Але талентам дзяржаўнага дзеяча ён, безумоўна, валодаў, умеў трымаць сітуацыю пад сваім кантролем.

У хуткім часе супраць Вітаўта паўсталі князі: ноўгарад-северскі Дзмітрый Карыбут, Фёдар Карыятавіч Падольскі, Свідрыгайла Альгердавіч Віцебскі і Скіргайла Полацкі. Аднак яны былі пераможаны Вітаўтам з дапамогай Польшчы, узяты ў палон і пазбаўлены сваіх княстваў.

Каб падарваць сілу ўдзельных валадароў, якія супраціўляліся ўзмацненню ўлады вялікага князя, Вітаўт ліквідаваў у краіне многія княствы, ператварыў іх у намесніцтвы. Месцы спадчынных князёў у іх занялі прызначаныя ім намеснікі, гатовыя па першаму патрабаванню выступіць з войскамі на яго баку. Гэта нанесла моцны ўдар па ўдзельнай сістэме і садзейнічала ўнутранаму ўмацаванню дзяржавы.

Але гэта не была поўная яе цэнтралізацыя, бо асобныя землі дабіліся права на атрыманне прывілеяў. Былі захаваны і некаторыя ўдзельныя княствы. У канцы XIV – пачатку XV ст. у ВКЛ яшчэ не наспелі сацыяльна-эканамічныя і палітычныя ўмовы для поўнай ліквідацыі феадальнай раздробленасці, для моцнага аб’яднання дзяржавы. Аднак умацаваць яе магутнасць, узвысіць вялікакняжацкую ўладу Вітаўту ўдалося. Гэта надоўга затрымала больш цеснае аб’яднанне ВКЛ з Польшчай, чаго так настойліва дамагаліся кароль і польская шляхта.

Вітаўт прадоўжыў збіральніцкую, аб’яднаўчую палітыку сваіх папярэднікаў на ўсходнеславянскіх землях. Для пашырэння сферы свайго ўплыву ён выкарыстоўвае аслабленне Залатой Арды, бязладдзе ў паўночна-ўсходняй Русі. У першыя гады яго праўлення да ВКЛ былі далучаны асобныя воласці Смаленскай і Чарнігаўскай зямель, шэраг іншых дробных княстваў. Выкарыстаўшы міжусобіцу смаленскіх князёў, Вітаўт у 1395 г., авалодаў Смаленскам і падначаліў яго сваёй уладзе, паставіўшы ў ім свайго намесніка. Без асаблівых канфліктаў Вітаўт дамагаецца прызнання сваёй улады Ноўгарадам. Пад пратэктарат ВКЛ трапілі таксама Разанскае княства і Пскоў. Каб замацаваць выхад да Чорнага мора, Вітаўт далучыў да сваёй дзяржавы паўднёвае Падолле.У гэты час ВКЛ займала найбольшую ў сваёй гісторыі тэрыторыю – ад Нёмана і Дзвіны да нізоўя Дняпра і Днястра, да прычарнаморскіх стэпаў.

Дата добавления: 2014-01-06