Тәжірибелік сабақ – 1. Механикалық қасиеттері. Металдар қаттығын анықтау

Жұмыстың мақсаты: Металл қорытпаларының және басқа материалдардың қаттылығын анықтаудың әдістемесін оқу және практикалық дағдыларды меңгеру.

Қысқаша теориялық ақпарат. Қаттылық - материалдың оған басқа, қаттырақ дене (индент) енгізілген кезде жергілікті деформацияға қарсы тұру үшін механикалық қасиеті. Бұл корпус шар, конус, пирамида түрінде болуы мүмкін және шыңдалмаған болаттан, қатты қорытпадан немесе алмаздан жасалған.

Қаттылықты анықтау зертханалық және зауыттық жағдайларда материалдарды сынаудың ең кең таралған әдісі болып табылады. Қаттылық материалдың көптеген жұмыс қасиеттерін көрсетеді, мысалы, тозуға төзімділік, кесу қасиеттері, ұнтақтау немесе кесу арқылы өңдеу мүмкіндігі, жергілікті қысымға төтеп беру және т.б. Кейбір басқа механикалық қасиеттерді де қаттылықтан анықтауға болады. Мысалы, созылу беріктігін анықтау үшін форманың эмпирикалық тәуелділігі бар.

s в = к × HB×10,МПа,

мұндағы k – пропорционалдық коэффициенті; HB – Бринелл қаттылығы. Соғылған және илектелген көміртекті болат үшін k = 0,36; легирленген болат – 0,33…0,35; күйдірілген мыс - 0,48; жез, қола – 0,53; алюминий - 0,4.

Бринелл әдісімен қаттылықты анықтау қаттылығы 650 бірліктен аспайтын материалдар үшін қолданылады. Бұл ретте арнайы құрылғыда диаметрі D шыңдалған болат шар белгілі бір Р жүктемесі астында материалға басылады, нәтижесінде металл бетінде із пайда болады (1.1-сурет).

d

1.1-сурет – Материалдың қаттылығын анықтау схемасы

Бринелл әдісі бойынша: P - жүктеме; D – шардың диаметрі; d - шегініс диаметрі

Бринелл қаттылығы (HB) шарға әсер ететін жүктеменің алынған іздің беткі ауданына қатынасымен анықталады, яғни.

Дата добавления: 2023-11-30