Буынаяктылар типі - Anthrpoda

Трихинелла — Trichinella spiralis

Табиғи ошақтық- трихинеллез ауруын қоздырушы паразит.
Ересек формасы иесінің аш ішегінде,дернәсілдері-бұлшықеттерде тіршілік етеді.
Морфофизиологиялық ерекшелігі. Өте кішкентай, ұрғашы даралары 3—4—0,6 мм. Еркекдаралары 1,5x2-0,004мм болыпкелетін кұрт.Бұлар дернәсілдерден тірі туады.
Тіршілік циклі. Адамдарда, үй жануарларында (шошка, ит) және жабайы жануарларда (жабайы шошқалар, атжалмандар, тышкандар, аю, түлкілер т.б.) паразиттік тіршілік ететін биогельминттер. Бір ағза негізгі және аралық иесі бола алады.
Ересек формалары аш ішекте 4 аптаға дейін тіршілік етеді. Ұрықтанғаннан кейін еркек даралары өліп калады,ал ұрыктанған ұрғашы даралары денесінің алдынғы жағымен иесінің ішек кабырғасына еніп 2000-ға жуык тірі дернәсілдері шығарады. Олар қан не лимфа арқылы бүкіл денеге таралып қаңка бұлшыкеттерінде, әсіресе көкетте жинақталалы. Қабырғааралык, шайнау, сан бұлшыкеттерінде шамалы уакыттан кейін дернәсіл шиыршықталып ширатылады. 2-2,5 айдан кейін дернәсіл айналасындағы ұлпалар капсула пайда етеді, онын мөлшері 0,25x0,66 мм жетеді. Бір жылдан кейін капсула кабырғасы ізбестеніп, қатаяды.
Дернәсілдің ересек формаға айналуы үшін ол басқа иесінің өтуі кажет. Екінші иесінін ішегінде капсула еріп ол босанып шығады да 2-3 күннен кейін ересек формаға айналады.

Патогендік әсері. Дернәсіл ағзаны улайды, сондықтанбет, қабақ ісіп дене температурсы 40° дейін көтеріледі, асказан,ішек кызметі бұзылады. Кейінірек бұлшықеттердің шаншып ауруы байқалады.
Лабораториялык анықтау. Бұлшықеттерде дернәсілдерді табу (биопсия) және иммунологиялык реакциялар арқылы.
Алдын алу шаралары. Коғамдык шаралар - мал сойылатын орындарда санитарлық-ветеринарлық нормаларды сактау, малдарды таза ұстау, атжалмандарды құрту.

Буынаяқтылар типінің көптеген өкілдері адам ауруларының қоздырғыштары,таратушылары,аралық иелерінде және табиғи резервуарлары болып табылады.
Буынаяқтылар жоғарғы сатылы омыртқасыз жануарлар болып,оларға 1.0—1,5 млн –дай түрлер топтастырылады.
Буынаяқтылардың денесі буылтықтарға бөлінген.Аяқтарының қызметі түрліше-олар тек қана қозғалу қызметін атқарып қоймай,сол сияқты сезу,ауыз аппараты,қорғаныс және шабуылдау қызметтерін де атқарады.
Денесі хитин кабатымен қапталған. Хитин сыртқы қаңка, қорғаныс қызметтерін атқарады.Бұлшықеттері көлденең жолақты болып келіп күшті және әр түрлі қимыл-қозғалыстарды қамтамасыз етеді.
Дене қуысы аралас немесе миксоцель күйінде.Эмбриогенез барысында бірінші болып алғашқы дене қуысы қалыптасады,сосын соңғы дене қуысы пайда болады,бірақ алғашқы дене қуысы толық жойылмай шамалы бөлігі болса да сақталынып қалады.Мұндай дене қуысын аралас дене қуысы деп атайды.
Ас корыту жүйесі — алдыңғы, ортаңғы, артқы бөлімдерден тұрады. Алдыңғы бөлімінде хитинді тістері (ұнтақтаушы аппа­рат), ортаңғы бөлімде жұп өскінше - ас корыту безінің (бауыр) бастамасы болады. Ауыз аппараты 3 жұп түрі өзгерген аяқтарынан кұрылған.
Қан айналуы ашық типті, 5 бұрышты қалта тәрізді жүректен және кысқа кан тамырларынан тұрады.
Тыныс алу мүшелері —желбезек,жапыракша тәрізді өкпе және трахеядан (демтүтіқ) тұрады.
Зәр шығару жүйесі — метанефридиялардан, мальпигий түтіктерінен немесе жасыл бездерден құрылған.
Жүйке жүйесі жұтқыншак маңындағы сакинадан жене құрсақ жүйке тізбегінен тұрады.
Буынаяқтылардың көпшілігі дара жыңысты. Буынаяктылар типі - шаянтәрізділер, өрмекшітәрізділер жене бунақденелілер (насекомдар) кластарынабөлінеді. Олардың ішінен өрмекшітәрізділердің және насекомдардың медициналық маңызы белгілі.

9.5.1. Өрмекшітәрізділер класы - Arachnidа

Өрмекшітәрізділердің кейбіреулерінің дене бөліктері бірігіп 2 бөлімге баскөкірек,құрсаққа -бөлінген,екіншілерінің барлық бөліктері өзара біріккен,бөлімдерге бөлінбеген,мысалы,кенелер.Бұлардың 6 жұп аяқтары,оның ішінде 4 жұп жүру аяқтары болады.
Ас қорыту жүйесінің құрылысы түрліше,бірақ барлық өрмекшітәрізділердің қоректену ерекшелігі-сұйық,жартылай қорытылған асты сорып қоректенеді.Ол үшін жұтқыншақ мықты дамыған бұлшықеттерден құралған.Алдыңғы ішекке жұп сілекей бездері ашылады және ортаңғы ішекте жұп өскін-бауыр дамыған.
Зәр шығару жүйесі түрөзгерген метанефридиялардан не мальпигий тамырларынан,тынысалу жүйесі жапырақ тәрізді өкпеден не трахеядан тұрады.
Жүйке жүйесі жұтқыншақ маңындағы сақинадан және құрсақ жүйке тізбектерінен тұрады.
Өрмекшітәрізділер өкілдерінен тек кенелер отрядының медициналық маңызы белгілі.

Дата добавления: 2015-05-26