МЧС России 21 страница

КОЛЕНКА мет.

КОЛЕНКОР мн. нет коленкор (ужуз памбаг парча).

КОЛЕННЫЙ метIин.

КОЛЕНО 1. мет. 2. кьуьнт; хел; къекъуьн; кIалам (турбайрин, вацIун, самунин). 3. несилдин (мукъвавилин) хел. 4. уюн, кьуьруьк (кьуьл ийидайла гьадан са бязи чка, пай, кьуьруьк).

КОЛЕНЧАТЫЙ 1. кIалам-кIалам хьайи (мес. ттар). 2. пай-пай тир (мес. сад садахъ галкIурнавай паяр авай турба). 3. къекъуьнар авай.

КОЛЕР ранг; тав (рангунин).

КОЛЕСИКО бицIи чарх.

КОЛЕСИТЬ несов. разг. къекъуьнар авун, къекъвей рекьерай фин; гзаф къекъуьн.

КОЛЕСНИЦА уст. 1. кьве чарх квай дяведин араба (къадим заманда). 2. безетмишнавай араба (мейит тухудай ва маса).

КОЛЁСНЫЙ 1. чархунин; чархарин. 2. чархариз ядай; колёсная мазь чархариз (гигиниз) ядай ягъ. 3. чархар квай (мес. араба). 4. арабадин, араба фидай (рехъ).

КОЛЕСО чарх (дапур). ♦ вставить палки в колёса манийвал авун, кардиз кьецI ягъун; грудь колесом хур экъисна.

КОЛЕСОВАНИЕ ист. см. колесовать.

КОЛЕСОВАТЬ сов. и несов. ист. элкъвезвай чархунал кутIунна гъилер, кIвачер, кIарабар хун (куьгьне девирда инсандиз жаза гуз).

КОЛЕЯ 1. гел (чархунин гел, яшайишда кьунвай гел). 2. ракьун рехъ.

КОЛИ и КОЛЬ союз уст. эгер. ♦ коль скоро эгер -тIа; жез хьайила.

КОЛИКИ мн. эцядай хьтин тIалар (руфуна ва бедендин маса чкайра).

КОЛИТ мед. колит (яцIу ратар сагъсуз хьун).

КОЛИЧЕСТВЕННЫЙ кьадардин; кьадардин жигьетдай тир; кьадардал гьалтайла тир.

КОЛИЧЕСТВО кьадар; сан.

КОЛКА мн. нет кукIварун, хун (мес. шекер, кIарасар).

КОЛКИЙ 1. фад гватдай, гудиз регьят. 2. акьахдай (цаз ва мсб). 3. пер. рикI тIардай, кефиник хкIадай, туькьуьл (гаф).

КОЛКОСТЬ ж 1. хаз (гудиз) регьятвал, регьятдиз гватун. 2. рикIиз тIардайвал, туькьуьлвал. 3. рикI тIардай, кефиник хкIадай гаф, туькьуьл гаф.

КОЛЛЕГА коллега, юлдаш (кIвалахдал, къуллугъдал).

КОЛЛЕГИАЛЬНЫЙ коллегиальный, коллегиядалди (иштираквилелди, юлдашвилелди) ийидай (авур, мес. къарар; иштираквилелди кIвалахунин, месэлаяр гьял авунин къайда).

КОЛЛЕГИЯ коллегия (1. илимдин идарада кIвалакхзавайбур вири. 2. виликди са заманра Россияда бязи чIехи идарайрин тIвар, министерство. 3. бязи идарайра, са шумуд касдин иштираквилелди, мешверадалди регьбервал ийидай орган. 4. виликди бязи школайрин тIвар).

КОЛЛЕКТИВ коллектив (вирида са мурад патал сад хьана, санал кIвалахзавай ксар).

КОЛЛЕКТИВИЗАЦИЯ мн. нет коллективизация, коллективламишун (хуьруьн майишат).

КОЛЛЕКТИВИЗИРОВАТЬ сов. и несов. коллективламишун (коллектив туькIуьрун, коллективда сад авун).

КОЛЛЕКТИВИЗМ мн. нет коллективизм, коллективвал (садвал; умумивал).

КОЛЛЕКТИВИСТ полит. коллективист, коллективвилин терефдар.

КОЛЛЕКТИВНОСТЬ ж коллективвал, коллективизм.

КОЛЛЕКТИВНЫЙ коллективный, коллективдин; коллективдаказ чIугвадай (мес. зегьмет).

КОЛЛЕКТОР коллектор (1. шегьердин чиркер, кьежер кIватIдай къанав, чIехи турба. 2. динамо машиндин цилиндр. 3. библиотекайриз ктабар пайдай идара ва я вичин системада авай идарайриз са затI пайдай идара).

КОЛЛЕКЦИОНЕР коллекционер (коллекцияр, тек-бир жедай шейэр кIватIдай кас).

КОЛЛЕКЦИОНИРОВАТЬ несов. коллекция кIватIун.

КОЛЛЕКЦИЯ коллекция (са жинсинин затIар, са затIунин жуьреба-жуьре чешнеяр кIватIна са къайдада аваз туькIуьрнавай кIватIал, месела, маркайрин, набататрин, пепейрин ва мсб).

КОЛЛИЗИЯ коллизия (инсанрин алакъайра сад-садаз акси тир, зид тир гьалар; менфятар, къуватар сад-сада акьун; акьунар).

КОЛОВОРОТ 1. урукул, бурав. 2. пер. яд-элкъвер тегьерда (вакъиаяр ва мсб.) элкъуьн, дегишвал.

КОЛОДА 1. гирдим; куьтуьк. 2. лат (булахдик жедай, малари яд хъвадай). 3. къугъвадай чарарин (картарин) туп. ♦ через пень колоду разг. са бубат, гъилелай цIар гана.

КОЛОДЕЗНЫЙ къуйдин.

КОЛОДЕЦ къуй (къую); артезианский колодец артезиан къуй (яд вичяй насусдин куьмек галачиз гьакI агъадай ци чуькьуьнин къуватдалди вич-вичиз акъатдай къуй).

КОЛОДКА 1. тIаб (юкьвай тIекв, ара авай, виликди дустагърин кIвачериз ядай кIарас; малдин квачиз ядай тIаб). 2. кIалуб (кIвачин къапарин). 3. рандадин кIарас (ва я щёткадин ва маса гьахьтин затIунин диб, кIарас, гъиле кьадай пай).

КОЛОКОЛ зенг.

КОЛОКОЛЬНЫЙ зенгинин; зенгерин.

КОЛОКОЛЬНЯ зенгер авай минара (клисадин).

КОЛОКОЛЬЧИК 1. куркур; гъвечIи зенг. 2. бот. куркур-хъач.

КОЛОНИАЛЬНЫЙ 1. колонийрин. 2. колонийра авай; колонийрай къвезвай (шейэр). 3. колонияр авай (гвай, пачагьлугъ).

КОЛОНИЗАТОР колонизатор. (1. колонийрин зегьметчи массаяр лукIвилик кутадай, колонияр кьадай империалист. 2. колонистар ацукьрун тешкил ийидай кас).

КОЛОНИЗАТОРСКИЙ колонизаторрин; колонизаторвилин.

КОЛОНИЗАЦИЯ см. колонизировать.

КОЛОНИЗИРОВАТЬ сов. и несов. 1. колонийриз (империалист пачагьлугърин колониядиз) элкъуьрун, колония авун. 2. колонистар ацукьрун.

КОЛОНИСТ колонист (колонияда яшамиш жезвай кас, колония эгьли).

КОЛОНИЯ колония (1. са империалист уьлкведи гужалди кьунвай, вичин гъил эцигнавай уьлкве. 2. ччара уьлкведай куьч хьана атайбур ацукьнавай чка, хуьр, мягьле; са уьлкведин эгьлияр маса уьлкведа яшамиш жезвай мягьле. 3. яшамишвал тухун ва я са кIвалах патал, я сагърун патал куьч хьана ва я куьчарна сана яшамиш жезвайбрун чка, мягьле. 4. спец. санал яшамиш жезвай организмрин кIватIал, мес. микробрин колония).

КОЛОНКА 1. стун, дестек. 2. стун хьиз кIватIнавай хара. 3. жерге, колонка, стун (газетдин ччин виняй агъуз пайнавай цIарарин арада авай ва я масана сад садан кIачик эцигна стун хьиз дуьзмишнавай гафарин, цифрайрин жерге). 4. колонка (ваннадиз яд чими ийидай кьакьан элкъвей дестек хьтии къазан).

КОЛОННА 1. архит. стун; дестек. 2. колонна, десте, жерге.

КОЛОННАДА колоннайрин жерге, дестекрин жерге.

КОЛОННЫЙ дестекдин; дестекрин; дестекар квай (авай); колонный зал колоннаяр (дестекар) авай зал.

КОЛОРИТ 1. рангарин дуьзгуьнвал, рангарин кутугайвал (шикилда). 2. пер. эсер, тав, кьетIен шикил.

КОЛОРИТНЫЙ гужлу рангарин, вичин рангаралди эсер ийидай; вичин кьетIенвилелди виле аквадай.

КОЛОС кьил (къуьлуьн ва маса набататрин).

КОЛОСИСТЫЙ гзаф кьилер авай, гзаф кьилер алай; ири кьилер авай, ири кьилер алай.

КОЛОСИТЬСЯ несов. кьил ахъаюн, кьил вигьин.

КОЛОСС 1. гзаф зурба статуя, зурба дестек (инсандин кIалуб авай). 2. пер. гзаф зурбади (гьар вуч хьайитIани гзаф зурба са шей); гзаф зурба кас.

КОЛОССАЛЬНЫЙ гзаф зурба, гзаф чIехи.

КОЛОТИТЬ несов. 1. гатун. 2. кукIварун; хун. 3. зурзун кутун, фул кутун, зурзурун (мес. къиздирмади).

КОЛОТИТЬСЯ несов. 1. гатун. 2. хун. 3. тIакьин-ван къачун, тIакь-тIакь авун, зурзун (къиздирмадик). 4. тумп-тумп авун (рикIи). 5. эцягьун (мес. жуван кьил цла).

КОЛОТУШКА 1. кьезил гъуд (вигьин). 2. гъетIгъетI, гъаргъар (йифен къаравулди юзуриз ван ийиз тадай кIарас). 3. кIарасд кIута.

КОЛОТЬ несов. 1. кукIварун, хун. 2. сухун. 3. акьахун, тIарун (кьалуни, цацуни). 4. рапар сухзавайди хьиз хьун, тIалар ягъун. 5. тукIун (хци затIуналди яна гьайван кьин). 6. пер. гъуьнтI гун, рикIиз туькьуьлвал гун, туьгьмет авун; правда колет глаза гьахъ лагьайла туькьуьл жеда.

КОЛОТЬСЯ несов. 1. регьятдиз хун, хаз хьун. 2. акьахун (цаз, раб). 3. см. колоть 1, 2. 5-манайра.

КОЛПАК 1. кIукI (кьилел алукIдай), кIукI экъисай бармак, кьакьан кIукI экъисай тесек. 2. къалпагъ, кьил.

КОЛТУН мед. колтун (чиркинвиляй жедай, кьилин чIарарин азар, абур акахьна лит хьиз хьун).

КОЛУН кIарасар гуддай якIв (мурз алачир кIун хьтин залан якIв).

КОЛХОЗ колхоз.

КОЛХОЗНИК колхозчи.

КОЛХОЗНИЦА колхозчи (дишегьли).

КОЛХОЗНЫЙ колхоздин; колхозрин.

КОЛЧАН хьилер твадай къаб (чIемерукдин).

КОЛЧЕДАН мин. колчедан (са гзаф минералриз лугьудай уртах тIвар).

КОЛЧЕНОГИЙ разг. са кIвач куьруь кьецIиди.

КОЛЫБЕЛЬ ж 1. кьеб. 2. пер. сифте (са кар, са затI) акъатай чка, ватан.

КОЛЫБЕЛЬНЫЙ 1. кьепIинин. 2. кьепIина авай. 3. кьепIинин кьилихъ ядай.

КОЛЫМАГА уст. разг. 1. (къванер, къум чIугвадай) зурба фургъун. 2. пер. залан зурба араба хьтин фаэтон.

КОЛЫХАНИЕ и КОЛЫХАНЬЕ мн. нет. см. колыхать и колыхаться.

КОЛЫХАТЬ несов. галтадун; юзурун.

КОЛЫХАТЬСЯ несов. галтад хьун; юзун; зурзун.

КОЛЫШЕК хак, гъвечIи руькуьн.

КОЛЬ см. коли.

КОЛЬЕ ср нескл. яха, гарданда твадай багьа къашар.

КОЛЬНУТЬ однокр., см. колоть 2. 3. 4~манайра.

КОЛЬРАБИ ж нескл. кольраби (турпунин акунар ва дад авай келемдин са жинс).

КОЛЬТ кольт (тапанчидин ва пулемётдин са жуьре).

КОЛЬЦЕВАНИЕ см. кольцевать.

КОЛЬЦЕВАТЬ несов. 1. ттаран тандиз элкъвена смола ягъун (зиянкар гьашаратар акьах тавун патал). 2. уьнуьг акалун (къушарин кIвачерихъ ва балугърин ттумарихъ, абур гьинриз акъатдатIа ахтармишун патал).

КОЛЬЦЕВОЙ 1. уьнуьгдин. 2. тупIалдин, закIалдин. 3. кьил-кьиле ягъиз къекъведай; чарх ядай, элкъведай.

КОЛЬЦЕОБРАЗНЫЙ тупIалдиз, уьнуьгдиз ухшар авай, уьнуьг хьтин.

КОЛЬЦО 1. тупIал; закIал. 2. уьнуьг. 3. уьнуьгдиз ухшар, уьнуьг хьтин; уьнуьг хьиз раснавай (гьар вуч хьайитIани). 4. ттаран тандал гьар йисуз артух жедай кIарасдин уьнуьг хьтин къат.

КОЛЬЧАТЫЙ 1. уьнуьгрин, гьалкъайрин. 2. уьнуьг-уьнуьг хьайи; гьалкъа-гьалкъа хьайи; уьнуьгар хьиз дуьзмиш хьанвай.

КОЛЬЧУГА кьеркь (куьгьне заманда дявейра алукIдай ракьун уьнуьгрикай храй партал).

КОЛЮЧИЙ 1. цацар алай. 2. акьахдай. 3. цацар акьахай хьиз тIардай. 4. пер. рикI тIардай, туькьуьл, кефина эцядай, тIардай.

КОЛЮЧКА цаз.

КОЛЯСКА 1. фаэтон. 2. аял гваз къекъведай араба.

КОМ 1. кIватI (накьвадин, живедин ва мсб). 2. пер. залан гьисс, (баймишдай хьтин, туьтуьна акIидай шел хьтин) залан гьиссдин кIватI.

КОМАНДА 1. команда (1. дяведин къуллугъчиди мецелди гудай куьруь буйругъ. 2. кьушундин кьилди са кардиз тайиннавай гъвечIи десте, часть. 3. спорт. къугъвадайбрун десте. 4. гимидин ва маса бязи идарайрин вири къуллугъчияр). 2. десте; кIеретI. 3. пер. буйругъ, эмир.

КОМАНДАРМ командарм, армиядин командир (командующий).

КОМАНДИР командир.

КОМАНДИРОВАТЬ сов. и несов. ракъурун; командироватун, командировкадиз (са къуллугъ, са кар бегьемриз) ракъурун.

КОМАНДИРОВКА 1. см. командировать. 2. командировка (къуллугъдин са тапшуругъ; ам бегьемрун патал финиф, фейи вахт).

КОМАНДИРОВОЧНЫЙ командировкадин.

КОМАНДИРСКИЙ командирдин; командирвилин.

КОМАНДНЫЙ 1. командадин. 2. командиррин; командиррикай ибарат тир. 3. пер. виридалай вине авай; команда гудай дережадин. ♦ командные высоты 1) воен. сенгерар, элкъвена мукьварив гвай чкайрилай хкаж хьанвай кьакьан чкаяр; 2) пер. лап еке метлеб авай чкаяр, крар.

КОМАНДОВАНИЕ 1. см. командовать. 2. командование, командирар; приказ командования командованиедин приказ.

КОМАНДОВАТЬ несов. 1. команда гун. 2. командирвал авун. 3. пер. буйругъар гун, буюрмишун. 4. вине аваз хьун, хкаж хъанвай чка яз хьун.

КОМАНДОР командор (1. ист. виликди, рыцаррин союзра лап чIехи дережадин тIвар. 2. спорт. спортдин тешкилатдин кьил, начальник).

КОМАНДУЮЩИЙ командующий (командирвалзавай кас, начальник; команда гузвай кас).

КОМАР ветI. ♦ комар носа не подточит пер. разг. садавайни гьич рехне (айиб) кутаз жедайвал туш (яни лап хъсандиз авунва).

КОМАРИНЫЙ ветIрен; ветIерин.

КОМБАЙН комбайн (техил гуьн, гатун хьтин са шумуд машинди ийидай кIвалахар вири санлай ийидай машин).

КОМБАЙНЕР комбайнер (комбайндал кIвалахзавай рабочий).

КОМБАТ комбат, батальондин командир.

КОМБИНАТ комбинат (сада гьасил ийизвай шейэр муькуьдан кIвалахдиз хам мал жезваз сад хьанвай са шумуд карханадин, предприятидин кIватIал).

КОМБИНАЦИЯ комбинация (1. са кьадар затIар, крар, гьалар сад садав кьадайвал дуьзмишна сад авун, гьабрун садвал; сад садав дуьзмишна раснавай къайда. 2. дишегьлийрин кIаникай алукIдай перем. 3. пер. уюн, амалдарвал, гьилле).

КОМБИНЕЗОН комбинезон (шалварни пенжек ва я перем сад хьтин сад-садахъ галкIанвай, кIвалахдин чIавуз алукIдай партал).

КОМБИНИРОВАННЫЙ комбинированный, комбинироватнавай, сад садав кьурвал сад авунвай.

КОМБИНИРОВАТЬ сов. и несов. комбинираватун, сад садав кьадайвал туькIуьрна сад авун; комбинация авун.

КОМБРИГ бригададин командир.

КОМДИВ дивизиядин командир.

КОМЕДИАНТ 1. комедиант, къемеда, къемедачи актёр. 2. пер. жаду, кьве-ччиналай кас, уюнбаз.

КОМЕДИАНТСТВО мн. нет кьвё-ччиналайвал, жадувал, уюнбазвал.

КОМЕДИЙНЫЙ комедиядин.

КОМЕДИЯ 1. комедия (хъуьруьнар квай драмадин произведение -пьеса). 2. пер. къемеда, хъуьредай кар, хъуьредай агьвалат. 3. пер. уюнбазвал, жадувал, кьве-ччин алайвал.

КОМЕНДАНТ комендант (1. къеледин ва я шегьердин гарнизондин начальник. 2. бязи идарайра дараматриз ва хозяйстводиз, аваданлухдиз, технический къуллугъчийриз килигдай къуллугъчи).

КОМЕНДАТУРА комендатура (1. комендант авай чка, адан канцелярия. 2. комендантвилин къуллугъ).

КОМЕНДОР комендор, гимидин тупчи.

КОМЕТА комета (цавай ишигъдин зул хьиз фидай ттум галай гъед).

КОМИЗМ мн. нет комизм, хъуьруьн гъидай тереф (са кардин, са инсандин, са шейинин вичел хъуьруьрдай, хъуьруьн гъидай тереф).

КОМИК 1. комик (комедиядин ролар къугъвадай актёр). 2. пер. къемеда инсан, хъуьруьн къведай эхтилатар ийидай инсан.

КОМИССАР комиссар.

КОМИССАРИАТ комиссариат (халкьдин идарадин крарин са тайин хилез регьбервалдай центральный орган; мес. народный комиссариат, гила министерство).

КОМИССАРСКИЙ 1. комиссардин. 2. комиссарвилин.

КОМИССИОНЕР комиссионер (алишверишдин крара са тайин гьакъидихъ, процентрихъ тапшуругъар бегьемардай, арачивал ийидай кас; далал).

КОМИССИОННЫЙ 1. комиссиядин. 2. комиссионный; комиссионный магазин комиссионный магазин (кьилди-кьилди ксарин затIар маса гунин ва затIар кIандайбруз затIар жугъурунин кIвалах процентрихъ, гьакъидихъ кьиле тухудай магазин).

КОМИССИЯ комиссия (са тайин тир тапшуругъ кьиле тухун патал хкуднавай, тайин авунвай ксар).

КОМИТЕТ комитет (са тешкилатдиз регьбервал авун, са кар кьиле тухун патал хкянавай, туькIуьрнавай коллегиальный, яни гьа комитетдик квай ксарин иштираквилелди кIвалах тухудай орган).

КОМИЧЕСКИЙ 1. комедиядин, комедиядиз хас тир; комикдин. 2. хъуьруьнар квай, хъуьруьрдай, хъуьруьн къведай.

КОМИЧНЫЙ хъуьруьрдай, хъуьруьн къведай.

КОМКАТЬ несов. 1. чуькьвена шуьткьуьрун, кIватI хьиз авун. 2. пер. тади авуна чIурун, гъилелай цIар гун, зурхъум (са бубат) авун.

КОММЕНТАРИЙ комментарий (кхьенвай са затIунин ва я са вакъиадин мана, метлеб ачухун патал гудай баян).

КОММЕНТАТОР комментатор, комментария гудай (гайи) кас, баян гудай (гайи) кас.

КОММЕНТИРОВАТЬ сов. и несов. комментарияр гун, баян гун, ачухун.

КОММЕРСАНТ коммерсант, чIехи савдагар, чIехи алишверишчи.

КОММЕРЦИЯ мн. нет коммерция, алишвериш.

КОММЕРЧЕСКИЙ 1. алишверишдин, коммерциядин. 2. коммерческий (шейэр. карточкайралди тушиз, кIандай низ хьайитIани маса гудай).

КОММИВОЯЖЕР коммивояжёр (са алишваришдин-промышленностдин карханадин, фирмадин агент яз, шейэрин, товаррин чешнеяр гваз, муьштерияр жугъуриз къекъведай кас).

КОММУНА коммуна.

КОММУНАЛЬНЫЙ 1. коммунадин. 2. коммунальный (шегьердин яшайишдин мензилрин, михьивилин, цин ва маса игьтияжрин къайгъу ийидай кардиз, идарадиз талукь тир).

КОММУНАР ист. коммунар (1871-йисуз Париждин коммунадин иштиракчи).

КОММУНИЗМ мн. нет коммунизм.

КОММУНИКАЦИОННЫЙ коммуникациядин, алакъадин.

КОММУНИКАЦИЯ 1. коммуникация, алакъа, алакъадин рехъ. 2. хабар гун, фикир лугьун.

КОММУНИСТ коммунист.

КОММУНИСТИЧЕСКИЙ 1. коммунистрин; коммунистическая партия коммунистрин партия. 2. коммуниствилин. 3. коммунизмдин, коммунистический.

КОММУНИСТКА коммунистка (коммунист дишегьли).

КОММУТАТОР коммутатор (1. электрикдин ток ахъайдай, агалдай ва я масанихъ туькIуьрдай прибор. 2. телефондин аппаратар сад садахъ галкIурун патал туькIуьрнавай затI).

КОММЮНИКЕ ср. нескл. коммюнике, хабар, малумат (политикадиз талукь са тайин месэладин гьакъиндай гьукуматди гайи).

КОМНАТА кIвал.

КОМНАТНЫЙ кIвалин.

КОМОД комод (акъудиз хутадай дехилар авай, парталар ва маса шейэр твадай шкаф).

КОМОК 1. кIватI. 2. кIем..

КОМОЛЫЙ обл. кабач, крчар алачир; комолая корова кабач ккал.

КОМПАКТНЫЙ компактный, сигъ туп хьиз ацIай; битев.

КОМПАНИЯ 1. десте; кIеретI; юлдашар. 2. тай, юлдаш; юлдашвал, танишвал. 3. компания (алишверишдин ва я промышленностдин кIвалах санал, уртахдаказ тухузвай ксарин кIватIал; уртахар, шерикар; уртахвал, шериквал). ♦ в компании санал, шерик яз; уртах яз.

КОМПАНЬОН компаньон, уртах, шерик.

КОМПАНЬОНКА 1. уртах, шерик (дишегьли). 2. компаньонка (юлдаш, виликди девлетлу агъайри чпин папар ва я рушар машгъулрун, абрухъ галаз фин-хтун патал кьадай къуллугъчи юлдаш дишегьли).

КОМПАРТИЯ компартия, коммунистрин партия.

КОМПАС компас, кьиблелама (кьибле, кефер ва маса патар чирун патал прибор).

КОМПАСНЫЙ компасдин, кьиблеламадин.

КОМПЕНСАЦИОННЫЙ компенсациядин; компенсациядин патахъай тир.

КОМПЕНСАЦИЯ мн. нет компенсация (1. эвез; эвез хъувун; эвезда гун; эвезда хгун, мес. отпуск къачун тавур касдиз адан эвезда пул гун, гудай пул; хьайи зарардин, кимивилин эвез эхцигун. 2. компасдиз ва маса ахьтин алатриз къецепатан гьавадин ва мсб патай жезвай эсер алудун).

КОМПЕНСИРОВАТЬ сов. и несов. компенсироватун, компенсация авун; компенсация гун; эвез авун, эвез гун, эвез хгун.

КОМПЕТЕНТНЫЙ 1. кар чидай, авторитетлу; кар чиз ийидай, ихтибарлу. 2. тамам ихтияр авай.

КОМПЕТЕНЦИЯ мн. нет 1. компетенция, чирвал, тежриба. 2. компетенция, ихтияр, ихтиярда авай крар.

КОМПИЛЯТИВНЫЙ компиляциядин; компиляциядин рекьелди туькIуьрай, компиляция тир.

КОМПИЛЯЦИЯ компиляция (1. масабру кхьей, акъудай затIарикай къачуна, сад садахъ гилигна-туькIуьрай шей, ктаб. 2. гьа тегьерда шей туькIуьрун, кхьин).

КОМПЛЕКС комплекс (гьаларин, сифетрин ва я хесетрин, кIвалахрин кIватIал).

КОМПЛЕКСНЫЙ комплексдин; комплексдаказ тир.

КОМПЛЕКТ комплект (са затIарин тайин тир, хьана кIандай вири жуьреяр квай кьадар; норма, кьадар).

КОМПЛЕКТОВАТЬ несов. комплектламишун, комплект тамамрун; тамам комплект жедайвал ацIурун; кьадардив агакьрун.

КОМПЛЕКЦИЯ комплекция, бедендин къурулуш, кIалуб, тегьер.

КОМПЛИМЕНТ комплимент, хуш къведай гаф, тариф ийидай гаф.

КОМПОЗИТОР композитор (музыкадин макьамар, гьаваяр, произведенияр туькIуьрдай кас).

КОМПОЗИТОРСКИЙ композитордин; композиторвилин.

КОМПОЗИЦИЯ композиция (1. музыкадин произведенияр туькIуьрунин теория. 2. художественный произведениедин къурулуш. 3. архитектурада, са имаратдин паяр сад садахъ гилигна сад авунин къайдайриз талукь тир хел).

КОМПОЛКА полкунин командир.

КОМПОНЕНТ компонент (са куьник квай пай).

КОМПОНОВАТЬ несов. паяр сад садахъ гилигна сад авун, туькIуьрун.

КОМПОСТ компост (гьайвандин фид тушиз, маса затIарикай расай кьук; ччил гамреламишдай, миянардай затI).

КОМПОСТЕР компостер (пломбрал, билетрал лишанар - гелер ийидай хех хьтин прибор).

КОМПОСТИРОВАТЬ несов. компостироватун, компостердалди лишан авун.

КОМПОТ компот (ицIи ва кьурай емишрикай, ргай ширин яд квай ангула хьтин недай затI).

КОМПРЕСС компресс (тIазвай чкадал эцигдай, целди ва я дармандалди кьежирай жуна, ппек).

КОМПРЕССОР компрессор (1. гьава ва я маса газ чуькьведай машин. 2. операция ийидайла ивидин дамар чуькьвена кьадай инструмент).

КОМПРОМЕТИРОВАТЬ несов. абурдай вигьин, айиб гъун.

КОМПРОМИСС компромисс (кьве патани са бязи истемишунрилай гъил къачуна, истемишунар тIимиларна кьве падни рази хьун, са икьрардал атун; гьа жуьреда хьайи разивал, икьрар).

КОМПРОМИССНЫЙ компромиссдин тегьердин; компромиссдин рекьелди хьайи.

КОМСОД (комиссия содействия) куьмекдин комиссия.

КОМСОМОЛ (Коммунистический Союз Молодёжи) комсомол (Жегьилрин Коммунистический Союз).

КОМСОМОЛЕЦ комсомолец, комсомол, комсомолдин член.

КОМСОМОЛКА комсомолка (комсомолдин член дишегьли).

КОМСОМОЛЬСКИЙ комсомолдин.

КОМСОРГ (комсомольский организатор) комсорг, комсомолдин тешкилатчи.

КОМСОСТАВ (командный состав) комсостав, командиррин состав, командирар.

КОМУ низ; нив; к кому нин патав.

КОМФОРТ комфорт, яшайиш патал хъсан къулайвилер.

КОМФОРТАБЕЛЬНЫЙ комфорт авай, хъсан къулайвилер авай.

КОН 1. пер. 2. къугъунин са гъилер. 3. ара (къумар къугъвадайла пул эцигдай вилик квай чка).

КОНАРМИЯ (конная армия) балкIанрал алай кьушун, балкIанрал алай армия.

КОНВЕЙЕР конвейер (фабрикда, заводда расзавай затIар са рабочидин патавай масадалди тухудай ва я маса парар санлай масанал тухудай гьамиша элкъвез юзазвай лента).

КОНВЕЙЕРНЫЙ конвейердин.

КОНВЕНТ ист. конвент (векилрин, депутатрин совет, мес. Франциядин чIехи революциядин девирда).

КОНВЕНЦИОННЫЙ конвенциядин; конвенциядалди тайин авунвай.

КОНВЕНЦИЯ дипл. конвенция (пачагьлугърин арада договор, икьрарнама).

КОНВЕРСИЯ эк. конверсия (буржлу тир государстводи вичин бурж вахкунин, заёмдин шартIар дегишрун).

КОНВЕРТ конверт.

КОНВЕРТИРОВАТЬ сов. и несов. конверсия авун.

КОНВОИР конвоир (1. дустагъар, есирар ва мсб тухудай аскеррин дестедик квай аскер. 2. гьуьлел гимияр рекье твазвай, абур хуьдай махсус гими).

КОНВОИРОВАТЬ несов. конвойвал авун, конвой яз галаз фин, галаз тухун.

КОНВОЙ конвой (1. са вуж хьайитIани гьужумдикай хуьн ва я катуниз рехъ тагун патал галаз фидай, ам тухудай яракьлу ксарин десте. 2. дяведин чIавуз алишверишдин гимияр хуьн патал абрухъ галаз фидай дяведин гимийрин десте).

КОНВОЙНЫЙ 1. конвой тир; конвойдикай тир. 2. канвой.

КОНВУЛЬСИЯ конвульсия (хъел атуникди ва я маса себебдикди бедендин са чкадин мускулар -жакIумар тIарвал галаз, зверер ягъиз, агаж жез ахъа хьун).

КОНГЛОМЕРАТ конгломерат (1. жуьреба-жуьре жинсерин кIусарикай кIватI хьана вич маса жинсинин кIусаралди галкIана, сад хьанвай дагълух жинс, къван. 2. пер. жуьреба-жуьре жинсерин паярин ва я затIарин къайдасуз, системасуз кIватIал, акахьай гьамбар).

КОНГРЕСС конгресс (1. съезд. 2. Америкада ва Португаяияда законар акъуддай органдин тIвар).

КОНДАЧОК: с кондачка гъавурдик квачиз, фикир тагана, гьакI тарпна (са кар авун).

КОНДЕНСАТОР конденсатор (конденсация ийидай прибор).

КОНДЕНСАЦИЯ см. конденсировать.

КОНДЕНСИРОВАТЬ сов. и несов. конденсация авун (1. экьи авун, мес. нек. 2. электрикдин энергия кIватIун. 3. бугъ жими затIуниз, циз элкъуьрун).

КОНДИТЕР кондитер (1. недай ширин шейэр, къенфетар, шекерчуьрегар расдай кас. 2. виликди гьахьтин шейэрин алишверишчи).

КОНДИТЕРСКАЯ кондитерский (ширин шейэр маса гудай) магазин.

КОНДИТЕРСКИЙ: кондитерские изделия кондитерскдин шейэр, ширин шейэр.

КОНДИЦИОННЫЙ 1. кондициядин. 2. кондициядин шартIарив кьур, кондицияда къалурнавай хьтин.

КОНДИДИЯ кондиция (1. икьрар, договор, договордин шартI. 2. затIунин тайин авунвай ери, хъсан-писвилин кьадар, норма).

КОНДУКТОР кондуктор (1. поездра, вагонра къайдадиз килигдай къуллугъчи; трамвайда гьахьтин кардал алай ва билетар гудай къуллугъчи. 2. электрик машинда адан электричество масанал тухудай пай).

КОНЕВОДСТВО мн. нет балкIанар хуьн, балкIандарвал (мес. малдарвал хьтин).

КОНЕВОДЧЕСКИЙ балкIанрин, балкIандарвилин, балкIанар хуьдай.

КОНЕК. 1. гъвечIи балкIан. 2. балкIандин кьилиз ухшар кIарасдин шикил. 3. коньки (авахьун патал кIвачел гьалдай ракьун кьам). 4. пер. тIвалунин балкIан, са касдин рикI алай шей, гьамиша рикIе аваз вичикай рахаз кIандай шей (кар).

КОНЕЦ 1. эхир. 2. кьил. 3. пад, чка; со всех концов вири патарай, вири чкайрай. ♦ в конце концов эхирни, эхир нетижада; на худой конец гьич тахьайтIа, гьеле кар няс хьайитIани; сводить концы с концами са гужалди дарвилелди кьиле фин; и дело с концом кар гьа идалди куьтягь (хьана, жеда), вассалам.

КОНЕЧНО гьелбетда.

КОНЕЧНОСТИ мн. кIвачер-гъилер.

КОНЕЧНОСТЬ ж кIвач-гъил (инсандин); кIвач (гьайвандин);

КОНЕЧНЫЙ 1. эхирдин; эхиримжи. 2. эхир авай. 3. эхирда авай, акьалтIай кьиле авай.

КОНИНА мн. нет балкIандин як.

КОНИЧЕСКИЙ 1. конусдин. 2. конусдин шикил авай (кIукI шуькIуь, кIан гьяркьуь къаргъудин шикил авай).

КОНКА конка (трамвай акъатдалди вилик бязи шегьерра балкIанар квай ракьун рекьин машин, вагонар).

КОНКРЕТИЗАЦИЯ см. конкретизировать.

КОНКРЕТИЗИРОВАТЬ сов. и несов. конкретламишун, конкретный шикилда ттун, гьакъикъи, тайин шикилда ттун.

КОНКРЕТИЗИРОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. конкретламиш хьун, гьакъикъи, тайин шикилда гьатун. 2. см. конкретизировать.

КОНКРЕТНЫЙ конкретный, гьакъикъи, тайин тир.

КОНКУРЕНТ конкурент (са кардал, алишверишда ва масабра садахъ ва я са кьадарбрухъ галаз акъажунар ийизвай, бягьс чIугвазвай, винел пад кьаз гьерекатзавай, женг чIугвазвай кас).

КОНКУРЕНЦИЯ мн. нет конкуренция (сада-садахъ галаз алишверишдин ва я маса карда винел пад кьун патал тухудай женг, акъажунар).

КОНКУРИРОВАТЬ несов. конкуренция тухун.

КОНКУРС конкурс (1. илимдин, искусстводин шейэр кхьинин карда ва я маса карда комиссиядилай хъсанбур хкягъун патал са кьадар ксари гьарда вичин кIвалах теклиф ийиз акъажунар тухун. 2. виликди: банкрот хьайи буржлудин кардиз килигун патал адал бурж алай ксарин собрание).

КОННИЦА кавалерия, балкIанрал алай кьушун, атлу кьушун.

КОННОЗАВОДСТВО 1. мн. нет жинсинин балкIанар битмишрун (хвена арадиз акъудун, жинсинин балкIандарвал). 2. балкIанрин (балкIандарвилин) завод.

КОННЫЙ 1. балкIанрин. 2. балкIандин, балкIанралди ийидай, балкIанди ялдай. 3. атлу, балкIанрал алай.

КОНОВАЛ уст. балкIанрин жерягь (балкIанар сагъардайди).

КОНОВОД¹ разг. башчи, дестебаши.

КОНОВОД² воен. балкIанар хуьдай солдат (аскерар балкIанрилай эвичIайла балкIанрин патав акъваздайди).

КОНОВЯЗЬ ж балкIанар кутIундай дестек.

КОНОКРАД балкIанрин (балкIанар чуьнуьхдай) угъри.

КОНОКРАДСТВО мн. нет балкIанар чуьнуьхун.

КОНОПАТИТЬ несов. чакъулар ва маса затIар ттуна ферер, тIеквенар кIевирун.

КОНОПАТЫЙ обл. 1. ччиник тIветIвел квай. 2. чупур (бачIух).

КОНОПЛЯНИК канабрин ник, канабар цазвай чка.

КОНОПЛЯНЫЙ 1. канабдин. 2. канабд финен, канабдин финекай авур.

КОНСЕРВАТИВНЫЙ консерватив (куьгьне къайдайрин, куьгьнедан, куьгьне гьал дегиш тавунин терефдар).

КОНСЕРВАТИЗМ мн. нет консерватизм, консервативвал, куьгьне къайдайрин терефдарвал.

КОНСЕРВАТОР. консерватор (1. ковсерватизмдин, куьгьне къайдаяр хуьнин фикирдал алай кас. 2. консерваторрин политический партиядин член).

КОНСЕРВАТОРИЯ консерватория (музыкадин илим кIелдай лап чIехи школа).

КОНСЕРВАЦИЯ мн. нет консервация авун (са карханадин, идарадин вири ва я са пай кIвалах явашрун, акъвазрун ва бязи серенжемралди ам чIур хьуникай хуьн).

КОНСЕРВИРОВАТЬ сов. и несов. 1. консервияр авун (мес. балугъдикай, салан мейвайрикай). 2. консервация авун (см. консервация).

КОНСЕРВНЫЙ консервийрин; консервдин.

КОНСЕРВЫ ед. нет консерви, консервияр (чIур тахьун патал расна гар фин тийир къапара кIевнавай недай шейэр, мес. балугъар, емишар, як).

КОНСИЛИУМ мед. консилиум (четин дуьшуьшра азарлудан азар чирун ва сагърун патал са шумуд доктордин мешвера).

КОНСИСТЕНЦИЯ консистенция (кIевивилин, зайифвилин ва хъуьтуьлвилин жегьетдай гьал).

КОНСКИЙ балкIандин; балкIанрин.

КОНСОЛИДАЦИЯ мн. нет. см. консолидироватъ.

КОНСОЛИДИРОВАТЬ сов. и несов. консолидация авун, консолидироватун (1. государстводин мукьвал вахтунин буржар яргьал вахтунинбруз элкъуьрун. 2. кIватIна сад авун, кIватIна мягькемрун, кIеви авун, мес. къуватар).

КОНСПЕКТ конспект (са шейинин, мес. лекциядин куьруь метлеб, куьрелди авунвай кхьин).

КОНСПЕКТИВНЫЙ конспектдин тегьерда, конспектдин шикилда (авай, аваз), куьрелди тир.

Дата добавления: 2014-01-11